فهرست مطالب

مطالعات سیاسی جهان اسلام - پیاپی 17 (بهار 1395)

نشریه مطالعات سیاسی جهان اسلام
پیاپی 17 (بهار 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/05/10
  • تعداد عناوین: 8
|
  • طاهره ابراهیمی فر صفحه 1
    داعش به عنوان یک پدیده بینابینی (نه دولتی – نه غیر دولتی) ، استراتژی بزرگ خود را بر پایه پیروزی های نظامی و تبدیل آن به دست آوردهای سیاسی بنا نموده است. این استراتژی بزرگ دارای منابع ثانویه و اولیه قدرت است. همچنین منابع اولیه قدرت داعش از هرم مرکز ثقلی برخوردار است که دارای ترتیبات مشروط به یکدیگر تا راس هرم است. بنابراین از بعد نظری ، تنظیم یک استراتژی برای نابودی یا اخلال در استراتژی بزرگ داعش ، مستلزم وارد آوردن خدشه به این ترتیبات مشروط است که در نهایت باعث ایجاد اختلال در هرم مرکز ثقل قدرت اولیه داعش خواهد شد. این استراتژی نابود گر ، متکی به ترکیبی از ابعاد نظری برای پیاده سازی در میدان عمل است که ساز و کار آن براساس ایجاد خدشه به سازمان هرج و مرج سازنده ، پیش می رود و در نهایت با ایجاد اخلال در روابط پارتیزان – ذینفع سوم ، قابلیت های حیاتی در هرم مرکز ثقل قدرت استراتژیک داعش را به خود نابودسازی وادار می نماید.
    کلیدواژگان: داعش، استراتژی بزرگ، مرکز ثقل، هرج و مرج سازنده، ذینفع سوم
  • افشین کرمی، جواد حسن زاده، زهرا پیشگاهی فرد صفحه 29
    منازعات آبی زمانی اتفاق می افتد که یک منبع آبی، گستره ای بیش از یک کشور داشته باشد و کشورها در نحوه استفاده از آن اختلاف نظر داشته باشند. خاورمیانه از مناطقی است که با بحران آب دست و پنجه نرم می کند. از مهمترین مناطق بالقوه بحران، حوضه دجله و فرات است که برخلاف دیگر حوضه ها با مازاد آب و عدم توافق در تقسیم عادلانه روبرو است. امروزه ترکیه با اجرای طرح ها و پروژه ها و احداث سدهای متعدد میزان آب فرات را برای سوریه و عراق کاهش داده است و موجبات اعتراض آنها را در پی داشته است. این دو کشور خواهان ایجاد یک توافقنامه و تقسیم عادلانه بوده و این دو رود را بین المللی می خوانند، در حالی که ترکیه این دو را رودهای سرزمینی می داند. سوریه و عراق در شرایط فعلی توان مقابله با ترکیه را ندارند. از جمله طرح های ترکیه در فرات، پروژه های گاپ و ماناوگات و خط لوله صلح می باشد. این مقاله به دنبال آن است که با روشی توصیفی تحلیلی به بررسی وضعیت هیدروپلیتیکی حوضه دجله و فرات بپردازد و چالش های هیدروپلیتیکی بالقوه و بالفعل مابین کشورهای این حوضه را مورد بررسی قرار دهد. به نظر می رسد با توجه به شرایط موجود، توسعه طرح های آبی از سوی ترکیه یکی از اصلی ترین موانع در راه نیل به اجماع هیدروپلیتیکی در این حوضه آبریز باشد. با توجه به تیره شدن روابط سوریه و ترکیه در جریان ناآرامی های اخیر سوریه، باید منتظر تشدید اختلافات این دو کشور بر سر این حوضه آبی نیز باشیم.
    کلیدواژگان: هیدروپلیتیک، منازعه، بحران، آب، سد
  • رضا دهبانی پور صفحه 53
    رابطه دولت و جامعه در منطقه خاورمیانه مبتنی بر سکون و انفعال بود که به لحاظ فقدان تغییر و تحول دموکراتیک، منطقه استثنایی شناخته می شد. اما تغییرات سیل گونه، منطقه را در دهه 2010 فرا گرفت و دولت در برخی کشورها از جمله مصر سقوط کرد. در باب چرائی تغییر نظام سیاسی مصر پژوهش های زیادی انجام گرفته است و این مساله از زوایای مختلفی چون گفتمان اسلام گرایی، نارضایتی اقتصادی، فساد سیاسی و ده ها عامل دیگر مورد بررسی قرار گرفت. این پژوهش تلاش می کند از دیدگاهی دیگر و متفاوت ملاحظه نماید که «جهانی شدن حقوق بشر با تغییر نظام سیاسی در مصر » چه نسبت و رابطه ای با هم دارند؟ آیا بحث حقوق بشر بر انقلاب در مصر نقش و اثری داشته است؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که جهانی شدن در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، تکنولوژیک و فرهنگی درک و فضایی گفتمانی از حقوق بشر در مصر بوجود آورد. این در حالی بود که دولت با طرد این تغییرات از پذیرش حقوق سیاسی- مدنی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه خودداری ورزید و با نقض حقوق و ارزش های متعالی چون حق حیات، آزادی، عدالت، کرامت و برابری، جامعه را برای حضور در عرصه انقلاب تحریک کرد. وضعیتی که در تقابل، منازعه خیابانی و رابطه گسیخته جامعه و دولت نقش داشته است.
    کلیدواژگان: گفتمان، حقوق بشر، جهانی شدن، مصر
  • محسن رستمی، عبدالرضا فرجی راد، رحیم سرور صفحه 79
    تحقیق حاضر به دنبال آینده پژوهی روابط خارجی ایران و عربستان مبتنی بر تحولات منطقه عربی است. به منظور انجام صحیح و علمی پژوهش، ابتدا این سوال طرح می گردد که مهم ترین آینده های مطرح در روابط خارجی ایران وعربستان مبتنی بر تحولات ژئوپلتیکی منطقه عربی چیست؟ نوع تحقیق، کاربردی و روش تحقیق تحلیلی- تبیینی(با استفاده از روش گلوله برفی) می باشد. در این روش 25 نفر از اساتید و افراد نخبه با ویژگی های خاص انتخاب و از طریق پرسشنامه مورد سوال قرار گرفتند که از طریق این خبرگان مولفه ها، شاخص ها و گویه ها ارزیابی شده و در نهایت پرسشنامه برای آنها ارسال گردید.پس از تایید پایایی و روایی پرسشنامه، جهت تحلیل نتایج از آزمون فریدمن استفاده شد. مهم ترین نتایج حاصله از تحلیل گویه ها و شاخص ها نشان می دهد که : آینده محتمل در روابط خارجی ایران و عربستان با تاثیرپذیری از تحولات منطقه ای عربی متصور خواهد بود و مهم ترین مولفه های تاثیرگذار در آینده پژوهی روابط خارجی ایران وعربستان به ترتیب اهمیت؛ دفاعی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی می باشد که سناریوهای محتمل هم برهمین مبنا نوشته شده است. همچنین محقق به این نتیجه می رسد که دورنمای روشنی در روابط میان ایران و عربستان دیده نمی شود بلکه به صراحت گفت که روابط در آینده تیره تر نیز خواهد شد. پیشنهاد می گردد ملاحظات راهبردی در خصوص تنظیم روابط با عربستان سعودی با ترسیم اهداف مرحله ای و حرکت های گام به گام و تدریجی اتخاذ گردد.
    کلیدواژگان: سناریو، سناریو محتمل، آینده پژوهی، روابط خارجی، تحولات منطقه عربی
  • احمد سلطانی نژاد، نبی الله ابراهیمی، مصطفی نجفی صفحه 101
    هدف از این پژوهش بررسی منافع و ملاحظات قدرت های منطقه ای (جمهوری اسلامی ایران، عربستان سعودی و ترکیه) در فرایند بحران سوریه است. بحرانی که از ابتدای سال 2011 در این کشور آغاز شد و همچنان ادامه دارد. پرسشی که مطرح می شود آن است که جمهوری اسلامی ایران، عربستان سعودی و ترکیه چه اهداف و منافعی را در بحران سوریه دنبال می کنند؟ فرضیه اصلی این است که هرکدام از سه قدرت منطقه ای مذکور اهداف و منافعی را در بحران سوریه در راستای سه الگوی نظم شیعی (ایران)، سلفی (عربستان سعودی) و اخوانی (ترکیه) دنبال می کنند. وجه اشتراک این سه قدرت منطقه ای در فرایند بحران سوریه، تلاش برای حفظ یا ارائه الگوی نظم موردنظر خود در این کشور و افزایش نفوذ منطقه ای است و وجه افتراق آن ها را نیز باید در چگونگی نقش آفرینی آن ها در فرایند بحران و منافع متعارضشان در این بحران در چهارچوب الگوی مبتنی بر توازن قدرت جستجو کرد.
    کلیدواژگان: بحران سوریه، قدرت های منطقه ای، ج، ا، ایران، عربستان سعودی، ترکیه
  • علی صباغیان، سمیه ترابی صفحه 131
    حدود 20 میلیون مسلمان در کشورهای عضو اتحادیه اروپا زندگی می کنند. این مسلمانان در قالب شهروند و مهاجر، در این کشور ها حضور دارند و با توجه به نرخ رشد بالای جمعیت در میان مسلمانان، تعدادشان رو به فزونی دارد. از دیدگاه برخی کشورهای اروپایی، حضور این جمعیت مسلمان به دلیل برخورداری از فرهنگ و باور غیر اروپایی خود نوعی چالش تلقی می شود و نگاهی تبعیض آمیز نسبت به این مسلمانان در این کشورها رواج دارد. وجود این نگاه تبعیض آمیز عمدتا به هویت اسلامی این جمعیت مربوط می شود. این مسلمانان که از ملیت ها ، پیشینه اجتماعی و سطوح اقتصادی متفاوتی برخوردار می باشند، به این جهت توانسته اند در کشورهای اروپایی خود را به عنوان اجتماعی متمایز مطرح کنند که همگی با توسل به اسلام و فرهنگ های بومی هویت پیدا کرده اند. ریشه این امر در این واقعیت نهفته است که زندگی در غربت سبب می شود تا مسئله هویت به موضوعی بسیار مهم و اساسی تبدیل شود.بعد از جنگ جهانی دوم که حمایت یا عضویت در احزاب دست راستی در بسیاری از کشورهای اروپایی یک تابو محسوب می شد ، با گذر زمان و کمرنگ شدن خاطرات این جنگ، احزاب دست راستی با استفاده از شعارهای ایجاد رفاه اقتصادی و تلفیق آنها با ملی گرایی توانستند با انداختن پاره ای از مشکلات جامعه خود به گردن مسلمانان ،جایگاه قابل توجهی را در ساختار سیاسی کشورهای اروپایی به دست آورند.
    کلیدواژگان: احزاب راست، مسلمانان، اروپا غربی، آلمان، فرانسه، هلند
  • حمدالله اکوانی، علی مختاری، امران کیانی صفحه 159
    بعد از گذشت 50 سال از گفتمان استبدادی رژیم مبارک مردم توانستند هژمونی گفتمان استبدادی را به چالش بکشند. با سقوط حکومت مبارک، اسلام گرایان اخوان قدرت را به دست گرفتند. یک سال از گفتمان اسلام گرای اخوان نگذشته بود که این گفتمان به علت عدم درک شرایط سیاسی و اقتصادی و به دلیل تاکید بر دانش التقاطی، نداشتن دال برتری همچون رهبری امام خمینی«ره»، نشانه ای چون ولایت فقیه و ناتوانی در کنترل مراکز ساختاری قدرت همانند ارتش و نیروهای امنیتی پیشین، نتوانست در جریان تحولات سیاسی مصر 2012-2013 حاکمیت خود را در عرصه سیاسی مصر حفظ کند و در مواجهه با بحران های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ناکام مانده و به حاشیه رفت. مجموعه این تحولات موجب بی قراری گفتمان حاکم شده و زمینه برای ظهور گفتمان رقیب هر چند از طریق کودتا فراهم گشت. سوال اصلی این است که چه عواملی باعث شد گفتمان اسلام گرای اخوان المسلمین شکست خورده و زمینه برای ظهور گفتمان سکولار فراهم شود. مقاله حاضر با استفاده از نظریه «گفتمان» به دنبال اثبات آزمون این فرضیه است که اخوان المسلمین نتوانست با مفصل بندی دقیق دال ها حول دال مرکزی، گفتمان خود را هژمونیک ساخته و نظام معنایی مطلوب خویش را در ذهنیت جمعی اجتماع تثبیت کند.
    کلیدواژگان: گفتمان، مصر، اخوان المسلمین، سکولار
  • سید امیر نیاکویی، امیررضا احمدی خوی صفحه 181
    ظهور قدرت های میانی نوپدید در نظام بین الملل از ویژگی های روابط بین الملل در دهه پایانی قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم محسوب می شود. موضوع قدرت های میانی در حال ظهور زمانی شکل گرفت که سایه تصلب نظام دو قطبی در روابط بین الملل رخت بر بست و فرصت برای تجلی قدرت های میانی پدیدار گشت. با وجود دامنه دار بودن بحث قدرت های میانی در روابط بین الملل در دوران جنگ سرد، قدرت های میانی نوظهور در روابط بین الملل شکل جدیدی از رفتار را به نمایش گذاشته اند که لزوما مبتنی بر حفظ وضع موجود نیست. این مسئله با رفتار سنتی قدرت های میانی در نظام بین الملل که همواره از شرکای قدرت های بزرگ به حساب می آمده و رفتاری مبتنی بر حفظ وضع موجود داشتند، متفاوت است. پژوهش حاضر با گذاری بر مباحث نظری مربوط به قدرت های میانی نوظهور در عرصه روابط بین الملل به این پرسش می پردازد که سیاست خارجی ترکیه در رابطه با ایران و امریکا چگونه صورت بندی می شود؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که ترکیه به مثابه یک قدرت میانی نوظهور در نظام بین الملل، به ایفای نقش های متضاد و چندلایه پرداخته و در عین بهره مندی از اتحاد استراتژیک با امریکا، استقلال عمل بیشتری را در رابطه با مسائل منطقه ای بروز می دهد. این کشور در رابطه با ایران نیز از ترکیبی از رقابت و همکاری بهره می گیرد که معطوف به افزایش نقش منطقه ای آن است.
    کلیدواژگان: قدرت های میانی، نظام بین الملل، ترکیه، ایران، ایالات متحده
|
  • Page 29
    Water Conflicts can occur when a water source, have a range of more than one country, and countries disagree on how to use it. The Middle East is a region that is facing with the water crisis. One of the most important areas of potential crisis is the Tigris and Euphrates basin that unlike other basins is facing with excess water and discordance on the fair division. Nowadays, Turkey with the implementation of plans and projects and construction of numerous dams have reduce quantity of Euphrates water to Syria and Iraq and caused they sought protest against this projects. The two countries are willing to make a deal and a fair share and called this rivers as the international river, While Turkey called them as territorial rivers. Syria and Iraq in the current situation not be able to cope with Turkey. Among the Turkey’s projects in Euphrates is Manavgat and GAP projects and also Peace Pipeline. This article examines the hydropolitical of the Tigris and Euphrates basin and investigate potential and actual hydropolitical challenges between the countries in the basin. The method used in this article is descriptive-analytical. It seems that according to the current situation, development of water projects by Turkey is one of the main obstacles in the way of achieving hydropolitical consensus in this basin. Given the current relations between Syrian and Turkey during recent unrests in Syria, we should also wait for intensification of conflicts over the water basin.
    Keywords: hydropolitics, conflict, crisis, water, dam
  • Page 53
    The relation between government and society in the Middle East is based on silence and passivity which is considered to be odd and specific due to the lack of democratic change and reform in the region. However, there was a dramatic change in the region in 2010 and there was a government collapse in some countries such as Egypt. As the results, the relation between the government and society was investigated from different perspectives. The present study clams that globalization in different economic, social, technological, and cultural led to the emergence of understanding globalized human rights in Egypt. However, the government refrained to accept the political, civil, social, economic, and cultural rights of the society by opposing such changes. The government stimulated the people revolutionary acts by violating the rights and high values of the society such as the right to live, justice, decency, and equality. This issue occurred practically occurred on the streets and ended detached the relation between the government and society in Mobarak presidential era.
    Keywords: Discourse, Human rights, Globalization, Egypt
  • Page 79
    In this study, the researcher is looking for future studies of Iran and Saudi Arabia’s foreign relations based on transitions of Arab world. In order to have a correct and scientific research, first, this question arises that what is the most important future for Iran and Saudi Arabia’s foreign relations based on the geopolitical transitions of Arab world. In the path of finding the answer, five more sub-questions are raised. This research is designed as an applied research in which the researcher uses an analytical – explanatory methodology (the snowball method). In this method, 25 members of faculty and elite with specific characteristics were selected and were asked through questionnaire. The components, indicators and items were carefully assessed by these experts. After confirmation of the reliability and validity, the Friedman Test was used to analyze the results. The most important results from the items and indicators analysis show that: three potential, probable and desirable futures are predicted for Iran and Saudi Arabia’s foreign relations following transitions of Arab world (Yemen, Syria, Iraq, etc.). And the most influential factors in future studies of Iran and Saudi Arabia’s foreign relations are defensive, cultural, and political, social and economic factors (in order of importance). The researcher also concludes that no bright future lies ahead of Iran and Saudi Arabia relations and it can be explicitly stated that these relations will be even darker in future. The strategic considerations on relations with Saudi Arabia should be taken by outlining goals ...
    Keywords: probable scenarios, futures studies, foreign relations, geopolitical evolutions
  • Ahmad Soltani Nejad, Nabiolla Ebrahimi, Mostafa Najafi Page 101
    The purpose of this study is to examine the interests and considerations of regional powers (The Islamic Republic of Iran, Saudi Arabia, and Turkey) in process of Syria crisis. crisis which began in 2011 and continues today. In fact, our question is what the goals and interests that the Islamic Republic of Iran, Saudi Arabia and Turkey seek in the Syrian crisis? The main hypothesis is that these three regional power have sought some goals and interests in three models of order including Shia (Iran), Salafi (Saudi Arabia) and, Brotherhood (Turkey). The commonality of these regional powers in crisis of Syria is to effort for protect and offer their order in this country and increase their regional influence and, their dissociation is way of their role-playing in the process of crisis and, also their antithetical interests in this crisis In the framework of the model based on the balance of power.
    Keywords: Syria crisis, regional powers, the Islamic Republic of Iran, Saudi Arabia, Turkey
  • Ali Sabbaghian, Somayye Torabi Page 131
    Some 20 million Muslims are living in the European Union member countries. These Muslims are living in these countries as citizens and immigrants and their population is rising in view of the high birth rate among Muslims. From the point of view of certain European countries presence of this Muslim population is considered as a sort of challenge due to their non-European culture and belief, so a discriminative approach toward Muslims is prevalent in these countries. This discriminative outlook mainly relates to the Islamic identity of this population. After the World War II support for or membership in the right-hand parties was considered as a taboo in many European countries however as time elapsed and memories of war faded away, the right-hand parties used slogans for establishment of economic welfare and mingled them with nationalism to secure a considerable stand in the political structure of the European countries by holding Muslims responsible for some of the problems of their societies.
    Some people believe that the economic crisis and implementation of economic austerity policies are the main cause of the coming to power of right-hand and anti-immigrant parties in the countries such as Greece, Holland, Germany, France and other countries of the European Union, and some others believe that the potential for the emergence of parties with xenophobia tendency exists in all the European countries and a party just needs to use this potential.
    Keywords: right, hand parties, Muslims, European
  • Emran Kiani Page 159
    After 50 years of hegemony of The Mubarak authoritarian discourse in Egypt, the people of this country were able to challenge the hegemony of authoritarian discourse. With the fall of the Mubarak regime, the Muslim Brotherhood Seized power. A year after That Muslim Brotherhood coming to power, the group, due to the Incompetence in accordance with the political and economic conditions, Lack of charismatic leadership, Inability to retain key institutions of the Community and Practical action conflicting with the principles of Islamism discourse, so defeated in the Egypt political arena In the revolutionary movement (2011-2013). As a result of these factors, The context was provided for the emergence of rival discourse though the coup. The main question in this article is: what caused the Islamist discourse of Muslim Brotherhood failed And what causes the re-emergence of secular discourse? The hypothesis here is that Muslim Brotherhood Failed to articulate a comprehensive discourse And gradually provide The conditions for the return of secular discourse. In this article, the meaning constellation of Laclau and Mouffe's and Teun Adrianus van Dijk discourse theory have been used as the research method.
    Keywords: Islamist discourse, secular discourse, revolutionary movement, Egypt
  • Page 181
    Turkish foreign policy as an emerging middle power in world politics has its own consequences. As Eduard Jordan in his conceptual analysis about middle power in international relations notes, the differences between traditional and emerging middle powers in international relations is indeed a reason on importance of geopolitics and regional security competition in the world which defines the security architecture of world politics in current moment and future. As superpower tries to consolidate its effect and dominance in world regional security complexes, it faces the great regional players which mostly are middle powers in international system. In this article we will analyze the Turkey's position as an emerging middle power dealing with U.S. containment policy on issue of Iran to understand the foreign policy making of emerging middle powers being align with grate powers in stabilization of international system and pursuing their own interests.
    Keywords: Middle Powers, International system, Turkey, U.S., Iran