فهرست مطالب

نشریه زمین شناسی کاربردی پیشرفته
سال دوم شماره 6 (زمستان 1391)

  • تاریخ انتشار: 1391/11/30
  • تعداد عناوین: 8
|
  • فرید مر، ساره کارگر*، فاطمه راست منش صفحات 1-10
    یکی از راه های ورود فلزات سنگین بالقوه سمناک به محیط زیست و بوم سامانه خاک، کارخانه های ذوب کانسنگ های فلزی هستند. در این مطالعه غلظت فلزات سنگین در خاک اطراف کارخانه ذوب روی در جزیره قشم بررسی شد. با توجه به قرار گرفتن این کارخانه در نزدیکی ساحل خلیج فارس، ارزیابی آلودگی فلزات سنگین ناشی از فعالیت این کارخانه بر محیط زیست پیرامون آن ضرورت می یابد. نتایج حاصل از محاسبه شاخص های زیست محیطی ضریب زمین انباشت (Igeo)، ضریب آلودگی (Cf) و درجه آلودگی (Cdeg) نشان می دهد که خاک اطراف کارخانه نسبت به فلزات سنگین به ویژه فلزات As، Cd، Pb، Sb و Zn به شدت آلوده شده است. با افزایش فاصله از کارخانه از میزان آلودگی فلزات آلاینده کاسته می شود. محاسبه شاخص خطر بوم شناختی برای فلزات سنگین در نمونه های خاک، آلودگی بسیار بالا و در نتیجه افزایش خطر بوم شناختی در منطقه مورد مطالعه را نشان می دهد. آزمون تحلیل مولفه اصلی نیز تایید کننده نقش کارخانه ذوب روی در آلودگی خاک در منطقه می باشد.
    کلیدواژگان: کارخانه ذوب روی، فلزات سنگین، آلودگی، خاک، جزیره قشم
  • عظیم صابری *، کاظم رنگزن، رضا مهجوری، محمدرضا کشاورزی صفحات 11-20
    ترکیب سنجش از دور (RS) و سیستم اطلاعات مکانی (GIS) از ابزارهای مفید و دقیق در زمینه تحقیقات آب های زیرزمینی می باشد.. از اینرو با استفاده از تلفیق RS وGIS می توان منابع آب زیرزمینی را پتانسیل یابی، ارزیابی و مدیریت کرد. در پتانسیل یابی منابع آب زیرزمینی در محدوده تاقدیس کمستان از لایه های موثر نظیر زمین شناسی، ژئومورفولوژی، شکستگی ها، خاک شناسی، پوشش زمین، شیب و بارش استفاده شده است. این لایه ها از تصاویر سنجنده ETM+ ماهواره LANDSAT ، نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی و گزارشات هواشناسی مربوط به منطقه مورد مطالعه استخراج گردید. وزن دهی به لایه های اطلاعاتی با استفاده از نظرات کارشناسی انجام گرفت و سپس با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) وزن بین لایه ای نیز اعمال شد و پتانسیل آب زیرزمینی نواحی مختلف تعیین گردید. در نهایت برای صحت سنجی نتایج بدست آمده نقشه پتانسیل آب زیرزمینی بدست آمده با نقشه موقعیت و دبی چشمه های منطقه مقایسه گردید. نتایج نشان می دهد که: 1) این روش از دقت نسبتا بالایی برخوردار است، 2) حدود 50% این منطقه دارای پتانسیل خیلی خوب و خوب برای استخراج آب زیرزمینی می باشد و 3) می توان از این روش با دقت بالایی برای پتانسیل یابی نواحی مختلف و نیز تحقیقات مشابه استفاده کرد که می تواند تاثیر مثبتی بر کاهش مدت زمان و هزینه انجام پروژه ها داشته باشد.
    کلیدواژگان: سیستم اطلاعات مکانی، سنجش از دور، تحلیل سلسله مراتبی، منابع آب زیرزمینی، تاقدیس کمستان
  • بهمن سلیمانی*، قاسم عبدالرحیمی، عباس اشجعی، عباس چرچی صفحات 21-31
    در این مطالعه، سازند تبخیری گچساران در میدان نفتی مارون با استفاده از اطلاعات مقاطع نازک، ویژگی های سنگ شناسی و تغییرات آن مورد بررسی قرار گرفت. مدل ساختمانی آن به منظور درک بهتر ساختمانی و مدیریت بهتر مخزن آسماری با استفاده از نرم افزار RMS نیز انجام پذیرفت. این مطالعه نشان داد که پوش سنگ از انیدریت، مارن، نمک، آهک و شیل بیتومینه تشکیل شده و در این میان انیدریت و مارن تشکیل دهنده اصلی محسوب می شوند. بر اساس مطالعه سنگ شناسی نمونه ها آشکار گردید که از لایه راهنما C به سمت F بر میزان مادستون افزوده می گردد. بر اساس تغییرات بافتی و سنگ شناسی محیط مردابی- سبخایی برای پوش سنگ پیشنهاد می شود. تغییرات لیتولوژی نشانه تناوب آب و هوای گرم و مرطوب تا گرم و خشک در جریان رسوبگذاری است. با استفاده از داده های لرزه نگاری دو بعدی و اطلاعات حفاری (عمق ورود و نمودار انحراف چاه) تعداد 390 حلقه چاه ، مدل سه بعدی ساختمانی ایجاد گردید. در میدان مارون، قرارگیری بخش شش در اعماق کم درکوهانه شمال شرقی را می توان مستقیما به عملکرد گسل شمالی و عمیقتر شدن آن در قسمت جنوبی به عملکرد گسل جنوبی نسبت داد. ویژگی سنگ شناسی سازند گچساران، نه تنها این گسلها را در خود میرا ساخته، بلکه آنها را به سد مقاومی در برابر مهاجرت ذخیره مخزن تبدیل کرده است. نتایج حاصل از این مطالعه می تواند به بهبود و کاهش هزینه ها و کاهش ریسک و زمان حفاری و مدیریت توسعه میدان نفتی مارون کمک نماید.
    کلیدواژگان: سازند گچساران، میدان مارون، نقشه هم ضخامت، مدل ساختمانی
  • مهرداد پسندی*، رسول اجل لوییان، رضا فروغی ابری صفحات 32-43
    در پروژه های سد سازی عملیات احداث پرده آب بند یکی از پر هزینه ترین مراحل می باشد. بنابراین تخمین هزینه مورد نیاز در این بخش از اهمیت ویژه ای برخوردار است. عمدتا هزینه عملیات تزریق بر اساس هزینه مواد که خود بر اساس میزان خورند سیمان است، محاسبه می شود. از آنجایی که ارتباط بین فاکتورهای تاثیرگذار برعملیات تزریق پیچیده و بعضا مبهم می باشد و باید به طریقی رابطه منطقی بین این فاکتورها را شبیه سازی کرد. بدین منظور در این پژوهش از شبکه عصبی مصنوعی برای تعیین میزان خورند سیمان بخشی از پرده آب بند سد بختیاری بر اساس پارامترهایی چون لوژان، شرایط زمین شناسی، ناپیوستگی ها، عمق، حالت لوژان و فشار تزریق استفاده گردیده است. خورند سیمان به توسط روش های رگرسیون دو متغیره و چند متغیره نیز تخمین زده شده که مقایسه تخمین خورند سیمان بوسیله روش های مذکور دلالت بر برتری روش شبکه عصبی دارد.
    کلیدواژگان: تزریق پرده آب بند، شبکه ی عصبی مصنوعی، رگرسیون چند متغیره، سد بختیاری
  • محمد نخعی*، میثم ودیعتی صفحات 44-52
    یکی از راه های بهره برداری از منابع آب زیرزمینی که از قدیم در کشور ما معمول بوده، قنات می باشد. امروزه نیز از آب قنات جهت مصارف شرب و کشاورزی در برخی نقاط کشورمان استفاده می گردد؛ لذا مدیریت و پایش کیفیت آب قنات از اهمیت بالایی برخوردار است. با توجه به رسوب گذاری برخی املاح، کیفیت آب در طی عبور از قنات دست خوش تغییرات می شود. با طراحی مدل فازی مناسب، می توان عدم قطعیت همراه با مراحل نمونه برداری، اندازه گیری و تفسیر کیفیت آب را مرتفع کرد. در این تحقیق کاربرد تئوری مجموعه فازی جهت ارزیابی کیفیت آب قنات جهت مصارف شرب و کشاورزی مورد بررسی قرار گرفته و با روش قطعی مقایسه شده است. بدین منظور از داده های کیفیت آب 23 قنات به عنوان نماینده قنات های استان تهران که در سال آبی 89-1388 اندازه گیری شده بودند، استفاده گردید. پارامترهای موثر بر کیفیت آب قنات، به سه طبقه مطلوب، قابل قبول و غیرقابل قبول طبقه بندی شدند. نتایج پژوهش نشان داد؛ مدل استنتاج فازی، ابزاری مناسب جهت ارزیابی کیفیت آب قنات به شمار می رود.
    کلیدواژگان: قنات، کیفیت آب، استان تهران، منطق فازی، استنتاج فازی
  • حاجی کریمی*، پرویز گرایی، محسن توکلی صفحات 53-62
    فروچاله های ریزشی بعنوان یکی از خطرات طبیعی همواره مورد توجه محققین قرار گرفته است. فرآیند وقوع این پدیده بگونه ای است که بیشتر در اراضی کشاورزی ایجاد می شود. با توجه به اینکه کاربری عمده دشت جابر استان ایلام کشاورزی میباشد همواره امکان وقوع فروچاله و مخاطرات جانی و مالی در این دشت وجود داشته و انجام یک پهنه بندی خطر وقوع فروچاله می تواند در برنامه ریزی های منطقه ای بسیار موثر باشد. برای این کار، ابتدا تهیه لایه های اطلاعات مربوط به فروچاله های منطقه، زمین شناسی (سنگ شناسی)، نقشه شیب، کاربری اراضی، خط کنیک، شبکه آبراهه، عمق سطح آب زیرزمینی و ضخامت آبرفت به کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) تهیه گردید و سپس با استفاده از روش آماری رگرسیون چند متغیره و به کمک نرم افزار SPSS نقش عوامل فوق در وقوع فروچاله های منطقه ارزیابی گردید. بر اساس نتایج بدست آمده به ترتیب عوامل شیب دامنه، سنگ شناسی، فاصله از خط کنیک، ضخامت رسوب، کاربری اراضی و عمق سفره آب زیر زمینی بیشترین تاثیر را بر روی وقوع فروچاله های منطقه داشته اند. با استفاده از این عوامل، نقشه پهنه بندی خطر وقوع فروچاله در منطقه تهیه گردید. نتایج نشان می دهد که 81 درصد فروچاله های منطقه در کلاسه های خیلی پر خطر و پر خطر قرار گرفته اند که بیانگر صحت مدل ارائه شده می باشد.
    کلیدواژگان: فروچاله ریزشی، رگرسیون چند متغیره، پهنه بندی خطر، ایلام
  • آزاده ملکزاده شفارودی*، محمدحسن کریم پور صفحات 63-73
    مجموعه ماگمایی ترشیاری بلوک لوت میزبان کانسارهای متعدد پورفیری و رگه ای است که ذخیره حوض رئیس در غرب آن قرار دارد. زمین شناسی این منطقه متشکل از سنگهای آتشفشانی با ترکیب لاتیت و آندزیت است که توده های نفوذی نیمه عمیق مونزونیتی و گرانیتی ائوسن و پس از آن در آنها نفوذ نموده اند. توده بیوتیت پیروکسن مونزونیت پورفیری میزبان اصلی رگه های کانی سازی منطقه است که ماهیت متاآلومینوس و شوشونیتی داشته، در رده گرانیتوئیدهای نوع I بوده و در زون فرورانش تشکیل شده است. گسلها و درز و شکافهایی با روند شمال غربی- جنوب شرقی، کنترل کننده های اصلی کانی سازی در منطقه هستند. سیال کانه دار حاوی سرب، روی و مس، کانی سازی خود را در فضای برشی شده این شکستگی ها ایجاد کرده است. آلتراسیون سیلیسی، آرژیلیک و کربناتی همراه با رگه و در سنگ میزبان اطراف آن دیده می شود. کانی های سولفیدی اولیه رگه شامل گالن، اسفالریت، پیریت و کالکوپیریت و کانی های ثانویه شامل سروزیت، آنگلزیت، دسکلوزیت، کوولیت، کالکوزیت، مالاکیت، آزوریت، هماتیت و گوتیت است. مقدار سرب در رگه از 5 تا 14 درصد، روی از 2 تا 11 درصد، مس از 06/0 تا 66/0 درصد، نقره از 16 تا 155 گرم در تن، بیسموت از 30 تا 87 گرم در تن و آنتیموان از 32 تا 183 گرم در تن متغیر است. برمبنای مطالعات سیالات درگیر، دمای تشکیل کانسار بین 145 تا 278 درجه سانتیگراد بوده و از محلولی محتوی نمکهای CaCl2، MgCl2 و NaCl با درجه شوری بین 8/6 تا 4/13 درصد به وجود آمده است. دما و شوری کم سیالات درگیر، کنترل ساختاری کانی سازی، نوع آلتراسیون و گسترش آن و کانی شناسی ساده ذخیره مشابه کانسارهای اپی ترمال است. عناصر در این کانسار در قالب کمپلکسهای بی سولفیدی حمل شده اند و کاهش دما و غلظت H2S در زمان جوشش، می تواند دو عامل مهم ته نشست سولفیدها باشد. همچنین فرآیند اختلاط بین محلول ماگمایی کانه دار گرم و شور و محلول جوی سرد و کم شور می تواند باعث کاهش دما و ته نشینی فلزات شود. کانسار حوض رئیس در دوره متالوژنی بلوک لوت (ائوسن میانی تا الیگوسن تحتانی) تشکیل شده و مرتبط با فعالیتهای ماگماتیکی ترشیاری وابسته به فرورانش بلوک افغان به زیر بلوک لوت است.
    کلیدواژگان: بلوک لوت، کانسار حوض رئیس، کانی سازی سرب، روی و مس، کانسار اپی ترمال، سیالات درگیر
  • رامین کرمی*، غلامرضا لشکری پور، محمد غفوری، ناصر حافظی مقدس صفحات 74-79
    اجرای پروژه های متعدد مهندسی در محدوده اراضی مشترک نیازمند نظارت و آینده نگری و اعمال مدیریت بر تقابل اثرات این طرحها در حین اجرا و در طی عمر مفید این پروژه ها می باشد. معدن مارن کارخانه سیمان بهبهان یکی از منابع اصلی و دارای نقش حیاتی در تولید سیمان کارخانه است. اخیرا به دلیل افزایش سطح آب زیر زمینی در معدن مارن کارخانه، یک دریاچه طبیعی تشکیل شده است به گونه ای که ادامه برداشت از معدن مارن شدیدا وابسته به پایین رفتن سطح ایستایی است. در این مقاله ضمن اشاره به مواردی که بدون توجه به برخی اصول علمی در طی زمان اجرای برخی پروژه های مهندسی و خصوصا پس از آن موجب بالاآمدگی سطح آب زیرزمینی در دشت مورد مطالعه (بهبهان) گردیده و مشکلاتی چون زهدار شدن اراضی ، شوری منابع آب و آبگرفتگی معادن را به دنبال داشته است ، علل ایجاد این بحران و راهکارهای حل این مشکل جهت احیاء عمق برداشت منابع قرضه در معادن مجاور این طرح ها مورد توجه قرار گرفته است
    کلیدواژگان: منابع قرضه، آب گرفتگی، هیدروژئولوژی، معدن مارن