فهرست مطالب

فصلنامه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی
پیاپی 7 (تابستان 1391)

  • تاریخ انتشار: 1391/04/11
  • تعداد عناوین: 7
|
  • حسین عبدالمحمدی صفحه 7
    گسترش سریع اسلام در عصر رسول خدا، ازجمله مسائلی است که توجه دانشمندان به خصوص مستشرقان را به خود جلب کرده است. آنان عوامل متعددی را در گسترش اسلام در عصر پیامبر موثر می دانند؛ اما آنچه بر آن تاکید دارند، نقش کلیدی جنگ و جهاد است. در این پژوهش ابتدا دیدگاه های مستشرقان درباره عوامل گسترش اسلام با یک طبقه بندی اجمالی ارائه گردیده و سپس دیدگاهی که رابطه گسترش اسلام با جهاد را عمیق می داند، مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته و ناسازگاری آن با مبانی نظری اسلام و واقعیت های تاریخ اسلام روشن شده است. در بخش پایانی مقاله، به دو مسئله دریافت جزیه از اهل کتاب و جهاد ابتدایی که موهم تحمیل عقیده و استفاده از زور در توسعه اسلام است، بررسی و روشن شده که جزیه، مالیاتی است که حکومت اسلامی در برابر خدماتی که به اهل کتاب ارائه می دهد، دریافت می کند و جهاد ابتدایی نیز نوعی دفاع از حق الله و حقوق انسانی و برداشتن موانع برای ایمان اختیاری مردم است.
    کلیدواژگان: جهاد، اسلام، پیامبر اکرم(ص)، مستشرقان
  • حسین قاضی خانی، سید محمدحسین هاشمیان صفحه 27
    نزاع و درگیری جزو لاینفک جوامع بشری است. گاه عدم مدیریت اختلاف ها، جامعه را به سمت بحران سوق می دهد و چه بسا بنیان های آن را با تزلزل مواجه گرداند. اهمیت مسئله، اندیشمندان علم مدیریت را بر آن داشته است تا آثارشان از این بحث تهی نباشد و در جستجوی ارائه راهکاری برای چگونگی مواجهه با تعارض برآیند. در این جستار برآنیم با استقرا در اقدامات پیامبر(ص) در رویارویی با تنش ها و نزاع های روی داده در مدینهالنبی، به واکاوی این فعالیت ها بپردازیم تا از این رهگذر، چگونگی مدیریت رسول خدا(ص) در این امر به تصویر کشیده شود.
    کلیدواژگان: رسول خدا(ص)، پیامبر(ص)، مدیریت، نزاع، تعارض، تنش
  • فاطمه خان صنمی، شعبان علی خان صنمی صفحه 47
    به دلیل بی ضابطه و سلیقه ای بودن مفهوم اجتهاد و کاربرد آن در میان اهل سنت، به اضافه علل و اسباب دیگر، پراکندگی آرا و مذاهب فقهی بسیاری به وجود آمد. از بین ده ها مذهب فقهی موجود (138 مذهب) در قرون دوم و سوم هجری که مورد تقلید مردم قرار گرفته بود، تنها چهار مذهب حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی به رسمیت شناخته و بقیه مذاهب به دست فراموشی سپرده شد. اینکه چنین پدیده ای در چه برهه ای از زمان به وقوع پیوست، به درستی معلوم نیست. محدوده زمانی این پدیده در کلمات مورخان از قرن سوم تا قرن هفتم امتداد یافته است. این پژوهش که سعی کرده ضمن نقد و بررسی آرا، از زمان و تاریخ حصر مذاهب یادشده خبر گیرد، در میان اقوال و آرای گوناگون، به جمع بندی چهار نظریه دست یافت که در این میان قول چهارم، یعنی قرن هفتم به واقع نزدیک تر می نمود.
    کلیدواژگان: تقلید، حصر، مذاهب اسلامی، تاریخ فقه
  • احمدرضا بهنیافر صفحه 63
    مبارزات و مواضع سیاسی ائمه (ع) در برابر جریان های حاکم، منطبق با شرایط جامعه بود. امام حسن عسکری(ع) نیز در دوران امامت خویش با توجه به محدودیت های سیاسی شدید از راه های مختلف به اتخاذ مواضع سیاسی منطقی پرداخت که نتیجه آن، حفظ تشیع و ایجاد آمادگی و زمینه سازی برای غیبت امام زمان# بود. خلفای عباسی نیز با وجود ضعف حاکم بر دستگاه خلافت، هیچ گاه از امام(ع) و اقدامات ایشان غافل نشده و در نهایت ایشان را به شهادت رساندند. در مقاله حاضر با استفاده از شیوه توصیف و تحلیل، ضمن پرداختن به شرایط سیاسی حاکم بر دستگاه خلافت عباسی و سیاست خلفای بنی عباس نسبت به امام (ع) و شیعیان آن حضرت، مهم ترین مواضع سیاسی و راهکار های امام حسن عسکری(ع) در برابر جریان خلافت تبیین می گردد.
    کلیدواژگان: امام حسن عسکری(ع)، مواضع و اقدامات سیاسی، شیعه، خلافت عباسی، مهدویت
  • سید محمدرضا عالمی، نعمت الله صفری فروشانی صفحه 85
    نسب شناسی یکی از معدود علوم نزد عرب جاهلی بود که پس از اسلام توانست با آموزه های اسلامی همزیستی یافته و به بقای خویش ادامه دهد یا به گونه ای که حتی با پشتوانه برخی احکام اسلامی، کاربردهایی نیز بیابد. در نتیجه در دوره اسلامی کتاب های بسیاری دراین باره تدوین گردید و انساب نگاری اسلامی به وجود آمد. دانشمندانی که به تقسیم بندی علوم در کتاب هایشان پرداخته اند نیز به مرور زمان آن را به عنوان یک علم پذیرفتند و مولفان کتاب های انساب نیز برای تایید جنبه علمی بودن آن، روش ها و اصطلاحات خاص این علم را در کتاب هایشان به کار گرفتند؛ این نویسندگان را می توان در مکاتب خاصی دسته بندی کرد. این نوشتار بر آن است تا جایگاه دانش انساب را در طبقه بندی علوم بیان کرده، آنگاه روش ها و اصطلاحات خاص این علم و مکاتب مربوط به آن را برشمرد.
    کلیدواژگان: نسب، نسابه، انساب نگاری، روش ها و سبک های انساب نگاری
  • محمدرضا هدایت پناه صفحه 109
    نقش شیعه در دانش های مختلف ازجمله تاریخ نگاری قابل توجه بوده و میراث گران بهایی از علمای شیعه دراین زمینه موجود است؛ بسیاری نیز مفقود شده و تنها بخش هایی از آنها در منابع تاریخی اهل سنت برجای مانده است. تلاش برای بازسازی کتب مفقوده شیعه از یک سو و تصحیح محققان پرتلاش برای ارائه متون برجای مانده از سوی دیگر، برای تبیین هرچه بهتر نقش شیعه در تمدن اسلامی مورد توجه جدی قرار گرفته است. یکی از متون کهن تاریخی شیعه که جایگاه مهمی در تاریخ نگاری شیعه دارد و طی چند سال گذشته تصحیح شده، کتاب الجمل تالیف شیخ مفید است. با توجه به اهمیت این منبع کهن مناسب می باشد تا هرچه بهتر وجوه مختلف کتاب مورد توجه قرار گیرد. آنچه بسیار مهم می نماید، نقد و بررسی منابع این کتاب است تا بتوان قضاوت دقیق تری برای ارزش گذاری آن داشت.
    کلیدواژگان: کتاب الجمل، شیخ مفید، منبع شناسی، عثمانیه، ابومخنف، واقدی
|
  • Hossein Abdol Mohammadi Page 7
    Rapid spread of Islam in Prophet`s lifetime has attracted the attention of scholars, in particular, that of orientalists. They know the spread of Islam due to numerous agents; yet they know holy war as the main. This paper has presented a classification of orientalists in brief at first and, then, assessed and criticized the view claiming holy war as the main agent. Finally, it deals with the tax paid by people of the Book and primary holy war as two agents thought by orientalists as misuse of power in spreading Islam. It has been made clear that the tax has been taken in turn for the services of the governments and primary holy war for defending Divine and human rights and preparing the grounds for optional faith.
    Keywords: Holy war, islam, great prophet, orientalists
  • Hossein Qazikhani, Seyyed Mohammad Hossein Hashemian Page 27
    Conflict and quarrel may be counted essential for human societies. In some cases, lack of wise management leads quarrels to crisis in such a way that its foundation comes to be destroyed. The importance of the problem has led scholars in the field of management to deal with it and study to find a solution. This paper has studied the solutions of the Prophet for thequarrels of peoples in Medina to find his manner of managing them.
    Keywords: Messenger of god, Prophet, management, quarrel, conflict, crisis
  • Fatemah Khansanami, Shabanali Khansanami Page 47
    Lack of norm and arbitrary use of ijtihad among Sunni scholars along with other causes led to many jurisprudential denominations and opinions. Among 138 jurisprudential denominations present in the second and third centuries after Hijra followed by people, only four including Hanafi, Maliki, Shafi`i and Hanbali were formally accepted, the others were soon left. The period in which such an event happened, however, is not exactly clear and, therefore, it has been viewed by historians differently from third to seventh century. This paper, having sought to survey different views, has preferred the view knowing it to be seventh century.
    Keywords: Imitation, restriction, islamic denominations, history of fiqh
  • Ahmadreza Behniafar Page 63
    Imams` struggle and political positions against ruling currents was set based upon the states of society. Imam Hassan `Askari also during his imamate took appropriate political positions according to political limitations and, therefore, prepared the grounds needed for the absence of the promised Mahdi. In spite of the weakness of the ruling system of caliphate, Abbasid caliphs never left out Imam and his activities of consideration and finally killed imam and thus made him a martyr. This paper, using an analytico-descriptive method, has described the political climate dominant the caliphate`s realm and Abbasid policy toward Imam and Shiites. Finally Imam`s most important political positions and manners of life have been explained.
    Keywords: Imam hassan askari, political positions, political activities, shiite, abbasid caliphate, mahdaviat
  • Seyyed Mohammadreza Alemi, Nematollah Safari Forooshani Page 85
    Genealogy is counted among those Pre-Islamic few sciences of A`rab that found a new position to Islamic sciences and continued to its life. Furthermore, it found some applications in the shadow of Islamic jurisprudential teachings. Consequently in Islamic age many books were compiled and Islamic genealogy was established. Those scholars dealing with the classification of sciences accepted it as a science and the compilers in this field used genealogical methods and terms to confirm its state of being a science. The compilers may be classified in special schools. This paper has intended to explain the place of genealogy in the classification of sciences and introduce the methods and terms of the field.
    Keywords: Pedigree, genealogy, genealogical methods, styles
  • Mohammadreza Hedayatpanah Page 109
    Shiites have played a considerable part in different fields of knowledge and there can be found a valuable heritage of them, though many of their works have been lost and only some parts of them can be found in historical Sunni sources. On the one hand, an attempt for reconstructing Shiite lost works and, on the other hand considerable steps by hard-working researchers in correcting remained texts may be known as the grounds for explaining Shiites` part in Islamic civilization. Al-Jamal wa al-Nusrah lisayyid al-'Itra fi harb al-Basrah by Shaykh Mofid has been regarded as one old and historical Shiite text, being of important effect in Shiite historiography and being corrected during recent years. With regard to the high place of the work, it is necessary for us to pay much attention to its different aspects. This paper, therefore, has centered on its sources critically for getting a reasonable judgment on it.
    Keywords: The book al Jamal, shaykh mofid, bibliography, usmaniyah, abu makhnaf, waqidi