فهرست مطالب

فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام
پیاپی 29 (تابستان 1395)

  • بهای روی جلد: 20,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1395/06/23
  • تعداد عناوین: 7
|
  • محمدتقی امامی خویی، محمد امین نژاد نجفیان* صفحه 7
    سده های هفتم و هشتم هجری از ادواری بود که تصوف و طریقت های مختلف صوفیانه از نقش پررنگی برخوردار بوده اند. این امر در آناتولی به صورت بارزتری نمایان بود. با بررسی طریقت های فعال مختلف این دوره، معلوم می شود که برخی از آنها خصوصیات و ویژگی های مشترکی داشته اند و جریان مشترکی را شکل داده بودند که ما از آن با عنوان «تصوف شهری غیرحکومتی» نام برده ایم. این نوع تصوف، از زبان پیچیده ای برخوردار نبود و سعی داشت با بیانی ساده و همه فهم، به مقاصد اخلاقی و اجتماعی خود دست یابد. این نوع تصوف، بر عرصه عمل بیشتر از نظر تاکید داشته است و آن را در هم جوشی با طبقات مختلف عامه مردم نشان می داد. دومین ویژگی مهم این نوع تصوف، شهری بودن آن است که ناشی از پیوند تنگاتنگ آن با طبقات اصناف و پیشه وران شهری بود. در این پژوهش، آن را در سه کارکرد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مورد ارزیابی قرار دادیم.
    کلیدواژگان: تصوف، تصوف شهری غیرحکومتی، آناتولی، سیاست، اجتماع
  • مرجان شهرکی فرخنده* صفحه 29
    تدفین و توجه به دنیای پس از مرگ، در بین همه اقوام از اهمیت خاصی برخوردار بوده است؛ به همین دلیل ما شکل گیری اشکال مختلفی از تدفین در یک سرزمین واحد، در طول دوران های مختلف و بر اساس دین و اعتقادات آنها را شاهدیم. سیستان از این قاعده مستثنی نبوده و در ادوار مختلف، اشکال متنوعی از تدفین را تجربه کرده است. سنت آرامگاه سازی اسلامی از قرن ششم هجری قمری به بعد در سیستان پدیدار شد و پیش از این تاریخ، آثاری از آرامگاه به دست نیامده است. در این نوشتار سعی شده است از طریق پژوهش های میدانی و مطالعات کتابخانه ای، تنوع اشکال تدفین و ویژگی های آرامگاه های حوزه زهک سیستان مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. نتایج حاصل از این مطالعات، بیان کننده این مهم است که تغییرات صورت پذیرفته در شیوه های تدفین مربوط به حوزه مورد مطالعه، ناشی از تاثیر عوامل جغرافیایی و سنت های دیرین مردمان منطقه بر اساس باورهای دینی آنان و همچنین بازتابی از شرایط اقتصادی دوره های مختلف و تفاوت های مذهبی ساکنان سیستان بوده است.
    کلیدواژگان: دوران اسلامی، سیستان، زهک، تدفین، آرامگاه
  • حمیده شهیدی* صفحه 61
    حکومت 38 ساله سلطان حسین بایقرا(873- 911ق) که مقارن با واپسین سال های حکمرانی خاندان تیموری در ایران و همزمان با تشکیل حکومت صفویه است، از نظر چگونگی برخورد با مذهب شیعه و سیاست مذهبی اتخاذشده در قبال آن، مورد توجه است. در بیشتر تحقیقات کنونی به وضعیت عمومی مذهب تشیع در دوره تیموریان و به طور مختصر به گرایش مذهبی سلطان حسین و فضای مذهبی حاکم در این عهد پرداخته شده است، اما نگارنده این نوشتار بر آن است تا با روش توصیفی-تحلیلی و با بهره گیری از منابع تاریخی، شرح حال ها، تذکره ها، نامه ها و مکاتیب این دوران، علاوه بر گرایش مذهبی سلطان حسین و وضعیت مذهبی شیعیان در قلمرو وی، به تبیین علل گرایش این سلطان به مذهب شیعه و پیامدهای سیاست مذهبی او بر تشیع بپردازد.
    کلیدواژگان: تیموریان، سلطان حسین بایقرا، مذهب شیعه اثنی عشری، خراسان، امیرعلیشیر نوایی
  • عباس قدیمی قیداری*، عباس قدم صفحه 83
    ارنامه امین الدوله دولتمرد اصلاح گرای عصر قاجار در سیاست داخلی و خارجی، قضاوت های متناقضی را سبب شده است. مسئله و موضوع پژوهش حاضر، سیاست خارجی امین الدوله است که از این قضاوت های متناقض شکل گرفته است. دستاورد این پژوهش، بر پایه تحلیل مستند مواضع، دیدگاه ها و عملکرد امین الدوله به عنوان یکی از دولتمردان اصلاح گرا در سیاست خارجی، این است که سیاست خارجی امین الدوله را باید واقع گرایانه و با در نظر گرفتن موقعیت سیاسی و بین المللی دولت قاجار بررسی کرد. امین الدوله در مقاطعی به علت تهدید روس ها، به همسویی با سیاست انگلیس گرایش یافت، اما نمی توان او را عنصر وابسته قلمداد کرد، بلکه گرایش او در سیاست خارجی را می توان به اصل نیروی سوم نزدیک دانست.
    کلیدواژگان: امین الدوله، سیاست خارجی، ایران، عصر قاجار، انگلیس، روسیه، نیروی سوم
  • ندا گلیجانی مقدم* صفحه 101
    تحول معنایی واژگان در گستره زمان، نشان از یک فرآیند فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و یا اقتصادی دارد. بازخوانی برخی از واژه های تاثیرگذار در تاریخ بشری، بازگوی تحولات و گشاینده برخی حلقه های مفقوده تاریخی در حوزه اسناد و وقایع خواهد بود. واژه دیلم، با حضور گسترده در منابع مکتوب و افواه عامه، انتقال و گسترش قابل توجهی در زبان و فرهنگ جوامع درگیر با خود داشته است. استفاده از نظریه های زبان شناسان، برای دستیابی به معانی واژه دیلم در کاربردهای مختلف آن، راهگشا خواهد بود. غلبه عام بر افاده معنای دیلم، بر قومی بدین نام بوده است و سایر معانی که به بیش از بیست مورد می رسد، بنا به نوع حضور این قوم در مناطق مختلف و در قالب های محدودیت، گسترش و انتقال شکل گرفته است.
    کلیدواژگان: دیلم، زبان شناسی، تحول معنایی
  • علیرضا ملایی توانی* صفحه 123
    در پی بمباردمان (بمباران) مجلس شورای ملی، بی درنگ انبوهی از مقاومت ها و مخالفت های داخلی و خارجی علیه محمدعلی شاه آغاز شد. اوضاع کشور از جنبه های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی رو به وخامت نهاد و شاه که مشروعیتش زیر سوال رفته بود، از هر سو تحت فشار آزادی خواهان قرار گرفت. او که به هیچ وجه نمی خواست تجربه «ناخوشایند» مجلس شورای ملی را تکرار کند، به تاسیس یک پارلمان خاص موسوم به «مجلس شورای مملکتی» روی آورد؛ مجلسی که به جای ملت، بر برخی از طبقات اجتماعی خاص تکیه داشت. حال مسئله این است که مجلس شورای مملکتی چه بود و چرا تاسیس شد و چه نقشی ایفا کرد؟ چه ترکیبی از نیروهای اجتماعی در آن حضور داشتند؟ برای پاسخ به این پرسش ها، در پژوهش حاضر تلاش شده است تا با رویکردی تحلیلی، این مجلس به مثابه مهم ترین راه برون رفت از بحران در دوره پرتلاطم استبداد صغیر، مورد بررسی قرار گیرد؛ از مدافعان و پشتیبانان آن سخن گفته شود و کامیابی ها و ناکامی آن را مورد ارزیابی قرار گیرد. در نهایت، نگارنده به این نتیجه رسیده است که محمدعلی شاه با استفاده ابزاری از دین و با هدف نابودی مشروطیت و دستاوردهای آن، یک مجلس تشریفاتی و انتصابی موسوم به مجلس شورای مملکتی را جایگزین مجلس شورای ملی کرد تا به سبک ناصرالدین شاه حکمرانی کند، اما با مقاومت آزادی خواهان و سقوط او از تخت سلطنت، تلاش های مزبوحانه او ناکام ماند.
    کلیدواژگان: محمدعلی شاه، مجلس شورای مملکتی، مجلس شورای ملی، مشروطه خواهان
  • یاسمن یاری* صفحه 151
    این پژوهش با هدف بررسی اندیشه و کنش سیاسی سلامه موسی در عرصه سوسیالیسم انجام شده است. با این پرسش بنیادین که نظام فکری سلامه موسی چه شاخصه هایی دارد، در بازخوانی اندیشه های این اندیشمند، هم آثار مکتوب و هم کنش سیاسی او مورد بررسی قرار گرفته است. این متفکر سوسیالیست، با انتخاب سوسیالیسم فابین تلاش کرده است اندیشه ای متناسب با زیست جهان خویش ارائه دهد؛ اندیشه و کنش سیاسی که از سوی جامعه مصر در زمانه خود فهم و پذیرفته شود. بر این اساس، او انقلاب را نمی پسندد، اما انقلاب را فقط برای ایجاد جامعه ای سوسیالیست و در صورتی می پذیرد که اجبار ایجاد شود و جامعه مسیر طبیعی خود را طی نکند. او اصل تنازع داروین را برای جامعه بشری نمی پذیرد و تعاون را عامل پیشرفت در جامعه می داند، با الحاد مخالفت می کند، بر ایجاد حکومت دموکرات تاکید می ورزد، روشنفکر را عامل موثر در تغییر می-داند و طبقه کارگر در درجه دوم قرار می گیرد. این شاخصه ها، انتخاب هایی است که اندیشه های او را متناسب با ویژگی های جامعه مصر می کند.
    کلیدواژگان: سلامه موسی، سوسیالیسم، سوسیالیسم فابین، مصر
|
  • Mohammad Taghi Emami Khoei, Mohammad Amin Nejad Najafian* Page 7
    The 7th and 8th century reflects the era of Sufism and its various sects (Triqats) especially in Anatolia. Considering the status of the different dynamic thoughts, the existence of a common trend with common characteristics, is recognizable in a new trend called” Non- Governmental Urban Sufism”. Enjoying from a simple and understandable literature, this kind of Sufism had much focus on the function rather theory in order to integrate different social classes. Moreover it was built upon the ties between the guild's strata and city craftsmen. Investigation on the Sufism sects at this era shows that there had been three sects called “Akhyan” , “Bajyan” and “Ghalandaran”. Apart from some issues, the sects appear to have the same originality as Malamatieh thought and “Fottowat” sect and had been so influential in Anatolia at that era.
    Keywords: Sufism, non governmental urban Sufism, Anatolia, Policy, Society
  • Marjan Shahraki Farkhondeh* Page 29
    Interment as well as paying attention to the afterlife subject has been enjoyed special significance among people from all ethnic groups. So we witness an evolution in this practice regarding religious rituals in different periods even in one land. Sistan, with no exception, experiencing such evolution, began the tradition of tomb building not earlier than the sixth century AH. Based on survey and library sources, this research seeks to investigate on the evolution of interment ritual and characteristics of tombs in Zahak area in Sistan. The findings show that the evolution had not only been affected by geographical elements but also ancient traditions and religious beliefs. Moreover, economic conditions and religious diversity among inhabitants is considerable.
    Keywords: Islamic era, Sistan, Zahak, interment, tomb
  • Hamide Shahidi* Page 61
    The 38-year rule of Sultan Husain Bayiqra (911-873 AH/1468-1505 CE), coinciding with the latter years of the Timurid reign as well as with the establishment of the Safavid state, is considerable in terms of how the Shi’I Islam was treated and what religious policies were adopted towards it. The general situation of Shi’ism in the Timurid period and, to some extent, the religious inclination of Sultan Husain and the religious milieu of this period, have been explored in the current researches. However, the present study, drawing upon the historical sources, biographies, letters, and writings of this period, in addition to the religious inclination of Sultan Husain and the religious situation of Shi’a within his sphere, seeks to examine and explain the causes of the Sultan’s tendency towards Shi’ism and the consequences which his religious politics had for it.
    Keywords: Timurids, Sultan Husain Bayiqra, Twelver Shiism, Khurasan, Amir Alishir Nawaii
  • Abbas Ghadimi Gheidari*, Abbas Ghadam Page 83
    Abstract: Amin-ud-dowleh, a Qajar reformist statesman, and his policy in the national and foreign affairs have raised some contradictory judgments. His foreign policy that is on the focus of this research which is based on documentary analysis of his views, should be considered realistically within the political and international affairs of Qajar’s state. Although attracted to the Great Britain because of Russia’s threat, Amin-ud-dowleh should not be labeled as Britain’s agent in Iran. His foreign policy with the inclination to the Great Britain can be counted as the proximity to the third power principle.
    Keywords: Amin, ud, dowleh, Iran, Qajar's era, Great Britain, Russia, Third Power
  • Neda Golijani Moghaddam* Page 101
    The semantic evolution of words in the context of time represents a cultural, political, social, and economical process. The advantage of reviewing some influential words in human history is to reveal the relative developments and unfold many hidden historical facts from among the documents and events. The word “Deylam” has had a noticeable transformation and development in both linguistic and cultural aspects. Some linguistic theories contribute to define “Deylam” within its several applications. “Deylam”, initially the name of a tribe, has had more than twenty other meanings in history. Those meanings, regarding the name of the places they inhabit, were formed in limitation, development and transformation.
    Keywords: Deylam, Linguistics, Semantic Evolution
  • Alireza Mollaiy Tavany* Page 123
    Bombing parliament caused multiple unrests in and out of the country against Mohammad Ali shah in such extent that the general status of state and the legitimacy of administration became instable and weak by the liberals. Shah’s total disagreement to make a repeated unpleasant experience called National Parliament, lead to the establishment of “Governmental Parliament” instead, in which relied upon certain classes. The question now is what was the Governmental Parliament? Why was it established? What role it played and what social classes contributed in that parliament? Applying analytical approach this research approves that the Governmental parliament was a significant solution to get out of the crisis at Minor Tyranny time. The research also considers the advocates’ opinions as well as the parliament’s best and worst achievements. Findings show that Mohammad Ali Shah manipulating religion and targeting to destroy constitutional revolution established such a ceremonial appointed parliament to rule over the country just like his grandfather, Nasir-al-din-Shah. However, Mohammad Ali Shah’s desperate attempt failed by constitutionalists’ resistance which led to his fall from throne.
    Keywords: Mohammad Ali Shah, Governmental Parliament, National Parliament, Constitutionalists
  • Yasman Yari* Page 151
    Abstract: Focusing on the thought and political action of Salama Moussa in the realm of socialism this paper tries to evaluate the fundamental elements within the thought of above scholar. By reviewing his writings and his political attitudes it seems that the socialist Salama Mousa, adapting Fabin socialism, had been able to form a theory of his own compatible to his bio-universal attitude. This theory formed and applauded by Egyptian political environment did actually make him against so called the Socialist Revolution. The revolution might occur when the society is forced to or deviated from its natural path. In addition, he rejects Darwinian principle of survival in society although he accepts cooperation as a factor of development. He is against atheism and also puts stamp on establishing a democratic state. Moreover, he considers the intellectuals as influential figures for change where the labor could stand in the second place. Those fundamental elements represent an appropriate conformation of his thought with the characteristics of his society.
    Keywords: Salama Moussa, socialism, Fabian socialism, Egypt