نشریه مطالعات بیداری اسلامی
پیاپی 5 (بهار و تابستان 1393)

واقعیت جهان امروز این است که مقوله حقوق بشر یکی از حوزه های اصلی و ارکان مهم فعل و انفعالات، جهت گیری ها و فعالیت های ملی، منطقه ای و بین المللی است.از این رو در سطح بین الملل موضوع حقوق بشر بستر شکل گیری بسیاری از تصمیمات شده است. این موضوع در سطح منطقه ای نیز موجب پیدایش ترتیبات، ساختارها و موجودیت های منطقه ای تعیین کننده در سیاست خارجی و دارای جایگاه ویژه ای در امنیت و منافع ملی بسیاری از کشورها از جمله اتحادیه اروپا وآمریکا است که به صورتی هماهنگ و هدفدار وضعیت حقوق بشر سایر کشورها را با سازوکارهای ویژه ای تحت نظارت و مورد ارزیابی قرار می دهند.سوال مورد نظر پژوهشگر عبارتند از ایا قوانین موضوعه ایران با اصول و قواعد حقوق بشر در تعارضند؟فرضیه مورد نظراینکه با توجه به تعدیل دیدگاه کشورهای اسلامی ار جمله ایران نسبت به قاعده جهانشمول بودن حقوق بشر این کشورها خواستار تفسیر جدیدی از مفاهیم حقوق بشری و مفاهیم دینی مذهبی در جهت تطبیق قواعد داخلی و بین المللی میباشند هدف از این پژوهش بررسی چگونگی تطابق قواعد موضوعه ایران با قوانین حقوق بشر و به کارگیری ظرفیت در تفسیر جدید این مفاهیم می باشداز آنجا که موضوع حقوق بشر به دلیل جنبه های احساسی آن به راحتی قابل تاثیر بر افکار عمومی است لذا همواره به عنوان یک اهرم مناسب مورد سوء استفاده کشورهای غربی قرار می گیرد. نقض یا اتهام حقوق بشر بیشتراز هر عامل دیگری جهت تهییج افکار عمومی و حمایت از ضدیت با کشور متهم و حتی کاربرد زور علیه آن کشور موثرتر است.

امام موسی صدر با صدور حکمی در حوزه حقوق بین الملل اسلامی، اسرائیل را شر مطلق و تعامل با آن را حرام اعلام کرد. در این مقاله سعی بر این است که این حکم در حوزه حقوق بین الملل اسلامی، تنها جنبه سیاسی نداشته و از مبانی قوی در منابع چهارگانه حقوق اسلامی یعنی قرآن، سنت، اجماع و عقل برخوردار است، به طوری که در قرآن کریم و سنت معصومین(ع)، بر دفاع از دین وسرزمین خود و عدم همکاری با متجاوزان اشاره و تاکید شده است. در این مورد شاهد اجماع اکثریت علمای اسلام، دارالحرب بودن رژیم صهیونیستی در مقابل دار الاسلام بوده و بر اساس قاعده عقلی دفع ضرر محتمل، می بایست با توسعه طلبی ایدئولوژیک صهیونیسم، به عنوان ضرر محتمل، مقابله شود. تاکید همه این منابع برحرمت تعامل با رژیم صهیونیستی به عنوان دارالحرب می باشد.

رنگ ها در به تصویر کشیدن تجربه های شاعران و افکار درونی شان نقش بسزایی دارند، و بر معانی و مفاهیمی دلالت می کنند که شاعر در تجربه ی شعری خود با آنها مواجه شده است یا در اندیشه ی خود می پروراند.این جستار بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی و بررسی متون شعری این شاعر نابینا، به رمزگشایی رنگ ها و دلالت های آنها در اشعار این شاعر برسد که برای بیان افکار وی در بیداری امت عربی مدد جسته است. حال این که بسامد کدام رنگها با دلالتهای نمادین در موضوع مقاومت و بیداری در شعر وی بیشتر است؟ و شاعر در تصویر آفرینی هایش چه دلالتهایی به این رنگها بخشیده است؟ نکاتی است که در این جستار مورد نظر است. «عبدالله بردونی» شاعر نابینای معاصر یمنی، مانند دیگر شاعران عرب، از ظلم حاکمان مستبد عرب در رنج است و برای پیشرفت و تعالی امت عربی و بیداری آنان از خواب غفلت می کوشد و با تکیه بر خیال شعری خود، از رنگ ها نمادهایی منحصر به فرد می سازد. وی برای بیان مفاهیمی چون شهادت و جانفشانی و نیز برانگیختن شوق مبارزه در هم میهنانش از رنگ هایی که نماد قیام و امید هستند بهره برده و از رنگ هایی که دلالت یاس و ناامیدی دارند بیزاری می جوید.

فرآیند سیاست خارجی ایالات متحده در خاورمیانه بعد از جنگ جهانی دوم همواره با چالش، مخاطره و بحران امنیتی همراه بوده است. تمام روسای جمهور آمریکا درگیر بحران امنیتی در این حوزه ی ژئوپلیتیکی بوده اند. از سوی دیگر می توان نشانه های زیادی از بی اعتمادی ملت های خاورمیانه نسبت به سیاست خاورمیانه ای آمریکا را مورد ملاحظه قرارداد. نظام منطقه ای در دوران بعد از جنگ سرد با تغییرات نمادین روبرو شده است. معادله ی قدرت تغییریافته و الگوی جدیدی از روابط همکاری جویانه و تعارض شکل گرفته است. در این مقاله سعی شده است به روش توصیفی - تحلیلی به این امر پرداخته شود که اصلی ترین تهدید فرا روی ایالات متحده آمریکا را قدرت های بزرگ تشکیل نمی دهند. چالش های عصر موجود از سوی واحدهای منطقه ای شکل گرفته است. گزارش استراتژی امنیتی آمریکا در سال 2010 نشان می دهد که آنان نسبت به اقدامات و توانایی های نظامی و استراتژیک در خاورمیانه نگرانند و اقدامات ایالات متحده همچون طرح ریزی دفاعی، استراتژیک و عملیاتی در راستای محدودسازی و مقابله با چنین بازیگرانی محسوب می شود.

هدف مقاله حاضر بررسی تاثیرات بیداری اسلامی در خاورمیانه و شمال آفریقا بر امنیت ملی ج.ا.ایران می باشد. در این راستا چارچوب نظری «امنیت در مکتب کپنهاگ» به عنوان چارچوب مفهومی مناسب و جامع برای بررسی بیداری اسلامی خاورمیانه و شمال آفریقا و همچنین تاثیرات آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران مورد بهره برداری قرار گرفته است. بیداری اسلامی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، چالش ها و تاثیرات عمیقی بر محیط امنیتی منطقه در پی داشته است. جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان یکی از اصلی ترین بازیگران منطقه از تحولات مزبور متاثر شده است. از این رو سوال اصلی مقاله حاضر این است که بیداری اسلامی در خاورمیانه و شمال آفریقا چه تاثیراتی بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران گذاشته است؟ برای پاسخ دادن به این سوال باید ابتدا به سوالات دیگری مانند بیداری اسلامی چیست؟ علل و عوامل بیداری اسلامی در کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا کدامند؟ پاسخ داده شود. فرضیه ای که در این راستا مطرح می گردد این است که بیداری اسلامی به عنوان واقعیتی انکار ناپذیر در جهان معاصر موجب بر هم زدن توازن قدرت در منطقه شده و سقوط حکومت های فاسد و غیر مردمی در کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا موجب افزایش نفوذ و قدرت ایران و محبوبیت الگوی سیاسی جمهوری اسلامی در منطقه خواهد شد. روش تحقیق مقاله حاضر، روش توصیفی- تحلیلی است که با گردآوری اطلاعات و داده های با ابزار کتابخانه ای و فیش برداری انجام گردیده است. یافته های تحقیق حاضر نشان می دهد که بیداری اسلامی خاورمیانه و شمال آفریقا تاثیرات مهمی بر امنیت ملی ج.ا.ایران در سطح منطقه ای داشته است که گسترش مردمی سالاری اسلامی، انزوای سیاسی بیشتر رژیم صهیونیستی، بر هم خوردن توازن قدرت در منطقه، تشدید اسلام هراسی و ایران هراسی، تشدید منازعه درون منطقه و... از جمله این تاثیرات است.

توجه به تغییر و تحولات سریع سیاسی خاورمیانه، برای جمهوری اسلامی ایران که خود را در پیوند فرهنگی دینی، نزدیکی جغرافیایی و تامین منافع ملی با آن می بیند، ضرورتی اجتناب ناپذیر است. یکی از ابعاد اساسی مطالعه نقش و جایگاه سیاست خارجی جمهوری اسلامی در خاورمیانه، بررسی فضای بین الذهانی و درک موجود از نقش ایران در خاورمیانه در میان دولت ها و جوامع عربی است. این درحالیست که به نظر می رسد در پی وقوع انقلاب در کشورهای عربی و شرایط جدید جهانی، نگاه و درکی جدید از نقش ایران پدید آمده است. این امر تاثیر مستقیمی بر روند سیاست گذاری خارجی خواهد داشت چرا که اساسا مبنای سیاست خارجی به درک منافع ملی بستگی داشته و این نیز به نوبه خود در برداشت ها و ذهنیت های اجتماعی تصمیم گیران سیاست خارجی کشورها ساخته می شود. لذا در این مقاله تلاش خواهیم کرد تا بخشی از واقعیت های تحولات کشورهای عربی منطقه به ویژه در نسبت با سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر مبنای درک و برداشت های طرفین، مورد مطالعه قرار دهیم. لذا با توجه به وضعیت موجود در خاورمیانه عربی این سوال مطرح می شود که؛ «تحولات انقلابی در جهان عرب چگونه بر جایگاه سیاسی و ذهنیت افکار عمومی اعراب در قبال جمهوری اسلامی ایران تاثیر گذاشته است؟» مبانی نظری این پژوهش با توجه به اینکه تلاش دارد تا شبکه های معنایی و هویتی حاکم در اذهان ایرانی و اعراب را مورد بررسی قرار دهد، سازه انگارانه خواهد بود.