فهرست مطالب

نشریه زمین شناسی کاربردی پیشرفته
سال دوم شماره 5 (پاییز 1391)

  • تاریخ انتشار: 1391/08/14
  • تعداد عناوین: 10
|
  • منوچهر چیت سازان*، سیده فاطمه موسوی، سید یحیی میرزایی، سعادت رستگار زاده صفحات 1-8
    مدلسازی یکی ازروش های غیر مستقیم مطالعه منابع آبهای زیرزمینی است که بعلت کارایی بالا و هزینه کمتر نسبت به روش های دیگر در حال حاضر توجه زیادی رابه خود جذب نموده است. مطالعه حاضربا استفاده ازنسخه مادفلویPMWIN 5.3 در دشت رامهرمز در استان خوزستان صورت گرفته است. منطقه مورد مطالعه 267 کیلومتر مربع است که به یک لایه با 7735سلول تقسیم شده است. نتایج اندازه گیری سطح ایستابی و غلظت نیترات، داده های لیتولوژیکی، پارامترهای هیدروژئولوژیکی وداده های بارندگی در مدل مورد استفاده قرار گرفتند و با مدلهای MODFLOW و MT3DMS واسنجی و صحت سنجی گردیدند. برای حصول به مقادیر بهینه هدایت هیدرولیکی، جریان مرزی، آبدهی ویژه و نفوذ ناشی ازبارندگی و آب برگشتی ازچاه ها، مدل جریان از مهر 1388 تا شهریور 1389 به مدت یک سال واسنجی و از مهر 1389 تا آخر اسفند 1389 به مدت شش ماه صحت سنجی شد. پس از واسنجی و صحت سنجی مدل جریان، مدل انتقال آلودگی نیترات به مدت شش ماه از خرداد 1389 تا آبان 1389 واسنجی و طی یک دوره دو ماهه در مهر و آبان 1389 صحت سنجی شد. نتایج حاصل از بیلان مدل کمی تحت سناریوهای مدیریتی مختلف نشان داد که آبخوان قابلیت تحمل تنش های شدید را داراست و با مدیریت صحیح می توان از آب آبخوان جهت توسعه کشاورزی منطقه استفاده کرد. از نظر کیفی نیز آبخوان در مرحله گذر از خط 50 درصد آلودگی است که با توجه به سناریوهای مختلف و با برنامه ریزی مناسب می توان طی طولانی مدت آبخوان را پاکیزه کرد.
    کلیدواژگان: رامهرمز، مدلسازی، Modflow، MD3DMS، آبخوان
  • حسن زمانیان *، سمیه دولتشاهی، رضا زارعی سهامیه صفحات 9-19
    کانسار آهن چنار علیا در استان همدان و 24 کیلومتری شمال شهر اسد آباد قرار دارد. این کانسار در انتهای بخش شمال غربی زون ساختاری سنندج - سیرجان واقع شده است. نفوذ توده کوارتز سینیتی آلموقلاق بدرون سری آتشفشانی- رسوبی سنقر با سن تریاس- ژوراسیک باعث نهشته شدن این کانسار شده است. کانی سازی در منطقه به دو صورت توده ای و رگه ای است. کانی اصلی این کانسار مگنتیت است و هماتیت به عنوان دومین کانی آهن دار نهشته شده است. پیریت عمده ترین فاز سولفیدی در این کانسار است. میانبارهای سیال نمونه های کوارتزی این کانسار بیشتر دو فازی و غنی از مایع با اشکال کشیده می باشند. مطالعات میکروترمومتری این میانبارها نشان می دهد که میانگین شوری و دمای پیدایش این کانسار به ترتیب در محدوده 5.15- 5.2 درصد وزنی نمک طعام و 170-165 درجه سانتیگراد قرار می گیرد. چگالی میانبارهای سیال نمونه های کوارتزی کانسار آهن چنار علیا از 89/0 تا 02/1 متغیر است، عمق به دام افتادن سیالات درگیر کانسار چنار علیا در حدود 100 متر و در نزدیکی سطح زمین بوده است، همچنین فشار حاکم در طی تشکیل سیالات در حدود 50 بار بدست آمده است. نهشت آهن در منطقه پیامد تحرک مجدد سیالات متاسوماتیسم کننده، در راستای پهنه های برشی، مرزهای گسل خورده و شکستگی های سطحی است. مطالعات کانی شناسی، میزان شوری و دمای همگن شدگی میانبارهای سیال نشان دهنده این است که کانی زایی در کانسار آهن چنار علیا در مرحله تاخیری اسکارن صورت پذیرفته است.
    کلیدواژگان: کانسار چنار علیا، مگنتیت، کانی شناسی، میانبارهای سیال
  • بابک سامانی*، عباس چرچی، علی فقیه صفحات 20-26
    کنگلومرا و میکروکنگلومرای دگرشکل شده مزوزوئیک در کمربند دگرگونی سنندج- سیرجان یکی از بهترین نشانگرهای جنبش شناختی برای مطالعات استرین می باشد. در بررسی استرین دوبعدی با استفاده از روش Rf/Ø بیشترین مقدار استرین تکتونیکی (Rs=5.4) در صفحه XZ بیضوی استرین در مقایسه با صفحات XY و YZ بدست آمد. ترسیم مقادیر میانگین هماهنگ نسبت ابعادی قلوه های کنگلومرا بر روی نمودار فلین نشان دهنده تغییرات پارامتر شکل بیضوی استرین (K) بین 6/0 تا 9/0 می باشد. تحلیل تاوایی پورفیروکلاستهای دگرشکل شده نشان دهنده تغییرات عدد تاوایی (Wk) بین 43/0 تا 63/0 بوده که نشان دهنده عملکرد هر دو مولفه های برش ساده و محض در منطقه مورد مطالعه است. بر اساس تحلیل عدد تاوایی جنبش شناختی مقادیر درصدی برش ساده و محض (30% >برش ساده> 42% ) و(58% >برش محض> 70% )تعیین گردید. این نتایج ماهیت استرین با غلبه برش محض حاصل از حرکات همگرایی بین صفحات آفرو-عربی و صفحه ایران را آشکار می سازد. با استفاده از نتایج حاصل از تحلیل استرین و تاوایی، مقادیر کوتاه شدگی در صفحه XZ بیضوی استرین در منطقه مورد مطالعه بین 42% تا 50% محاسبه گردید.
    کلیدواژگان: استرین نهایی، عدد تاوایی، بیضوی استرین، الگوی دگرشکلی، کنگلومرا
  • بهرام علیزاده*، ندا جنت مکان، هرمز قلاوند، علی غبیشاوی صفحات 27-40
    هدف از این مطالعه ارزیابی پتانسیل هیدروکربوری سازند پابده میدان منصوری به عنوان سنگ منشاء احتمالی در چهارچوب چینه نگاری سکانسی است. قالب چینه نگاری سکانسی سازند پابده با استفاده از لاگ GR چاه های مورد مطالعه در نرم افزار Cyclolog 3.2 تهیه و واحدهای رسوبی هم زمان در این سازند مشخص گردیدند. جهت تعیین سیستم تراکت های نهشتی و ارزیابی پتانسیل هیدروکربوری سازند پابده از داده های ژئوشیمی آلی استفاده شد. مطالعه حاضر وجود دو سکانس رسوبی رده 2 را در سازند پابده نشان داد؛ سیستم تراکت پسرونده سکانس اول در زمان پالئوسن پسین تا ائوسن میانی نهشته شده و سکانس دوم در زمان ائوسن بصورت سیستم تراکت پیشرونده شکل گرفته است. وجود شیل های قهوه ای و بکارگیری مقایسه نمودار فیتان/پریستان اندیس هموفان C35 نیز افزایش سطح آب دریا و وجود پیشروی را در این زمان تایید می کند. در نهایت در بخش فوقانی این سازند سیستم تراکت پسرونده سکانس دوم با سن الیگوسن پیشین تشخیص داده شد. بررسی های انجام شده نشان داد که سازند پابده از نظر پتانسیل هیدروکربوری یکنواخت نبوده و می توان آن را به سه بخش تقسیم نمود. ارتباط خوبی بین تغییرات نسبی سطح آب و تغییرات پتانسیل هیدروکربوری دیده شد. در بخش میانی (زمان ائوسن پسین) در زمان بالا بودن سطح نسبی تراز آب دریا مقدار TOC حدودا تا %5 افزایش یافته است. در این بخش، مواد آلی عمدتا کروژن نوع II بوده و توانایی تولید نفت را دارد. در حالیکه در بخش های زیرین و فوقانی با توجه به پایین تر بودن سطح نسبی تراز آب در مقایسه با بخش میانی، مقدار TOC حدودا %2 5/0 بوده و مواد آلی عمدتا کروژن نوع III است. همچنین این بخش ها در سازند پابده پتانسیل تولید گاز را دارند. با استفاده از تطابق چینه نگاری سکانسی و زون بندی انجام شده سازند پابده در چاه 6 منصوری، در سایر چاه های 31، 27، 21، 16، 14، 25، 15، 20 و 28 که داده ژئوشیمی وجود نداشت دنبال شده و توزیعشان در سرتاسر میدان منصوری پیش بینی شد. صحت سنجی نتایج نیز این روش را تایید نمود. درنهایت آشکار شد که زون دارای پتانسیل تولید بالاتر در بخش میانی سازند پابده در کل میدان منصوری قرار دارد.
    کلیدواژگان: سازند پابده، میدان نفتی منصوری، راک ایول، چینه نگاری سکانسی، Cyclolog 3، 2
  • سید حسن طباطبایی، هوشنگ اسدی هارونی، فریماه آیتی* صفحات 41-58
    استان اصفهان از دیرباز بعنوان قطب آجر ایران محسوب می شده است. قرارگیری کارخانه های تولید آجر در حوالی اصفهان و مصرف بالای رس مناسب زمین های کشاورزی، مشکلات زیست محیطی زیادی در محدوده ای به وسعت 20 کیلومترمربع در استان به وجود آورده است. با توجه به اهمیت این موضوع، در این تحقیق مواد اولیه آجر های رسی، شیلی و مارنی در محدوده ای به وسعت 12500 کیلومتر مربع دراستان اصفهان با کمک داده های ماهواره ای و نقشه های زمین شناسی 1:100000و کنترل زمینی شناسائی شدند. با انجام آزمایشات لازم بر روی نمونه های مناطق شناسائی شده مشخص گردید که با اختلاط بهینه مواد رس و شیل می توان به آجری استاندارد با مقاومت فشاری و جذب آب مناسب دست یافت. از طرفی با شناسائی و اولویت بندی مناطق دارای پتانسیل بالای مواد اولیه آجر در خارج از محدوده شهری اصفهان، می توان کارخانه های آجرنزدیک شهر را در آینده به این مناطق تغییر مکان داد.
    کلیدواژگان: آجر، مواد اولیه، استان اصفهان
  • طاهر نجفیان*، نادر فتحیان پور، حجت الله رنجبر، رامین بخش پور صفحات 59-68
    یکی از مسائل مهم در بکارگیری تصاویر ماهواره ای چند طیفی و ابرطیفی، شناسایی و تشخیص رفتارهای طیفی متفاوت و به تصویر کشیدن الگوی رفتاری آنها می باشد. که این امر تنها از طریق الگوریتم های شناساگر که قادر به تشخیص شباهت های طیفی مشاهدات آزمایشگاهی و یا صحرایی با داده های ماهواره ای می باشد، امکان پذیر است. در این تحقیق سعی شده تا بوسیله توسعه الگوریتمی مبتنی بر تصویر کردن طیف کانی ها و مقایسه آنها با روش ضریب همبستگی، طیف ناشناسی را که از تصاویر ماهواره ای (چند طیفی و ابر طیفی) بدست می آید با طیف های کتابخانه ای مرجع مقایسه و بر اساس شباهت طیفی، امکان تعلق آن به مجموعه کانی های موجود در بانک کتابخانه طیفی محاسبه و کانی دارای حداکثر شباهت به کانی ناشناس مشخص گردد. در ابتدا و به منظور ارزیابی عملکرد الگوریتم از طیف های کتابخانه ای مرجع که توسط سازمان زمین شناسی آمریکا (USGS) ارائه شده است، استفاده گردید. نتایج حاصل از اجرای الگوریتم بر روی داده های کتابخانه ای حاکی از تشخیص دقیق طیف های ناشناس می باشد. همچنین ارزیابی و صحت سنجی عملکرد الگوریتم فوق بر روی داده های تصاویر ماهواره ای مربوط به دگرسانی فیلیک در منطقه ی معدنی مس دره زار واقع در جنوب معدن مس سرچشمه، حداکثر شباهت را به طیف کتابخانه ای مسکویت که مشخصه دگرسانی فیلیک می باشد، نسبت داد. از این روش همچنین می توان جهت شناسایی کانی ها با استفاده از طیف های اندازه گیری شده توسط دستگاه اسپکترورادیومتر استفاده نمود.
    کلیدواژگان: سنجش از دور، ضریب همبستگی، دگرسانی فیلیک، کتابخانه طیفی USGS، طیف ناشناس
  • علیرضا نماینده*، سروش مدبری، محسن رنجبران صفحات 69-79
    معدن بنتونیت چاه گلستان در شهرستان سرایان خراسان جنوبی قرار دارد. در این پژوهش با استفاده از مطالعات کانی شناسی و زمین شیمیایی شرایط تشکیل و زایش این معدن مورد بررسی قرار گرفت. روش های تجزیه ای شامل تجزیه پراش پرتو X (XRD ) و تجزیه شیمیایی (XRF و ICP- MS) بنتونیتها و سنگ دورنگیرشان می شود. کانی اصلی بنتونیت در این معدن، مونت موریلونیت سدیمی است. همچنین کانی هایی مانند آلبیت، کریستوبالیت، کلسیت، کوارتز، هالیت و ارتوکلاز نیز حضور دارند. بر اساس داده های زمین شیمیایی ماگمای مادر ریولیتی، سری ماگمایی به وجود آورنده بنتونیتها، آهکی _ قلیایی و محیط زمین ساختی کمان آتشفشانی همزمان با برخورد صفحات است. این معدن در یک فرآیند دیاژنتیکی بوسیله دگرسانی شیشه آتشفشانی در یک لاگون بوجود آمده است. برخی از شواهد موجود شامل چینه کران بودن کانی ها، مقدار بالای مونت موریلونیت، حضور لایه های ژیپس که به صورت بین لایه ایی با بنتونیت وجود دارند، فقدان دگرسانی هیدروترمال و... می شود.
    کلیدواژگان: بنتونیت، چاه گلستان، ماگمای ریولیتی، کانی شناسی، زمین شیمی، سرایان
  • فریبرز مسعودی*، مهناز خادمی پارسا، سیدمحمود فاطمی عقدا، طیبه پرهیزکار صفحات 80-88
    پوزولان طبیعی سنگ های آتشفشانی هستند که در تولید سیمان های آمیخته استفاده می شوند. این سنگ ها به صورت گرد نرم در مجاورت رطوبت و در دمای معمولی با هیدروکسید کلسسیم واکنش نشان داده و ترکیباتی با خواص سیمانی بوجود می آورند. توف های آهکی ترکیب شیمیایی استانداردهای بین المللی را نشان نمی دهند، و از این رو به عنوان پوزولان استفاده نمی شوند. میزان سیلیس آنها کمتر از حد معرفی شده و میزان کلسیم آنها بیشتر از حد مجاز استانداردهای بین المللی است. اما بر اساس مطالعات صورت گرفته در این تحقیق بخشی از توف های آهکی سازند کرج در منطقه جنوب غرب بلده قابلیت کاربرد به عنوان پوزولان طبیعی را دارا می باشند. توف های آهکی مورد مطالعه دارای سیلیس به صورت آذر آوارهای شیشه ای هستند. این توف ها فعالیت پوزولانی خوبی را نشان می دهند. درصد بالای کلسیم در نمونه های پوزولانی باعث می شود تا مدت زمان رسیدن به فعالیت پوزولانی مطلوب افزایش یابد. علاوه بر معرفی توف های آهکی به عنوان منابع جدید پوزولان، بر اساس نتایج حاصل از مطالعات پتروگرافی، آنالیزهای ICP-MS و نتایج آزمایش های تعیین فعالیت پوزولانی، این تحقیق نشان داد که تنها ویژگی های شیمیایی برای تعیین کیفیت سنگ های آتشفشانی به عنوان پوزولان های طبیعی کافی نبوده و مطالعات پتروگرافی نیز در این راستا لازم می باشد.
    کلیدواژگان: پوزولان، توف آهکی، آذر آوار شیشه ای، سازند کرج، بلده
  • سید رضا مهرنیا* صفحات 89-99
    شواهد اکتشافی بدست آمده از ناحیه آرموداغ ، بیانگر فعالیت های پساماگمایی سنوزوئیک در یک سامانه اپی ترمال است که بر اساس سوابق زمین شیمیایی و مطالعه سیالات درگیر با شکل گیری رخساره آدولاریایی در ارتباط می باشد. مطالعه تغییرات بافتی در مناطق کانه دار آرموداغ موید الگوی ناحیه بندی منظم و در عین حال منحصر بفردی است که در مطابقت با سازوکار تحولات بافتی شناخته شده در ذخایر کوئینزلند است. با توجه به نمونه های کوارتزی بدست آمده از ناحیه آرموداغ، توزیع پذیری غیر خطی سیلیس توسط توابع فرکتال بررسی و متعاقبا رابطه پیدایش بافت کلوفرم با فرآیند کانه زایی طلا استنتاج گردیده است. در عمل پس از نمونه برداری از رگه های طلادار این منطقه، تحولات خاص کانیایی با هدف شناسایی الگوی توزیع نمایی سیلیس و شکل گیری کمیت های متناظر بافتی بررسی شده اند. بدین ترتیب برخی از تحلیل های بافتی مرتبط با رخنمون های طلا دار آرموداغ با نتایج به دست آمده از تحولات بافتی کوئینزلند مقایسه گردیده و معیار جدیدی برای پی جویی ذخایر پنهان و احتمالی طلا در آذربایجان شرقی ایران معرفی شده است.
    کلیدواژگان: اکتشاف طلا، توزیع سیلیس، سامانه اپی ترمال، فرکتال، ناحیه بندی بافتی
  • مهین فرهادیان بابادی*، فریبرز مسعودی، علیرضا زراسوندی صفحه 100
    در این تحقیق، تاثیر مواد افزودنی گل و سازندهای حفاری شده در غلظت فلزات پسماندهای حفاری چاه 449 میدان نفتی اهواز مورد بررسی قرار گرفت. نمونه برداری از مواد افزودنی گل، گل های حفاری، پسماند (گل+خرده) سازندهای حفاری شده و همچنین خاکهای اطراف منطقه حفاری صورت گرفت. پس از آماده سازی نمونه ها، برای تعیین غلظت فلزات از روش های ICP-MS و ICP-OES استفاده شد.
    نتایج نشان می دهد که باریت منشا فلزات Cu، Zn، Ag، بنتونیت منشا فلزات Ni، V، Zn، فروبار منشا فلزات Zn، V، Ni، Cr، گل پایه آبی سنگین منشا فلزات Cu، Ag، شیل ها منشا فلزات Cr، Zn، V، شیل های بیتومینه منشا فلزات Cd، Cr، Zn، V و سنگ آهک منشا فلز Ba در سازند پابده، ماسه سنگ منشا فلز Cr، مارن خاکستری منشا فلزات Cr، Cu، V و آهک منشا فلز Sr در سازند آسماری، مارن خاکستری آهکی و آهک های شیلی گورپی منشا فلز Cu، سنگ آهک سازند ایلام منشا فلزات Cu، Ag، و سنگ آهک سازند سروک منشا فلز Ba هستند. این تحقیق نشان داد که علاوه بر گل حفاری، سنگ های حفاری شده نیز منبع فلزات هستند و در مواردی موجب افزایش غلظت فلزات در پسماندهای حفاری شده اند.پسماندهای حفاری چاه 449 اهواز براساس بررسی های زیست محیطی نسبت به فلزات Cu و Ag آلودگی متوسط تا شدید، نسبت به Cd نسبتا آلوده، نسبت به Sr و Ba غیرآلوده تا نسبتا آلوده هستند و نسبت به دیگر فلزات آلوده نیستند.
    کلیدواژگان: چاه شماره 449 میدان نفتی اهواز، مواد افزودنی گل حفاری، پسماندهای حفاری، بررسی زیست محیطی