نشریه صنعت مقاوم سازی و بهسازی
پیاپی 8 (بهار و تابستان1393)

تهران به دلیل استفاده از طرح هایی که بیشتر تقلیدی بوده و تنها مسائل کالبدی را مورد توجه قرارداده است، نتوانسته از فضای با ارزش استفاده بهینه ای را به عمل آورد. منطقه 12 تهران از جمله مناطقی است که ضمن برخورداری از قابلیت های بالقوه در جذب جمعیت شناور با معضل بافت فرسوده مواجه شده است. این منطقه به رغم اجرای طرح های بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده در جهت احیاء بافت فرسوده نتوانسته آن گونه که شایسته قدمت منطقه و توان های موجود آن است، در مسیرتوسعه شهری گامی موثر بردارد. هدف این تحقیق ارزیابی طرح های بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری در منطقه 12 می باشد که از روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و به منظور سنجش و تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش های مشاهده، پرسشنامه و مطالعه کتابخانه ای بهره مند شده است، که به بیان مسائل و مشکلات بافت قدیم، ارزیابی و ارائه راهکارهایی در جهت بهسازی و نوسازی آن می پردازد. برخی نتایج حاصل از این تحقیق به قرار زیر است: نوسازی پایدار بدون شناخت و توجه به ساختار کالبدی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی محل امکان پذیر نیست. بدون جلب مشارکت واقعی مالکان این بافت ها، امکان دستیابی به بهسازی مطلوب محقق نخواهد شد.

با توجه به ضرورت بهره برداری بهینه از ظرفیت های درونی شهرها در برنامه ریزی توسعه شهری، سیاست های ساماندهی پهنه های شهری فرسوده موضوع بررسی علمی و عملی قرار گرفته است. پروژه «بررسی نظام مداخله بهینه برای ساماندهی پهنه های فرسوده شهر تهران» در همین راستا و به پیشنهاد مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران توسط مهندسین مشاور طرح و آمایش به انجام رسیده است.
نتایج مطالعات تحقیق نشان می دهد که در منطقه یک شهرداری تهران مسئولیت نظام ساماندهی پهنه های فرسوده شهری با مدیریت شهری است. براساس یافته های پروژه، بررسی عوامل موثر در ایجاد فرسودگی نشان می دهد که فرسودگی به سبب عوامل متعدد حادث می شود و از این رو در تعیین شاخص های شناسایی پهنه های شهری فرسوده، توجه به یک عامل کافی نیست و عوامل مدیریتی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی نیز می بایست در نظر گرفته شود. بر این اساس نظام مداخله یکپارچه ای پیشنهاد گردیده و در زمینه چگونگی تامین منابع مالی برای ساماندهی پهنه های شهری فرسوده از طریق اقداماتی چون تجمیع، ایجاد شرکت های تعاونی ساکنین، استفاده از کمک های دولت و... و همچنین راه های جلب مشارکت مردمی برای پروژه های ساماندهی پهنه های فرسوده راهکارهایی پیشنهاد شده است. نکته مهم توجه به این مسئله است که هر گونه اقدام در جهت ساماندهی پهنه های فرسوده از یکسو مستلزم سیاست گذاری، برنامه ریزی و برخورداری از مدیریت اجرایی هماهنگ است و از دیگر سو نیازمند مشارکت فعالانه و همه جانبه مردم با مدیریت شهری است.

با توجه به رشد فزاینده ساخت تقاطع های غیر همسطح در کشور در این مقاله سعی شده است با اشاره به انواع روش های تولید و اجرای پل های پیش ساخته ی پیش تنیده (Precast Prestressed Bridge Systems) رایج در کشورهای مختلف و تاریخچه آن، بررسی مزایا و معایب هر روش صورت پذیرد. که از جمله به بررسی روش های تولیدShort Line و Long Line و روش های نصب دهانه به دهانه، شاهین متعادل و دهانه کامل و مقایسه هزینه ها و راندمان آن ها پرداخته شده است. و همچنین تلاش شده است با ترکیب روش های فوق راهکار مناسب جهت افزایش راندمان تولید سرستون های پل طبقاتی بزرگراه شهید صدر به عنوان اولین پل طبقاتی تک پایه در کشور ارایه گردد. از سوی دیگر با توجه به مطالعات و تجربیات صورت گرفته، روش مناسب تولید و نصب قطعات در پروژه های مشابه در آینده کشور پیشنهاد شده است. در این مقاله اشاراتی به تقاطع غیر همسطح شیخ فضل الله نوری و جناح به عنوان قوس دارترین پل پیش ساخته در کشور و پل های تقاطع جاده مخصوص و قدیم کرج خواهد شد.

هدف اصلی در طراحی لرزه ای سازه ها کاهش و کنترل خسارات سازه ای و غیرسازه ای لرزه ای می باشد. با توجه به تغییرات انجام گرفته و تغییر مبانی طراحی سازه ها بر اساس افزایش شکل پذیری سازه ها باعث اهتمام و توجه بیشتر محققان در استفاده مطلوب از شکل پذیری مورد نیاز در سازه ها شده است. طراحی لرزه ای سازه های فولادی به منظور تامین شکل پذیری مناسب و همچنین ایجاد مقاومت و سختی مناسب منجر به استفاده از سیستم های باربر جانبی مهاربندهای همگرا، قاب های خمشی و یا ترکیبی از این دو سیستم شده است. در سازه های فولادی بلند مرتبه به منظور تامین شکل پذیری مناسب و نیز ایجاد سختی و مقاومت مورد نیاز از سیستم ترکیبی شامل قاب خمشی و مهاربندی همگرا می توان استفاده نمود که در آن قاب خمشی جهت باربری ثقلی و بخشی از سیستم باربری جانبی و مهاربندی همگرا به منظور تحمل نیروهای جانبی مورد استفاده قرار می گیرند. در این پژوهش اثرات ناشی از تغییرات آرایش مهاربندی های همگرای ضربدری (X) و شورون (Ʌ) در ارتفاع سازه برای رفتار لرزه ای سازه ها مورد بررسی قرار گرفته است.

اگرچه هندسه و مشخصات مکانیکی دره های دوبعدی نیم سینوسی از عوامل تعیین کننده پاسخ لرزه ای این نوع ساختگاه به شمار می روند، اما هنوز مطالعه جامعی بر روی میزان حساسیت پاسخ ذکر شده به مشخصات مکانیکی رسوبات آبرفتی ثبت نشده است. هدف از این مقاله، بررسی اثرات دوبعدی ساختگاه با توجه به خصوصیات مصالح آبرفتی (نسبت امپدانس مصالح) در دره های نیم سینوسی است. مطالعات پارامتریک با استفاده از نرم افزار هیبرید که با ترکیب روش اجزا‍ء محدود (در حوزه نزدیک) و روش اجزاء مرزی (در حوزه دور) به ارزیابی پاسخ لرزه ای ساختگاه می پردازد، صورت گرفته است. حرکات زمین در فواصل مختلف از مرکز دره که در معرض امواج مهاجم SV قائم قرار دارند، محاسبه شده است. نمودارهای ارائه شده به وضوح وابستگی بزرگنمایی نقاط مختلف دره های مذکور را به سختی مصالح آبرفتی تبیین کرده است. به طوری که این بزرگنمایی در برخی حالات تا چندین برابر بیشتر می شود. در خاتمه نمودارهایی ارائه شده اند که می توانند با محاسبه پارامترهایی چون پریود مشخصه ساختگاه و بزرگنمایی متوسط دره های نیم سینوسی با توجه به خصوصیات مصالح آبرفتی، در تکمیل مطالعات ریزپهنه بندی ژئوتکنیک لرزه ای بکار گرفته شوند.

در کشور ما تعداد ساختمان هایی که براساس ضوابط ویرایش اول استاندارد 2800 طراحی شده اند، زیاد است. این سازه ها براساس ضوابط ویرایش سوم استاندارد 2800 و آیین نامه های معتبر بهسازی لرزه ای از شکل پذیری کافی برخوردار نیستند و ضعیف عمل می کنند؛ بنابراین به کارگیری روش های مناسب برای بهسازی این سازه ها و تامین ایمنی جانی ساکنین ضرورت دارد. افزودن مهاربندهای فولادی یکی از راهکارهایی است که ضمن افزایش سختی سازه، بهبود رفتار لرزه ای و عدم اختلال در کاربری سازه را به همراه دارد. در این میان استفاده از مهاربندهای کمانش ناپذیر، به دلیل رفتار لرزه ای مناسب آن مورد توجه قرار گرفته است. در این تحقیق این نوع مهاربند به عنوان راه حلی برای بهسازی قاب های خمشی فولادی طراحی شده براساس ویرایش اول استاندارد 2800 در تعداد طبقات مختلف مورد استفاده قرار می-گیرد و در نهایت رفتار لرزه ای و سطوح عملکرد نمونه های بهسازی شده با این نوع مهاربند، با استفاده از تحلیل استاتیکی غیرخطی بر اساس دستورالعمل بهسازی لرزه ای مورد ارزیابی قرار می گیرد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که سازه های بهسازی شده با مهاربند های کمانش گریز دارای سختی و شکل پذیری و سطح عملکرد مناسبی می باشند.

مسئله بافت های فرسوده از جمله چالش های اکثر شهرهای جهان است. یکی از ریشه های شکل گیری چنین بافت هایی را می توان از زمان ورود اتومبیل به شهرها و گسترش خیابان ها دانست. چراکه با این رویکرد، توسعه به سمت بیرون تشویق و توجه و رسیدگی به بافت های قدیمی تر کمرنگ شد و آنچه مسلم است هر بافت در گذر زمان دچار فرسودگی می شود و در صورت عدم رسیدگی، روند میرایی را طی خواهد نمود. هرچند که با بحرانی شدن این مشکل طرح هایی در قالب بازسازی، بهسازی و نوسازی برای بافت های فرسوده تدوین گردید، اما بعضا به دلیل داشتن دیدگاهی کالبدی و عدم توجه به جنبه های کیفی و مسائل اجتماعی-اقتصادی در مبانی نظری مدون طرح ها، با شکست مواجه شدند. با این اتفاق صاحب نظران به این نکته پی بردند که برای بازگرداندن حیات مدنی به بافت های فرسوده باید به سایر ابعاد نظیر محیط زیست، عملکرد و فعالیت و موضوعات اجتماعی نیز بپردازند. در ادامه این تفکر، نظریه ها، جنبش ها و مکاتبی مطرح شدند که یکی از آنها جنبش رشد هوشمند بود. بر این اساس، هدف این مقاله توجه به مشکل رشد پراکنده و افقی شهرها و امکان استفاده از بافت های موجود برای رفع کمبودها و نیازهای آینده شهروندان از طریق پیاده سازی اصول رشد هوشمند در ترکیب با روش های مداخله در بافت های شهری و درنتیجه دستیابی به توسعه درونی و متعاقبا توسعه پایدار است. برای رسیدن به این هدف، مبانی نظری بافت فرسوده و رشد هوشمند به صورت مستقل بررسی شده و سپس در یک جمع بندی و مقایسه تطبیقی میزان انطباق انواع روش های مداخله در بافت های شهری با اصول رشد هوشمند، روشی که بیشترین انطباق را دارد به عنوان روش مطلوب مداخله در بافت های فرسوده در راستای اهداف رشد هوشمند انتخاب می گردد.

بیش از سه دهه از کاربرد آسترهای رسی ژئوسنتتیکی توسط مهندسان طراح و پیمانکاران به عنوان گزینه ای مناسب در مقابل پرده های آب بند خاکی سپری شده است. اخیرا به منظور کاهش هدایت هیدرولیکی آسترهای GCL، محققان با پولمریزاسیون اسید اکریلیک در مقیاس نانو و درون گل بنتونیت، نوع جدیدی از بنتونیت را معرفی نمودند. بنتونیت پلیمری نانوکامپوزیت (BPN) به دست آمده در معرض جریان هوا خشک شده و برای شبیه سازی توزیع اندازه ذرات آسترهای رسی ژئوسنتتیکی (GCL) تشکیل شده از بنتونیت دانه ای، آسیاب شده است. آزمون های شاخص تورم و هدایت هیدرولیکی نشان دادند که BPN نسبت به بنتونیت سدیم طبیعی در محلول های آبکی، پتانسیل تورم بیشتری دارد اما هدایت هیدرولیکی آن به مراتب کمتر (10-10*3 cm/s) می باشد. به عنوان مثال، بنتونیت سدیم طبیعی که ضریب هدایت هیدرولیکی آن بیش از 4 برابر می باشد (5-10*2cm/s k >)، تقریبا 30 میلی لیتر در آب یون زدایی شده متورم می شود در حالی که BPN به میزان 70 میلی لیتر در محلول مشابه متورم می شود. در نتیجه آسترهای رسی ژئوسنتتیکی که در ترکیبات آنها از BPN استفاده می شود نسبت به انواع سنتی آن مقاوم تر هستند. هدف از ارائه این مقاله بررسی آخرین دستاوردهای محققان در زمینه بهبود خواص آسترهای رسی ژئوسنتتیکی برای کاربردبه عنوان یک عایق زیست محیطی مناسب می باشد.

درسال های اخیر گرایش به استفاده از دال های پیش تنیده در ساختمان ها افزایش قابل ملاحظه ای داشته و بطور اخص بهره گیری از سقف های بتن پیش تنیده با روش پس کشیده در صنعت ساختمان مطرح گردیده است. غالبا در اکثر ساختمان های بلند بتنی از دال های یک طرفه و یا دو طرفه استفاده می شود، که برای دهانه های بزرگ عملا جواب گو نبوده و از طرف دیگر ضخامت زیاد سقف باعث ازدیاد ارتفاع کل بنا و سنگین شدن سازه و همچنین افزایش نیروی جانبی زلزله می گردد. جهت فائق آمدن به این مشکلات می توان بجای دال بتن مسلح از دال بتنی پس کشیده استفاده نمود. این سیستم علاوه بر آنکه ارتفاع ساختمان را کاهش می دهد، وزن کل ساختمان و تعداد ستون ها را نیز بطور قابل ملاحظه ای کم خواهد نمود. از مزایای دیگر استفاده از این نوع سقف را می توان افزایش دهانه ها، ضخامت کمتر دال، کاهش تغییر شکل ها و همچنین اجرای سریع آن نام برد. تحقیقات به عمل آمده مبین آن است که استفاده از دال پس کشیده در سقف هایی که ساختمان چهل طبقه، می تواند ارتفاع آن را تا حدود دوازده متر کاهش داده و بالطبع وزن کل سازه را بطور مطلوبی سبک نماید.
در این مقاله با بهره گیری از نرم افزار (ADAPT) و مقایسه اقتصادی سه گونه سقف، الف: دال های دوطرفهب: سقف های ساخته شده با تیرچه بلوک و ج: سقف های بتنی پیش تنیده (به روش پس کشیده) پرداخته شده که نتایج حاصله مبین آن است که بطور کلی انعطاف پذیری در طراحی سقف های پیش تنیده از نوع پس کشیده به مراتب بیشتر بوده و از نظر سازه ای در سقف های پس کشیده (به دلیل استفاده از کابل های با مقاومت بالا) مزایایی (از جمله کنترل تغییر شکل، کاهش ضخامت دال، کاهش وزن ساختمان و ارتفاع موثر طبقات) را در بر دارد.