فهرست مطالب

مطالعات عملیات روانی - پیاپی 35 (زمستان 1391 و بهار 1392)

فصلنامه مطالعات عملیات روانی
پیاپی 35 (زمستان 1391 و بهار 1392)

  • 200 صفحه،
  • تاریخ انتشار: 1392/07/01
  • تعداد عناوین: 11
|
  • سخن سردبیر
  • حجت الله مرادی صفحه 5
    روزگاری، نه چندان دور از امروز، جرج ارول، خالق دو اثر مشهور «قلعه حیوانات» و «1984»، در نوشتاری کنایه آمیز به مردم و سردمداران نظام سرمایه داری غرب اذعان داشته بود «دور نخواهد بود آن روزی که مغزهای من و شما را در تشتی مملو از مواد شوینده، با دقت و حساسیت ویژه شست وشو و سپس چند سی سی مواد ویژه به آن تزریق می کنند تا آن را برای داده هایی که خود می خواهند در آن جای دهند، آماده سازند». این بیان کنایه آمیز، امروز به گونه ای دیگر به واقعیت پیوسته است. با آغاز هزار سوم میلادی قدرت های سلطه گر جهانی با بهره گیری از ده ها ابزار ارتباطی و رسانه جمعی، و با بهره گیری برنامه ریزی شده از یافته های علوم رفتاری، علوم مغز و اعصاب، عصب - روان شناسی (نوروپسیکولوژی)، و به ویژه علوم شناختی، قادرند روان بنه های نوینی در نظام ادراکی مخاطبان ایجاد کنند و اذهان آنان را آنگونه که خود می خواهند، شکل دهند.
  • مجتبی فتحعلی زاده صفحه 7
    بیش از دو دهه است که ماهواره ها علاوه بر ماموریت های پیشین خود در عرصه نظامی، به شدت وارد عرصه سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شده اند و به مثابه سلاحی راهبردی به خدمت اهداف دولت های برخوردار از این فناوری به ویژه کشورهای نظام سلطه درآمده اند. در این حال، تهدید هویت ملی، مذهبی، فرهنگی و خانوادگی از مباحث مهم مطرح در عرصه برنامه های ماهواره ای است. مهم ترین و اساسی ترین معضل ماهواره تطابق نداشتن بسیاری از فرهنگ های دنیا با فرهنگ دینی و چارچوب اعتقادی ماست. در نظام سنتی، نهاد خانواده به عنوان اصلی ترین کارگزار هویت فرهنگی افراد به شمار می آمد، اما با توجه به تغییرات جوامع و رشد فناوری، شاهد پیدایی رقبای جدی در کنار خانواده همچون رسانه های ارتباط جمعی در امر هویت فرهنگی افراد هستیم. در بین رسانه های متنوع و نوین می توان از ماهواره به عنوان یکی از پرمخاطب ترین رسانه ها در سراسر جهان یاد کرد که امروزه نقشی مهم در رشد شخصیت افراد ایفا می کند. بر این اساس، مسئله اصلی مقاله حاضر توجه به چگونگی تاثیرگذاری ماهواره و تعامل آنان در بروز بحران هویت فرهنگی خانواده است. الگوی تحلیلی توصیفی، روش تحقیق مقاله حاضر در رسیدن به دریافت های پژوهش است.
    کلیدواژگان: شبکه های ماهواره ای، خانواده، جنگ نرم، هویت فرهنگی
  • علی اکبر جعفری، ملیحه نیک روش صفحه 31
    پس از به کارگیری قدرت نرم در روابط میان کشورها در عرصه بین المللی، ماهیت منازعات و چهره تخاصم رو به دگرگونی گرایید به گونه ای که تحولی گفتمانی در عرصه جنگ پدید آمد. به عبارت دیگر، با اهمیت یافتن قدرت نرم در راستای کسب جایگاه بین المللی، افزایش مشروعیت و کارآمدی، کاهش هزینه ها و همراهی افکار عمومی، جنگ های نرم افزاری جایگزین جنگ های کلاسیک شدند. از همین رو، جنگ های عصر حاضر را می توان تحت لوای «جنگ نرم» بازشناسی کرد. البته باید توجه داشت که جنگ نرم دارای ابعادی مختلف است که در هر بعد آن، از ابزارهای متنوعی بهره گرفته می شود. یکی از ابعاد جنگ نرم، تهدیدات سایبری یا جنگ سایبری است که با گسترش و افزایش دامنه فناورهای اطلاعاتی و ارتباطی بر اهمیت آن افزوده شده است. جنگ سایبری را می توان بهره گیری از رایانه ها و فضای تبادل اطلاعات به عنوان یک اسلحه برای دست یابی به اهداف معرفی کرد که به طور معمول به قصد اهداف سیاسی انجام می گیرد و از شبکه ها به عنوان بستر انجام اعمال خرابکارانه بهره برداری می شود. این مقاله با بررسی تهدیدات سایبری به مثابه یکی از ابعاد جنگ نرم، و پس از بازشناسی تهدیدات سایبری و سایبرتروریسم، راهکارهایی را برای امنیت سازی ارائه دهد. مقاله با توجه به ماهیت پژوهشی خود، از روش اسنادی-توصیفی بهره گرفته است.
    کلیدواژگان: سایبر، تهدید، امنیت، ابزار تهدید سایبری، راهکارهای امنیت سازی
  • قربانعلی محبوبی، محمد علی گوهری صفحه 47
    در این مقاله با در نظر گرفتن نقش شبکه خبری العالم، به کنکاش در خصوص ماهیت این فناوری ها و تاثیر گذاری آن بر دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران در تحولات منطقه ای پرداخته خواهد شد. گسترش جهانی فناوری های نوین اطلاعاتی- ارتباطی از دهه نود، روابط قدرت سلسله مراتبی بین بازیگران داخلی و بین المللی را تغییر داد و زمینه تحول گسترده در حوزه های مهم اقتصادی، سیاسی و اجتماعی را فراهم کرد. این فناوری ها، اطلاعات، دانش و هنجارها را به یک منبع مهم قدرت ملی تبدیل کرده که پیامدهای مهمی نیز بر دیپلماسی داشته و موجب تغییر محتوی و نحوه اجرای آن شده است، به نحوی که برخی از آن به عنوان انقلاب در امور دیپلماتیک یاد کرده اند. براین اساس، تحولات شگرف در این عرصه و نقش کارساز رسانه ها در عصر نوین جهانی، موجب پیدایش مراکز خبری و رسانه ای جدید شده و در کنار تشکیل مجتمع های بزرگ رسانه ای برآمده از رسانه های متفرق و جدا از هم، فرصت برای ظهور مراکز خبری تازه نیز فراهم آمده است. در واقع پیدایش رسانه های جدید با پیشرفت بی سابقه ای در جهان اطلاعات اخبار و وسایل ارتباط جمعی روبه رو شد. از این رو، لزوم شناخت ویژگی های این فناوری ها و پیامدهای بهره گیری از آنها، ضروری می سازد که با در نظر گرفتن نقش فناوری های اطلاعاتی- ارتباطی، به کنکاش در خصوص نقش شبکه خبری العالم و تاثیرگذاری آن بر پیشبرد دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران پرداخته شود.
    کلیدواژگان: شبکه خبری العالم، فناوری های نوین اطلاعاتی، ارتباطی، دیپلماسی رسانه ای، سیاست خارجی
  • محسن مطلبی جونقانی صفحه 71
    در سال های اخیر به دلیل تحولات شگرف در فناوری اطلاعات، تعاریف و تعابیر جدیدی وارد ادبیات سیاسی جهان شده است. یکی از مهم ترین این تعابیر، جنگ نرم است که نوعی دگرگونی بدون خونریزی یا براندازی بدون خشونت است که در قرون گذشته به این صورت وجود نداشته است. جنگ نرم، هجوم همه جانبه دشمن در حوزه های مختلف فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است که نتیجه آن در یک نظام سیاسی استحاله و جایگزینی هویت های جدید است. در جنگ نرم، مهاجم با بهره گیری از ابزارهای مناسب که در حال حاضر رسانه ها هستند اراده خود را بر یک ملت تحمیل و آن کشور را در ابعاد گوناگون و با روش های نرم افرازانه اشغال می کند. در این صورت، مهاجم بدون اشغال نظامی، اندیشه و عزم و اراده یک ملت را از طریق جنگ رسانه ای به اشغال درمی آورد و خواست خود را بدون کاربرد زور محقق می سازد؛ از این رو، سلطه و اشغال در جنگ نرم همه جانبه است چرا که بر افکار، باورها و رفتارهای کشور مقصد تاثیر می گذارد. سوال اصلی در این مقاله آن است که نقش رسانه در جنگ نرم چیست؟ پاسخ (فرضیه) اولیه آن است که در شرایط فعلی، امکان موفقیت جنگ نرم بدون رسانه امکان ندارد.
    کلیدواژگان: دشمن، جنگ نرم، ابزار، سایبر
  • عباس محمدی صفحه 91
    در عصر حاضر رسانه ها (ماهواره اینترنت، تلویزیون، رادیو، روزنامه و...) به مثابه ابزار اساسی برای اعمال فشار و تحمیل سیاست های قدرت های بزرگ به کار می روند و رقابتی جهانی در عرصه نبرد رسانه ای شکل گرفته است. بخش اعظم مهندسی عملیات مشروعیت زدایی، تبلیغات رسانه ای و عملیات روانی است که بدون درگیری نظامی و گشودن آتش جنگ، رقیب را به انفعال یا شکست وا می دارد. جنگ رسانه ای به منظور مدیریت براندازی نرم در پی از پای درآوردن اندیشه و تفکر جامعه هدف است تا حلقه های فکری و فرهنگی آن را سست کرده و با بمباران خبری – تبلیغاتی در نظام سیاسی حاکم تزلزل و بی ثباتی تزریق کند. وسایل ارتباط جمعی کنونی جهان های ذهنی و غیر واقعی را به دنیا مخابره می کنند. آنها دیگر به انتقال واقعیت فکر نمی کنند، بلکه واقعیت را می سازند و آن را بازنمایی می کنند. روش های این امر عبارتند از: ایجاد و تقویت کانال های چندگانه ارتباطی به ویژه به زبان کشور هدف، سوق دادن ارزش ها و ایده های فرهنگی - سیاسی به سمت نرم های جهانی، تسخیر افکار عمومی در کشور هدف به صورت آرام، تدریجی و مداوم و کنترل و دستکاری آن در کوتاه مدت و ایجاد گفتمان های خبری – رسانه ای در داخل و خارج. بر این اساس، مقاله حاضر با مرور کارکردهای ویژه رسانه در جنگ نرم به بررسی نقش و عملکرد شبکه های رادیو فردا، رادیو صدای امریکا و تلویزیون های فارسی زبان وابسته در جنگ نرم علیه جمهوری اسلامی ایران می پردازد.
    کلیدواژگان: جنگ نرم رسانه ای، کارکردهای رسانه، ابزار رسانه ای، امریکا، جمهوری اسلامی ایران
  • روح الله غلامی، میثم بلباسی، علی ابراهیمی صفحه 119
    قدرت نرم در آستانه قرن بیست ویکم یا عصر اطلاعات، اهمیتی روز افزون پیدا کرده، زندگی بشر را تحت تاثیر خود قرار داده است. فهم درست قدرت نرم با نگاهی تطبیقی به قدرت سخت به دست می آید. از دیدگاه نئولیبرالیسم قدرتی مهم است که هزینه های مالی و جانی کمتری برای آنها داشته باشد و افزون بر مشروعیت سازی، افکار عمومی را با خود همراه سازد. همچنین به صورتی مسالمت آمیز به اهداف مورد نظر نائل آید. قدرت نرم پدیده ای پیچیده و مرکب است و برخلاف قدرت سخت که ماهیتی ایستا و بسیط دارد، از ماهیتی چندبعدی برخوردار است. قدرت نرم دارای شاخص هایی چون افزایش اقتدار، ماهوی و ذهنی بودن، سنتی بودن، فراگیر بودن، تغییر پذیری، وابستگی متقابل با قدرت سخت و... است و در این راستا از ابزارهایی چون رسانه های دیداری و شنیداری، جنگ سایبری و عملیات روانی بهره می برد. پژوهش حاضر از روش اسنادی- تبیینی بهره گرفته است و دارای هدف پژوهشی و توسعه ای است. در نوشته حاضر پس از مقدمه، در ابتدا به چارچوب نظری و انواع قدرت سخت، نرم و هوشمند پرداخته می شود و پس از آن منابع، اهداف، شاخص ها و ابزار های قدرت نرم به تفصیل بررسی و تحلیل می شود و در پایان نیز به طور موردی، از قدرت نرم امریکا علیه ایران و راهکارهای ایران برای مقابله با قدرت نرم امریکا بحث می شود.
    کلیدواژگان: قدرت نرم، نئولیبرالیسم، رسانه، عملیات روانی، فرهنگ
  • سید محمد حامد حسینی، حمیدرضا حاتمی، احمد باصری صفحه 143
    با توجه به ویژگی صحنه های بحرانی، مانند تنگنای زمانی، احساس تهدید شدید، غافلگیری، عدم قطعیت، کمبود اطلاعات دقیق همراه با انبوه داده های متناقض، استرس شدید و آشفتگی اوضاع، بررسی مولفه های شخصیتی مدیران برای مقابله با بحران الزامی است. هدف این پژوهش ارزیابی مولفه های شخصیتی و ویژگی شخصی مدیران بحران است. تحقیق حاضر از نظر نحوه گردآوری داده ها یک تحقیق توصیفی به شمار می رود که با روش پیمایشی صورت پذیرفته است. جامعه آماری این مطالعه، مجموعه مدیران بحران شاغل در استان تهران است. نمونه آماری برابر 150 نفر از مدیران بحران انتخاب و از پرسشنامه های محقق ساخته و آزمون های روان شناختی میلون، آزمون شخصیتی کالیفرنیا(C.P.I) و آزمون ترجیحات آیزنک بهره گیری شد. روایی پرسشنامه محقق ساخته از طریق فرمول ضریب لاشه مورد تایید قرار گرفت و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ تایید شد. پس از محاسبه ضریب آلفای کرونباخ که مقدار آن 82/0 می باشد، مشخص شد که پرسشنامه مورد استفاده از اعتبار بالایی برخوردار است. همچنین آلفای کرونباخ برای خرده مقیاس ها از 71/0 تا 93/0 به دست آمد. نتایج تحقیق نشان داد که اعتبار مقیاس های اندازه گیری برای ارزیابی مولفه های شخصیتی مدیران بحران مناسب است. همچنین نتایج حاکی از آن است که میزان خلاقیت، تاب آوری، برنامه ریزی و سلامت روانی مدیران بحران در حد بالایی بوده، میزان خطرپذیری (ریسک)، قدرت نفوذ و مسئولیت پذیری در حد میانگین قرار دارد و ضروری است مولفه های قدرت نفوذ و مسئولیت پذیری در مدیران بحران استان تهران بیشتر بررسی شود. بررسی ابعاد شخصیتی مدیران بحران می تواند در انتخاب افراد مورد نیاز و شایسته برای تصدی مشاغل مدیریتی که به طور معمول با بحران های مختلف طبیعی، اجتماعی و فرهنگی مواجه اند به کار گرفته شود. همچنین می توان با بهره گیری از این روش، نقاط قوت و ضعف مدیران فعلی بحران را شناسایی و در راستای ارتقای توانمندی ها یا جایگزینی آنان با مدیران شایسته تر به آن توجه کرد.
    کلیدواژگان: مدیریت بحران، مولفه های شخصیتی، بحران، مدیران بحران
  • نقد و بررسی کتاب
  • مهدی ذوالفقاری صفحه 159
    کتاب «تحلیل عملیات روانی امریکا علیه جمهوری اسلامی ایران؛ مطالعه موردی: پرونده هسته ای»، تالیف مهدی ذوالفقاری در سال 1391 توسط انتشارات دانشگاه امام صادق(ع) در 248 صفحه منتشر شده است. پس از مقدمه دکتر اصغر افتخاری، فصول شش گانه کتاب به ترتیب به کلیات، تاریخچه عملیات روانی در عمل، مفهوم شناسی عملیات روانی، تاریخچه فعالیت های هسته ای ایران، ادبیات نظری تحقیق و سرانجام به شیوه های عملیات روانی امریکا علیه جمهوری اسلامی ایران پرداخته است. در پایان نیز نتیجه گیری کتاب به ارائه راه کارهایی به جمهوری اسلامی ایران برای خنثی ساختن عملیات روانی امریکا همت گماشته است.
  • معرفی کتاب
  • محمد سلطانی فر صفحه 171
    نویسنده: محمد سلطانی فر ناشر: تهران: پژوهشکده تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک تعداد صفحات: 263 شابک: 1-024-290-600-978 سال چاپ: 1391 قیمت: 80000 ریال
|
  • Mojtaba Fat-Halizadeh Page 7
    It is more than two decades that satellites have found their way into political, social and cultural arenas besides their previous missions in the military field and they are utilized as strategic weapons by the governments having this kind of technology, particularly the hegemonic countries. Meanwhile, the threat to national, religious and cultural identity of families is one of the most important issues raised in the field of satellite programs. In our country, the most significant problem related to satellite programs is that most of the cultures of the world do not match our religious culture and belief system. In the traditional system, the family was seen as the main agent of cultural identity but along with the social changes and technological growth, we see that other agents such as the mass media influence the cultural identity of individuals. Among the various, modern media, the satellite channels having one of the widest audience play an important role in shaping the personality of individuals today. Hence, the present paper examines the mechanism and the role of the satellite channels in creating family cultural identity crisis. To fulfill this objective, the analytical-descriptive research method has been utilized here.
    Keywords: satellite channels, family, soft war, cultural identity
  • Dr. Ali Akbar Jafari, Maliheh Nikravesh Page 31
    Following the utilization of soft power in the international relations arena, the nature of conflicts and the quality of hostility changed and a discourse transformation emerged in the field of warfare. In other words, with soft power gaining importance in achieving international status, increasing the legitimacy and efficiency, reducing costs and winning the support of public opinion, software warfare replaced classic warfare. Thus, the present-day conflicts can be identified as "soft war". It should be noted that soft war comprises different dimensions each of which benefits from various devices. One of the dimensions of soft war is cyber threats or cyber warfare which has found increasing importance along with the expansion and growth of information and communication technologies. Cyber warfare can be defined as utilization of computers and information exchange space as a weapon to fulfill one’s objectives, which is usually carried out with political aims and by making use of networks to perform destructive acts. Examining cyber threats as one of the dimensions of soft war and identifying cyber threats and cyber-terrorism, this paper offers guidelines for security provision. Due to the nature of the topic under investigation here, we have utilized documentary-descriptive method in this paper.
    Keywords: cyber, threat, security, cyber threat device, security provision strategies
  • Dr. Qorban-Ali Mahbubi, Muhammad Ali Gohari Page 47
    Considering the role of Al-Alam News Network, this paper will explore the nature of modern information-communication technologies and their impact on the Islamic Republic of Iran's diplomacy in the regional developments. The global spread of these technologies since the 1990s has changed the hierarchical power relations among the national and international actors and paved the way for extensive developments in economic, political and social arenas. These technologies have turned information, knowledge and conventions into such a significant power source, which, in turn, has impacted diplomacy as well and changed its content and manner of performance, that some have called it a revolution in diplomatic affairs. Hence, the amazing developments in this field and the significant role of the media in the modern age have led to the emergence of new media centers and, besides grand media centers created by separate and scattered media, there is opportunity for the emergence of new media centers. In fact, the new media have been emerging with an unprecedented speed in the world of information, news and mass media. Hence, the need to understand the features of these technologies and the implications of using them make it necessary to explore the role of Al-Alam news network and its impact on advancing the Islamic Republic of Iran's diplomacy considering the role of information-communication technologies.
    Keywords: Al-Alam News Network, modern information-communication technologies, media diplomacy, foreign policy
  • Mohsen Motallebi Jonaqani Page 71
    In recent years, some new concepts have found their way into political literature due to the dramatic developments in information technology. One of such concepts is ‘soft war’ which denotes some kind of peaceful change or non-violent overthrow, which was not seen in the past centuries. Soft war is the wide-ranging assault of the enemy on cultural, political, economic, social and political fields and its outcome is the transformation of the political system and substitution of new identities. In soft war, using suitable devices which are presently the media, the invader imposes his will on a nation and gets different aspects of the country under his control by means of software methods. In this way, the invader assaults a nation’s beliefs and willpower and fulfills his objectives without making use of coercion and occupation. Hence, domination and invasion in soft war is wide-ranging since it influences the thoughts, beliefs and behaviors of the target nation. The main question tackled in this paper is: ‘What is the role of the media in soft war?’. Our initial hypothesis is that, at present, soft war cannot succeed without the media.
    Keywords: the enemy, soft war, device, cyber
  • Abbas Mohammadi Page 91
    At present, the media (satellite, the Internet, television, radio, newspapers, etc.) are utilized as a basic tool to apply pressure and impose the policies of the great powers and a global competition has taken shape in the media battlefield. A major part of delegitimizing operation engineering is media propaganda and psychological operations which leads to the inaction or failure of the opponent without making use of military forces and fire fighting. Media warfare carried out with the aim of soft overthrow seeks to knock down the thought system of the target community so that its thought and cultural foundations may be slackened and the governing political system can be destabilized by propaganda bombardment. The present-day mass media send out subjective and unreal worlds to the people. They do not think of transmitting factual information but rather attempt to fabricate “facts” and represent them. The methods utilized to fulfill this include: creating and reinforcing multiple communication channels, especially in the language of the target country; shifting cultural-political values and ideas toward the global norms; capturing the public opinion in the target country slowly, gradually and continuously and controlling and manipulating it in the short run and running domestic and international media and news debates. Accordingly, reviewing the specific functions of the media in soft war, the present article explores the role and function of Radio Farda, Voice of America and the dependent Persian TV channels in the soft war against the Islamic Republic of Iran.
    Keywords: media soft war, media functions, media tools, America, the Islamic Republic of Iran
  • Ruhollah Gholami, Meysam Belbasi, Ali Ebrahimi Page 119
    Soft power became increasingly important on the verge of the 21st century or the information age and influenced human life. Soft power can be understood by comparing it with hard power. According to neoliberalism, only the kind of power is important that has lower financial and life costs for its owners and in addition to legitimization, makes public opinion agree with itself. Also, this kind of power achieves its desired goals in a peaceful way. In contrast to hard power which has a simple and static nature, soft power is a complex and multidimensional phenomenon. Soft power is characterized by such elements as authority enhancement, subjectivity, traditionality, comprehensiveness, variability, interdependence with hard power, etc. It benefits from such devices as audio-visual media, cyber warfare and psychological operations. This study is based on the documentary-explanatory method. Following the introduction, the theoretical framework and types of hard power, soft power and smart power are discussed. Then, the sources, targets, indicators and instruments of soft power are analyzed in detail. Finally, the case of America soft power against Iran and Iran’s strategies for confronting it are discussed.
    Keywords: soft power, neoliberalism, media, psychological operations, culture
  • Seyyed Mohammad Hamed Hoseini, Dr. Hamid Reza Hatami, Dr. Ahmad Baseri Page 143
    Considering the features of crisis scenes such as time pressure, severe threat, surprise, uncertainty, lack of accurate information together with a mass of contradictory data, severe stress and confusion, it is necessary to study the personality traits of crisis managers in order to deal with crises. Hence, the present study aims at evaluating the personality traits and personal characteristics of crisis managers. This is a descriptive study and its population includes the crisis managers working in Tehran province. A sample of 150 crisis managers was selected and a researcher-made questionnaire, the Millon Psychological Inventory, the California Psychological Inventory (CPI) and the Eysenck Preference Inventory were utilized to collect the data. It was found out through scientific methods that the researcher-made questionnaire and the other measurement scales are both valid and reliable for our purpose. Our findings indicate that there is a high rate of creativity, endurance, planning ability and mental health and a medium rate of risk taking, influence power and accountability among the crisis managers. Of course, the last three traits of the crisis managers in Tehran province need to be further investigated. Studies of the personality traits of crisis managers can help select capable individuals for different management positions which typically deal with various natural, social and cultural crises. Also, such studies can help identify the strengths and weaknesses of the working crisis managers and promote or replace them with more competent managers.
    Keywords: crisis management, personality traits, crisis, crisis managers