فصلنامه پدافند غیرعامل
سال ششم شماره 1 (پیاپی 21، بهار 1394)

در این مقاله، رفتار سازه های فولادی در اثر وقوع انفجار در نزدیکی آنها بررسی میشود. بدین منظور، قاب خمشی فولادی با 3، 5، 7، 9، 11 و 15 طبقه مهاربندیشده با آلیاژهای حافظهدار فوقالاستیک، تحت اثر بارگذاری انفجار و به صورت دو بعدی به کمک نرم افزار opensees تحلیل شده و سپس عملکرد سازه تحت اثر این بارگذاری ارزیابی میشود. نتایج تحلیل عددی نشان میدهد، استفاده غیر مستقیم از این آلیاژ در سیستمهای مهاربندی (هیبریدی) برای دستیابی به خواص بازگردانندگی و ظرفیت استهلاک انرژی بهتر در سازه به سبب کاربرد آلیاژهای حافظهدار شکلی و استفاده از فولاد بهمنظور بهبود خواص مکانیکی این آلیاژ و با هدف کاهش تغییر شکل پسماند سازه ها و در نتیجه، کاهش هزینه های بازسازی آن پس از انفجار، سیستم ترکیبی فولاد و آلیاژ حافظهدار شکلی (hybrid) جایگزین مناسبی بوده و میتواند بسیار سودمند باشد.

در عصر فناوری و ارتباطات، لازمه توسعه و پیشرفت همه جانبه، حفظ امکانات، منابع و زیرساختها در برابر تهدیدات مختلف است. یکی از مهمترین اصول مقابله با این تهدیدات، لحاظ کردن پدافند غیرعامل در برنامه ریزی، طرح و توسعه و بهرهبرداری از شبکه های قدرت بهعنوان پشتوانه اقتدار ملی است. در این مقاله، مدلی جدید برای برنامه ریزی پویای منابع تولید پراکنده در شبکه های توزیع برق با درنظر گرفتن ملاحظات پدافند غیرعامل ارائه میشود. مدل برنامه ریزی به صورت یک مسئله بهینهسازی با هدف کاهش مدت زمان خاموشی بارهای شبکه با درنظر گرفتن اولویت بارهای حیاتی، حساس و مهم فرمولبندی خواهد شد. در واقع، محقق بهدنبال پاسخی برای این سوال است که منابع تولید پراکنده در کدام شین شبکه توزیع، با چه ظرفیتی و در چه سالی نصب گردند تا بارهای شبکه کمترین آسیب را در موقع قطع انرژی از سمت پست اصلی متحمل شوند. برای حل مسئله فرمولبندیشده از الگوریتم جستجوی هارمونی بهعنوان ابزار بهینهسازی استفاده خواهد شد. مدل پیشنهادی برای برنامه ریزی یک شبکه توزیع 38 شینه نمونه مورد تست و ارزیابی قرار گرفته است.

مخازن فولادی روزمینی از جمله سازه ها و تجهیزات صنعتی هستند که نقش حساسی در ذخیره مواد نفتی و پالایشگاهی و همچنین تامین آب آشامیدنی دارند. دوران پس از انقلاب و بروز حوادث تروریستی و جنگ با عراق و حملات دشمن باعث بروز آسیب به زیرساخت های حیاتی کشور از جمله مخازن ذخیره سازی منابع نفت، گاز و آب گردید. این پیشینه دفاعی باعث ضرورت تقویت پدافند غیر عامل در ساخت این مخازن شده است. با توجه به آمار حملات انجامشده در طول جنگ تحمیلی و همچنین گزارشات حوادث و اتفاقات رخداده در پالایشگاه ها، این مخازن جزو تاسیسات حساس و راهبردی میباشند و ممکن است در معرض بارگذاری انفجاری قرار گیرند. بر این اساس، مطالعات این نوع بارگذاری و بررسی آسیب های احتمالی برای سازه های مزبور ضرورت پیدا کرده است. در این تحقیق، بارگذاری انفجاری بر روی دو نمونه مخزن پرکاربرد با دو نوع سقف شناور بررسی شده است. تحلیل غیرخطی دینامیکی سازه تحت اثر بار ناشی از انفجار با استفاده از روش عددی و برای 30 حالت متفاوت بار انفجاری صورتگرفته است. نتایج بهدستآمده نشان می دهند که بدنه مخازن مورد بررسی، در مقابل برخی از سناریوهای بارگذاری انفجاری آسیب پذیر بوده و بر اساس معیارهای خرابی استاندارد آئیننامه API650 آسیب خواهند دید. در ادامه، پیشنهاداتی جهت جلوگیری از زیان های اقتصادی، زیستمحیطی و همچنین تدابیر لازم از قبیل مقاوم سازی، پدافند غیرعامل و مدیریت بحران پس از تخریب مورد بحث قرار گرفته است.

شیروانی های خاکی همواره تحت تاثیر بارهای دینامیکی نظیر بار زلزله و انفجار می باشند و در یک تحلیل کامل پایداری شیروانی باید اثرات مربوط به هر یک از این بارهای دینامیکی لحاظ گردد. بنابراین، یکی از خطراتی که همواره پایداری شیروانی های خاکی را تهدید می کند، مربوط به انفجار در سازه های مجاور نظیر خطوط لوله انتقال نفت و گاز، نیروگاه ها، انبارهای نگهداری مواد منفجره و قابل اشتعال در بنادر و غیره می باشد. در نتیجه برای اینکه بتوان روند طراحی معتبری را برای شیروانی های خاکی در معرض انفجار ارائه داد، مطالعات جامعی مورد نیاز است. لذا در تحقیق حاضر با انجام تحلیل های عددی مختلف سعی گردیده است تا با در نظر گرفتن شرایط مختلف، مساله مورد نظر را مطالعه نموده و گامی رو به جلو در طراحی شیروانی های خاکی برداشته شود. در این تحقیق به بررسی پاسخ شیروانی های های خاکی در معرض انفجار که یکی از نیازهای اساسی جامعه مهندسی عمران در مباحث مربوط به پدافند غیرعامل به حساب می آید، پرداخته شده است. همچنین پارامتر فشار بحرانی که عبارتست از فشار ناشی از انفجار بر شیروانی که آن را به آستانه ناپایداری می برد محاسبه گردیده و با استفاده از تکنیک تحلیل ابعادی رابطه ای کلی برای ارزیابی این پارامتر ارائه گردیده است.

در مقاله حاضر با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی و با انجام مطالعات نظری، شیوه های مناسب پدافند در برابر تهدیدات فعلی یا تهدیدات احتمالی آینده ی صنایع شیمیایی تهران، معرفی شده است. به منظور بررسی تهدیدات صنایع شیمیایی در شهر تهران، اطلاعات و نقشه های مربوط به توزیع این صنایع به تفکیک مناطق 22 گانه شهر تهران، در شش زمینه شامل فروشندگان و تولید کنندگان مواد شیمیایی، کارخانه های داروسازی، فروشندگان مواد شیمیایی پاک کننده و آرایشی و بهداشتی، شرکت های آب و فاضلاب تهران، پالایشگاه های تهران و انبارها و مخازن سوخت، جمع آوری و تدوین شد. در ادامه مولفه های اثرگذار بر این تهدیدات، شامل مناطق حیاتی و حساس، توزیع جمعیت در مناطق مختلف و اثرات جوی و محیطی بر روی پخش عوامل شیمیایی در شهر تهران بررسی شدند. سپس اطلاعات توزیع منطقه ای ایستگاه های آتش نشانی و بیمارستان های شهر تهران به عنوان بخشی از توانمندی پدافندی این شهر مورد ارزیابی قرار گرفت. در پایان مناطق مختلف شهر تهران از نظر تهدیدات صنایع شیمیایی رتبه بندی شده و راه کارهای لازم به منظور کاهش اثرات تهدیدات صنایع شیمیایی ارائه شده است.

مطالعات پدافند غیرعامل یک فرایند مسئله گشایی است که در آن از تکنیک های تحلیلی و امتیاز دهی متنوعی جهت فراهم سازی بستر تصمیم گیری آگاهانه استفاده می شود. از جمله تکنیک های که در مطالعات پدافند غیرعامل برای سنجش وضعیت موجود و پیش بینی شرایط آینده و تدوین راهبردها می توان بهره برداری نمود ماتریس ((سوات)) می باشد. بطور کلی ماتریس سوات یک چهارچوب مفهومی است که برای رصد، سنجش و ارزیابی تهدیدات و فرصت ها در محیط خارجی یک سیستم و بررسی و تحلیل قوت ها و ضعف های درونی آن مورد استفاده قرار می گیرد. گرچه این روش مورد استقبال کارشناسان پدافند غیرعامل قرار گرفته ولی خود تکنیک تاکنون با عمق نظر لازم از دیدگاه اصول پدافند غیرعامل مورد پژوهش مستقل واقع نشده است. هدف این مقاله تحقیق در مورد تکنیک سوآت، کشف قابلیت ها و آماده سازی نظری آن برای کاربرد در مطالعات پدافند فیرعامل است.

بسیاری از سازه های موجود در برابر انفجار آسیب پذیر می باشند چرا که اکثر ساختمان های موجود تنها برای مقاومت در برابر زلزله طراحی شده اند. در اکثر موارد بار انفجار در محاسبه و طراحی مدنظر قرار نمی گیرد. یکی از مهمترین پارامترهایی که در تحلیل و طراحی سازه در مقابل بار انفجار، باید مورد توجه قرار گیرد منظم یا نامنظم بودن ساختمان در ارتفاع است که می تواند اثر مودهای بالاتر را در تحلیل افزایش و پاسخ های سازه را تحت اثر بار های دینامیکی انفجار تحت تاثیر قرار دهد. هدف از این مقاله بررسی اثر افزایش ارتفاع و نامنظمی بر پاسخ قاب بتن مسلح تحت اثر بار دینامیکی انفجار است. نتایج این پژوهش نشان داد که اکثر ساختمان های بتن مسلح نامنظم طراحی شده بر اساس آیین نامه 2800 شرایط ایمنی جانی را در مقابل انفجار تامین نمی کنند. همچنین نتایج این پژوهش نشان داد که نامنظمی قاب باید به عنوان یک پارامتر مهم در طراحی در مقابل انفجار در نظر گرفته شود.

در طول هشت سال جنگ تحمیلی دشمن یکی از راه های ضربه زدن به میهن اسلامی را قطع شریان حیاتی اقتصاد و اخلال در روند تولید و انتقال نفت و فرآورده های آن قرار داده بود. رژیم بعث با جنگنده بمب افکن های سوپراتاندارد فرانسوی، موشک های اگزوسه و آرما، هواپیماهای میگ و سوخو روسی و بسیاری از سلاح های پیشرفته آن روزها پیوسته به تاسیسات و خطوط لوله نفتی حمله می کردکه علاوه برخسارات وارده، سبب ایجاد مشکلات عدیده در تامین نیازمندی های جامعه به سوخت را دامن می زد. در جنگ های دنیا نیز توجه به بخش های مختلف دفاع منجمله دفاع غیرعامل با هدف جلوگیری و یا به حداقل رساندن میزان این تلفات و خسارات ناشی از تهدیدات دشمن، توجه مسئولان سیاسی و دفاعی کشورهای مختلف جهان را به خود معطوف داشته است. بدین منظوردراین تحقیق با هدف پرداختن به یکی اززوایای مهم مبحث مذکور یعنی مبحث دفاع غیر عامل درساختمان کنترل ایستگاه های تلمبه خانه سعی شده تابه روش علمی وبااتکا به مستندات مربوطه راهکارهای دفاع غیر عامل درساختمان کنترل ایستگاه تلمبه خانه دربرابرتهدیدات هوایی مورد مطالعه، تجزیه و تحلیل، تدوین و تبیین قرار بگیرد. روش تحقیق از نوع کاربردی بوده و با روش تحلیلی به انجام رسیده است، ابزار جمع آوری داده ها مطالعات کتابخانه ای،فناوری اطلاعات و ارتباطات و پرسشنامه بوده است. یافته های این تحقیق عبارت است ازملاحظات اثرگذاربرطراحی ساختمان کنترل ازمنظرپدافندغیرعامل واهمیت آنهاکه این امربااستفاده ازپرسشنامه و نرم افزاراس پی اس اس انجام پذیرفته است.