نشریه زمین شناسی کاربردی پیشرفته
سال سوم شماره 8 (تابستان 1392)

منطقه موردمطالعه،دشت خاتون آباد در استان کرمان و 40 کیلومتری شرق شهربابک می باشد. دراینتحقیق باتوجه به ویژگی های هیدرولوژیکی و هیدروژئولوژیکی آبخوان دشت خاتون آباد، آسیب پذیری این آبخوان در برابر عوامل آلاینده پهنه بندی شده است. به این منظور از مدل دراستیک و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) جهت پردازش و تجزیه و تحلیل کیفی آبخوان استفاده شده است. نام مدل دراستیک از حروف اول پارامترهای موثر در ارزیابی آلودگی سفره آب زیرزمینی گرفته شده است. این پارامترها شامل: عمق سطح ایستابی، شبکه تغذیه، جنس سفره، نوع خاک، شیب توپوگرافی، منطقه غیراشباع و هدایت هیدرولیکیاشباع می باشد که بصورت هفت لایه در نرم افزار Arc View تهیه شدند و با وزن دهی و رتبه بندی و تلفیق هفت لایه فوق، شاخص دراستیک برای کل منطقه بین 91 تا 155 برآورد گردید. در نهایت، با طبقه بندی نقشه شاخص دراستیک به چهار کلاس بدون ریسک، آسیب پذیری کم، آسیب پذیری متوسط و آسیب پذیری شدید، نقشه آسیب پذیری آبخوان نسبت به آلودگی تهیه گردید. جهت صحت سنجی مدل تهیه شده از یون نیترات استفاده شد. با انطباق نقاط غلظت نیترات بر روی نقشه شاخص دراستیک، مشخص گردید که هیچ یک از نقاطی که دارای نیترات بالا هستند در محدوده با استعداد آلودگی کم قرار نگرفته است که این می تواند دقت و صحت مدل را مورد تایید قرار دهد. از نظر وسعت نیز حدود 30 درصد از منطقه مورد مطالعه در محدوده آسیب پذیری کم و 70 درصد باقیمانده در محدوده آسیب پذیری متوسط قرار می گیرد. محدوده آسیب پذیری متوسط در قسمت های وسیعی از شمال غربی، غرب و مرکز را در بر می گیرد و این قسمت ها برای جلوگیری از آلودگی آب زیرزمینی منطقه باید مراقبت و کنترل بیشتری شود.

آمفیبولیت های مطالعه شده در منطقه ی سیه منصور در شمال شرق میانه در استان آذربایجان شرقی، در امتداد رودخانه گرمی چای و در زون البرز-آذربایجان واقع شده اند. آمفیبولیت ها از دو نوع آمفیبولیت (کانی های اصلی شامل پلاژیوکلاز و هورنبلند) و بیوتیت آمفیبولیت (کانی های اصلی شامل پلاژیوکلاز، هورنبلند و بیوتیت) تشکیل شده اند. بررسی شیمی سنگ کل نشان می دهد که آمفیبولیت ها از یک سنگ مادر آذرین تشکیل شده اند که عمدتا ماهیت بازالتی (گابرویی) داشته و آلکالن تا کالک آلکالن بوده است. شیمی سنگ کل با تشکیل ماگمای سنگ مادر آمفیبولیت ها در یک ریفت قاره ای مطابقت دارد. به نظر می رسد که تحول ماگمائی از آلکالن به کالک آلکالن در طی تشکیل و تحول شکستگی ها در یک زون ریفتی قاره ای و کاهش فشار بر روی گوشته فوقانی رخ داده باشد.

بخش اعظم شرق و جنوب شرق شهر اهواز از رخنمون ماسه سنگ های سازند آغاجاری تشکیل شده است. این سنگ ها یکی از سنگ های مشکل آفرین هستند که در استان خوزستان به عنوان مصالح ساختمانی در ساخت وسازهای شهری استفاده می شود. در این پژوهش، به منظور شناخت خصوصیات و رفتار ژئوتکنیکی این سنگ ها، از 5 نقطه در شرق و جنوب شرق اهواز نمونه برداری انجام شده است. خصوصیات سنگ شناسی، ویژگی های فیزیکی، شاخص و مکانیکی این ماسه سنگ ها تعیین شده است. نمونه ها تحت آزمایش های سختی چکش اشمیت، دوام وارفتگی، شاخص ارزش ضربه، مقاومت بارنقطه ای، مقاومت تراکمی تک محوری، کشش برزیلی و سرعت موج طولی قرار گرفته اند. نتایج این تحقیق نشان داد که تفاوت در خصوصیات سنگ شناسی، فیزیکی و شاخص ماسه سنگ های اهواز به تغییر در خواص مکانیکی آنها منجر شده است. با استفاده از آنالیزهای رگرسیون و نرم افزار SPSS 19، ارتباط بین خصوصیات ژئوتکنیکی ماسه سنگ ها تعیین گردید. این روابط بصورت توابع خطی، لگاریتمی و نمایی بوده اند. هم چنین، آزمون های t و F در سطح اطمینان 95 درصد اعتبار روابط تجربی پیشنهادی را تایید نمودند. بنابراین، با هدف کاهش هزینه و وقت می توان این روابط پیشنهادی را به منظور تخمین خصوصیات ژئوتکنیکی این سنگ ها بکار گرفت.

محدوده انتخابی نیکویه، واقع در20کیلومتری شمال تاکستان (منطقه طارم ازتوابع استان قزوین) دارای رگه های کوارتزباقابلیت کانه زایی طلا میباشد.شواهد صحرایی وبررسی نتایج حاصل از مطالعات آزمایشگاهی، نوع کانی سازی دراین رگه هارا اپی ترمال با سولفیداسیون کم نشان میدهد.بیشترین مقدارطلادرنمونه های سطحی 6/4گرم درتن بوده که می تواند درعمق رگه ها افزایش یابد. پس از تعیین تیپ کانی سازی، جهت پیشنهاد یک الگوی اکتشافی دقیق ودر عین حال کم هزینه برای سایر رگه های کوارتزی که پراکندگی چشمگیری درمنطقه طارم دارند،توزیع فرکتالی سیلیس درهاله های دگرسانی اطراف رگه ها باتغییرات عیارطلا وبافت کوارتز در داخل رگه ها، مقایسه شدند.بررسی نتایج نشان دهنده یک رابطه مستقیم بین توزیع غیرخطی سیلیس وتغییرات عیارطلاونیزتطابق آن بامنطقه بندی بافتی درون رگه های کوارتز کانه دارمیباشد. هنگامی که تعداداجزاء متناظر درجوامع فرکتالی توزیع سیلیس بالا می رود، کوارتزبابافت قلوه ای-نواری ظاهرشده وعیارطلادررگه افزایش می یابدکه می توان ازاین نتیجه دراکتشاف عناصرارزشمنددرسایررگه های مشابه پراکنده درمنطقه طارم استفاده کرد.

منطقه اکتشافی گزو در شمال شرق بلوک طبس و در پایانه جنوبی رشته کوه شتری قرار دارد. توده های نفوذی اسیدی تا حدواسط، شامل هورنبلند گرانیت، هورنبلند دیوریت پورفیری، هورنبلند مونزونیت پورفیری، هورنبلند مونزودیوریت پورفیری، پیروکسن مونزونیت و هورنبلند کوارتز مونزونیت پورفیری است. اینتوده ها متاآلومینوس، کالک آلکالن غنی از پتاسیم، منیزیم و آلکالی کلسیک تا کالک آلکالیک هستند و در امتداد سیستم گسلی اصلی منطقه با روند شمال- جنوب قرار دارند. موقعیت تکتونیکی این توده ها، کمربند ماگمایی زون فرورانش است. نفوذ این توده ها در مرز سازندهای شتری و شمشک باعث ایجاد آلتراسیون و کانی سازی در چهار نقطه GA.I-GA.II-GA.IIIو GA.IV گردیده است که در این بین، منطقه GA.Iو GA.II مهمترین بخش کانه دار محسوب را تشکیل می دهند. در این مناطق با توجه به نوع و گسترش آلتراسیون، نوع و شکل کانی سازی و نیز داده های ژئوشیمی، کانی سازی از نوع پورفیری و اسکارن مرتبط با آن می باشد. علاوه بر این توده ها دایک های متعددی با روند تقریبا شرقی- غربی واحدهای رسوبی منطقه را قطع کرده است. مطالعات ژئوفیزیکی IP-RS در این محدوده وجود دو زون بی هنجاری شارژبیلیته را در جنوب غرب و شمال شرق منطقه GA.I نشان می دهد. بررسی شبه مقطع پروفیل ها حضور زون قابل شارژ را در عمق پیش بینی می کند. با توجه به نبود رس و گرافیت و نیز حضور پیریت و کالکوپیریت در محل بی هنجاری ها، منبع ایجاد کننده آنومالی های مشاهده شده در شبه مقاطع مربوط به پراکندگی سولفیدها در عمق است که با حفاری تایید شده است. شناخت و تفکیک توده های نفوذی مرتبط با کانی سازی و بررسی پراکندگی آنها می تواند به عنوان راهنمای مناسبی جهت اکتشاف کانسارهای مشابه در این بخش از بلوک طبس مورد استفاده قرار گیرد.

کانسار مس پورفیری پرکام در 87 کیلومتری شمال غرب معدن مس پورفیری سرچشمه و 2 کیلومتری معدن مس پورفیری میدوک قرار دارد. مجموعه آتشفشانی رازک با سن ائوسن میزبان این کانسار می باشد. کانی زایی مس کانسار پرکام در ارتباط با جایگزینی توده های نفوذی دیوریت پورفیری و کوارتز دیوریت پورفیری با سن میوسن است. ایزوتوپ گوگرد کانی های سولفیدی (پیریت و کالکوپیریت) بیانگر گوگرد ماگمایی با مقدار 7/0+ در هزار در کانسار پرکام می باشد. δ34S کانی انیدریت دارای مقادیر بیشتری نسبت به کانی های سولفیدی در کانسار پرکام است و دامنه تغییرات ‰ 7/11-3/21 و با مقدار متوسط ‰ 1/16 را نشان می دهد. دمای محاسبه شده با استفاده از ایزوتوپ گوگرد جفت کانی انیدریت-پیریت از C° 263.3 تا C° 441.9 در تغییر است. داده های ایزوتوپی نشاندهنده اختلاط آب ماگمایی و جوی در تشکیل محلول گرمابی کانسار پرکام می باشند (‰ 08/3 تا 67/5= (δ18OH2O. تشابه مقادیر δ34S کانی های سولفیدی و سولفاتی کانسار مس پورفیری پرکام با دیگر کانسارهای مس پورفیری کمربند ارومیه-دختر گویای تاثیر فرایندهای مشابه در تشکیل این کانسارها می باشد.

کانسار قادرآباد در ناحیه خلیفان (جنوب شرق مهاباد) به صورت هم شیب در بین سنگ های ریولیتی (معادل سازند کهر) تشکیل شده است. این منطقه در طی تحولات زمین شناسی و تکامل پوسته رخدادهای مهمی را پشت سر گذاشته است. بررسی ها حاکی از آن است که منطقه مورد مطالعه در یک زون برشی شکل پذیر واقع شده است. مجموعه سنگ های منطقه مورد مطالعه تحت تاثیر پهنه های برشی شکل پذیر دگرشکل شده و فابریک میلونیتی به خود گرفته است. بر اساس شواهد ریزساختاری، دگرشکلی در دمای پایین (زیر C o 400) صورت گرفته است. بخش عمده فلزات از طریق فعالیت های هیدروترمالی به داخل حوضه اضافه شده است. پیدایش پهنه های برشی شکل پذیر و میلونیتی شدن مجموعه آهن دار نقش بسزایی در تمرکز ماده معدنی داشته است. پهنه های برشی را می بایست به عنوان یکی از عوامل کنترل کننده تشکیل و تمرکز ذخایر در نظر گرفت.