فصلنامه مدیریت اسلامی
سال بیست و سوم شماره 1 (بهار 1394)

در این نوشتار تلاش شده است تا با روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم، آیاتی که نشاندهنده مسائل پیش بینی نشده است، مشخص، و علل ابتلا به موضوع مورد اشاره آیه تبیین شود. در مجموع می توان مسائل پیش بینی نشده را در دو دسته مسائل مطلوب و مسائل نامطلوب قرار داد که برخورداری از رزق پیش بینی نشده در دسته مطلوب و دچار شدن به عذابهای الهی و سنت استدراج در دسته نامطلوب قرار می گیرد. توجه به این آموزه ها باعث می شود در اداره سازمان و هم چنین برنامه ریزی در سطح ملی، محور اصلی تنها به علل مادی منحصر نشود و به مسائل اعتقادی و ایمانی که بر زندگی مادی تاثیر مستقیمی دارد، توجه شود. لازمه این امر شناخت درست سنتهای الهی و تاثیر آنها بر زندگی دنیوی است؛ موضوعی که به نظر می رسد جای خالی آن در برنامه ریزی سازمانی احساس می شود.

این پژوهش، که به لحاظ روش کتابخانه ای، به لحاظ مخاطب شناختی کاربردی و به لحاظ هدف اکتشافی است در پی این است که با بررسی آرا و تفاسیر اندیشمندان و متکلمان مسلمان و بویژه آرا و تفاسیر علامه جوادی آملی درباره موضوع خلافت الهی در قرآن کریم با استراتژی کیفی و به روش تحلیل محتوا به تبیین الگویی برای جانشین پروری (خلیفه پروری) الهی در زمین بپردازد. نتایج این پژوهش نشان داد از دیدگاه متون تفسیری شایسته شناسی، تعریف شایستگی ها، شایسته پروری، آماده سازی فردی و اجتماعی و ارزیابی مبتنی بر اهداف و کارکردها، مهمترین ابعاد و عناصر شاکله فرایند جانشین پروری الهی است که با بهره گیری از روش ها و عوامل موثر در هریک از این مراحل می توان الگوی جانشین پروری مدیران را غنی سازی و تقویت کرد.

این مقاله در صدد است با نگاه به آیات مصحف کریم، کاربرد قلب و پذیرش هدایت الهی توسط آن را در قرآن بررسی کند. از جمله مدخلهای دریافت و درک انوار الهی، قلب یا همان دل است که خدای متعال چنان گنجایش و ظرفیت بالقوه ای در آن قرار داده است که مخزن معارف بی انتهای جهان هستی باشد. از طرفی آفرینش این موهبت الهی چنان است که به کوچکترین انحراف، غفلت یا کدورتی، تیره و مکدر می شود تا جایی که واژگون می شود و از شدت سرسختی بر آن مهر قساوت و عدم پذیرش حق می خورد. ماهیت قلب، ارزش آن، میزان اثرپذیری از رفتار، سلامت و بیماری دل و کاربردهای متعدد قلب در قرآن، هم چنین نگاه ویژه مدیریت اسلامی به انسان نه به عنوان یک ابزار بلکه به عنوان موجودی کمال طلب از جمله موضوعاتی است که در این مقاله به آن پرداخته شده است. پس از جست و جو در آیات الهی، در می یابیم که انواع قلبهای هدایت پذیر و هدایت ناپذیر در شکلها و نامهای مختلف و با ویژگی های گوناگون در قرآن هست که هر یک منشا رفتار فردی و اجتماعی خاصی است که ضروری است مدیران با در نظر گرفتن ریشه ای رفتار کارکنان از این دیدگاه نیز غفلت نورزند. این پژوهش از نوع کاربردی و مسئله محور، و روش جمع آوری اطلاعات، کتابخانه ای و با فیش برداری است. تحقیق، به جهت ماهیت، توصیفی، و از نظر اعتبار و موضوع تحقیق، دینی است.

در طول قرون متمادی بسیاری از فرهیختگان، ادیبان و دانشمندان در راس امور مملکت قرار داشتند و آثاری در قالب پند و اندرز به صورت بیان داستانها، حکایات، نقل گفتار بزرگان، ضرب المثلها و... به وجود آوردند. این پژوهش، متن پژوهی از نوع تحلیل محتواست که در آن متن اصلی، کتاب سیاستنامه خواجه نظام الملک طوسی است. برای تحلیل محتوا پژوهشگران ابتدا مطالب کتاب را بدقت مطالعه، و هر موضوع جدید را با یک کد علامت گذاری کردند. در مرحله بعد کدگذاری تقلیلی صورت گرفت. برای بررسی روایی و اعتبار، این مراحل توسط یک پژوهشگر دیگر نیز انجام شد و نتیجه نهایی از ترکیب هر دو نظر به دست آمد. در این مقاله سعی شده است بر اساس نظریات خواجه نظام الملک طوسی، که مدت سی سال در مقام وزارت عهده دار امور کشور بوده است به گوشه ای از سخنان بزرگان در زمینه شیوه های مدیریتی با تاکید بر انصاف و داد و تکریم ارباب رجوع اشاره شود.

هدف این پژوهش یافتن اولویتهای راهبردی تحول در نظام آموزش و پرورش از دیدگاه امام خامنه ای است. منابع انسانی تحول آفرین، فرهنگ اسلامی تعلیم و تربیت، محتوا و روش تربیتی، متولیان، موثران تحول آفرین و برنامه ریزی راهبردی فحوای کلیدی برای خط مشی های نظام تعلیم و تربیت حاصل از واکاوی دیدگاه های رهبری نظام جمهوری اسلامی ایران است. نقشه تحول در آموزش و پرورش بر اساس یافته های پژوهش بخش انتهایی مقاله را شکل می دهد.

این مقاله سعی دارد با معرفی معنا و مفهوم اخلاق و علم مدیریت و ایجاد آشنایی اولیه، و بیان نقش علم مدیریت در تصمیم گیری و لزوم رعایت اصول اخلاقی در آن، روش های تجزیه و تحلیل مسائل اخلاقی مطرح در تصمیم گیری ها و اصول حاکم بر ارزشهای اجتماعی معرفی شود. در نهایت، چیستی و فلسفه اخلاق در علم مدیریت بیان می شود. این تحقیق از نوع کابردی، و با روش توصیفی انجام گرفته و اطلاعات به روش کتابخانه ای و با تحلیل و بررسی متون مربوط جمع آوری شده است. نتایج این تحقیق بر لزوم به کارگیری ارزشهای اخلاقی در علم مدیریت برای داشتن مدیریت بهتر و گرفتن تصمیمات واقع بینانه و مبتنی بر ارزشهای حاکم بر جامعه تاکید می کند؛ بنابراین، چندین روش برای وارد کردن اخلاق در مدیریت به طراحان الگو های تصمیم گیری پیشنهاد می شود.

این مقاله به یکی از رهبران مطرح شده در قرآن حضرت موسی(ع) اشاره دارد و با بهره گیری از آیات قرآن و بویژه سوره طه، عوامل رهبری آن حضرت را در قالب شاخصهای مورد نظر نظریه های اقتضایی مورد بررسی قرار داده است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی تحلیلی، و اطلاعات مورد نیاز به شیوه کتابخانه ای و با تحلیل محتوای آیات قرآن جمع آوری شده است. نتیجه این مطالعه نشان داد که رهبری و مدیریت از دید قرآن در مقایسه با نظریه های غربی با وجود همانندی های ظاهری در بیشتر موارد از ویژگی هایی برخوردار است که به آن جامعیتی خاص می بخشد.

هدف این پژوهش بررسی تاثیر ایمان دینی بر رفتار شهروندی سازمانی است. جامعه آماری شامل 120 نفر از کارکنان یک سازمان خدماتی در شمال شرق تهران هستند. برای جمع آوری اطلاعات از دو پرسشنامه محقق ساخته ایمان دینی و رفتار شهروندی سازمانی استفاده شد. عوامل و شاخصهای ایمان دینی بر اساس حکمت سی ویکم نهج البلاغه از دیدگاه امام علی(ع) در نظر گرفته شد. روایی پرسشنامه از روش روایی تشخیصی از طریق شاخص AVE و پایایی نیز از روش پایایی ترکیبی (CR) با استفاده از نرم افزار SMART-PLSتعیین گردید. ضریب آلفای کرونباخ برای پرسشنامه ایمان دینی84/0و پرسشنامه رفتار شهروندی سازمانی 89/0 محاسبه شد. آزمون فرضیات با استفاده از الگوی معادلات ساختاری از طریق نرم افزار Amos18 انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد ایمان دینی بر رفتار شهروندی سازمانی با مقدار ضریب مسیر(75/0) و مقدار CR(64/2) تاثیر می گذارد. هم چنین ابعاد ایمان دینی شامل صبر، یقین، عدل و جهاد بر رفتار شهروندی سازمانی تاثیرگذار است.

این پژوهش به عوامل سازمانی موثر درجذب جوانان به بسیج مساجد (با تاکید برشهر تبریز) می پردازد. روش تحقیق، توصیفی، و به لحاظ هدف کاربردی است. پس از بررسی و نقد منابع و با تکیه بر دیدگاه های صاحبنظران، الگویی با چهارده عامل موثر در جذب تدوین شد. عوامل استخراجی به صورت میدانی به معرض قضاوت 234 نفر از فرماندهان و مدیران آموزش و نیروی انسانی بسیج، امام جماعت و معتمدان مساجد داری پایگاه در شهر تبریز قرار داده شد. نتایج تحقیق با استفاده از ابزار داده ها گردآوری و بر اساس روش تحلیل محتوا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. براساس یافته های تحقیق، ویژگی ها با تاثیر زیاد مورد تایید قرار گرفت. عملکرد و مدیریت فرمانده پایگاه، بیشترین تاثیر را در جذب جوانان به خود اختصاص داده است. جذب در بسیج، نیازمند توجه به ابعاد مختلف و عزم ملی است؛ اما دقت در به کارگیری افراد و تربیت و تقویت مدیران اجرایی بسیج حائز اهمیت بیشتری است.

این پژوهش به بررسی رابطه اخلاق کار اسلامی و فرسودگی شغلی می پردازد. پژوهش از نوع پیمایشی همبستگی است و جامعه آماری شامل تمام مدرسان دانشگاه آزاد اسلامی و پیام نور شهرستان پیرانشهر بود که 165 نفر از آنها به عنوان نمونه آماری (به نسبت مدرسان هر کدام از دانشگاه ها) انتخاب شدند و به پرسشنامه های اخلاق کار اسلامی بر مبنای الگوی علی (1998) و فرسودگی شغلی مسلج (1981) جواب دادند؛ سپس داده ها با نرم افزار Spss مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که رابطه اخلاق کار اسلامی، کار دقیق، استقلال و سودمندی اجتماعی با فرسودگی شغلی منفی و معنادار بود. بین کار انساندوستانه و فرسودگی شغلی رابطه معناداری وجود نداشت و ابعاد اخلاق کار اسلامی توانایی پیش بینی 9 درصد از واریانس فرسودگی شغلی را دارد.