فصلنامه مطالعات افکار عمومی
پیاپی 11 (پاییز 1393)

توسعه ی سیاسی به عنوان یکی از مهم ترین مسائل جوامع در حال توسعه محسوب می شود؛ موضوعی که نمی توان تاثیرش را بر حیات اجتماعی سیاسی جهان امروز، انکار کرد. این مقاله تلاشی در جهت شناخت بخش کوچکی از تاریخ روند توسعه سیاسی ایران است. در این جا، در میان عوامل اجتماعی گوناگون ما به دنبال بررسی وضعیت جامعه ی مدنی و حاکمیت دولت رانتیر در روند توسعه سیاسی هستیم. هدف اصلی پژوهش حاضر پاسخ به این پرسش است که روند توسعه سیاسی در ایران پس از انقلاب اسلامی (1357-1384) چگونه بوده است؟ این فرضیه را مطرح ساختیم که با توجه به ساختار دولت رانتیر و فراز و فرود جامعه مدنی (1357-1384) روند توسعه سیاسی در ایران همواره با قبض و بسط روبرو بوده است.
برای دستیابی به این هدف، از روش مقایسه ای مبتنی بر مطالعه اسنادی استفاده شده که در آن سه دوره گوناگون ولی پی در پی تاریخ معاصر ایران (1357-1360)، (1360-1376) و (1376-1384) مورد بررسی قرار گرفته است.

تخصیص هر گونه کمک و یا رفتاری از جانب یک دولت به سایر بازیگران دولتی و غیردولتی به نحوی که در راستای تامین اهداف سیاست خارجی کشور حامی و منافع ملی آن قرار گیرد، ذیل عنوان رفتار حمایتی تعریف می گردد. به طور سنتی سیاست های حمایتی کشورها در چارچوب برآورده سازی نیازهای مادی و مبتنی بر توسعه افراد و گروه ها تعریف می شد. امروز این رویکرد به لحاظ مفهومی و عملیاتی تغییر کرده است. امروزه رویکرد کشورهای حامی و کشورهای دریافت کننده، علاوه بر مسایل سنتی به نیازهای غیرمادی و حقوق فردی و مدنی افراد نیز معطوف گردیده و علاوه بر آن تلاش کشورها تلاش می کنند برخی از اهداف خود را که با شیوه های مرسوم قابل تحقق نیستند از این راه اعمال نمایند. اگر قدرت نرم را توانایی شکل دهی به ترجیحات دیگران از طریق اقناع و جذب دیگران به شیوه قابل رویت اما غیر محسوس و برای کسب نتایج مطلوب از طریق جذابیت به جای اجبار یا تطمیع بدانیم، که با به کارگیری از ابزارها و شیوه هایی غیرمستقیم بر منافع یا رفتار های دیگر کشورهای اثر می گذارد؛ مسلما سیاست های حمایتگرایانه را باید بخشی از قدرت نرم و ابزار کشورها در تقابل با مخالفانشان بدانیم. مقاله حاضر به دنبال بررسی جایگاه سیاست های حمایتگرایانه آمریکا در جنگ نرم علیه جمهوری اسلامی ایران است. در این راستا با بن بست سیاست های تقابل گرا و تعامل گرای آمریکا در قبال ایران، رویکرد جایگزینی برای مقابله با تقویت روزافزون موقعیت و جایگاه منطقه ای و بین المللی ایران با محوریت رویکرد تغییر از درون- جنگ نرم- در دستور کار سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران قرار گرفته است که بالتبع رفتارهای حمایتگرایانه آمریکا علیه ایران نیز با تمرکز بر جنگ نرم در قبال نظام جمهوری اسلامی ایران پیگیری می شود.

حضرت رسول اکرم(ص) به عنوان رئیس حکومت و نمایندگان و سفرای ایشان در راه نیل به مقاصد و ادای وظایف سیاسی دولت اسلامی و تحقق بخشیدن به خط مشی های کلی اسلام در زمینه سیاست خارجی با اتخاذ راهبرد دعوت و صلح ثابت نمودند که اسلام دین منطق و عقل بوده و جهاد در راه خدا تنها در به بن بست رسیدن راه حل های دیپلماتیک کاربرد داشته و لذا اصالت در دیپلماسی اسلام با صلح و دعوت می باشد. در این پژوهش تلاش شده تا اهمیت و جایگاه بالای دیپلماسی در دوران حکومت پیامبر اسلام(ص) و آثار صلح آمیز آن در پیشبرد مبانی قرآن کریم از منظری نوین مورد ارزیابی قرار گیرد. این پژوهش، نخست با بیان مفهوم دیپلماسی و صلح، به اصول دیپلماسی پیامبر(ص) می پردازد سپس با بیان اهداف و اهمیت مناسبات و مولفه های آن، دیپلماسی صلح آمیز پیامبر اکرم(ص) را مورد تحلیل و تبیین قرار می دهد.

زبان در جوامع ساده اولیه، همچون همه ی وجوه زندگی، وابسته به عادات و سنت هایی است که در نظر مردمان تقدس یافته. با تحولات جامعه و خروج آن از وضع طبیعی، نوع خاصی از زبان متناسب با تحولات اجتماعی شکل می گیرد. جامعه اسلامی از قرن سوم شاهد تحولات مهمی چون افزایش ثروت، انتقال قدرت، ظهور گروه های جدید اجتماعی، مشارکت ایرانیان و تسلط فرهنگی آنان بود.
این شرایط سبب شد صاحبان قدرت به زبان نوشتاری توجه ویژه ای مبذول دارند. متناسب با تحولات اجتماعی زبان نوشتاری کم کم دچار تفکیک شد و انواع ادبی، سیاسی، اخلاقی و دینی از دل آن سر برآورد. جاحظ متکلم معتزلی قرن سوم و مبدع بلاغت از تاثیرگزار ترین چهره های عالم عربی اسلامی است در این مقاله سعی بر این است که ارتباط میان معضلات اجتماعی و شکل گیری اندیشه های جاحظ مورد بررسی قرار گیرد.

انسان کامل از آن جهت که جامع همه کمال های امکانی است، چون مظهر تمام اسماء است این هماهنگی را بهتر از دیگر موجودها ارائه می دهد، لذا رسول اکرم (ص) در جریان جنگ احد با تحمل همه رنج ها، پیشنهاد نفرین به آنها را رد کرد وفرمود: «لم ابعث لعانا بل بعثت داعیا و رحمه الله م اهد قومی فانهم لا یعلمون».
یعنی من به منظور لعن مبعوث نشدم بلکه برای دعوت به حق و نشر رحمت به بعثت رسیده ام. سپس در نیایش خود چنین گفت: بار الها قوم مرا راهنمایی فرما زیرا آنان نادانند.
از انسان کامل به نامهای گوناگون یاد کرده اند: بودا او را «ارهات» می نامد و کنفوسیوس، «کیون تسو» آیینهای یوگا و بهاکتی نیز از او با عنوان «انسان آزاده» نام می برند. افلاطون او را فیلسوف می خواند و ارسطو «انسان بزرگوار»، نیچه «ابر انسان»، و عرفان و تصوف اسلامی نیز از آن به عبارات و اصطلاحاتی چند؛ قطب الاقطاب، غوث اعظم، روح کلی، کون جامع خلیفه الله و... تعبیر آورده است.
انسان، در فرهنگ اسلامی و به ویژه عرفان، نسبت به سایر اجزای عالم از اعتبار و اهمیت خاصی برخوردار است؛ به گونه ای که مقامش والاتر از سایر اجزای عالم، حتی کروبیان ملاء اعلی و فرشتگان عالم بالا دانسته شده است. به همین دلیل در عرفان اسلامی، بحث از انسان و انسان کامل، پس از بحث از وحدت وجود، به عنوان موضوع اصلی عرفان، در رتبه دوم قرار می گیرد؛ یعنی عمده مباحث عرفان اسلامی، درباره توحید و شئونات آن، و موحد حقیقی و صاحب مقام توحیدی در بین مخلوقات، یعنی انسان است.

[در این مقاله] رابطه ی میان دموکراسی و کثرت گرایی مطبوعات در هفت کشور: چین، کلمبیا، مصر، آلمان، هند، لیتوانی و روسیه مورد بررسی قرار گرفته است. اصطلاح «کثرت گرایی» به مثابه گستره ای تعریف می شود که در آن دیدگاه های مختلف و رقیب در خصوص موضوعات خبری معین، در قالب محتوای مطبوعات عمده و اصلی ظاهر می گردند. به منظور ارزیابی سطح کثرت گرایی مطبوعات، تحلیل محتوای 2172 مقاله از ده روزنامه بزرگ هر کشور انجام پذیرفته است، این مقالات در نخسیتن ماه های پس از حملات ترویستی 11 سپتامبر 2001 منتشر شده اند. در کنار سایر شاخص های دموکراسی، شاخص عمده و اصلی دموکراسی بر اساس اطلاعات «خانه آزادی» تعیین شده است. مطالعات گذشته دیدگاه های متفاوت و متناقضی را در خصوص رابطه ی میان دموکراسی و کثرت گرایی مطبوعات ارائه کرده اند. اگرچه این پژوهش به نتایج ترکیبی و گوناگون دست یافته است، گرایش کلی که براساس 10 موضوع خبری عمده پیرامون حوادث 11 سپتامبر بنا شده است این دیدگاه را تایید می کند که دموکراسی همواره رابطه مثبت و مستقیمی با کثرت گرایی مطبوعات ندارد. بحث های مربوط به 11 سپتامبر در کشورهایی که به عنوان دارندگان سطوح بالای دموکراسی رده بندی شده اند. غالبا در مقایسه با کشورهایی با نهادهای دموکراتیک ضعیف تر کمتر کثرت گرایانه بوده است.
«چرا مطبوعات اهداف متفاوتی را دنبال می کنند و چرا در کشورهای مختلف با اشکال بسیار متفاوتی ظاهر می شوند؟» این پرسش نخستین بار در کتاب تاثیرگذار چهار نظریه درباره مطبوعات نوشته سیبرت، پترسون و اسکرام مطرح گردید. (1956)، نیم قرن بعد پرسش مشابهی در دستور کار سیستم های رسانه ای مقایسه ای هالین و مان سینی (1، 2004) قرار گرفت. هر دو گروه از نویسندگان الگوهایی را برای مفهوم سازی تفاوت سیستم های رسانه ای سراسر جهان ارائه دادند. این مقاله با پرسشی مشابه، حتی دقیق تر آغاز می گردد: نیروهای سیاسی و اقتصادی جامعه چگونه با سطح کثرت گرایی رسانه های چاپی هدایت گر افکار عمومی مرتبط هستند؟ سوال تحقیق من حداقل سه بعد مطبوعات و جامعه را در برمی گیرد. تشکیلات سیاسی، سیستم اقتصادی و سطح کثرت گرایی در محتوای مطبوعات. هدف در این جا توضیح و تعریف این متغیرها، گمانه زنی پیرامون چگونگی ارتباط علی آن ها و توضیح و ارائه یک مطالعه جهت آزمون این فرضیات به کمک مطالعات گذشته است.

حکومت در اصل نهادی اجتماعی است، اما این نهاد در اسلام علاوه بر صبغه اجتماعی، طبیعت دینی هم دارد، یعنی مبنایی که در تنظیم امور اقتصادی، سیاسی و نظامی از آن الهام گرفته می شود، تنها شریعت الهی است؛ و اعتبار رای مردم تا وقتی است که با دین تنافی نداشته باشد؛ بنابراین باید رابطه متقابل مردم و حکومت اسلامی را به درستی شناخت. این تحقیق از نوع تحقیقات نظری و گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه ای و استفاده از ابزار فیش برداری کتب و مقالات، صورت گرفته است. سوال این است که، رابطه متقابل مردم و حکومت اسلامی چگونه معنی و مفهوم پیدا می کند و نقش هر کدام نسبت به هم چگونه است؟ از آنجا که مشروعیت در نظام اسلامی وابسته به خداوند است؛ نقش مردم در مقام فعلیت بخشیدن نظام موثر است و در حقیقت نقش مردم در پیدایش، تثبیت و کارآمدی حکومت الهی خواه حکومت رسول الله (ص) و امامان معصوم(ع) و خواه حکومت فقیه در زمان غیبت است.

این گفتار به بررسی بازنمایی جهان اسلام و خاصه ایران در رسانه های غربی می پردازد. مقاله می کوشد ریشه های این بازنمایی را در گفتمان شرق شناسانه بازجوید، گفتمانی که در آن غرب درباره شرق «دانش» تولید کرده و به واسطه آن استیلا و برتری خود بر «دیگر» خود را توجیه و ابقا کرده و مشروعیت بخشیده است. نویسندگان ابتدا به بحث پیرامون ماهیت و کارکرد بازنمایی پرداخته و سپس برخی وجوه و راهبردها در رویکرد رسانه ای غرب به جهان اسلام و ایران را وا می کاوند و برآنند تا پیوند آن ها با کارکردها و صورت بندی های گفتمانی را روشن سازند. مقاله بر ضرورت پرداختن به این مسائل جهت ایجاد فضایی متوازن تر و معقول تر برای گفتگویی ثمر بخش میان تمدن ها و ملت ها، تاکید می کند.

سرمایه ذهنی متشکل از سرمایه انسانی، سازمانی و ارتباطی، در مطالعات استراتژیک مدیریت نقش جدی یافته است و سازمان ها می کوشند تا از مسیر توسعه منبع محور به جایگاه مناسب در عرصه رقابت دست یابند. برای پیاده سازی این هدف، سازمان باید شیوه های کارکردی خود را مطابق با استراتژی های مربوطه اصلاح نمایدکه در این راستا، مدیریت عملکرد نیروی انسانی نقشی محوری در موفقیت و یا شکست سازمان ایفا می کند.
در این مقاله پس از ارائه چارچوب سلسله مراتبی فازی، عوامل موثر در توسعه سرمایه ذهنی، شاخص های ارزیابی عملکرد کارکنان در شهرداری استان آذربایجان شرقی توسط فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی وزن دهی شده است. این مطالعه از نوع تحلیلی – توصیفی بوده و اطلاعات لازم از طریق مطالعات کتابخانه ای، مصاحبه و پرسشنامه بدست آمده است. جامعه آماری تحقیق، متخصصین دانشگاهی، معاونین و کارشناسان منابع انسانی شهرداری استان آذربایجان شرقی آشنا با سیستم های ارزیابی عملکرد بوده که نمونه انتخابی شامل 15 نفر (نمونه در دسترس و واجد شرایط) بوده است.
یافته های تحقیق نشان می دهد شاخص توانایی انجام وظایف و دانش بروز، بیشترین اهمیت را در توسعه سرمایه انسانی، ارتباط مناسب با همکاران بیشترین اهمیت را در توسعه سرمایه سازمانی و شاخص رفتار و ارتباط مناسب با ارباب رجوع، بیشترین اهمیت را در توسعه سرمایه ارتباطی شهرداری استان آ. غ دارد. از دیگر نتایج این تحقیق این بود که مهمترین زیر مجموعه سرمایه ذهنی، انگیزه است که رفتار و ارتباط مناسب با همکاران بیشترین تاثیر را در افزایش آن دارد.