فهرست مطالب
فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام
پیاپی 20 (بهار 1393)
- بهای روی جلد: 20,000ريال
- تاریخ انتشار: 1393/02/14
- تعداد عناوین: 10
-
-
صفحه 7سادات سیفی حسنی به گواهی شواهد تاریخی پیشینه درازی در تاریخ محلی قزوین دارند. این گروه پس از پیروزی و تاسیس دولت صفوی با پذیرش مذهب رسمی جامعه، تعامل نزدیکی با حکومت جدید برقرار ساختند. این پیوند مذهبی همراه با برخورداری از اقتدار معنوی سیادت، پایگاه اجتماعی آنان را در جامعه ایران به طبقه ای اشرافی و شهروندانی برتر مبدل کرد. اینان در همه حال رابطه ایمانی و وفاداری خود را نسبت به سلاطین صفوی حفظ کردند، و همین شیوه رفتار موجب شد تا موقعیت آن ها در تمامی آن سده ها ثابت و پایدار بماند. حضور نسبتا فراگیر سیفیان حسنی در تشکیلات دینی و دیوانی صفویان، آن هم در مناصبی همچون وزارت، صدارت و قضاوت، نشان از اعتماد و اطمینانی است که زمامداران صفوی نسبت به توانمندی نخبگان آنان داشته اند. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و همچنین با تکیه بر منابع معتبر تلاش شده تا علاوه بر توجه به تبارشناسی این گروه، تصویر دقیق و مستندی از جایگاه و فعالیت های اجتماعی سادات سیفی در عصر صفوی ارائه شود.
کلیدواژگان: سادات سیفی، سلسله صفوی، تاریخ قزوین -
صفحه 37کتاب گلستان ارم اثر عباسقلی آقا باکیخانوف، یکی از مهم ترین آثار تاریخ نگاری محلی در حوزه ولایت های شیروان و داغستان در سده 19م. می باشد. این کتاب حاصل تلاش های مورخی است که از وابستگان دولت روسیه بوده و در بسیاری از وقایع مهم منطقه چون جنگ های ایران و روس و معاهده گلستان حضور داشته است. از این رو توانسته گنجینه ای از مشاهدات عینی ارزشمند را در کنار اطلاعات ماخوذ از طیف گسترده و متنوعی از منابع مکتوب، گردآوری نماید.
این اثر به زبان فارسی نگاشته شده و مورخ در تدوین آن از بسیاری از اصول نوین دانش تاریخ، بهره برده است. با این وجود، معاصر با گلستان ارم هنوز تاریخنگاری سنتی و غیرعلمی سرشار از ذهنیت و کم بهره از عینیت در جغرافیای تاریخ نگاری زبان فارسی در ایران و ماورای قفقاز تداوم داشت.
این پژوهش بر آن است تا به شیوه تحلیلی و تطبیقی و با اتکا بر منابع کتابخانه های، ضمن معرفی کامل کتاب گلستان ارم، به تحلیل محتوا و سبک نگارش آن بپردازد و میزان عینیت در یکی از نخستین آثار تاریخ نگاری علمی زبان فارسی را بسنجد.
کلیدواژگان: گلستان ارم، عباسقلی آقا باکیخانوف، تاریخ نگاری محلی، شیروان، داغستان -
صفحه 57اهتمام احمد بن عمر بن انس العذری- معروف به ابن دلایی محدث و مورخ اهل اندلس- در جغرافیا نگاری در شرح حال های باقی مانده درباره او نادیده گرفته شده است، در حالی که ترصیع الاخبار و تنویع الآثار به عنوان تنها اثر بر جای مانده از عذری نشان از آن دارد که وی علاوه بر آگاهی از علوم زمانه خویش- حدیث و تاریخ- به جغرافیانگاری نیز پرداخته و در این اثر جغرافیا را بر تاریخ مقدم داشته است. پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی به بررسی و تقسیم بندی اطلاعات جغرافیایی موجود در این کتاب پرداخته و در صدد است تا با تبیین جغرافیانگاری عذری، به واکاوی این بخش از حیات علمی عذری که مورد غفلت واقع شده است، بپردازد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که عذری فقط به نقل اطلاعات پیشینیان اکتفا نکرده است، بلکه به جغرافیای وصفی و ابزارهای آن و نیز انواع جغرافیانگاری به ویژه عجایب نگاری احاطه داشته است.
کلیدواژگان: ترصیع الاخبار و تنویع الاثار، احمدبن انس بن عمر العذری، جغرافیانگاری اندلسی، عجایب نگاری -
صفحه 79در نیمه دوم سده پنجم هجری، بروز بحران های سیاسی و اقتصادی در خلافت فاطمیان و منازعات آنان با سلجوقیان در شام به تاسیس حکومت های محلی در این منطقه منجر شد. از برجسته ترین این حکومت ها دولت بنی عمار در طرابلس بود. امرای بنی عمار با سیاستی کارآمد نسبت به فاطمیان و سلجوقیان موفق شدند استقلال خود را حفظ و حکومت خود را تثبیت کنند. مقاومت ده ساله بنی عمار در برابر صلیبیون با سیاست مدارا با آنان محقق شد. سرانجام عدم حمایت حکومت های مسلمان از بنی عمار و شورش داخلی در طرابلس منجر به سقوط این شهر در برابر صلیبیون گردید. این پژوهش با روش کتابخانه ای و با استناد به منابع اصلی درصدد است به مناسبات سیاسی و برخوردهای این دولت با سلجوقیان، فاطمیان و صلیبیون بپردازد.
کلیدواژگان: بنی عمار، طرابلس، سلجوقیان، فاطمیان، صلیبیون -
صفحه 99سقوط امپراتوری ساسانی و ورود مسلمانان عرب به ایران، سبب اختلاط طبقات مختلف جامعه ایرانی با جامعه اسلامی گردید. یکی از این طبقات مهم، دبیران اند که حامل رسوم و سنت های سرزمین خود خاصه در زمینه امور اداری و نهادهای سازمانی و حکومتی بودند. با نفوذ ایرانیان در دستگاه خلافت عباسی، خلفای آن سلسله، از آداب و سنن ایرانی الگو گرفته و آن را در اداره حکومت خود به کار بستند. از این رو موالی و ایرانیان نو مسلمان در راس تشکیلات اداری و سازمان دولت عباسی قرار گرفتند. آنان که در دوره اموی فعالیت خود را در تشکیلات حکومتی آغاز کرده بودند، در دوران عباسی، جایگاه ویژه ای در اداره حکومت به دست آوردند. در حقیقت، حرکتی که موالی ایرانی با عنوان کتاب در دوره اموی آغاز کرده بودند، با روی کار آمدن خاندان های دیوانی در عهد عباسی ادامه یافت. شکل گیری منصب وزارت، تاکید بر همسانی دین و دولت و در نهایت انتقال وظایف و اختیارات وزراء به کتاب، از تحولات و دگرگونی های منصب کتابت در دوره عباسی بود. این پژوهش بر آن است تا بر اساس روش توصیفی - تحلیلی و به استناد منابع و مآخذ تاریخی فرایند حضور کاتبان را در تشکیلات اداری عباسیان بررسی کرده و نقش آنان را در تحول و تطور نظام اداری آن دولت بیان نماید.
کلیدواژگان: دبیران، کاتبان، وزراء، سازمان اداری، حکومت عباسیان -
صفحه 123بلغارها گروهی از اقوام ترک بودند که در آسیای مرکزی می زیستند و در طول تاریخ و تمدن اسلامی در ثغور اسلامی و در سرزمین قپچاق گذران زندگی می کردند. این گروه از ترک ها ضمن تعاملات با مسلمانان هم جوار خود به دلیل نیازهای طبیعی و امور زندگی خود به کناره های شمالی دریای خزر و سپس به سواحل رود خانه ولگا مهاجرت و سرانجام در اروپای شرقی سکونت دائم پیدا کردند و امروزه به عنوان کشور بلغارستان شناخته می شود. این مقاله بر آن است، فرآیند این فراز و فرودهای آنان و علل مهاجرت به نواحی خوش آب و هوای آسیای مرکزی و در کنار روس ها و تعامل با آنان و یا با مسلمانان و خلفای اسلامی و مغول ها و حاکمان ترک اسلامی در منابع جغرافیایی مسلمانان و مورخان اسلامی را بیان کند.
کلیدواژگان: بلغار، ترک، قپچاق، آسیای مرکزی، خلفای عباسی، مغولان -
صفحه 137با مرگ معاویه بن یزید (64 ه. ق) خلافت اموی دچار چالشی جدی شد که آن را تا آستانه انقراض پیش برد. در هر گوشه از قلمرو خلافت، مدعیانی قدرتمند همچون شیعیان، زبیریان و خوارج سر بر آوردند، اما با قدرت گیری مروانیان و ظهور عبدالملک بن مروان در عرصه سیاسی و به کارگیری امرایی قدرتمند همچون حجاج بن یوسف ثقفی، امویان توانستند بار دیگر قدرت از دست رفته را احیاء نمایند.
حجاج با اعمال سیاست های خشن، تمام هم خویش را مصروف سرکوب مخالفان نمود و حجاز و عراق را که کانون اعتراضات بود، آرام کرد و با گسترش فتوحات در شرق جهان اسلام، درآمد لازم را برای حکومت امویان فراهم نمود. در مقاله حاضر با تدقیق در زندگی و حیات سیاسی حجاج، نقش وی را در تثبیت و تحکیم دوباره خلافت اموی بررسی می کنیم.
کلیدواژگان: امویان، مروانیان، عبدالملک بن مروان، حجاج بن یوسف ثقفی، ابن زبیر، خوارج -
صفحه 153مهر خاتم در اواخر سال ششم یا اوایل سال هفتم هجری برای ممهور کردن نامه های پیامبر به حکام سرزمین های همجوار، ساخته و پرداخته شد. این مهر ظاهرا از نوع انگشتری و شکل صفحه نگین آن مدور بوده است و بر آن در سه سطر عبارت «محمد رسول الله » را نقش کرده بودند؛ جنس و نگین آن نیز از سنگ حبشی تا انواعی از فلزات چون مس و آهن و نقره روایت شده است. پس از وفات پیامبرص این مهر ابتدا به ابوبکر و سپس عمر و عثمان رسید و آن ها نیز نامه ها و مکاتبات خود را بدان اعتبار می بخشیدند.
مهر خاتم در حدود سال سی ام هجری در چاه اریس(نزدیکی مدینه) افتاد و دیگر به دست نیامد، اما عثمان نظیرش را ساخت و مهر معمول خلافت داشت. با این حساب جز نامه های شخص پیامبرص، بخشی از نامه های خلفای راشدین نیز ممهور به مهر حقیقی پیامبرص بوده است؛ مکاتباتی که اگر نمونه ای اصیل از آن ها به دست آمده بود، لااقل اثر مهر خاتم را به ما نشان می داد.
اوصاف این مهر در متون متقدم اسلامی نشان از نخستین اقدامات و ضروریات تشکیل نظام دیوانی در صدر اسلام است؛ همچنین استفاده از نوشتار جای تصویر، شکل مدور، ترکیب سه سطری، و شعارهای مذهبی از این جا در مهرهای اسلامی تجربه شده و در سراسر دوران تاریخی اسلام تداوم یافته است.
ویژگی های مهر خاتم در مقاله پیش رو با روش تحقیق تاریخی- توصیفی، بررسی و تحلیل شده است.
کلیدواژگان: خاتم پیامبر(ص)، مهر، آداب مهرنویسی، دوران اسلامی -
انواع منجنیق های دوره اسلامی / بر اساس سازوکار، ساختار، کارکرد و نوع پرتابه های جنگیصفحه 167مسلمانان در طول تاریخ خود، تا پیش از ابداع توپ، از سلاح های گوناگونی در نبردها بهره می جستند. برای نمونه، در نبردهای محاصره ای، ادوات ویژه ای را به کار می گرفتند که کارکرد آن، ویران کردن حصار شهر بود. سلاح منجنیق را می توان مهم ترین و تاثیرگذارترین این ادوات دانست. در سده های میانه اسلامی، انواع مختلفی از این سلاح همچون منجنیق های تعادلی و کششی، هجومی و تدافعی و دریایی، عربی و فرنگی و سلطانی و ترکی و...، کارگشای مسلمانان در جنگ ها بود و سیر تحول و تکامل آن، به موازات مستحکم ترشدن دیوارهای دفاعی شهرها پیش می رفت؛ تا آن جا که گونه های مختلفی از این سلاح، در جهان اسلام طراحی و ساخته شد. تاکنون، تقسیم بندی های منظم و مشخصی از انواع منجنیق ارائه نشده است. در نوشتار حاضر، بر آنیم تا انواع مختلف منجنیق را بر اساس مکانیزم و شیوه عمل، نوع ساخت، کارکرد و نوع پرتابه ها تقسیم بندی کرده و عملکرد و تاثیرات هر یک را تبیین نماییم.
کلیدواژگان: منجنیق، محاصره، حصار، جنگ، مکانیزم، پرتابه -
صفحه 207مسموم سازی از جمله شیوه های رایج برای حذف مخالفان و رقیبان سیاسی است که از گذشته های دور در میان حاکمان و سردمداران دول مختلف متداول بوده است. این عمل چنان مخفیانه و زیرکانه انجام می شود که ممکن است تا مدت ها عامل جنایت نامعلوم باقی بماند. معاویه نخستین خلیفه ای است که با به کارگیری این شیوه، به حذف مخالفان خود پرداخت. در این پژوهش با بهره گیری از اطلاعات موجود در منابع تاریخی، انگیزه و راهکارهای معاویه برای حذف مخالفان از طریق مسموم سازی و نیز نحوه انتخاب عاملان این اقدام با رویکردی توصیفی - تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. این بررسی نشان می دهد، معاویه برای حذف برخی از رقبا و مخالفان سیاسی اش، از روش مسموم سازی بهره می گرفت تا ضمن آنکه ردپایی از خود در این جنایات باقی نگذارد، از بروز هر نوع واکنشی نیز جلوگیری کند. او به منظور تحقق نقشه هایش، درانتخاب عاملان قتل، به انگیزه های مادی و شخصی آنان توجه بسیار داشت و می کوشید با اتخاذ تدابیری هوشمندانه در حین انجام جنایت و بهره گیری از فرصت های حساب شده، با موفقیت مخالفان را از سر راه خود بردارد.
کلیدواژگان: مسموم سازی، معاویه، حسن بن علی، سعد بن ابی وقاص، مالک اشتر، عبدالرحمان بن خالد بن ولید
-
Page 7The historical witnesses evidence that Seyfi Hasani Saadaat have a long past in the local history of Qazvin. After the victory and establishment of Safavid government and acceptance of society’s official religion, this group established a close interaction with the new government. This religious connection as well as enjoyment of virtual power of lordship, transformed their social position to an aristocratic class and superior citizens in Iran’s society. They maintain their faithfulness and loyalty relationship toward Safavid kings anyway, and this way of behavior led to their constant and permanent position of all those centuries. The comparatively pervasive presence of Hasani Seyfis in religious and bureaucratic Safavid constitution, particularly in positions such as ministry, chancellorship and judgeship represents Safavid kings trust and assurance toward their elites abilities. This study, by using descriptive- analytical method and focusing on authentic resources attempts to provide a precise and documented picture of Seyfi Saadaat’s social position and activities in the Safavid dynasty in addition of their genealogy.Keywords: Seyfi Saadaat, Safavid dynasty, Qazvin history
-
Page 37Golestan e Eram was written by Abbasqulu Agha Bakikhanov. This book is one of the most important local history works on Shirvan and Dagestan in the 19th century. Bakikhanov was linked to the Russian government. He was part of the Russo-Iranian wars and Treaty of Gulistan. "Golestan e Eram" was written in Persian. However, other Persian historians on Iran and Caucasus,wrote unscientific works full of subjectivity. Using analytic-descriptive method and relying on library sources, this study attempts to fully introduce this work as well as to analyze its content and writing style.Keywords: Golestan e Eram_Abbasqulu Agha Bakikhanov_local historiography_Shirvan Dagestan
-
Page 57The geographical endeavor of Ahmad Ibn Anas Al-Udhri well known as Ibn Dalaee, transmitter and writer of Hadith and an Andalusian historian has been ignored in the existing biographies in about him. While Tarsic Al-akhbar va Tanvic Al-asar as the only remaining of work the reveals that he was not only familiar with the knowledge of his era like history and Hadith, but also he worked on Geography and shows that he preferred Geography to History. The present paper throush descriptive - analytical method has tried to study and categorize the geographical information of the book and to analysis this part of Udhri scientific life which has been ignored. The findings show that Uudhri has not remained limited on statements of its predecessors, but rather develps descriptive geography and its tools and types specially writing marvelous things (Ajacib).Keywords: Tarsie Al akhbar va Tanvie Al asar, Ahmad Ibn Anas Al Udhri, Andalusian geography, Ajacib (marvels)
-
Page 79In the second half of the fifth century AH, The political and economic crisesin the Fatimid Khalifat and their conflicts with the Seljuks in Sham led to the establishmentof local governments in the region. The most prominent of these governments was theBanu Ammar state government in Tripoli. Banu Ammar governors whose policies weremore efficient than the Fatimid's and the Seljuk's managed to maintain their independencyand establish their self-government. Banu Ammar's ten-year resistance to the Crusaderswas achieved by virtue of their tolerant policies. Finally, the lack of Muslim governmentssupport for Banu Ammar, along with internal rebellions in Tripoli led to the fall of the cityagainst the Crusaders. This study by applying the library method and making use oforiginal sources deals with this government's attitudes towards and its political relationswith the Seljuks, Fatimids and the Crusaders.Keywords: Banu Ammar, Tripoli, Seljuks, Fatimids, Crusaders
-
Page 99Sasani empire’ s fall and the arrival Arab Muslem in Iran cause the mixing of Iranians with Islamic society. Dabirs held important Rositions and influenced manners and traditions specially in administrative and statecraft ceremonies. With Iranian influence in the Abbasid caliphate, caliph's utilized Persian customs. Mawali and new Muslim Iranians were in the Porefront of the Abbasid administrative organization. They started tasks in Umavid period to get special situation in Abbasid caliphate.In fact Iranain Mawali who started their tasks as Kattib continue with the arrival Divani dynasties in Abbasid time. Emergence of Vezir, emphasising on religion and state unity, and finally transmition tasks of Vezirs to kottab, trans Pormed their role in the Abbasid caliphate. This research endeavors througha descriptive and analytical manner and the study of historical of the source to study the kattib's task in administrative organization of the Abbasid, also to represent their duty in change and development of administrative organization.Keywords: Dabir, Kottab, Vazir, administerative organization, Abbasid Period
-
Page 123The Bulgarian group of Turks were living in Central Asia Islamic history and Islamic civilization in the land of Kipchak. In this paper, the ups and downs of this process and causes the led them to migrate to areas with good dimate in Central Asia and Russia, and the interact letween them and the Muslims and the Islamic Caliphate and the Mongol and Turk rulers are discussed, lased on geographical resources.Keywords: Bulgarians, Turks, Kipchak, Central Asia, Abbasid Caliphate, Mongols
-
Page 137After the death of Moăviah bn Yazid, (64 AH/ 683 AD) the Umayyad Caliphate faced a serious challenge that brought it to the verge of extinction. Powerful claimant such as Shiites, Zobairids and Khawărij rose in every corner of Caliphate realm, But with the Mrvanieds rise to power and emergence of Abdolmalik ibn Marvăn in the political sphere and using Their powerful rulers as Hjjăj ibn Yŭsof Thaqafi, The Umayyad managed to restore lost power once again. Hajjăj, using the violent policies, involved all in his power for suppressing the dissents, and tranquilized the center of protest (Hijăz and Iraq) and by developing the conquests in eastern parts of Islamic world, obtained the necessary revenue for Umayyad government. This essay tries to survey Hajjâj’s rule in reconsolidation and stabilization of Umayyad Caliphate, with reference to his life and political carrier.Keywords: Umayyad, Mrvanieds, Abdolmalik ibn Marvăn, Hjjăj ibn Yŭsof Thaqafi, Ibn Zobair, Khawărij
-
Page 153In the late sixth or the early seventh year A. H, the Prophet's Seal was made for sealing his letters to the governors of neighboring lands. This seal was round and a kind of ring seals on which the phrase " محمد رسول الله " had been carved in three lines. Its material and gem as it has been narrated was of Abyssinian stone and different metals such as Copper, Iron and Silver. After the decease of the Prophet, this seal was obtained by Abu Bakr, Omar and Osman to validate their letters and writings. In about the year 30 A. H, the Prophet's Seal fell in to the Aris Well (nearby Medina). This seal was no longer found but a similar one was made by Osman. So some of the Caliph's letters were sealed by the real Khatam in addition to those sealed letters the Prophet. The features of this seal in the old Islamic texts indicate the first measures and necessities for a governmental system in the early years of Islam. The use of writing instead of image, round form, three line composition and religious slogans have been used in Islamic seals since this point in time and was continued during the historical era of Islam.Keywords: the Prophet's Seal, Seal, Seal rituals, Islamic era
-
Page 167Throughout their history, Muslims have used various weapons during their warsbefore the invention of the cannon. For example, they would use special devices in a siege battlethe function of which was to destroy the defensive city walls. We can identify the catapult as the most important and efficient of these instruments. During the median centuries of Islam, various types of this weapon such as ballista, trebuchet, Mangonel and Springald and Maritime; Arabi, Farangi, turki, sultani etc… aided Muslims tremendously during war and the course of its evolution went parallel to the evolution of the defensive city walls; to the extent where different types of this weapon were designed and built in the Islamic world. Up to now certain and clear divisions of the various types of catapults have not been provided. In the present paper we aim to divide the various types of catapults based in their mechanism and method of operation, type of construction, operation and projectiles and explain each one’s effect and operation.Keywords: Mangonel (Mandjanik), Siege, Hisar, war, mechanism, projectile
-
Page 207Poisoning was common strategiy used for eliminating the political opposition which has been usual among different states. It could be so secretly and subtly done that the criminal would be unknown for long time. The first caliph, who utilized this method to remove his opponents, was Muawiyah. In this descriptive-analytic research through the present historical sources, we studied the methods and motivations of Muawiyah and how he chose the performers for eliminating his opponents by poisoning. The study affirms that Muawiyah used poisoning to eliminate some of his political opponents neither leaving any traces nor letting any reactions to arise. In order to implement his plans, Muawiyah considered their personal and financial incentives and tried to provide them with intelligent strategies to use the appropriate opportunities while committing the crime successfully.Keywords: poisoning, Muawiyah, Hasan, Ibn Ali, Sad, Ibn Abi Vaghaas, Malik Ashtar, Abdol, rahman, Ibn Khalid, Ibn Vlid
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.