نشریه رویش روان شناسی
سال ششم شماره 2 (پیاپی 19، تابستان 1396)

یافته های جدید علمی از کشف گروهی از نرون ها، با خواص اینه ای در مغز خبر می دهند؛ این نرون ها نرون های اینه ای نامیده می شوند. علی رغم این که هیچ نشانه فیزیولوژیک قابل اعتمادی در ارتباط با اوتیسم وجود ندارد اما به نظر می اید نقص در نورون های اینه ای پیش پیشانی مرتبط با این اختلال است. هدف این مقاله مروری بررسی شواهدی مبنی بر عملکرد مختل این نرون ها، در کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم بود.
تحقیق به روش مروری (Review Article) انجام شد. با استفاده از کلید واژه های Brain imaging mirror nruron ،autism ،developmental disorder و از طریق جستجو در سایت های pubmed ، sciencedirect و springer 20مقاله منتشر شده سال های 2010 تا 2015 مورد بررسی قرار گرفتند. شواهد اولیه از نقش این نرون ها در به وجود آمدن علایم اوتیسم حمایت کرده بودند با این حال تحقیقاتی که اخیرا با استفاده از تصویربرداری مغزی انجام شده اند حاکی از این هستند که عواملی هم چون نقص در تقلید یا نظریه ذهن با علایم اوتیسم مرتبط هستند. در نتیجه به منظور بررسی فرضیه «نرون های اینه ای شکسته» در افراد اوتیسم و برطرف شدن شواهد متناقض، پیشنهاد می شود در تحقیقات آینده، به علت شناسی دقیق تر این اختلال بپردازند و از روش های ادغامی برای پیدا کردن نقش این نرون ها در مغز استفاده کنند؛ روش هایی که علاوه بر تکالیف حرکتی، سایر تکالیف را نیز مورد آزمون قرار دهند.

ایفای نقش فرزندپروری، وارد شدن به یک نقش اجتماعی است که نشان دهنده یک تغییر قابل توجه در زندگی و هویت فرد است. در سال های اخیر، برنامه های بسیاری در زمینه آموزش والدین طراحی شده اند که هر یک از نظر فلسفه، روش و اثربخشی متفاوت هستند. در این مقاله به معرفی برنامه فرزندپروری مثبت پرداخته شده است که مبتنی بر نظریه یادگیری اجتماعی و اصول رفتاری، شناختی و عاطفی است. همچنین بر خودکارآمدی مادران در مدیریت و کنترل رفتار تاکید دارد. این برنامه بر پنج اصل محیط سالم و جذاب، محیط یادگیری مثبت، انضباط قاطع، انتظارات واقع بینانه و توجه به نقش خود به عنوان والدین مبتنی است. افزایش دانش و مهارت، آموزش حل مساله، گسترش سرگرمی و ایمنی، افزایش کارآمدی رفتاری، هوشی، زبانی، عاطفی و اجتماعی از اهداف اختصاصی برنامه فرزندپروری مثبت محسوب می شوند. برنامه مذکور پنج سطح دارد که این سطوح بر اساس سطوح متفاوت اختلال در عملکرد و رفتار کودکان و همچنین نیازهای گوناگون والدین آنها شکل گرفته است. در این مقاله پس از معرفی برنامه های فرزندپروری، به برنامه فرزندپروری مثبت پرداخته شده است و اصول، اهداف، سطوح و محتوای آن به طور جامع مورد بررسی گرفته است.

هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه ی بین جایگاه مهاردرونی وخودکارآمدی با اضطراب امتحان و پیشرفت تحصیلی دردانش آموزان مراکزاستعدادهای درخشان شهرکرد بود.
جامعه ی آماری در این پژوهش، 340 نفر از دانش آموزان استعداد درخشان دختر و پسر، در رشته های تحصیلی علوم تجربی و علوم انسانی شهر شهرکرد بوده است که تعداد 181 نفر با استفاده از جدول مورگان انتخاب شدند و از طریق روش نمونه گیری خوشه ایاز بین دانش آموزان مدارس استعداد درخشان دختر و پسر شهرستان شهرکرد نمونه ی آماری تحقیق انتخاب شد. برای جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای برای تکمیل ادبیات تحقیق و روش میدانی برای گردآوری داده های خام استفاده شد. بنابراین ابزار تحقیق شامل پرسشنامه های استاندارد کمال گرایی(27 ماده) و جایگاه مهار نوویکی- استریکلند(40 ماده) بصورت طیف پنج گزینه ای لیکرت می باشد.برای تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیات تحقیق از آزمون همبستگی متعارف(کانونی)و رگرسیون چندگانه توسط نرم افزار spss استفاده شد. تجزیه و تحلیل همبستگی متعارف یا کانونی متداول ترین حالت مدل خطی عمومی می باشد که با استفاده از تکنیک آماری چند متغیری رابطه بین دو مجموعه از متغیرهای چندگانه را با ضرایب افزونگی یعنی درجه همپوشانی بین دو مجموعه متغیر تعیین می کند.
نتایج آزمون فرضیه ها نشان دادکه بین مجموعه متغیرهای پیش بین و مجموعه متغیرهای ملاک همبستگی کانونی برابر با 66/0 وجود دارد. همچنین نشان داده شد که اضطراب امتحان و پیشرفت تحصیلی به وسیله کمال گرایی، جایگاه مهار «درونی» و خودکارآمدی در هر سه گروه کل دانش آموزان، دانش آموزان دختر و دانش آموزان پسر قابل پیش بینی هستند بدین معنا که این متغیرها پیش بینی کننده اضطراب امتحان و عملکرد تحصیلی توامان هستند.
اضطراب امتحان و پیشرفت تحصیلی به وسیله کمال گرایی، جایگاه مهار«درونی»وخودکارآمدی قابل پیش بینی هستند. کمال گرایی، جایگاه مهار و خودکارآمدی هر کدام پیش بینی کننده مناسبی برای ترکیبی از اضطراب امتحان و پیشرفت تحصیلی هستند و هم چنین پیش بینی کننده مناسبی برای اضطراب امتحان به تنهایی می باشند لیکن پیش بینی کننده مناسبی برای پیشرفت تحصیلی به تنهایی نمی باشند.

یکی از مسائل مهم حوزه ی یادگیری آموزشگاهی که پژوهش های فراوانی را به خود معطوف داشته، خودپنداره تحصیلی است. خودپنداره ی تحصیلی به ادراک یا تصویر دانش آموز از شایستگی های خود در رابطه با یادگیری آموزشگاهی اشاره می کند که بر پیشرفت تحصیلی اثر می گذارد و همزمان از آن متاثر می شود. یکی از عوامل مهمی که شخص را وامی دارد که به گونه ای موثر عمل نماید و در کارهایش جدیت و پشتکار داشته باشد، عزت نفس است و بر اساس پژوهش های انجام گرفته مشخص شده که ازدست دادن حس کنترل و ایجاد نارضایتی فردی یکی از جنبه های مشخص عزت نفس پایین است. هدف اساسی پژوهش حاضر مشخص نمودن رابطه بین خودپنداره تحصیلی، عزت نفس و خودکنترلی با عملکرد تحصیلی در دانش آموزان دختر دوره ی ابتدایی می باشد. گروه نمونه شامل 300 دانش آموز دختر بود که از آنان خواسته شد مقیاس خودپنداره تحصیلی لیو و وانگ و مقیاس عزت نفس روزنبرگ را تکمیل کنند. همچنین مقیاس ارزیابی خودکنترلی کندال و ویلکاکس (SCRS ) توسط یکی از والدین دانش آموزان تکمیل شد. عملکرد تحصیلی هر یک از دانش آموزان برحسب وضعیت کارنامه تحصیلی شان (خیلی خوب، خوب، قابل قبول و نیازمند تلاش) می باشد که معلمان نمره ای معادل آن (از 13 تا 20) نسبت دادند. تحلیل داده ها با استفاده از همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیری انجام شد. نتایج نشان داد که بین خودپنداره تحصیلی، عزت نفس و خودکنترلی با عملکرد تحصیلی رابطه ی معناداری وجود دارد. همچنین خودپنداره تحصیلی، عزت نفس و خودکنترلی واریانس عملکرد تحصیلی را تبیین می کند.یکی از مسائل مهم حوزه ی یادگیری آموزشگاهی که پژوهش های فراوانی را به خود معطوف داشته، خودپنداره تحصیلی است. خودپنداره ی تحصیلی به ادراک یا تصویر دانش آموز از شایستگی های خود در رابطه با یادگیری آموزشگاهی اشاره می کند که بر پیشرفت تحصیلی اثر می گذارد و همزمان از آن متاثر می شود. یکی از عوامل مهمی که شخص را وامی دارد که به گونه ای موثر عمل نماید و در کارهایش جدیت و پشتکار داشته باشد، عزت نفس است و بر اساس پژوهش های انجام گرفته مشخص شده که ازدست دادن حس کنترل و ایجاد نارضایتی فردی یکی از جنبه های مشخص عزت نفس پایین است. هدف اساسی پژوهش حاضر مشخص نمودن رابطه بین خودپنداره تحصیلی، عزت نفس و خودکنترلی با عملکرد تحصیلی در دانش آموزان دختر دوره ی ابتدایی می باشد. گروه نمونه شامل 300 دانش آموز دختر بود که از آنان خواسته شد مقیاس خودپنداره تحصیلی لیو و وانگ و مقیاس عزت نفس روزنبرگ را تکمیل کنند. همچنین مقیاس ارزیابی خودکنترلی کندال و ویلکاکس (SCRS ) توسط یکی از والدین دانش آموزان تکمیل شد. عملکرد تحصیلی هر یک از دانش آموزان برحسب وضعیت کارنامه تحصیلی شان (خیلی خوب، خوب، قابل قبول و نیازمند تلاش) می باشد که معلمان نمره ای معادل آن (از 13 تا 20) نسبت دادند. تحلیل داده ها با استفاده از همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیری انجام شد. نتایج نشان داد که بین خودپنداره تحصیلی، عزت نفس و خودکنترلی با عملکرد تحصیلی رابطه ی معناداری وجود دارد. همچنین خودپنداره تحصیلی، عزت نفس و خودکنترلی واریانس عملکرد تحصیلی را تبیین می کند.

برخورداری از سلامت روان اهمیت ویژه ای در زندگی و عملکرد فردی و اجتماعی افراد دارد. دانشجویانی که سلامت پایینی دارند هیجانی بوده و بیشتر از کنترل جسمانی و حل مساله هیجان مدار، استفاده می کنند، مدیریت درستی بر زمان نداشته و روحیه کمال گرایی منفی دارند. این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل تبادلی در ارتقاء سلامت روان انجام شده است. پژوهش حاضر با روش شبه آزمایشی و در چارچوب طرح پیش آزمون–پس آزمون با گروه کنترل انجام یافته است. این پژوهش در بین دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی که با توجه به فرخوان مشاوره گروهی به پرسشنامه های سلامت عمومی پاسخ دادند، در دو گروه ده نفره (گروه آزمایش و کنترل ) انجام شد. پرسشنامه سلامت عمومی به صورت پیش آزمون و پس آزمون، قبل و بعد از مشاوره گروهی در هر دو گروه اجرا شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده، از طریق آزمون t دو گروهی مستقل صورت گرفت. نتایج پژوهش نشان داد نمرات سلامت روان و خرده مقیاس های آن در دانشجویانی که در جلسات مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل تبادلی شرکت داشتند در مقایسه با نمرات گروه کنترل بهبود یافته است(p<0.05). در خرده مقیاس کنش اجتماعی نمره دانشجویان گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل بهبود داشت اما این تفاوت معنادار نبود. استفاده از مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل تبادلی در ارتقاء سلامت روان دانشجویان اثربخش است. همچنین این روش، در بهبود علایم جسمانی، اضطراب و افسردگی موثر است.

هدف پژوهش حاضر، بررسی سهم متغیر های عملکرد خانواده، در پیش بینی میزان خود نظم دهی تحصیلی و خود بازداری در میان دانش آموزان دبیرستانی بوده است. روش پژوهش حاضر، توصیفی از از نوع همبستگی بود. به همین منظور، 200 دانش آموز دبیرستانی با استفاده از روش نمونه گیری چند مرحله ای انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفته اند. ابزار جمع آوری اطلااعات، پرسشنامه های عملکرد خانواده اپشتاین، بالدوین و بیشاب(1983)، خودنظم دهی تحصیلی کانل و ریان(1987) و خود بازداری وینبرگر و شوارتز (1990) بود. برای تجزیه و تحلیل آماری از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون استفاده شده است.
نتایج به دست آمده بیانگر همبستگی مثبت و معنادار بین عملکرد خانواده در همه ابعاد(حل مشکل، ارتباط، ایفای نقش، پاسخ دهی عاطفی، آمیزش عاطفی، کنترل رفتار و عملکرد کلی) با خود نظم دهی تحصیلی آنان بود. نتیج رگرسیون نشان داد که از بین متغیر های پیش بین، متغیرهای ایفای نقش و حل مساله توانسته اند خودنظم دهی را در دانش آموزان پیش بینی کنند. همچنین نتایج به دست آمده بیانگر همبستگی معنی داری بین عملکرد خانواده در همه ابعاد(حل مشکل، ارتباط، ایفای نقش، پاسخ دهی عاطفی، آمیزش عاطفی، کنترل رفتار و عملکرد کلی) با خود بازداری آنان نبود.

فرهنگ به سیستم های دانش، مفاهیم، قواعد و فعالیت هایی اطلاق می شود که آموختنی بوده و از نسلی به نسل دیگر منتقل می شوند و بر تظاهرات بالینی نشانه ها، سبب شناسی، انتظار از درمان، سازگاری فرد با بیماری و فرآیند روان درمانی تاثیرگذار می باشد. فرهنگ در سطوح مختلف روان درمانی از جمله انگیزه برای درمان، نحوه نمود مشکلات، اهداف درمانی، رابطه درمانگر- مراجع و سبک ارتباط مراجع-درمانگر تاثیر می گذارد. در سال های اخیر صلاحیت فرهنگی به عنوان راهکاری که این امکان را فراهم می آورد تا همه گروه های فرهنگی و قومیتی از درمان اثربخش بهره مند شوند، مورد توجه روان شناسان و متخصصان سلامت روان قرار گرفته است. در این مقاله سعی شد تاثیرات فرهنگ بر فرآیند روان درمانی تصریح شود و خصوصیات روان درمانگری صلاحیت دار بیان شوند و تلویحاتی جهت ارتقاء صلاحیت فرهنگی روان درمانگران ارائه شود.

رابطه هنر و تربیت، رابطه ای دیرین است. امروزه نیز هنر در ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی بخصوص در حوزه تعلیم و تربیت دارای جایگاهی بی بدیل است و چنان چه پیام های آموزشی و تربیتی با جاذبه های هنری همراه شود موفقیت و اثربخشی مضاعفی پیدا می کنند. بنابراین باید این واسطه ارزشمند را به خوبی شناخت و آن را در نظام آموزش رسمی و غیررسمی به خدمت گرفت. تحقیق حاضر از نوع توصیفی و تحلیلی بوده و هدف آن بررسی نقش و پیامدهای تربیتی هنر در عموم بخصوص کودکان و نوجوانان است. فرض اصلی مقاله حاضر این است که هنر نقشی ماندگار در پرورش ابعاد مختلف شخصیت انسان و رشد ویژگی ها و قابلیت های مختلف او دارد. لذا هنر با همه گستردگی و در تمامی جلوه هایش، بیانگر وجود قابلیت و زمینه ای در آدمی است که رشد و بروز آن مستلزم فعالیتی منظم و هدفمند، بنام تربیت هنری است. برای بررسی این فرضیه، پیامدهای تربیتی و روانشناختی آموزش از طریق هنر به استناد مجموعه ای از مستندات پژوهشی و جستجوی هدفمند در منابع علمی شناسایی و بطور نظام دار تحلیل و تبیین شده است. نتایج بیانگر آن است که کارکرد اساسی هنر، تاثیرگذاری بر حوزه های مختلف شناختی، تربیت معنوی و رشد فضائل اخلاقی، رشد احساسات و عواطف، پرورش خلاقیت و آفرینشگری، توسعه ارتباطات اجتماعی و شکل دهی به هویت فرهنگی در مخاطبان است.

امروزه مبحث توانمندسازی چنان محبوبیت یافته که مورد استفاده گروه های فعال اجتماعی و سیاسی و اقتصادی قرار گرفته است و فراگیری استفاده از اصطلاح توانمندسازی دو پیامد مهم داشته است: اول مبهم ماندن تعریف و چارچوب این سازه ؛ دوم، مورد انتقاد واقع شدن سازمان هایی که روی این مقوله کار می کنند مبنی بر اینکه هیچ معیاری وجود ندارد که اثبات کند آنها واقعا توانسته اند اعضای خود را توانمند کنند. علیرغم گستردگی استفاده از مفهوم توانمندسازی، در پژوهش ها و سازمان ها و نهادهای اجتماعی به طور خاص در باب توانمندی روانی و اجتماعی افراد جامعه کمتر سخن به میان آمده است و یکی از دلایل آن پژوهش های انگشت شمار در این حوزه است. مقاله پیش رو با هدفمعرفی، توصیف و تحلیل مدل های رایج توانمندسازی روانی به منظور پیوند ارتباط معنادار دوبعد روانی-اجتماعی انجام شده است. این مقاله در مقدمه به معرفی پیشینه پژوهی توانمندسازی روانی و دنبال کردن خط سیر تحقیقات پیرامون سازه، سپس معرفی مدل هایپرکاربردو در آخر به نتیجه گیری و جمع بندی نظریات و پیشنهادهای پژوهشی آینده گرا می پردازد.

تحمل پریشانی به میزانی که یک فرد قادر به تحمل حالت های روانشناختی و یا جسمانی منفی است اشاره می کند. تحمل پریشانی به طور فزاینده ای به عنوان یک سازه مهم در ایجاد بینش های جدید در مورد شروع و ابقاء آسیب شناسی روانی همچنین پیشگیری و درمان آن ملاحظه می شود. هدف این مقاله، بررسی مبانی نظری و تجربی پژوهش تحمل پریشانی است. روش پژوهش مطالعات کتابخانه ای و یادداشت برداری و خواندن اسناد است. بررسی ادبیات علمی نشان می دهد تعدادی روش امیدبخش برای مفهوم سازی و اندازه گیری تحمل پریشانی همچنین روابط بین تحمل پریشانی و نشانه ها و اختلالات آسیب شناختی وجود دارد. اما ناهمگنی مفهومی و عملیاتی قابل توجه ای در سراسر ادبیات تحمل پریشانی وجود دارد. با توجه به تعاریف مفهومی و عملیاتی این سازه، روابط آن با سازه ها و فرآیندهای دیگر، روابط آن با آسیب پذیری و انعطاف پذیری به آسیب شناسی روانی و نقش آن به عنوان یک درمان و هدف اقدامات پیشگیرانه تعدادی پرسش اساسی باقی می ماند.

بسیاری از مشکلات بین فردی و روانشناختی در بیماران مبتلا به آلزایمر را می توان بر اساس جنبه های هیجانی بیماری آنها توضیح داد. مطالعات بسیاری نشان می دهد که بیماران مبتلا به آلزایمر توانایی پردازش هیجانات را حفظ کرده اند. این یافته نگاه رایج به این بیماران مبنی بر اینکه آنها بار هیجانی محرک ها را درک نمی کنند، زیر سوال می برد. این نگاه می تواند علت بسیاری از بدرفتاری هایی باشد که مراقبان بر این بیماران اعمال می کنند. به دنبال این یافته مهم، این سوال مطرح می شود که با وجود مشکل حافظه در این بیماران، این هیجانات تجربه شده تا چه اندازه بر آنها تاثیر می گذارد و آیا آنها هیجان و احساس تجربه شده پس از یک حادثه را به یاد می آورند؟ در این مقاله با پرداختن به دو مفهوم تقویت حافظه هیجانی و احساس بدون حافظه به این دو سوال پاسخ می دهیم. در آخر، به کاربردهای بالینی این یافته ها برای بیماران مبتلا به آلزایمر خواهیم پرداخت.

پژوهش حاضر به منظور بررسی اثرات برنامه کاربرد عملی مهارت های ارتباط صمیمانه (PAIRS) بر رضایت زناشویی زنان باردار صورت پذیرفت. مطالعه از نوع نیمه آزمایشی و در طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود و با مشارکت زوجین در اتتظار فرزند مراجعه کننده به یک مرکز درمانی شهر تهران (در سال 1395) انجام پذیرفت. گروه مورد مطالعه شامل 24 زوج در انتظار فرزند بود که نمره پائینی را در پرسشنامه رضایت زناشویی به دست آورده بودند و بصورت تصادفی در گروه های آزمایش و گواه قرار گرفتند (هر کدام شامل 12زوج). هر دو گروه قبل از اجرای آموزش مورد سنجش واقع شدند، اعضای گروه آزمایش طی 8 جلسه، تحت آموزش برنامه کاربرد عملی مهارت های ارتباط صمیمانه (PAIRS) قرار گرفته و گروه گواه چنین آموزشی را دریافت ننمودند. پس از اتمام جلسات آموزشی، از هر دو گروه پس آزمون به عمل آمد و داده های حاصل از سنجش رضایت زناشویی زنان باردار به وسیله تحلیل کوواریانس پردازش شدند. نتایج حاکی از اثربخشی آموزش برنامه کاربرد عملی مهارت های ارتباط صمیمانه (PAIRS) بر رضایت زناشویی زنان باردار بود، به طوریکه آموزش مهارت های ارتباطی، رضایتمندی کلی را افزایش داده، در خرده مقیاس ها، موجب کاهش تعارض زناشویی گردیده، ارتباط بهتر را آموزش داده و در حل تعارض خانوادگی کمک نموده است. با بکارگیری این بسته آموزشی در برنامه های مراقبتی مراکز زنان و زایمان می توان رضایت زناشویی زوجین در انتظار فرزند را بهبود بخشید و در جهت آمادگی روانی زنان برای فرزندآوری گام برداشت.