فهرست مطالب

مجله پژوهش آب در کشاورزی
سال بیست و هفتم شماره 4 (زمستان 1392)

  • تاریخ انتشار: 1392/12/06
  • تعداد عناوین: 15
|
  • عبدالحمید محبی*، مجید علی حوری صفحات 455-464
    بحران کم آبی در مناطق مختلف کشور و کاهش کیفیت و شور شدن منابع خاک و آب موجب شده است تا سطح وسیعی از اراضی کشاورزی در معرض نابودی قرار گیرد. با توجه به این محدودیت ها، افزایش تولید محصول به ازای واحد حجم آب مصرفی نیازمند برنامه ریزی دقیق تر برای انتخاب روش مناسب آبیاری جهت استفاده بهینه از منابع آب موجود در بخش کشاورزی است. بدین منظور این آزمایش طی چهار سال در ایستگاه تحقیقات کشاورزی حاجی آباد هرمزگان در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با چهار تیمار آبیاری شامل روش آبیاری در سه تکرار انجام شد. نتایج نشان داد به A سطحی و قطره ای با میزان آب معادل 75 و 100 درصد تبخیر تجمعی از تشت تبخیر کلاس رغم مصرف مقادیر متفاوت آب در تیمارهای آبیاری، اختلاف معنی داری در عملکرد میوه و صفات رویشی شامل تعداد برگ، تعداد برگ چه، محیط تنه و سطح سای هانداز وجود نداشت. علت احتمالی این موضوع می تواند برآورد بیشتر نیاز آبی نخل در روش تشت تبخیر از نیاز واقعی آن باشد. اما بین مقدار بهرهوری آب در تیمارهای آبیاری اختلاف معنی داری در سطح احتمال یک درصد وجود داشت. بیش ترین و کمترین مقدار بهره وری آب به ترتیب از تیمار آبیاری قطره ای با میزان آب معادل 75 % و تیمار آبیاری سطحی با میزان آب معادل 100 % تبخیر برای A به دست آمد. بنابراین آبیاری با روش قطره ای و به عمق معادل 75 % تبخیر تجمعی از تشت کلاس A تجمعی از تشت تبخیر کلاس آبیاری نخلستان ها توصیه گردید.
    کلیدواژگان: آبیاری قطره ای، آبیاری سطحی، کم آبیاری
  • سیمین دخت قاسمیان*، علی دریجانی، سید صفدر حسینی صفحات 465-473
    مصرف بالای گازوییل و برق در استخراج منابع آبی و سهم بالای نهاده آب کشاورزی از کل آب مصرفی کشور، یکی از مهمترین مشکلات اقتصادی بخش کشاورزی محسوب می شود. لذا، این نهاده در کشور ایران به دلایل محدودیت منابع آبی، مصرف بی رویه و پایین بودن راندمان آبیاری از اهمیت قابل ملاحظه ای برخوردار است. هدف این پژوهش، تعیین و بررسی تغییر قیمت حامل های انرژی (برق و گازوییل) در استخراج هر مترمکعب آب کشاورزی، سهم هزینه ی حامل های انرژی (گازوییل و برق)، سهم هزینه ی آب بها و قیمت تمام شده محصول گندم استان گلستان بود، در این راستا، از تکنیک حسابداری صنعتی تعدیل یافته و رهیافت دلفی در قالب سه سناریوی «قبل از اجرای سیاست» (با قیمت گازوئیل 165 ریالی و قیمت برق 20 ریالی)، «حین اجرای سیاست» (با قیمت گازوئیل 1500 و 3500 ریالی و قیمت برق 140 ریالی) و «پس از اجرای سیاست» (با قیمت گازوییل 7900 ریالی و قیمت برق 550 ریالی)، تعدیل یارانه استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می دهد سهم هزینه آب بها به ترتیب از چهار و 12 درصد «قبل از اجرای سیاست» به رقم 42 (حذف کامل یارانه گازوییل) و 84 درصد (حذف کامل یارانه ی برق) افزایش یافت. در نتیجه، در اثر این افزایش، قیمت تمام شده گندم از 2120 به 4420 (حذف کامل یارانه گازوییل) و 16890 ریال (حذف کامل برق) افزایش نشان داد. لذا پیشنهاد می گردد در اجرای سیاست هدفمندی یارانه ها محتاطانه و کارشناسانه صورت گیرد.
    کلیدواژگان: هدفمندی یارانه ها، تکنیک حسابداری صنعتی تعدیل یافته، رهیافت دلفی
  • مصطفی قاسمی، کاظم ارزانی*، عباس یدالهی، حسین حکم آبادی صفحات 475-485
    فلورسانس کلروفیل یک ابزار غیر تخریبی برای تخمین کارایی فتوشیمیایی و موقعیت فتوسنتزی در گیاهان می باشد و به طور گسترده ای در ارزیابی پاسخ گیاهان به تنش های محیطی مورد استفاده قرار گرفته است. در این راستا این پژوهش با هدف ارزیابی اثر تنش خشکی روی فلورسانس، مقادیر و شاخص کلروفیل و همچنین بیوماس چهار پایه دانهالی پسته رشد یافته در شرایط گلخانه انجام گرفت. پایه های مورد P. cv. Sarakhs) سرخس، (P. vera cv. Ghazvini) قزوینی، (Pistacia vera cv. Badami-e-Zarand) بررسی شامل بادامی زرند می باشد)، مقادیر ΙΙ که نشان دهنده حداکثر کارایی فتوسیستم) FV/Fm بودند. نتایج نشان داد که تنش آبی نسبت P. mutica و بنه (vera در گیاهان شاهد (آبیاری کامل) مشاهده شد و تفاوت معنی داری با FV/Fm کلروفیل و بیوماس گیاهان را کاهش داد. بیشترین میزان نسبت را نشان داد، در اغلب PSII که بالاترین عملکرد کوانتومی P. mutica تنش شدید داشت. تفاوت بین پایه های مورد بررسی به جز پایه موارد معنی دار نبود. بیشترین و کمترین غلظت کلروفیل نیز در تیمارهای آبیاری به ترتیب متعلق به شاهد و تنش شدید بود. اثر ژنوتیپ نیز کل و شاخص کلروفیل) معنی دار بود و بیشترین و کمترین مقدار این پارامترها به ترتیب متعلق به پایه بنه، b، a بر مقادیر کلروفیل (کلروفیل و سرخس بود. از نظر وزن خشک ساقه، ریشه و برگ، پایه های، بنه و بادامی کمتر تحت تاثیر خشکی قرار گرفتند. بر اساس نتایج تنش خشکی اثرات منفی بر پایه های دانهالی پسته داشت و پایه بنه نسبت به سایر پایه ها مقاومت بیشتری نشان داد.
    کلیدواژگان: بیوماس، زیست توده، عملکرد کوانتومی، نسبت FV، Fm
  • محمد جواد فریدونی*، هوشنگ فرجی، حمیدرضا اولیایی صفحات 487-501
    برای ارزیابی اثر استفاده از پساب شهری و کود ازت بر غلظت عناصر غذایی در ذرت شیرین، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار، در سال 1388 در مزرعه پژوهشی شهر یاسوج انجام شد. عامل اصلی آزمایش پنج تیمار آبیاری بود شامل: 1I: آبیاری مزرعه با آب معمولی در کل فصل رشد؛ 2I: از مرحله سبز شدن گیاه (مرحله 10) تا مرحله ظهور نر خوشه یا تاسل (مرحله 50)، آبیاری با پساب و از مرحله ظهور تاسل (مرحله 50) تا مرحله شیری دانه (مرحله 82)، آبیاری با آب معمولی؛ 3I:از مرحله سبز شدن گیاه (مرحله 10) تا مرحله ظهور تاسل (مرحله 50)، آبیاری با آب معمولی و از مرحله ظهور تاسل (مرحله 50) تا مرحله شیری دانه (مرحله 82)، آبیاری با پساب؛ 4I: آبیاری یک در میان با آب معمولی و پساب؛ 5I: آبیاری مزرعه با پساب در کل فصل رشد. عامل فرعی شامل کود ازت در سه سطح (0=0N، 80=80N و 160=160N کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار) بود. نتایج نشان داد که تاثیر آبیاری بر غلظت عناصر پرمصرف و کم مصرف علوفه و دانه ذرت شیرین معنی دار شد. بیشترین جذب عناصر گیاه در سطوح آبیاری 5I و 4I و کمترین جذب عناصر در سطح آبیاری 1I بدست آمد. تاثیر کود ازته بر غلظت عناصر نیتروژن، فسفر، آهن و منگنز علوفه و غلظت عنصر نیتروژن دانه گیاه در سطح پنج درصد معنی دار شد. به طوری که بیشترین غلظت عناصر یاد شده در سطح کودی 80N و کمترین غلظت عناصر مطرح شده در سطح کودی 0N بدست آمد. برهمکنش آبیاری و کود ازته بر غلظت عنصر نیتروژن دانه در سطح یک درصد معنی دار شد. بیشترین غلظت نیتروژن دانه در تیمار 160N5I معادل 17/2 درصد و کمترین میزان نیتروژن دانه در تیمار 0N1I معادل 2/1 درصد بدست آمد. نتایج بیانگر این مطلب است که کاربرد پساب باعث کاهش مصرف کود شیمیایی نیتروژن در تولید علوفه ذرت شیرین می شود. به طور کلی کاربرد پساب برای مواد خوراکی قابل توصیه نمی باشد و در این زمینه هشدار داده می شود.
    کلیدواژگان: آبیاری ذرت، بر همکنش آب ونیتروژن، عملکرد علوفه، غلظت نیتروژن دانه، کیفیت علوفه
  • داوود اکبری نودهی*، علی اکبر عزیزی زهان، رضا رضایی سوخت آبندانی صفحات 503-512
    به منظور بررسی تاثیر کم آبیاری بر عملکرد گوجه فرنگی، تعیین تابع تولید و بازده مصرف آب، آزمایشی بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی، در سه تکرار و به مدت دو سال بر روی گوجه فرنگی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بایع کلاء (نکاء) اجرا شد. تیمارهای آبیاری پس از انتقال نشاء گوجه فرنگی بر اساس 1I، 2I، 3I، 4I، 5I و 4 I(به ترتیب 0 (بدون آبیاری)، 20، 40، 60، 80 و 100 درصد نیاز آبی) اجرا گردید. نتایج نشان داد که تیمار I1 (بدون آبیاری) و I6 (100 درصد نیاز آبی) به ترتیب دارای کمترین و بیشترین عملکرد در هکتار می باشند. بازدهی مصرف آب در تیمار 100 درصد نیاز آبی از دیگر تیمارهای آبیاری بیشتر از بود. و همچنین حداکثر محصول گوجه فرنگی با تامین کامل نیاز آبی گیاه اتفاق می افتد. لذا، تیمار 100 درصد نیاز آبی با مقدار 5635 مترمکعب آب در هکتار و تولید 45020 کیلوگرم گوجه فرنگی در هکتار از سایر تیمارها برتری داشته که برای مناطقی که محدودیت منابع آبی وجود نداشته باشد، برای حصول حداکثر عملکرد قابل توصیه به کشاورزان می باشد. مقدار بازده مصرف آب (WUE) و بازده مصرف آب آبیاری (IWUE) به ترتیب بین 2/9-5 و 6/14-2/9 کیلوگرم بر مترمکعب بدست آمد. متوسط دو ساله فاکتور عکس العمل محصول (Ky) برای گوجه فرنگی در منطقه مورد نظر 18/1 تعیین شد.
    کلیدواژگان: بازده مصرف آب، کم آبیاری، فاکتور عکس العمل
  • مریم مزیدی*، عیسی معروف پور صفحات 513-522
    روش های مختلفی برای تخمین رطوبت خاک وجود دارد. روش TDR (Time domain Reflectometery) روشی نسبتا جدید است که در آن بر اساس سرعت حرکت امواج الکترومغناطیسی، میزان رطوبت حجمی خاک تخمین زده می شود. تاثیر ترکیبات خاک روی منحنی دستگاه، منجر به کالیبراسیون مجدد دستگاه می شود. هدف از این تحقیق ارائه معادله کالیبراسیون برای خاک های حاوی ماده آلی می باشد. این تحقیق در شرایط آزمایشگاهی در سه نوع خاک با بافت سبک، متوسط و سنگین و در پنج تیمار شامل درصدهای مختلف ماده آلی (کود لاشبرگ) و در سه تکرار انجام شد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که برای هر سه بافت، رطوبت اندازه گیری شده در پنجره 10 نانوثانیه از دقت بالاتری برخوردار بود. همچنین TDR در رطوبت های پایین، مقدار رطوبت را بیشتر از روش وزنی تخمین می زد. این میزان تفاوت با افزایش درصد رس و ماده آلی افزایش می یافت. با افزایش درصد ماده آلی مقادیر RMSE نیز افزایش یافت که نشان دهنده تاثیر ماده آلی خاک روی دقت دستگاه TDR بود. بین مقادیر رطوبتی مشاهده شده به روش های وزنی و TDR، در درصدهای مختلف ماده آلی و در سطح احتمال 5 درصد، تفاوت معنی داری وجود داشت. در نهایت برای هر بافت معادله کالیبراسیون با ضرایب رگرسیون بالا به دست آمد.
    کلیدواژگان: انعکاس سنجی حوزه زمانی، رطوبت حجمی
  • هادی وروانی*، محمد امین مرادی، جواد وروانی صفحات 523-534
    تبخیر و تعرق یکی از اجزای اصلی چرخه هیدرولوژی و تخمین نیاز آبیاری است. در سال های اخیر استفاده از سیستم های هوش مصنوعی برای برآورد پدیده های هیدرولوژی افزایش چشمگیری داشته است. از این رو این تحقیق با هدف امکان سنجی استفاده از مدل رگرسیون درختی در برآورد تبخیر و تعرق ماهانه گیاه مرجع(ETo) و مقایسه آن با روش پنمن مانتیث فائو در سه ناحیه اقلیمی ایران انجام شد. از مزایای مدل رگرسیون درختی نسبت به دیگر مدل های هوش مصنوعی از قبیل شبکه های عصبی، عدم نیاز به فرایند وقت گیر آزمون و خطا و نیز ارائه نتایج به صورت روابط ریاضی است. در مطالعه ی حاضر، متوسط ماهانه ی داده های حداقل و حداکثر دما، رطوبت نسبی، سرعت باد و تابش خورشیدی به عنوان داده های ورودی به مدل در نظر گرفته شده است. نتایج حاصله نشان داد که ضرایب تعیین مدل های تولید شده توسط مدل رگرسیون درختی در برآورد پارامتر تبخیر و تعرق مرجع برای نواحی گرمسیر، معتدل. و سردسیر به-ترتیب برابر است با 78/0، 80/0 و 89/0 که حاکی از توانایی بالای مدل مذکور است.
    کلیدواژگان: هوش مصنوعی، پنمن مانتیث فائو
  • راضیه سرآبادانی تفرشی، محمدرضا بی همتا، زهرا سادات شبر، مریم شهبازی*، امین کرمی، محمدرضا نقوی، حمیدرضا نیکخواه، حسین دهقانی سانیچ صفحات 535-549
    در مناطق خشک و نیمه خشک از جمله ایران که تولید محصول گیاه جو با خشکی انتهای فصل محدود می شود، بررسی دقیق سازوکارهای مختلف مورد استفاده گیاه در مقابله با تنش در انتخاب ژنوتیپ های پر محصول که در برابر تنش خشکی تحمل بهتری نشان می دهند، ضروری می باشد. بر این اساس به منظور بررسی اثرات تنش خشکی انتهای فصل بر عملکرد دانه و برخی خصوصیات فیزیولوژیکی جو(Hordeum vulgare L.)، چهار رقم به نام نصرت، فجر30، یوسف و موروکو و دو لاین پیشرفته 67 و 17 در دو مدیریت آبیاری مورد مطالعه قرار گرفتند. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در بسترگلخانه (به عنوان محیط بسته کنترل شده) واقع در پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی در سال زراعی 90- 1389 به اجرا در آمد. کرت های اصلی شامل دو مدیریت آبیاری، یکی مربوط به آبیاری در شرایط نرمال در تمام فصل رشد و دیگری تنش خشکی بعد از قطع آبیاری از شروع گلدهی و عامل فرعی شش ژنوتیپ جو بود. بر حسب رطوبت خاک، شدت تنش اعمال شده در روزهای 21 و 28 روز پس از گلدهی به ترتیب برابر با 36و 40 درصد بود. نتایج نشان داد که اعمال تنش خشکی موجب کاهش معنی دار زیست توده، عملکرد دانه و تعداد دانه در بوته، شاخص برداشت، محتوی نسبی آب برگ، پتانسیل آبی برگ، هدایت روزنه ای، محتوای کلروفیل a و b و کاروتنوئیدها و افزایش میزان تلفات نسبی آب برگ، دمای پوشش گیاهی، نشت الکترولیتی و پوکی دانه ها شد. نتایج به دست آمده بر بالاترین میزان تحمل به خشکی در رقم یوسف و بیشترین حساسیت در رقم موروکو دلالت دارد که به ترتیب عملکرد دانه آن ها در شرایط تنش (575 و 142 گرم در متر مربع)، محتوای نسبی آب برگ (2/78 و 69 درصد) و میزان کاهش هدایت روزنه ای (63 و 93 درصد) بود. همچنین، نتایج نشان داد که گیاهان با تحمل بالاتر (برای مثال رقم یوسف) نسبت به سایر ارقام دارای شاخص بهره وری آب بالاتری در هر دو شرایط تنش و نرمال می باشند. این نوع ارقام با مصرف بهینه آب و با به کارگیری حداقل آب موجود تحت تنش انتهای فصل، عملکرد خود را در سطح بالایی حفظ کرده و در نتیجه شاخص بهره وری آب بالاتری تحت این شرایط نسبت به شرایط نرمال دارند.
    کلیدواژگان: دمای پوشش گیاهی، عملکرد دانه، محتوی نسبی آب برگ
  • جعفر نیکبخت*، مرضیه خنده رویان، افشین توکلی، مهدی طاهری صفحات 551-563
    این پژوهش به منظور بررسی اثر کم آبیاری با آب مغناطیسی بر عملکرد و بهره وری مصرف آب گیاه ذرت به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در 4 تکرار در گلخانه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی زنجان از تیر تا مهرماه سال 1390 اجرا شد. عامل آبیاری در چهار سطح شاهد (کامل) (T1)، 80 درصد (T2)، 60 درصد (T3) و 40 درصد (T4) نیاز آبی گیاه و عامل نوع آب در دو سطح آب مغناطیسی (عبور داده شده از میدان مغناطیسی) و آب معمولی (بدون عبور از میدان مغناطیسی) بود. بر اساس نتایج، عبور دادن آب از میدان مغناطیسی باعث کاهش 11/41 و 5/35 میلی گرم در لیتر در یون های کلسیم و کلر (به ترتیب) گردید. سطح برگ، محتوای کلروفیل برگ، وزن تر کل، وزن خشک کل و بهره وری مصرف آب در گیاهان تحت آبیاری با آب مغناطیسی نسبت به تیمار شاهد به ترتیب 5/9، 68/10، 31/8، 41/17 و 9 درصد افزایش داشت که این تفاوت ها از نظر آماری معنی دار بود. نتایج تحقیق حاضر نشان داد، اعمال کم آبیاری باعث ایجاد تفاوت معنی دار در چهار سطح متفاوت در مقدار صفات وزن تر و خشک کل، سطح برگ و محتوای کلروفیل برگ شد. وزن تر کل و بهره وری مصرف آب بر اساس وزن تر کل در تیمار آب مغناطیسی 56/31 تن در هکتار و 22/14 کیلوگرم بر مترمکعب (به ترتیب) بود. مقادیر اخیر در تیمار آب مغناطیس نشده به ترتیب 94/28 تن در هکتار 94/12 کیلوگرم بر مترمکعب بود.
    کلیدواژگان: سطوح متفاوت آبیاری، میدان مغناطیسی، ذرت رقم ماکسیما
  • حامد نوذری*، مجید حیدری، سعید آزادی صفحات 565-575
    یکی از راهکارهای توسعه کشاورزی، استفاده از شبکه های آبیاری و زهکشی است که منجر به بهره وری بالاتر و سود اقتصادی بیشتری خواهد شد. در تحقیق حاضر به کمک روش تحلیل پویایی سیستم مدل کامپیوتری بسط داده شد که بتواند عملکرد محصولات کشاورزی یک شبکه آبیاری را با توجه به کمیت و کیفیت آب آبیاری، شبیه سازی و سود خالص ناشی از محصولات را برآورد نماید. به منظور واسنجی و اعتباریابی نتایج مدل از داده های جمع آوری شده اراضی تحقیقاتی شبکه آبیاری سمت راست آبشار استفاده گردید. پس از تجزیه و تحلیل آماری و محاسبه RMSE، خطای نسبی، خطای استاندارد و ضریب همبستگی میزان برازش میان مقادیر واقعی و شبیه سازی شده عملکرد محصولات شبکه محاسبه شد. مقدار این شاخص ها با توجه به شرایط موجود در شبکه به ترتیب 98/209 کیلوگرم بر هکتار، 36/1 درصد، 007/0 و 99/0 برآورد گردید. نتایج نشان داد مدل حاضر در شبیه سازی شبکه آبیاری، الگوی کشت آن و تعریف سایر سناریوها از دقت خوبی برخوردار است. اما بررسی های اولیه نشان داد میزان برداشت آب زیرزمینی در منطقه مذکور بیشتر از حد مجاز می باشد. لذا با توجه به اهمیت منابع آب، دو سناریوی آبیاری به میزان نیاز آبی محصولات و آبیاری با توجه به محدودیت میزان برداشت از منابع آب زیرزمینی تعریف شد و نتایج آنها تحلیل گردید. نتایج نشان داد که متوسط نسبت درآمد به هزینه محصولات برای شرایط آبیاری شبکه در سال زراعی 86-1385،برای شبیه سازی سناریو اول و در سناریو دوم به ترتیب 58/2، 88/2 و 75/2 می باشد.
    کلیدواژگان: شبکه آبیاری، الگوی کشت
  • محمد کافی*، فرزاد حسین پناهی صفحات 577-587
    این آزمایش به منظور ارزیابی ارقام مقاوم و حساس گندم به تنش خشکی، در قالب طرح کرت های خرد شده با هفت تیمار آبیاری به عنوان کرت اصلی، دو رقم گندم(در کرت فرعی) و سه تکرار در سال زراعی 1390-1389 در دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. تیمارهای آبیاری شامل آبیاری کامل شاهد(FI)، بدون آبیاری در فصل بهار (NI)، آبیاری در دو مرحله ساقه دهی و گرده افشانی (SP)، آبیاری در دو مرحله ساقه دهی و اوایل پرشدن دانه (SG)، آبیاری در دو مرحله گرده افشانی و اوایل پرشدن دانه (PG)، آبیاری در سه مرحله ساقه دهی، گرده افشانی و اوایل پرشدن دانه (SPG) و آبیاری در چهار مرحله ساقه دهی، گرده افشانی، اوایل و اواسط پرشدن دانه (SPGG) و ارقام مورد مطالعه نیز پیشگام (مقاوم به خشکی) و گاسکوژن (حساس به خشکی) بودند. نتایج نشان داد که عملکرد اقتصادی محصول در تیمارهای SP، SG، PG، SPG و SPGG در مقایسه با شاهد اول (FI) به ترتیب 36%، 40%، 47%، 31% و 17% کاهش یافت لیکن مصرف آب در تیمار به ترتیب 59%، 58%، 57%، %49 و 38% کاهش پیدا داشت. رقم متحمل به خشکی پیشتاز دارای عملکرد بیولوژیکی و اقتصادی بالاتری از رقم حساس گاسکوژن بود ولی اختلاف بین عملکرد بیولوژیکی آنها بیش از اختلاف عملکرد اقتصادی بود. نتایج بیانگر این بود که در دشت مشهد گندم بدون آبیاری در فصل بهار عملکرد رضایت بخشی ندارد و مراحل ساقه دهی و گلدهی حساسترین مراحل نموی گندم نسبت به تنش خشکی بود و آبیاری در هر دو مرحله مذکور برای حصول عملکرد بالا در شرایط محدودیت آب ضروری است.
    کلیدواژگان: رقم پیشگام، تنش خشکی، رقم گاسکوژن
  • علیرضا توکلی* صفحات 589-600
    به منظور بهبود شاخص بهره وری آب آبیاری و تخصیص آب صرفه جویی شده به آبیاری محدود اراضی دیم مجاور، روش های مختلف کم آبیاری در دو سامانه آبیاری سطحی و بارانی برای گندم آبی ارقام شیراز و پیشتاز و در مزارع زارعین شهرستان سلسله در سال زراعی 86-1385 مورد بررسی قرار گرفت. در آزمایش مربوط به آبیاری بارانی با قرار دادن تعدادی قوطی در ارتفاع 90 سانتی متری و متناسب با ارتفاع گندم، اقدام به اندازه گیری آب آبیاری در فواصل مختلف از تک آبپاش با چهار نمونه شد و عملکرد نیز در همان نقاط اندازه گیری شد. در آزمایش مربوط به آبیاری سطحی نیز تیمارهای قطع آبیاری شامل آبیاری کامل، قطع اولین آبیاری بهاره و قطع اولین و سومین آبیاری بهاره، اعمال و عملکرد گندم در این تیمارها تعیین گردید. با مشخص بودن عملکرد محصول و آب مصرفی کل (بارش و آب آبیاری)، شاخص بهره وری کل آب مصرفی تعیین شد. نتایج نشان داد در شرایط آبیاری بارانی و با استفاده از توابع تولید، کاهش 4/29 درصد آب مصرفی در طول دوره آبیاری بیشینه بهره وری کل آب مصرفی را علیرغم اندکی کاهش عملکرد محصول بیشینه بهره وری کل آب مصرفی را به دنبال داشت. در شرایط آبیاری سطحی نیز، قطع اولین آبیاری بهاره (تیمار 78 درصد آبیاری کامل)، سبب افزایش 3/3 درصدی عملکرد در مقایسه با شاهد شد که علت آن را می توان به عدم ضرورت انجام اولین آبیاری بهاره دانست. در تیمار کم آبیاری توسعه عمقی ریشه به میزان 5/10 درصد بیشتر از شرایط آبیاری کامل مشاهده شد و این منجر به افزایش عمق خاک موثر و اثربخشی آن در تامین نیاز آبی گیاه شد و در نتیجه سبب گردید که کاهش عمق آب آبیاری با کم آبیاری، منجر به کاهش قابل ملاحظه عملکرد نشود. با تخصیص آب صرفه جویی شده ناشی از انجام کم آبیاری، برای انجام تک آبیاری زمان کاشت یا تک آبیاری بهاره در اراضی گندم دیم مجاور، بهره وری کل آب کاربردی به میزان 3/9 درصد افزایش یافت.
    کلیدواژگان: آبیاری بارانی، آبیاری سطحی، تابع تولید، توسعه ریشه، عملکرد
  • محسن دهقانی*، مجید جعفرآقایی، صفدر محمدی کیا صفحات 601-610
    با توجه به کمبود منابع آب موجود در کشور استفاده از آب های غیرمتعارف امری ضروری به نظر می رسد. در این راستا و به منظور بررسی تاثیر شوری آب آبیاری بر عملکرد و اجزاء عملکرد سه رقم پنبه آزمایشی به صورت کرت های خردشده در قالب بلوک های کامل تصادفی و به مدت دو سال در ایستگاه تحقیقات شوری رودشت اصفهان اجرا گردید. در این آزمایش چهار سطح شوری آب آبیاری4، 7، 10 و13 دسی زیمنس بر متر به عنوان عامل اصلی و سه رقم پنبه به نامهای B557، تابلادیلا و دلتاپاین 16 به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شد. نتایج آزمایش نشان داد که تاثیر شوری آب آبیاری و احتمالا وجود نسبتا زیاد برخی از املاح در آب آبیاری بویژه یون سدیم بر عملکرد وش، آب مصرفی، کارآیی مصرف آب آبیاری، وزن ده غوزه، تعداد غوزه در بوته و تعداد بوته سبز شده معنی دار بود. ارقام مورد مطالعه از نظر عملکرد وش، کارآیی مصرف آب آبیاری، وزن ده غوزه، تعداد غوزه در بوته و تعداد بوته سبز شده با یکدیگر اختلاف معنی دار داشتند.
    کلیدواژگان: آبهای غیرمتعارف، ارقام پنبه، غوزه پنبه
  • ابراهیم باباییان، مهدی همایی*، علی اکبر نوروزی صفحات 611-622
    پایش رطوبت خاک به عنوان یکی از مولفه های مهم پایش خشکسالی به ویژه در بخش کشاورزی، در مطالعه روند تغییر اقلیم در ایران اهمیت فراوان دارد. در این پژوهش، یک روش کاربردی به منظور برآورد رطوبت خاک سطحی با استفاده از داده های میکروموج ارائه شد. بدین منظور، تعداد هشت تصویر سنجنده ASAR (باند C) با روش تصویربرداری Global Mode (GM) در پلاریزاسیون HH از اواخر سال 1390 تا اوایل سال 1391 از بخشی از حوزه آبخیز زنجانرود واقع در استان زنجان تهیه شد. پس از پردازش تصاویر، مقدار پس انتشار کل از خاک () محاسبه و با استفاده از روش های آمار مکانی شاخص مورانز و روش حداقل مربعات معمولی (OLS) ارتباط آن با مقادیر رطوبت حجمی خاک اندازه گیری شده با دستگاه TDR و منطبق با زمان اخذ تصاویر ASAR، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده حاکی از ضریب تبیین (R2) برابر با 68/0 و معنی دار (سطح 1درصد) بین رطوبت حجمی اندازه گیری شده خاک و ضریب پس انتشار کل بود. نتایج اعتبارسنجی مدل نشان داد روش ارائه شده از دقت نسبتا مناسبی (032/0 RMSE= سانتی متر مکعب بر سانتی متر مکعب و خطای نسبی 11 درصد) در تخمین رطوبت خاک سطحی برخوردار بوده و تا حدودی تمایل به بیش برآوردی (011/0MBE= سانتی متر مکعب بر سانتی متر مکعب) دارد. بر اساس نتایج بدست آمده، مد GM داده های سنجنده ASAR می تواند در مناطق نیمه خشک و در شرایط عدم پوشش گیاهی، در برآورد رطوبت سطحی خاک مورد استفاده قرار گیرد.
    کلیدواژگان: ضریب پس انتشار، مدل رگرسیون، میکروموج فعال، مد GM
  • محبوبه آقاجانی، مریم نوابیان*، مجید وظیفه دوست، مجتبی رضایی صفحات 623-635
    در سال های اخیر، تشدید خشکسالی موجب کاهش آبدهی رورخانه سفیدرود به عنوان منبع اصلی تامین آب اراضی شالیزاری در استان گیلان شده است. در چنین شرایطی، تولید برنج به رویکرد بهینه سازی مصرف آب در اراضی شالیزاری وابسته است. در این پژوهش، تلاش شد با هدف حداکثرسازی بهره وری آب مصرفی در اراضی شالیزاری، دو مدل بهینه یابی مدیریت آبیاری تناوبی با دوره آبیاری ثابت در طول فصل رشد و دوره آبیاری متناسب با فیزیولوژی مراحل مختلف رشد برنج رقم هاشمی، با راهکار تلفیق مدل شبیه سازSWAP و روش حل الگوریتم ژنتیک ارائه شود. پس از اعتبارسنجی مدل SWAP، با استفاده از روش حل الگوریتم ژنتیک به تعیین مقادیر بهینه متغیرهای تصمیم مدل های بهینه یابی اقدام شد. در مدل های بهینه یابی، آبیاری تناوبی برنج، عمق آب و دوره تناوب آبیاری در مراحل مختلف رشد به عنوان متغیرهای تصمیم انتخاب شدند. در مدیریت آبیاری تناوبی با دوره تناوب ثابت، دوره تناوب ثابت 33/7 روز در طول فصل رشد، حداکثر بهره وری آب آبیاری را در بر داشت. این در حالی است که مقادیر بهینه دوره تناوب متغیر 53/6، 60/4، 31/4 و 47/7 روز به ترتیب در مراحل استقرار، پنجه زنی، زایشی و رسیدگی بدست آمد. در نهایت پس از بررسی مدل های بهینه یابی، به دلیل صرفه جویی در مصرف آب، سهولت اندازه گیری حجم آب ورودی، الگوی آبیاری با دوره تناوب ثابت هشت روز و عمق آب آبیاری به ترتیب 52، 30، 40 و 12 میلی متر در مراحل یاد شده بهینه تشخیص داده شد. بهترین نمایه بهره وری آب آبیاری به میزان 59/1 کیلوگرم در مترمکعب به دست آمد. استفاده از داده های چند ساله برای افزایش اعتبار نتایج مدل شبیه سازی- بهینه یابی توصیه می شود.
    کلیدواژگان: الگوریتم ژنتیک، مدلSWAP، مراحل توسعه یافتگی، مدیریت آبیاری تناوبی