فهرست مطالب

پژوهش های برنامه درسی - سال چهارم شماره 2 (پیاپی 8، پاییز و زمستان 1393)

مجله پژوهش های برنامه درسی
سال چهارم شماره 2 (پیاپی 8، پاییز و زمستان 1393)

  • تاریخ انتشار: 1394/06/28
  • تعداد عناوین: 6
|
  • محمد جاودانی، رحمت الله مرزوقی، مهدی محمدی، جعفر ترکزاده، محبوبه فولاد چنگ صفحات 1-31
    هدف این تحقیق ساخت و اعتباریابی مقیاس سنجش الگوی کیفی مدیریت فرآیندهای یاددهی- یادگیری در دوره ابتدایی است. این پژوهش جزو تحقیقات ترکیبی از نوع متوالی اکتشافی برای ابزارسازی است. در بخش کیفی، 20 نفر از اعضای هیات علمی دانشگاه با روش نمونه گیری هدف مند، به عنوان مشارکت کنندگان بالقوه ی پژوهش انتخاب شدند. دراین بخش از روش مصاحبه، بررسی پیشینه و مطالعه منابع و متون و به شیوه همسو سازی برای دست یابی به مفاهیم، عبارات و واژه های کلیدی مرتبط با عوامل، ملاک ها ونشانگرهای الگوی کیفی مدیریت فرآیندهای یاددهی –یادگیری استفاده شد و داده های کیفی اولیه حاصل گردید. با روش تحلیل مضمون، چارچوب اولیه الگو شکل گرفت واز معیارهای اعتبار سنجی کیفی برای سنجش اعتبارچارچوب اولیه استفاده شد. برای اطمینان از پایایی کیفی چارچوب اولیه، ازآزمون قابلیت اعتماد استفاده گردید. دربخش کمی، مدرسان درس روش ها و فنون تدریس و روانشناسی تربیتی پردیس های دانشگاه فرهنگیان کشور جامعه آماری را تشکیل دادند. برای نمونه گیری از64 پردیس دانشگاه فرهنگیان کشور، 32 پردیس به شیوه تصادفی ساده و درهرپردیس دو نفر مدرس انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از مقیاس تدوین شده در مرحله کیفی پژوهش استفاده شد.این مقیاس دارای6 عامل، 16 ملاک و 72 نشانگر بود. در این بخش، برای سنجش روایی مقیاس از روش های روایی صوری، محتوایی، وتحلیل عامل و برای محاسبه پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. نتایج نشان داد که این مقیاس به لحاط کمی نیز از روایی و پایایی لازم برخوردار است و در نتیجه مقیاس نهایی با 6عامل (محیط فیزیکی، محیط اجتماعی – روانی، آمادگی، آموزش، تلفیق و ارزشیابی)، 16ملاک و 70 نشانگر مورد تایید قرار گرفت.
    کلیدواژگان: مقیاس، الگوی کیفی، یاددهی، یادگیری
  • محمد امینی، حمید رحیمی، الهام اسفندیاری صفحات 33-54
    اجرای نظام آموزشی جدید و قرارگرفتن پایه ششم در قالب و چارچوب دوره ابتدایی را باید یکی از مهم ترین تغییراتی دانست که طی دو سال اخیر در نظام آموزش و پرورش رخ داده است. بررسی و مستندسازی مسائل و مشکلاتی که این برنامه جدید در عرصه های مختلف با آن مواجه است، ضمن آنکه تصویری روشن از واقعیات اجرایی آن ارائه می دهد، می تواند داده ها و اطلاعات لازم را جهت اعمال اصلاحات و تغییرات لازم در این برنامه جدید فراهم نماید. بر این مبنا، پژوهش حاضر به بررسی مسائل و مشکلات اجرایی پایه ششم ابتدایی از دیدگاه معلمان پرداخته است. روش پژوهش توصیفی– پیمایشی و جامعه آماری آن شامل همه معلمان پایه ششم ابتدایی شهرستان سرپل ذهاب در سال تحصیلی 92-91 بودند. نمونه پژوهش شامل 80 نفر از معلمان پایه ششم بودند که به طور تصادفی ساده انتخاب شدند. داده های این پژوهش از طریق اجرای یک پرسشنامه محقق ساخته برای معلمان پایه ششم جمع آوری گردید. پرسشنامه های مذکور، مسائل و مشکلات پایه ششم را حول محور عناصر اصلی برنامه های درسی یعنی محتوا، روش های تدریس، زمان، فضا و امکانات کمک آموزشی، شیوه های ارزشیابی و مراتب دل مشغولی معلمان پایه ششم نسبت به برنامه جدید مورد کاوش قرار داده اند. روایی و پایایی پرسشنامه محاسبه گردید و مطلوب بود. یافته های حاصل از این پژوهش نشان داد که عمده مشکلات پایه ششم ابتدایی از نظر کمبود زمان و فضا و امکانات کمک آموزشی می باشد. هر چند که در سایر عناصر برنامه درسی هم وضعیت پایه ششم اندکی بالاتر از حد متوسط می باشد. در عین حال، نتایج این تحقیق نشانگر آن است که میزان مشکلات اجرایی پایه ششم در مدارس روستایی نسبت به مدارس شهری و مدارس مختلط در مقایسه با مدارس تک جنسیتی (دخترانه یا پسرانه) بیشتر می باشد.
    کلیدواژگان: برنامه درسی، تغییر برنامه درسی، پایه ششم، مقطع ابتدایی
  • سارا اسدپور، محمد مزیدی صفحات 55-91
    سخن گفتن از مفاهیمی چون عقل و عقلانیت مانند بسیاری از مفاهیم دیگر ما را به وادی اختلاف نظرهای اساسی که گاهی به تشتت منجر می شوند می کشاند. چنان که مفهوم عقلانیت در اثر گذشت زمان، به عنوان مفهومی تاریخی تلقی گردیده و تعابیر گوناگونی در مورد آن مطرح شده است و در بسیاری از سطوح به کارگیری مفهوم عقلانیت توام با گمراهی و ابهام در فهم معنی و مصداق آن بوده است. از سویی نکته قابل توجه این است که تعلیم و تربیت در رایج ترین کاربرد خود بر عقلانیت یعنی پرورش اندیشه دلالت دارد و بر این امر تاکید می شود که اساسا نباید بعد عقلانی را در عرض سایر ابعاد وجودی انسان تلقی کرد؛ بلکه باید آن را تنها وجه جدایی انسان از سایر موجودات و محور فعالیت هایی دانست که انسانیت انسان را به ظهور می رساند. سوالی که مطرح می شود این است که این تعقل و عقلانیتی که در برنامه درسی بر آن تاکید می شود چه نوع عقلانیتی است و چه ماهیتی دارد؟ چرا که در هر نظام تربیتی، برنامه درسی است که محتوا و جریان رسمی و غیررسمی که ازطریق آن یادگیرندگان تحت نظارت مدرسه، معلومات و شیوه ی درک و فهم را به دست می آورند یا مهارت ها را فرا می گیرند و یا نگرش و ارزش گذاری یا نظام ارزشی خود را تغییر می دهند، مشخص می کند. بنابراین بسته به این که این برنامه درسی چه معنایی از عقلانیت را پذیرفته، شکل نظام تربیتی هم متفاوت خواهد بود. از این رو در این پژوهش تلاش گردید که انواع عقلانیت در یک سیر تاریخی مورد بررسی و مداقه قرار گیرد و سپس کارکردهای هریک از این انواع عقلانیت در برنامه درسی مشخص گردد. چنان که در بررسی صورت گرفته می توان انواع عقلانیت را در سه سطح طبقه بندی کردکه عبارتند از: سطح نظری عقلانیت، سطح کنشی عقلانیت (عقلانیت ارتباطی و عقلانیت انتقادی) و سطح ساختاری عقلانیت یا عقلانیت رسمی. کارکردهای هر یک از این سه سطح در برنامه درسی متفاوت است.
    کلیدواژگان: عقلانیت نظری، عقلانیت ارتباطی، عقلانیت انتقادی، عقلانیت رسمی، برنامه درسی، نظام تعلیم و تربیت
  • جعفر ترک زاده، مهدی محمدی، سلیمه ستوده فر صفحات 93-116
    هدف از پژوهش حاضر تدوین و اعتباریابی نظام جامع یاددهی- یادگیری در مراکز آموزش عالی بود. این پژوهش، ترکیبی از نوع اکتشافی متوالی است که در مرحله کیفی با استفاده از روش همسوسازی داده های چندگانه (مشتمل بر سه ضلع الف) جمع آوری اطلاعات مبانی نظری و اصول زیربنایی مربوط به متغیر پژوهش ب) تحقیقات انجام شده در حوزه یاددهی- یادگیری و ج) نظرات آگاهی دهندگان کلیدی) چارچوب نظری اولیه، تدوین و اعتباریابی شد. سپس در مرحله کمی، روایی و پایایی چارچوب تدوین شده، با استفاده از روش های آماری تحلیل گویه، تحلیل عامل تاییدی و آلفای کرونباخ بررسی و تایید شد. در نتیجه این پژوهش نظام جامع یاددهی- یادگیری در مراکز آموزش عالی مشتمل بر سه مضمون مفهومی، ساختاری و عملکردی با مضامین سازمان دهنده و مضامین پایه مربوط به هر مضمون فراگیر تدوین شد. مضمون مفهومی مشتمل بر مضامین موضوع و محتوا، چیستی، چگونگی و اصول یاددهی- یادگیری؛ مضمون ساختاری شامل مضامین جهت گیری راهبردی، طرح سیستم و فرهنگ یاددهی- یادگیری؛ و مضمون عملکردی نیز متشکل از مضامین اجرای فرایند، رهبری و مدیریت فرایند و ارزیابی اثربخشی یاددهی- یادگیری می باشد.
    کلیدواژگان: یاددهی، یادگیری، آموزش عالی، اعتباریابی، نظام جامع
  • فرزانه زینال تاج، مرضیه دهقان، حمیده پاک مهر صفحات 117-130
    هدف مقاله حاضر بررسی نقش قومیت و فرهنگ در کتاب های مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی است. در این راستا ضمن تحلیل محتوای کتاب های دوره ابتدایی از نظر معلمان این دوره نیز استفاده گردید. جامعه مورد بررسی در این پژوهش کلیه معلمان ناحیه دو شهرستان ارومیه و کتاب های دوره ابتدایی است که از بین آنها،223 معلم و از کتاب های درسی، کتاب های مطالعات اجتماعی پایه های سوم، چهارم، پنجم و ششم به عنوان حجم نمونه انتخاب شد. ابزار گردآوری داده ها برای بررسی نظر آموزگاران پرسش نامه بود که براساس مقیاس لیکرت تنظیم گردید. برای بررسی قومیت و فرهنگ در کتاب های فوق چک لیستی از قومیت و فرهنگ تهیه شد. روش آماری این پژوهش تحلیل توصیفی داده ها است که داده ها با استفاده از آن گردآوری و طبقه بندی شده اند و برای تحلیل فرضیه های پژوهش از آزمون تحلیل واریانس استفاده گردید. یافته های این پژوهش نشان دادکه نقش قومیت و فرهنگ در کتاب مطالعات اجتماعی در حد متوسط می باشد و همچنین آموزگاران معتقدندکه محتوای کتاب مطالعات اجتماعی درپایه سوم بیشتر از پایه های چهارم و پنجم به مقوله های قومیت و فرهنگ ایرانی اسلامی پرداخته است. همچنین در کتاب ششم به میزان متوسط و در فصول آخر تقریبا به این موضوع پرداخته شده است و تاحدودی توانسته اطلاعاتی در اختیاردانش آموزان در مورد بعضی ازشهرها و قومیت ها و پیشینه تاریخی آنها قرار دهد.
    کلیدواژگان: قومیت و فرهنگ، آموزش و پرورش، برنامه درسی، کتاب مطالعات اجتماعی، شهرستان ارومیه
  • فریبا خوشبخت، نجمه کارور، محمد مزیدی صفحات 131-162
    هدف مقاله حاضر بررسی و فهم آموزش اخلاق در پایه ی اول ابتدایی از دیدگاه معلمان بود. این پژوهش در پارادایم کیفی انجام گرفت. گردآوری داده ها، به روش مصاحبه عمیق صورت گرفت که در آن افراد مورد مطالعه به شیوه ی هدفمند و با توجه به اصل رسیدن به نقطه اشباع انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از شیوه ی تحلیل محتوای استقرایی متون مصاحبه ها استفاده گردید. نتایج پژوهش در بخش کیفی نشان داد که عوامل تاثیرگذار بر روی آموزش اخلاق از دیدگاه معلمان اول ابتدایی عبارت اند از ویژگی های دانش آموز که سن را دربر می گیرد، مدرسه (معلم به عنوان الگو و انواع روش های آموزشی همچون آموزش عملی، آموزش کلامی، آموزش رسمی، آموزش غیررسمی و آموزش تلفیقی)، خانواده، همکاری و هماهنگی بین عناصر آموزشی. نتایج تحلیل مصاحبه ها همچنین موانع موجود در راه آموزش اخلاق را نشان داد. از دیدگاه معلمان اول ابتدایی موانع آموزش اخلاق عبارت اند از عدم هماهنگی اولیا و مربیان، تناقض و دوگانگی بین عناصر تربیتی، دنیای مجازی و ارتباطات جمعی، آموزش و پرورش، معلم، گروه هم سالان و برنامه ی درسی.
    کلیدواژگان: اخلاق، آموزش و پرورش، معلم، اول ابتدایی، شیراز
|
  • Mohammad Javdani, Rahmatollh Marzooghi Pages 1-31
    The aim of this study was to develop and validate the assessment scale of qualitative model of teaching-learning processes management in elementary schools (QMTLPM). This research has been a sequential exploratory mixed method for instrument developing. In the qualitative section, potential participants were academic experts; 20 faculty members were selected by key experts purposeful sampling. In this section, key concepts, phrases and words related to factors, criteria and indicators of QMTLPM were identified through interview and study of sources by alignment (triangulation), in this way initial qualitative data was achieved. By thematic analysis initial framework was developed and validated by qualitative validation criteria. To ensure the reliability of initial framework, reliability test was done. In the quantitative section, professors of teaching methodology and educational psychology at Farhangiyan University of Iran formed the statistical population. From 64 university campus, 32 campus were selected by random simple sampling method. Two teachers were selected in each campus. The developed scale in qualitative section were used to collect data. This scale included 6 factors,16 criteria and 72 indicators. In the quantitative section, to assess the validity of the initial scale and in order to reach to the final scale, the face and content validity, factor analysis and Cronbach's alpha coefficient were used to calculate the reliability. The results showed that the scale is valid and reliable and in conclusion, the final scale consisting 6 factors (physical environment, Psycho -social environment, Preparation, instruction, integration and evaluation), 16 criteria and 70 indicators was confirmed.
    Keywords: Scale, Qualitative model, Teaching, learning process
  • Pages 33-54
    Implementing a new educational system and establishing the sixth-grade in elementary schools was one of the major novelties in Iranian educational system. The study of practical problems arising from the implementation of the new design should also be considered one of the most important issues. Thus, this research purpose was to investigate the pedagogical problems of the sixth-grade’s teachers and students in Sarepole Zahab, Iran. The study was a descriptive survey; its population consisted 80 teachers of sixth-grade in the academic years of 2012-2013. Research instrument was a close-response researcher-made questionnaire for teachers dealing with the practical problems. The questionnaire’s reliability and content validity were found to be desirable. Findings showed that the main problems were rooted in pedagogical content, teaching methods, assessment methods in addition to inappropriate instruction-allotted time and space. It was also revealed that problems of rural schools were more serious than those of the urban schools. Sixth-grade practical problems in mixed schools were found to be more serious than other schools.
    Keywords: Curriculum, Curriculum Change, Sixth, Grade, Elementary school
  • Sara Asadpour, Mohammad Mazidi Pages 55-91
    In its most current application, education, leads to rationality and conveys the fostering of thought by emphasizing the uniqueness of this human dimension, which reflects the main difference between human and animal, as well as humane manifestations. Therefore, the main question arises here is the “type and the nature of rationality encompassed the curriculum and educational planning”. Actually, it is the curriculum, in each educational system, which determines the educational content by which the students gain their knowledge, acquire their skills and constitute their value system. The nature of each educational system is determined by the nature and the type of rationality existed in its curriculum. In this research an attempt has been made to recognize, firstly, the types of rationality in a historical manner and then to evaluate the application of each type in curriculum development. The results revealed that types of rationality could be recognized and classified in three different categories of theoretical rationality, communicative rationality, critical rationality and formal rationality.
    Keywords: Rationality, Types of rationality, Curriculum, Theoretical rationality, Communicative rationality, Critical rationality, Formal rationality, Educational system
  • Jafar Torkzadeh, Mehdi Mohammadi, Salimeh Sutoodehfar Pages 93-116
    This study was aimed to develop and validate a teaching–learning comprehensive system in higher education. The study was a mixed method researched and benefitted from sequential exploratory type which was formulated and accredited primary theoretical framework using triangulation method (aligning multiple data approach) holding three dimensions of a) collecting literature reviews, underlying principles related to the research variable, b) the studies done in the scope of learning and teaching and c) key informants’ views. Then, at the quantitative stage, the reliability and validity of the formulated framework was scrutinized and confirmed using confirmatory factor analysis and Cronbach Alpha. Findings resulted in developing the learning – teaching comprehensive system in higher education, consisting conceptual, structural and functional themes. Conceptual themes encompass the subthemes of subject and context, nature and quality, the principles of learning and teaching. Structural themes encompass the subthemes of strategic orientations, teaching-learning system design and teaching-learning culture. Functional themes also include subthemes of the process performance, leading and managing of the process and assessing of the effectiveness of the teaching-learning.
    Keywords: Teaching, learning, Higher education, validation, Comprehensive system
  • Farzaneh Zeynaltaj, Marzie Dehghan, Hamideh Pakmehr Pages 117-130
    For the purpose of the study to achieve, the teachers’ content analysis the elementary course books of social studies were considered. The study was done in Uromia, Iran; 223 teachers of social studies of the 3rd, the 4th, the 5th and the 6th grades were put under investigation. The data collection instrument was Likert-scale questionnaire for teachers to comment. To check the ethnic and cultural issues in the above-mentioned course books a checklist of ethnicity and culture was prepared. Descriptive statistics were estimated and to analyze the study’s hypotheses, an analysis of variance (ANOVA) was run. The findings showed that the ethnic and cultural awareness in social studies course books was mediocre. Moreover, social studies teachers believed that the content of the third-grade course book is more considerate about cultural issues than the fourth and the fifth-grade course books. Also, the sixth-grade course book, especially in the last chapters, valuable ethnic and cultural information about the history of Iranian ethnicities are offered to students.
    Keywords: Ethnicity, culture, Education, Curriculum, Social studies course book
  • Fariba Khoshbakht, Najme Karvar, Mohammad Mazidi Pages 131-162
    The purpose of the present research was to study and understand the moral education based on the elementary school teacher's view points. This research was conducted using the qualitative paradigm. The data collection was done through in-depth interview using purposive sampling method with saturation point principle. The data analysis was done using the inductive content analysis. The results revealed that the effective factors in moral education from teachers’ viewpoints were the students’ specifications (including their age), the school (including the teacher and teaching methods such as practical, informal and integrative education, the family, and the cooperation and coordination between the educational elements. Moreover, it was found that the parents, the contradictions and dualities between educational elements, the virtual world and the mass communication, the education and training, teacher, peer groups and curriculum were the obstacles of teaching moralities.
    Keywords: Importance of Ethics, Moral Education, Moral Activities, Education, Teacher