فصلنامه پژوهش های اطلاعاتی و جنایی
سال دوازدهم شماره 4 (پیاپی 48، زمستان 1396)

مسائل مربوط به احراز اصالت پلاک خودروها، تشخیص خودروهای سرقتی و تسریع حرکت خودروهای اورژانسی از مواردی است که به صورت مستقیم با نظم و امنیت کشور در ارتباط است. به همین دلیل، ارائه راهکاری توانمند در این حوزه ضروری است و می تواند در کشف جرائم، کاهش سرقت و نیز مدیریت هر چه بهتر خودروها توسط پلیس نقش اساسی بازی کند. هدف از این مقاله، طراحی سامانه ای کاربردی مبتنی بر پروتکل های رمزنگاری برای احراز اصالت پلاک خودروهای در حال تردد، ترخیص خودروهای اورژانسی و تشخیص خودروهای سرقتی است. تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت، از نوع توصیفی - تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات، مطالعات کتابخانه ای گسترده است. یافته ها و تحلیل برتری عملکرد مدل پیشنهادی حاکی از آن است که در این راهکار علاوه بر پوشش نقص های امنیتی روش های قبلی، برای احراز اصالت پلاک خودروها و تشخیص و ترخیص خودروهای اورژانسی، سامانه با سرعت بیشتر و بدون نیاز به پایگاه داده، زیرساخت های ارتباطی و شبکه ای عمل می کند. سامانه پیشنهادی می تواند به عنوان یک سیستم کاربردی در کنترل ترافیک، ناوگان حمل و نقل، کشف خودروهای مسروقه و کشف جرم توسط پلیس مورد استفاده قرار گیرد.

پژوهش حاضر با هدف امکان سنجی برون سپاری آموزش مهارت های رشته مبارزه با مواد مخدر، با استفاده از مدل تصمیم گیری چند معیاره با روش آمیخته انجام شد. جامعه آماری شامل کلیه خبرگان، کارشناسان و مدیران دانشگاه و ناجا بوده که دارای تجربه و تخصص در زمینه مبارزه با مواد مخدر و نیز آشنا با آموزش و موضوع برون سپاری بودند. نمونه آماری این پژوهش در دو مرحله کیفی و کمی پژوهش که به ترتیب شامل 13 و 20 نفر بود، به شکل هدفمند انتخاب شدند. روش جمع آوری اطلاعات در بخش کیفی علاوه بر بررسی اسناد و مدارک و ادبیات نظری و غیره، شامل مصاحبه های عمیق و توزیع دو نوع پرسشنامه محقق ساخته بود. روش تجزیه و تحلیل به کار رفته در این پژوهش، روش دلفی فازی، روش آنتروپی شانون و نیز روش تاپسیس فازی بود که با استفاده از نتایج آن ها، تصمیم گیری چند معیاره انجام شد. یافته های این تحقیق، دروس مهارتی رشته مبارزه با مواد مخدر را با استفاده از هفده معیار تصمیم گیری در برون سپاری مهارت های آموزشی اولویت بندی کرده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که امکان برون سپاری آموزش مهارت های مبارزه با مواد مخدر وجود دارد و سه مهارت «تست های شناخت مواد مخدر و روان گردان»، «شناخت ظاهری انواع مواد مخدر» و «شناخت گیاهان تولید مواد مخدر» به ترتیب در اولویت اول تا سوم برون سپاری قرار دارند.

با پررنگ تر شدن حضور اینترنت، جرائم سایبری به یکی از سخت ترین چالش های فراروی دولت ها بدل شده که هرچند منابع عظیمی برای مبارزه با آن سرمایه گذاری می شود، اما با محدودیت اثربخشی مواجه است. یکی از این راهکارها، به کارگیری مدیریت دانش است. هدف مقاله حاضر، مطالعه کاربرد مدیریت دانش در تحقیقات جنایی جرائم سایبری، ارائه فرآیند و بیان ضرورت های استقرار آن در سازمان های مجری قانون است. این تحقیق از نظر هدف، کاربردی، از نظر نوع، کیفی و از لحاظ نحوه گردآوری داده ها، کتابخانه ای (مطالعات ثانویه فرا ترکیب) و مبتنی بر مطالعه منابع برخط داخلی و خارجی است. به این منظور، پس از ذکر پیشینه نظری، به بازشناسی مفاهیم جرائم سایبری، تحقیقات جنایی و مدیریت دانش پرداخته و سپس، فرآیند مدیریت دانش، شناسایی نیازها و روش های آن در حوزه مذکور مورد بررسی قرار گرفته و پس از ذکر چالش های موجود، جایگاه مدیریت دانش در پلیس تخصصی جرائم سایبری در ایران تبیین می شود. مقاله ضمن ارائه برخی پیشنهادها، نتیجه می گیرد سازمان های مجری قانون (که در معرض طیف گسترده ای از تنوع و تازگی این جرائم، گوناگونی ادله و رویه های قضایی مختلف هستند) ناگزیر به استفاده از مدیریت دانش به عنوان راه حل اساسی برای افزایش اثربخشی فعالیت های خود هستند.

تعامل اجتماعی کارکنان پلیس با مردم به عنوان یکی از مهارت های مهم ارتباطی پلیس نقش به سزایی در اجرای هرچه بهتر ماموریت ها به ویژه در زمینه مدیریت پیشگیری از جرم دارد. هدف این مطالعه، بررسی نقش تعاملات اجتماعی کارکنان پلیس در مدیریت پیشگیری از جرم است. این تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش توصیفی- تحلیلی است. در بخش نظری با بهره گیری از نظریه های مطرح علمی در خصوص تعاملات اجتماعی و سرمایه اجتماعی به تدوین سه فرضیه و در بخش تجربی، از ابزار پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. حجم نمونه براساس فرمول کوکران 384 نفر به وسیله نمونه گیری خوشه ایچندمرحله ای از بین مراجعان به کلانتری های فاتب بین سنین 15 تا 60 سال به روش احتمالی تعیین و اطلاعات لازم از شهروندان تهرانی جمع آوری شد. برای سنجش پایایی تحقیق از آلفای کرونباخ استفاده شد که با حذف دو گویه غیر مرتبط، پرسشنامه با آلفای 85/0 تایید شد. یافته های این تحقیق نشان داد که میزان تعامل اجتماعی کارکنان پلیس با مردم از دید پاسخگویان در حد متوسط و اعتماد مردم به پلیس به میزان زیاد است. با اثبات سه فرضیه تحقیق مشخص شد که تعاملات اجتماعی پلیس با مردم خصوصا در ابعاد سه گانه گفتمانی، عاطفی و مبادله ای همگی تاثیر به سزایی در افزایش همکاری مردم با پلیس در طرح های پیشگیرانه انتظامی در سه وضعیت کیفری، وضعی و اجتماعی داشته و همبستگی 0/88 بین متغیرها و 0/77 = R2 تایید کننده آماری این رابطه است.

تحقیقات مختلف نشان می دهد بین افراد سالم و مجرمان در ابعاد مختلفی اعم از همدلی، شخصیت، تحول اخلاقی و سازگاری تفاوت وجود دارد و مجرمان افرادی هستند که دارای اختلالات روانی و شخصیتی بوده و اغلب دارای باورهای غیرمنطقی هستند که زمینه جرم را در آن ها فراهم می سازد. شناخت باورهای مجرمان می تواند راهگشای بسیاری از مسائل در حوزه کاری پلیس کشف جرائم باشد. لذا پژوهش حاضر با هدف مقایسه مولفه های باورهای منطقی مجرمان و افراد عادی انجام پذیرفته است. تحقیق حاضر به لحاظ اینکه به مقایسه باورهای مجرمان و افراد عادی می پردازد، از نظر ماهیت، جزء تحقیقات علمی- مقایسه ای و از نظر هدف، جزء تحقیقات کاربردی است. جامعه آماری پژوهش حاضر، شامل افراد عادی و مجرمانی است که در سال 1394 در شهر تهران سکونت داشته اند. نمونه آماری تحقیق، شامل 153 نفر مردان مجرم که در سال 1394 دستگیر شده و به جرم سرقت، مواد مخدر و جرائم خشن در زندان به سر می برند و 143 نفر افراد عادی هستند که تا به حال جرمی مرتکب نشده اند و در شهر تهران زندگی می کنند، روش نمونه گیری برای گروه اول به صورت در دسترس و برای گروه دوم به صورت تصادفی بوده است. ابزار جمع آوری اطلاعات شامل پرسشنامه باورهای غیرمنطقی جونز بوده که روایی و پایایی آن به اثبات رسیده است. یافته های تحقیق نشان داد در تمایل به سرزنش و بی مسئولیتی هیجانی تفاوت معناداری بین مجرمان و افراد عادی وجود دارد که در مجرمان کمتر از افراد عادی است. همچنین، نگرانی زیاد و درماندگی، در مجرمان بیشتر از افراد عادی است و در واکنش به ناکامی، تفاوت معناداری یافت نشد. نتایج تحقیق بیانگر آن است که میان باورهای منطقی مجرمان و افراد عادی تفاوت معناداری وجود دارد؛ به طوری که می توان گفت مجرمان نسبت به افراد عادی تمایل به سرزنش و بی مسئولیتی، نگرانی زیاد و درماندگی نسبت به تغییر بیشتری دارند.

یکی از علل مهم احساس ناامنی می تواند به خاطر موقعیت و وضعیت خاص حاکم بر یک جامعه باشد و فرد به خاطر پاره ای از عوامل مخل امنیت در جامعه احساس ناامنی کند. مقوله ناهنجاری اجتماعی و در کنار آن بروز رفتارهای جرم خیز که در قالب مکان های جغرافیایی بروز پیدا کرده اند، چالشی اساسی در نظام سکونت شهری جهان شده است. هدف کلی تحقیق حاضر، واکاوی رابطه میزان آمار جرائم با احساس امنیت اجتماعی شهروندان در محله جعفرآباد کرمانشاه است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و از نوع کاربردی است و اطلاعات به صورت کتابخانه ای و میدانی (پرسشنامه و مصاحبه) جمع آوری شده است. حجم جامعه آماری، جمعیت 15 سال به بالای محله جعفرآباد است که با استفاده از فرمول کوکران نمونه ای به حجم 347 نفر به دست آمده است. همچنین پایایی سوالات با ضریب آلفای کرونباخ، 81/0 به دست آمده که نشان دهنده همبستگی زیاد متغیرها است. در مرحله بعدی با روش نمونه گیری تصادفی ساده، اطلاعات جمع آوری شده و با کمک نرم افزار آماری پیشرفته مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. در این تحقیق شاخص انواع جرائم با آزمون T تک نمونه ای بررسی شده است که نتایج نشان می دهد شهروندان محله جعفرآباد تنها نسبت به آدم ربایی، قاچاق افراد از طریق مرزها، قاچاق کالا و فریب و اغفال دختران بالاتر از حد متوسط احساس امنیت می کنند؛ اما نسبت به دیگر انواع جرائم پایین تر از حد متوسط احساس امنیت اجتماعی دارند که نشان دهنده این است که شهروندان محله جعفرآباد از لحاظ شاخص انواع جرائم احساس ناامنی اجتماعی می کنند.

امروزه مدارک و آثاری که توسط نیروهای انتظامی از صحنه جرم ارائه می شود، به وسیله تجهیزات علمی و فنی بررسی شده و راه های علمی کشف جرائم اکثرا بر علوم روانشناسی، انگشت نگاری، عکاسی جنایی، اسلحه شناسی جنایی، فیزیک جنایی و سایر علوم تجربی متکی است. پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان اثربخشی آزمایشگاه فیزیک جنایی در کشف پرونده های جنایی استان کرمانشاه در سال 1393 انجام شده است که از نظر هدف و ماهیت، کاربردی، از نظر روش، توصیفی- تحلیلی و از لحاظ شیوه جمع آوری داده ها، پیمایشی- اسنادی است. جامعه آماری تحقیق از بین کارکنان پلیس آگاهی استان کرمانشاه در حوزه تشخیص هویت و علوم جنایی است که به روش نمونه گیری تصادفی ساده تعداد 100 نفر انتخاب شده است. ابزار گردآوری داده ها در تحقیق حاضر، پرسشنامه 12 سوالی محقق ساخته براساس طیف لیکرت و به صورت اسنادی، کل پرونده های کشف شده در رابطه با قتل، سرقت مسلحانه و صحنه های تیراندازی در سال 1393 است. داده های جمع آوری شده در دو بخش آمار توصیفی و آمار استنباطی با استفاده از آزمون تی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تجهیزات فنی و مواد آزمایشگاهی آزمایشگاه فیزیک جنایی و نیروی انسانی متخصص بخش فیزیک جنایی، در کشف جرائم جنایی (قتل، سرقت مسلحانه، صحنه های تیراندازی) تاثیر دارند. بر این اساس می توان گفت که آزمایشگاه فیزیک جنایی در کشف پرونده های جنایی سال 1393 در استان کرمانشاه موثر بوده است.

یکی از اولویت های سازمان های پویا حفظ و نگهداری نیروی انسانی و جلوگیری از بروز هر نوع آسیب در کارکنان است و از موانع تحقق اهداف سازمان ها، آسیب پذیری شغلی است که نتایج نامطلوبی بر رضایت مندی کارکنان خواهد داشت. پلیس دیپلماتیک ناجا نیز از این قاعده مستثنی نبوده و لازم است عوامل موثر بر رضایت مندی کارکنان این پلیس شناسایی و اولویت بندی شده و برای افزایش آن در سازمان، راهکارهای عملی اتخاذ شود. هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین دو مولفه ذکر شده (آسیب پذیری شغلی و رضایت مندی) در جامعه آماری کارکنان تیم حفاظتی پلیس دیپلماتیک است. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی، از نظر روش، توصیفی – تحلیلی از نوع همبستگی و از نظر روش جمع آوری اطلاعات، یک تحقیق پیمایشی محسوب می شود و ابزار گردآوری داده ها نیز پرسشنامه بوده است که پایایی سوالات براساس آلفای کرونباخ، برای آسیب شناسی شغلی 81/0 و رضایت مندی 92/0 محاسبه شد. همچنین، جهت تعیین روایی سوالات از پرسشنامه استاندارد اسمیت، کندال و هیولین برای حوزه رضایت مندی و برای حوزه آسیب شناسی از پرسشنامه خود محقق ساخته استفاده شد. جامعه آماری پژوهش، تعداد 200 نفر از فرماندهان و کارشناسان فرماندهی پلیس دیپلماتیک است که حجم نمونه براساس جدول مورگان، 127 نفر با روش نمونه گیری تصادفی ساده در نظر گرفته شد. بررسی داده های گردآوری شده، از طریق آزمون همبستگی پیرسون با استفاده از نرم افزارهای آماری انجام شده است. نتایج حاصل از این پژوهش، بیانگر ارتباط مثبت و معنادار بین ابعاد دو متغیر مستقل و وابسته بوده، به طوری که بین عوامل درون سازمانی، فردی و برون سازمانی مولفه های آسیب پذیری شغلی کارکنان و مولفه های رضایت مندی شغلی، شدت همبستگی قوی با ضریب اطمینان بیش از 99 درصد وجود دارد. نتایج آزمون همبستگی نیز نشان می دهد در مجموع، بین مولفه های آسیب پذیری شغلی با مولفه های رضایت مندی شغلی کارکنان تیم حفاظتی پلیس دیپلماتیک، همبستگی قوی (980/0=r) در سطح معنی داری بیش از 99 درصد وجود دارد.