فهرست مطالب

قرآن و علم - پیاپی 20 (بهار و تابستان 1396)

نشریه قرآن و علم
پیاپی 20 (بهار و تابستان 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/06/10
  • تعداد عناوین: 6
|
  • مرتضی مطهری فرد، مرتضی توکلی صفحات 9-24
    تمدن سازی اسلامی از جمله مباحثی است که به دلیل فرآیندهای جهانی شدن و حس برتری جویی فرهنگ ها و ملل بر دیگران، به اصلی ترین مسئله در مطالعات اجتماعی سیاسی در جهان اسلام مبدل شده است. تمدن اسلامی بر اساس هویت اسلامی شکل می گیرد و این هویت در قالب تمدن اسلامی به جهانیان و بشریت معرفی و عرضه می گردد. در جهان امروز بر اساس مولفه های تعریف شده، تمدن جوامعی که در علوم و به خصوص در پیشرفت های تکنولوژی پیشگام باشند، متمدن تر تلقی می گردد. جایگاه علم و تکنولوژی در اسلام به همراه جهان بینی توحیدی و با محوریت سعادت دنیوی و اخروی بشر به تمدن اسلامی چهره ای منحصر به فرد بخشیده است که در اهداف، بسترها، پیشرفت های علمی و... قابل تامل است. این نوشتار، مبتنی بر فرمایشات مقام معظم رهبری به مناسبات تمدن اسلامی و علم با تاکید بر تکنولوژی در قرآن پرداخته است.
    کلیدواژگان: قرآن، تمدن اسلامی، علم، تکنولوژی، آیت الله خامنه ای، هویت
  • سید عیسی مسترحمی، محمد مهدی جواد فلکی صفحات 25-48
    نظریه پردازی علمی قرآن از گونه های تفسیری علمی قرآن است؛ که در آن پژوهشگر نظریه های علمی قرآن را دنبال می کند. نظریه مجموعه ای از گزاره های فرضیه ای است که درباره ویژگی های یک پدیده، علل، عوامل و دلایل پدیدآورنده آن، یا رابطه آن با دیگر پدیده ها اظهارات و پیشنهاد هایی را ارائه می دهد. نظریه پردازی های علمی معمولا در یکی از حوزه ها و ابعاد دانش نوآوری می کنند و تحول آفرین می شوند. نظریه پردازی های علمی قرآنی نیز همین گونه است. نظریه پردازی علمی قرآن به دو حوزه علوم طبیعی و علوم انسانی قابل تقسیم است. برخی از آیات علمی قرآن مطالبی را بیان می کند که علم هنوز بدان ها دسترسی پیدا نکرده و هرچند از نظر علوم تجربی به اثبات نرسیده است، اما دلیلی نیز برای نفی آن ارائه نکرده است. از آنجا که وحی، نوعی دانش قطعی و از سرچشمه الهی است، در صحیح بودن آن شکی نیست. این موارد را می توان به عنوان نظریه های علمی قرآنی مطرح کرد و همچون دیگر تئوری های علمی، به دنبال شواهد تجربی آنها بود. نظریه پردازی های قرآن در زمینه علوم انسانی همچون مبانی مدیریت، مبانی و اصول اقتصاد، مبانی سیاست و مبانی و اصول علوم تربیتی در قرآن هستند که اگر به خوبی مورد توجه و کاوش قرار گیرند، انقلابی در جهان علوم انسانی پدید می آورند و چهره جهانی را در قرن بیست و یکم تغییر می دهند و به سلطه فرهنگی غرب بر شرق پایان می بخشند.
    کلیدواژگان: قرآن، نظریه پردازی، علم، تفسیر علمی
  • امیرعلی لطفی، عبدالهاشم میرزا صفحات 49-75
    تصمیم گیری، جوهره و قلب وظایف مدیریت و سازمان است؛ به گونه ای که در دانش مدیریت به طور گسترده مورد بحث قرارگرفته و در مدیریت اسلامی نیز آثاری نگاشته شده است. با تحقیقات انجام شده در آثار انتشار یافته اعم از کتاب ها، مقاله ها و مجله های علمی، می توان آیات مورد استناد محققان در موضوع تصمیم گیری را جمع آوری و طبقه بندی کرد که در این پژوهش صورت گرفته است. هدف این پژوهش، تعیین «کمیت»، «کیفیت» و سطح تحلیل «استنادات قرآنی تصمیم گیری» در منابع مدیریت اسلامی است. این تحقیق با استفاده از نرم افزارهای نمایه مجلات و سامانه های جست وجوگر کتابخانه ای و با روش فرا تحلیل انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که از نظر «کمیت» حجم زیادی از آیات در سی منبع به موضوع تصمیم گیری استناد شده و از نظر «موضوعی» با احتساب موارد تکراری، 104 عنوان در منابع مذکور از آیات استخراج شده که در این نوشتار به ده عنوان اصلی طبقه بندی گردیده است؛ اما از نظر سطح تحلیلی و تولید «نظریه قرآنی»، مباحث در سه سطح، تحلیل شده اند که اغلب آیات استنادی در سطح تاییدی و تطبیقی قرار دارند و در سطح نظریه پردازی تقریبا می توان گفت وارد بحث نشده اند. از نظر نگارنده، نظریه پردازی در این منابع با رویکرد قرآنی صورت نگرفته و غالبا مطالب استنادی در حد تایید و تطبیق مطرح شده اند؛ بنابراین نظریه پردازی در حوزه تصمیم گیری از منظر قرآن انجام نشده است.
    کلیدواژگان: قرآن، آیات تصمیم گیری، مدیریت اسلامی، نظریه پردازی
  • زینب بهجت پور، محسن قمرزاده صفحات 77-100
    نوشتار حاضر در پی تبیین دیدگاه آیت الله معرفت در تفسیر علمی به مباحث نظری تفسیر علمی از منظر ایشان از جمله مبانی اختصاصی این مفسر در تفسیر علمی «رابطه رسالت قرآن و تفسیر علمی» و «اعجاز علمی، یکی از ابعاد اعجاز قرآن» پرداخته شده است. ضوابط اختصاصی تفسیر علمی در چهار محور نیز از مباحث این نوشتار است. در حوزه منهج شناسی تفسیر علمی از دیدگاه آیت الله معرفت، چند عنوان اساسی از جمله «توجه به آیات مشابه و همگرا»، «عنایت به دیدگاه دیگر مفسران»، «توجه به روایات موجود در بحث» و «نظر دانشمندان علوم تجربی» مورد توجه ایشان است که از طریق آنها تفسیری کامل از آیه مورد بحث به دست می آید. در پایان، آسیب شناسی تفسیر علمی نیز تبیین و تحلیل شده است.
    کلیدواژگان: قرآن، تفسیر علمی، محمد هادی معرفت، مبانی، ضوابط، شیوه، اعجاز علمی
  • محمدعلی رضایی اصفهانی، محمد نظیر عرفانی صفحات 101-122
    اعجاز علمی قرآن آن است که نکته علمی که در موردش ادعای اعجاز شده، به روشنی از آیه فهمیده شود و دال بر رازگویی علمی باشد؛ یعنی از اخبار غیبی بوده و در زمان نزول قرآن، آن مسئله مطرح نبوده و بعدها کشف شود. دکتر محمد طاهر القادری از علمای برجسته اهل سنت پاکستان در آثار خویش به تفسیر علمی آیات قرآن پرداخته است. از دیدگاه ایشان نظرات قرآن با علم روز، هماهنگ و جامعیت قرآن در همه زمینه هاست؛ لذا تمام علوم و فنون در قرآن وجود دارد. در نوشتار حاضر بعد از بررسی دیدگاه ایشان در تفسیر علمی، یازده مورد از تفاسیر علمی ایشان در حوزه علوم طبیعی بررسی و نقد شده است. با توجه به شرایط اعجاز علمی، موارد صحیحی که ایشان در ارتباط مطالب علمی قرآن بیان کرده اند، بحث حرکات خورشید است و مطالب ایشان پیرامون با انفجار بزرگ، مراحل شش گانه خلقت، گسترش جهان، آسمان های هفت گانه، تاریک شدن ستارگان و نور ماه، از شگفتی های علمی قرآن می باشند. مطالب مربوط به سیاه چاله، سیاره، سفر به ماه، بیضوی شکل بودن زمین، از موارد غیرصحیح در دیدگاه ایشان که تطبیق و تحمیل نظریات علمی بر قرآن می باشد.
    کلیدواژگان: قرآن، محمد طاهر القادری، تفسیر علمی، کیهان شناسی
  • بی بی سادات رضی بهابادی، هاجر اسدی صفحات 123-143
    قرآن کریم، در قرون اخیر، به دنبال توسعه و گسترش علوم تجربی و طبیعی، بیش از پیش محور گفتمان علمی مسلمانان و غیر مسلمانان و حتی مخالفان اسلام و قرآن قرار گرفته است. لذا شاهد بسط رویکرد علمی مفسران در حوزه تفسیر قرآن کریم هستیم. آیه 92 سوره یونس، از جمله آیاتی است که مورد توجه علم باستان شناسی قرآنی قرار گرفته است. طبق این آیه، خداوند وعده داده که ما بدن فرعون زمان خروج موسی را نجات می دهیم تا مایه عبرتی باشد برای کسانی که بعد او می آیند. موریس بوکای برای نخستین بار، نظریه مشهور خویش را در تایید مفاد آیه مذکور مطرح نمود و پس از آن موجی از موافقت ها و مخالفت ها برانگیخت. نوشتار حاضر سعی دارد، ضمن تبیین دیدگاه قرآن و موریس بوکای و تطبیق آن دو، میزان صحت و سقم این نظریه را روشن نماید، تا روشن گردد که آیا می توان از این نظریه به عنوان مصداق خارجی این وعده الهی یاد کرد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که مشابهت های قابل تاملی میان جسد فرعون کشف شده با فرعون معاصر موسی وجود دارد.
    کلیدواژگان: باستان شناسی، بوکای، تفسیر علمی، فرعون، قرآن، معجزه، مومیایی