فهرست مطالب

مطالعات عملیات روانی - پیاپی 17 (پاییز 1386)

فصلنامه مطالعات عملیات روانی
پیاپی 17 (پاییز 1386)

  • تاریخ انتشار: 1386/09/15
  • تعداد عناوین: 9
|
  • سخن سردبیر: ویژگی های مدیران عملیات روانی استراتژیک
    حجت الله مرادی صفحه 1
    کلاوزویتس می گوید: «تصور این که مردان باهوش، بدون تردید می توانند یک ژنرال خوب نیز باشند، خطاست.» از بین هزار تن مدیر شاید تنها یک نفر این شایستگی را داشته باشد. یک مدیر عملیات روانی چه توانایی هایی باید داشته باشد؟ آیا می تواند این توانایی ها را از دانشکده های نظامی و غیرنظامی معتبر فراگیرد؟
  • شایعه؛ روشی تاثیرگذار در عملیات روانی
    سرتیپ پاسدار احمدرضا رادان صفحه 2
    شایعه گزاره ای است که منبع آن ناموثق است از همین روی یافتن 5 منبع نشر آن اغلب دشوار، یا ناممکن است، با وجود این،گاهی اثر شایعه بسی فزون تر و فراگیرتر از تاثیرات حاصل از رسانه های رسمی است. چه، شایعه اغلب در فضای رکودی رواج می یابد که عاملان عملیات روانی با بهره گیری از فنون و تاکتیک هایی همچون تاکتیک تبخیر آن را پدید آورده اند. در چنین فضایی عطش شهروندان برای کسب آگاهی آن چنان افزایش می یابد که آنان شبه واقعیت ها را واقعیت، و اقوال ناموثق و اغلب دروغ ها را، واقعیت تلقی می کنند. اما اینها تنها بخشی از واقعیت مربوط به شایعه را نمایان می سازد. چه، گاهی شایعه خود به رسانه ای تبدیل می شود که به هماوردی با رسانه های رسمی می پردازد. چنین اهمیتی موجب شده است تا کارگزاران عملیات روانی از شایعه به منزله ابزار و روشی برای تخریب روحیه حریف، برآشفتن توده ها و تحقق سایر اهداف و مقاصد خویش بهره گیرند.
    کلیدواژگان: شایعه، رسانه ناموثق، مجاب سازی، تخریب روحیه، بحران
  • ابزارهای عملیات روانی غرب علیه جمهوری اسلامی ایران / نقش استعاره ها در گفتمان سیاسی جنگ
    سید حسین محمدی نجم صفحه 3
    هر چند اهمیت استعاره در لفاظی های سیاسی امروز انکارناپذیر است، اما کاربرد آن همواره محل جنجال و مناقشه بسیار بوده است. فیلسوفان اغلب معتقدند که استعاره و دیگر معانی بیانی می توانند راه ادراک ما را به سوی اشیاء منحرف کنند.1 برای نمونه، هرچند ارسطو، چیره دستی شاعر را در استفاده از استعاره، بهترین ارمغان وی به خوانندگانش می داند، اذعان می دارد که استعاره خطرناک است، چون می تواند یک چیز را بهتر یا بدتر از حالت واقعی آن جلوه دهد. همچنین، افلاطون، سرانجام فیلسوفی سیاست پیشه شد و که تاثیرات عمیقی بر فلسفه سیاسی بر جای گذاشت، بسیاری از توصیه هایش در خصوص پایه ریزی و اداره حکومت سیاسی آرمانی را در قالب اصطلاحات مجازی بیان کرد. اما جالب اینکه فلسفه غرب همواره اصرار افلاطون برای اخراج شاعران از آرمان شهر را به نکوهش استعاره توسط وی تفسیر کرده و بی اعتمادی او به [صنایع ادبی] تقلید و وانمایی را توجیهی برای این تفسیر به حساب آورده است؛ تا جایی که حدود دو هزار سال بعد، هابز به تاسی از این به اصطلاح سنت افلاطونی، بیان داشت که استعاره یعنی استفاده از کلمات در قالبی نامتداول به منظور فریفتن مردم.
    در چند دهه اخیر، به رغم این موج مخالفت علیه استعاره، برخی از دانشمندان شناختی بی اعتمادی فیلسوفان به استعاره را به چالش کشیده، استدلال کردند که ادراک ما از واقعیت، مبتنی بر استعاره است. به باور ایشان، زندگی ما سراسر با استعاره هاست (همان چارچوب های ادراکی که درونشان زندگی می کنیم) و بی تردید نقش آنها در شکل دادن به فلسفه و مفاهیم روزمره بسیار حائز اهمیت است.
    کلیدواژگان: استعاره، جنگ، گفتمان سیاسی
  • مبانی نظری و عملی رسانه اثربخش و کارآمد
    محمدحسین الیاسی صفحه 4
    در نیم قرن گذشته نظریه پردازان و پژوهشگران فعال در قلمرو رسانه های ارتباط جمعی، تلاش کرده اند تا با قواعدی دست یابند که با به کاربستن آنها بتوان دامنه اثربخشی و اثرگذاری رسانه ها را فرونی بخشید. حاصل این تلاش ها از یک سو فرمول بندی چند نظریه و مدل نظری در قلمرو ارتباطات جمعی و روان شناسی مخاطب و تراکم حجم فربهی از ادبیات پژوهشی در این قلمرو است. در هر یک از نظریه ها و مدل های ارائه شده در این قلمرو، هم حیطه کارکرد رسانه های جمعی، مورد علاقه و کنکاش نظام مند و عالمانه قرار گرفته است و هم دامنه اثرات آنها. محققان نیز با بهره گیری از مبانی آن مدل های نظری، اصول و قواعدی را فرمول بندی نموده اند که با به کاربستن آنها می توان دامنه اثرات یک رسانه را در دستکاری اذهان مخاطبان، تغییر سبک زندگی آنان و تعدیل و تغییر کنش های مختلف آنها، افزایش داد. این نوشتار مروری است بر تلاش های نظری صورت گرفته در این قلمرو.
    کلیدواژگان: رسانه اثربخش، متقاعدسازی، مهندسی خبر، نظریه سوزن تزریقی، برجسته سازی
  • عملیات روانی در عصر انقلاب اطلاعاتی
    ترجمه: گردآوری و ترجمه: حجت الله مرادی صفحه 5
    شکل گیری نیروی نظامی مدرن و سامانه های فناورانه غیرنظامی که انتظار می رود در پی انقلاب اطلاعاتی به دست آید، مستلزم آن است که بعد روانی جنگ در مراحل آماده سازی، برنامه ریزی و فرماندهی عملیات نظامی آینده اولویت روزافزونی را شاهد باشد. توانمندی های نظامی بالا که از این سامانه های پیشرفته حاصل می شود، توان تولید آثار روانی و فیزیکی چشم گیری خواهد داشت و از سویی دیگر، فرصت ها و خطرات جدیدی را پیش روی دولت ها قرار خواهد داد. سامانه های فناورانه پیشرفته نه تنها به شکل گیری فضای جنگ های آینده کمک می کند بلکه بر اهمیت عملیات روانی و نقش آن در سرنوشت جنگ می افزاید. در این مقاله، پیامدهای بالقوه انقلاب اطلاعاتی بر بعد روانی جنگ های آینده و بررسی جنبه های روانی مهم آن، ابزار تولید آنها و تجارب به دست آمده از این تحولات مورد مطالعه قرار می گیرد.
    کلیدواژگان: عملیات روانی، انقلاب اطلاعاتی، جنگ آینده
  • مقایسه کاربرد فنون جنگ رسانه ای در دو شبکه ماهواره ای العالم و الحره
    خالد لویمی صفحه 6
    از اواخر جنگ جهانی اول، تبلیغات به صورت حربه ای روان شناسانه در خدمت استعمارگران درآمد. هدف اصلی تبلیغات، استعمار فکری کشورهای ستم دیده جهان به منظوراستثمار اقتصادی، فرهنگی و سیاسی آنان بود و برای رسیدن به این هدف، افکارعمومی کشورهای خود را برای توجیه این سیاست فریب می دادند و به بی راهه می کشاندند؛ این امر در طی جنگ جهانی دوم چنان اهمیتی داشت که طرفین درگیری برای به کارگیری این حربه ها به رقابت با یکدیگر پرداختند (شیرازی، 1376، ص 11). از جنگ های قرن بیست تا کنون، اجرای هرگونه سیاست نظامی، سیاسی و حتی اقتصادی، مستلزم زمینه سازی هایی شده است که از طریق کاربرد فنون تبلیغاتی به دست می آید. این فنون تبلیغاتی از طریق رسانه ها اجرا می شود. به عبارتی امروزه هر جنگی جنگ رسانه ای، زمینه های لازم را در جبهه خودی و همچنین جبهه دشمن فراهم می آورد.
  • عوامل شکل گیری انقلاب های رنگین: با تاکید بر نمونه های مطالعاتی گرجستان، اوکراین، قرقیزستان و میانمار
    علی فلاحی صفحه 7
    پس از فروپاشی شوروی سابق، تغییر و تحولات پس از آن و مطرح شدن نظام نوین جهانی، فعل و انفعالات تازه ای برای تک قطبی شدن نظام جهانی و قرار گرفتن ایالات متحده در راس قدرت جهان و به دست گرفتن سرنوشت جهان روی داد. تحولاتی که هرچند هنوز نظام مند نشده است اما تا حدودی موفق عمل کرده است. امریکا هنوز در تلاش است تا به ساختاری قانون مند برای زیر سلطه گرفتن هرچه بیشتر دولت ها و کشورهای مختلف دنیا دست یابد. شاهد این مدعا اقدامات امریکا در گرجستان، اوکراین، قرقیزستان و میانمار است. سوال اصلی این مقاله این است که چه عواملی در شکل گیری انقلاب های رنگین در این کشورها موثر هستند؟ محیط داخلی و بین المللی و به ویژه تاثیر دولت امریکا در انقلاب ها چگونه است؟ برای پاسخ به این سوالات کوشش شده است تمامی منابع آشکار پیرامون انقلاب های رنگین مورد مداقه قرار گیرد و بر اساس آنها از نگاهی نو این انقلاب ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.
    کلیدواژگان: انقلاب های رنگین، گرجستان، میانمار، اوکراین، قرقیزستان، امریکا
  • شناخت دشمن و راهکارهای روانی و مقابله ای آن از دیدگاه قرآن
    صفحه 8
    با پیشرفت روزافزون دانش، فناوری، ابزارهای خبررسانی و ارتباطات، عملیات روانی به طور فزاینده ای اوج گرفته و دامنه آن هر روز گسترده تر می شود تا آنجا که امروزه، از سوی قدرت های سلطه گر و سردمداران کفر جهانی و رسانه های غربی و صهیونیستی میلیاردها دلار برای عملیات روانی و تبلیغات روانی ملت ها سرمایه گذاری می شود. اما علیرغم نو بودن این واژه ها و تاکتیک ها و ابزارها، اصل عملیات روانی کلامی تازه نیست، هزاران سال است که بشر از این سلاح در صحنه پیکار یاری می جوید. قرآن در آیات و قصص، موارد بسیاری از جنبه های روانی – تبلیغی را بیان می کند و شیوه های شناخت دشمنان که مهم ترین مرحله در هر طرح ریزی عملیات روانی است را یادآوری می نماید. در این مقاله با هدف واکاوی اصول دشمن شناسی و مخاطب شناسی در عملیات روانی به بررسی جامع آیات با توجه به تفاسیر گوناگون پرداخته می شود.
    کلیدواژگان: دشمن شناسی، قرآن، راه کارهای روانی، عملیات روانی
  • تاثیر روانی موشک های قسام بر ساکنان شهرک های صهیونیستی
    عبدالرضا همدانی صفحه 9
    دکترین نظامی و عملیات روانی حماس بر جنگ فرسایشی و پرتاب موشک های قسام مبتنی بود. هدف این دکترین تضعیف عزم نظامی و غیرنظامی و کاهش انگیزه جنگ در رژیم صهیونیستی، با وارد آوردن تلفات مداوم و مستمر به آن بود. این دکترین واقع گرایانه بود؛ زیرا، شواهد زیادی مبنی بر فرسوده شدن و کاهش قدرت تحمل جامعه صهیونیستی مشاهده می شود. حماس همسو با هدفی حرکت می کند که جامعه رژیم صهیونیستی حساسیت زیادی در قبال آن دارد حساسیتی توام با ترس و وحشت از دست دادن نیروهای نظامی صهیونیست ها در سرزمین های اشغالی. تاکتیک اصلی حماس بر مبنای حملات پراکنده، عملیات شهادت طلبانه و پرتاب موشک قسام است این شیوه بیشترین خسارت فیزیکی و روانی را به ارتش اسرائیل وارد آورد.