نشریه مطالعات برنامه ریزی آموزشی
پیاپی 1 (بهار و تابستان 1391)

هدف پژوهش حاضر اولویت بندی راهکارهای مناسب مشارکت دولتی-خصوصی برای آموزش و پرورش ایران است. برای این کار نظرات 10 نفر از خبرگان حوزه اقتصاد آموزش و پرورش دانشگاه های تهران با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته که براساس روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) تنظیم شده است، گردآوری شد. در پرسشنامه راهکارهای مشارکت دولتی-خصوصی (قراردادهای مدیریتی، قراردادهای عملیاتی، قراردادهای خدمات آموزشی، قراردادهای پشتیبانی و حرفه ای، و قراردادهای زیرساختی) و معیارهای ارزشیابی آنها (آزادی انتخاب، کارایی، برابری، کیفیت آموزش و انسجام اجتماعی) و نیز برتری این راهکارها براساس هریک از معیارها در معرض ارزیابی خبرگان قرار گرفت. داده ها با استفاده از تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که معیار آزادی انتخاب و کارایی بیشترین اهمیت را دارند و معیارهای برابری، کیفیت آموزش و انسجام اجتماعی در مراتب بعدی اهمیت قرار دارند. تحلیل نهایی مناسب ترین راهکارهای مشارکت دولتی- خصوصی نشان داد که قراردادهای خدمات آموزشی و سپس قراردادهای مدیریتی، از بیشترین تناسب و اهمیت برخوردارند. قرارادادهای عملیاتی، قراردادهای زیرساختی، و قراردادهای پشتیبانی و حرفه ای در رتبه های بعدی قرار دارند.

هدف این پژوهش بررسی عوامل موثر بر عدم بکارگیری دانش آموختگان رشته مدیریت و برنامه ریزی آموزشی استان چهارمحال و بختیاری در پست های تخصصی و مدیریتی، از دیدگاه استادان، مدیران آموزشی و دانش آموختگان شاغل این رشته ها بوده است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و پیمایشی بوده و جامعه آماری آن شامل 65 نفر استاد، 123 نفر مدیر آموزشی و 62 نفر از دانش آموخته گان رشته مدیریت و برنامه ریزی استان چهارمحال و بختیاری بوده است. برای جمع آوری داده های مورد نیاز پژوهش از یک پرسشنامه بسته پاسخ پژوهشگرساخته (در مقیاس پنج درجه ای) استفاده شده است. روایی سوال های پرسشنامه، توسط متخصصان و پایایی آن به روش آلفای کرانباخ 0/95، محاسبه شده است. برای تحلیل داده های پژوهش، از روش های آمار توصیفی و استنباطی مناسب استفاده شده است. طبق یافته های پژوهش، 46/1 درصد پاسخ دهندگان عوامل فردی، 57/8 درصد عوامل سازمانی، 49 درصد عوامل اجرایی و 37/4 عوامل آموزشی را به میزان زیاد و بسیار زیاد، در عدم بکارگیری دانش آموختگان در پست های تخصصی موثر دانسته اند. همچنین تفاوت بین دیدگاه استادان و دانش آموختگان در زمینه عوامل فردی و استادان و مدیران در زمینه عوامل سازمانی معنی دار بوده است.

میان رشته گرایی، علامتی از بحران رویکرد های سنتی به علم ورزی و مدلهای متعارف برنامه ریزی آموزشی ودرسی و ساختارهای معمول دپارتمانها وتخصصهای دانشگاهی است. هدف از این مقاله، شناخت زمینه های پیدایی وبرآمدن میان رشته ای شدن، پیشرانهای آن، ظرفیتها ومحدودیتها و آسیب پذیری ها، و سرانجام الزامات وبایسته های آن با تاکید بر برنامه ریزی آموزش عالی است. روش تحقیق فراتحلیل کیفی تحقیقات قبلی به منظور افق گشایی برای فعالیتها و برنامه های دانشگاه وآموزش عالی در ایران به کار رفته است. هشت دسته عوامل موثر به شرح 1. تحولات ساختی – کارکردی در علم، 2. تحولات کلان پارادیمی، 3. تحولات فناوری اطلاعات وارتباطات، 4. تحولات انتظارات بیرونی از علم، 5. تحولات ناشی از کشش تقاضا، 6. عامل جهانی شدن، 7. تحولات نهادی و 8. عامل فناوری شناسایی شد. ظرفیت ها و محدودیتهای هر یک از رویکردهای رشته ای و میان رشته ای هم سنجی شد. علم جلودار سرحدی، علمی پیشرو در کران های نوپدید دانش بشری، رهیافتی پیشرو برای توسعه جهان اجتماعی با مرجعیت علم است و بدون پارادایم میان رشته ای و رویکرد شبکه ای قابل پی جویی نیست. با وجود کارایی های فراوان فعالیت میان رشته ای به دلیل معرض ها و آسیب پذیری ها، لازم است در این فعالیتها احتیاط کرد. هفت گروه از بایسته های راهبردی فعالیت های آموزشی و پژوهشی میان رشته ای به همراه ساز وکارهای اجرایی به دست آمد. میان رشته ای شدن مستلزم رویکرد فلسفه علم پیچیده ای است که تمایزات علم را با تشابهاتشان تالیف می کند.

رشته جغرافیا از جمله رشته هایی است که در دانشگاه های مختلف جهان از نظام علمی برخوردار است و در سالهای اخیر نیز گرایش های مختلف آن رو به گسترش بوده است. بیشتر کشورها به دلیل نقشی که علوم جغرافیایی و جغرافیدانان می توانند در توسعه، آمایش فضا، عدالت جغرافیایی، صلح و امنیت ایفا نمایند، به آن اهمیت داده و برنامه ریزی و آموزش آن را در دانشگاه ها جدی گرفته اند.
در ایران، «کمیته برنامه ریزی علوم جغرافیایی» که در وزارت «علوم، تحقیقات و فناوری» تشکیل شده است، مسوول اصلی برنامه ریزی و ارتقا کیفیت آموزش این رشته در دانشگاه ها است و اعضای این کمیته متشکل از اساتید علوم جغرافیایی انتخاب می شوند که برای برنامه ریزی و سیاستگذاری آموزش علوم جغرافیایی در دانشگاه ها، از تجربیات خود و دیگر کشورها استفاده می کنند.
با توجه به اینکه طی 5 سال اخیر کمیته علوم جغرافیایی از حیث برنامه ریزی و عملکرد، دچار تحول عمیقی گردیده است، در این مقاله نتایج و ماحصل این تحولات مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه نشان داد که تلاشهای انجام شده در این خصوص از یک طرف به بازنگری و به روز شدن تمامی برنامه های قدیمی علوم جغرافیایی در مقاطع مختلف منجر شده است. از طرفی دیگر، تعدادی از برنامه های جدید در زمینه تخصص ها و گرایش های جدید جغرافیایی، طراحی و تدوین شده است. بدون شک مجموعه این اقدامات در مرحله عملیاتی خود به بهبود وضعیت و توسعه پایدار فضاهای زیست، بهینه سازی، بهره وری و مدیریت فضاها و مکانهای کشور کمک خواهد نمود.

هدف پژوهش حاضر«شناسایی و رتبه بندی نیازهای آموزشی کارکنان استانداری خراسان جنوبی با استفاده از تکنیک دیماتل و تاپسیس فازی» می باشد. در این تحقیق ابتدا از طریق مطالعه ادبیات تحقیق و نظر سنجی خبرگان شاخص های نیازهای آموزشی کارکنان شناسایی شده و سپس در فاز کمی با استفاده از تکنیک های تاپسیس و دیماتل فازی به رتبه بندی این شاخص ها پرداخته شد. جامعه این تحقیق را تمامی کارکنان استانداری خراسان جنوبی به تعداد 145 نفر در بر می گیرد. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه ای محقق ساخته بوده است. جهت تحلیل داده های تحقیق، ابتدا با استفاده از تکنیک های فوق، اولویت بندی شاخص ها و نیز جهت شناسایی علت و معلول بودن آنها از تکنیک دیماتل فازی استفاده گردید. با توجه به نتایج بدست آمده از تکنیک تاپسیس فازی، می توان بیان کرد که شاخص نزدیک شدن به علوم روز و جدید رتبه اول را کسب کرده و شاخص های افزایش توان تخصصی کارکنان، رشد دانش عمومی، کاهش خطا و اشتباهات کارکنان و افزایش انگیزه شغلی به ترتیب رتبه های 2 الی 5 را به خود اختصاص داده و مابقی شاخص ها نیز در اولویت های بعدی قرار گرفته اند، همچنین شاخص های برخورد مناسب با ارباب رجوع و وضعیت اقتصادی مناسب کارکنان به ترتیب، رتبه ما قبل آخر و رتبه آخر را کسب کرده اند.همچنین با استناد به نتایج بدست آمده از تکنیک دیماتل فازی، شاخص های: نزدیک شدن به علوم روز و جدید، افزایش توان تخصصی کارکنان، افزایش مهارت کارکنان، ارتباط مناسب با همکاران، رشد دانش عمومی، کاهش خطا و اشتباهات کارکنان، افزایش انگیزه شغلی، آشنایی کارکنان با قوانین و مقررات اداری، آشنایی با حقوق شغلی کارکنان، افزایش روحیه مشارکت کارکنان، فرهنگ پذیری سازمانی، آشنایی با اهداف و وظایف سازمانو افزایش کیفیت کار کارکنان جز عوامل تاثیر گذار و به بیان دیگر علت ها می باشند و رتبه های 1 الی 13 را به خود اختصاص داده اند. همچنین شاخص های: افزایش ایمنی شغلی کارکنان، افزایش کارایی کارکنان، افزایش مسئولیت پذیری در کارکنان، افزایش ارتقا و پیشرفت شغلی، تقویت روحیه اجتماعی کارکنان، تناسب اطلاعات علمی با مهارت کار، رشد فضایل اخلاقی، سازگاری با محیط کار، افزایش آرامش شغلی کارکنان، وضعیت اقتصادی مناسب کارکنان و برخورد مناسب با ارباب رجوع جز عوامل تاثیر پذیر و به بیان دیگر معلول ها می باشند و رتبه های 14 الی 24 را در بین شاخص ها به خود اختصاص داده اند.

پژوهشگران در سال های اخیر تلاش کرده اند میان رشتگی را در چارچوب نظریه های مختلفی بازنمایی کنند. با این وجود، ابعاد و زوایای آن در جامعه علمی به نیکویی مورد واکاوی قرار نگرفته است. این پژوهش با هدف مفهوم پردازی توسعه برنامه های میان رشته ای از منظر نظریه سیستم های پیچیده به انجام رسیده است. این پژوهش از نوع کیفی و در آن از روش «گروه کانونی» استفاده شده است. نمونه آماری این پژوهش شامل؛ 7 نفر از اعضاء هیات علمی که در زمینه پژوهش دارای تجربه و فعالیت پژوهشی بوده اند، می باشد. تجزیه و تحلیل داده ها با روش تحلیل محتوای کیفی، و بطور مشخص تحلیل تم(مضمون)، کد گذاری باز، و محوری انجام شد. یافته های پژوهش نشان می دهد که از بعد کارکردی، عواملی همچون؛ 1- تفکر میان رشته ای، 2- بلوغ رشته ای، 3- توجه رسمی، 4- نیاز سنجی و مسئله یابی، 5- تولید دانش تلفیقی، و 6- شبکه سازی در توسعه برنامه های میان رشته ای موثرند. همچنین از بعد ساختاری؛ 1- نهاد سازی، 2- ساختار برنامه درسی 3- عوامل سازمانی و 4- ساختار ذهنی افراد، بر توسعه برنامه های میان رشته ای تاثیر گذارند. با اجرای این پژوهش این نتیجه حاصل شد که؛ میان رشتگی نه تنها خود حاصل پیچیدگی است، بلکه توسعه و تداوم بخشی فعالیت های میان رشته ای در فراهم سازی ظرفیت های پیچیده در سیستم دانشگاه، نقشی بسیار اساسی ایفا می کند.

تحقیق مزبور از نوع پیمایشی _توصیفی بوده که جامعه آماری آن کارشناسان سازمان آموزش فنی و حرفه ای و ادارات تابعه و کارشناسان بخش صنعت و نیز اساتید دانشگاه ها و مراکز علمی کشور بوده اند. اطلاعات مورد نظر در این پژوهش از طریق پرسشنامه و چک لیست محقق ساخته جمع آوری و برای انتخاب بهترین دوره و مهارت از منظر چهار دیدگاه (نیاز بازار کار و صنعت، توجه به توسعه کارآفرینی، توجه به اشتغال زایی فارغ التحصیلان و برابری الویت ها) از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی استفاده شده است. نتایج تحقیق حاضر، حاکی از آن است که در انتخاب مهارت ها براساس توجه به نیاز بازار کار و صنعت اولویت ها عبارت بودند از: اول مهارت تعمیر و نگهداری طیف سنج جرمی، اولویت دوم مهارت کار با طیف سنج جرمی، اولویت سوم مهارت تعمیر و نگهداری طیف سنج تفرق اشعه ایکس، اولویت چهارم مهارت تعمیر و نگهداری کروماتوگرافی گازی - طیف سنج جرمی و اولویت پنجم مهارت کار با طیف سنج تفرق اشعه ایکس در توجه به توسعه کارآفرینی به ترتیب عبارتند از: دوره کاربر آزمایشگاه کروماتوگرافی با مهارت کار با کروماتوگرافی گازی - طیف سنج جرمی، مهارت کاربر آسیاب فرنیش با مهارت کار با آسیاب فرنیش، کاربر اشعه ایکس با مهارت کار با طیف سنج تفرق اشعه ایکس، مهارت تعمیر و نگهداری طیف سنج مرئی – فرابنفش و مهارت کار با رفراکتومتر انتخاب شده است. در دیدگاه توجه به اشتغالزایی فارغ التحصیلان مهارت ها به ترتیب عبارتند از: مهارت کار با دستگاه لایه نشانی در خلا با تبخیر حرارتی، مهارت تعمیر و نگهداری طیف سنج جرمی، مهارت کار با کروماتوگرافی گازی - طیف سنج جرمی، مهارت تعمیر و نگهداری رزونانس مغناطیس هسته - تبدیل فوریه، مهارت کار با کروماتوگرافی مایع تهیه ای با کارایی بالا انتخاب شدند و و در رویکرد برابری اولویت ها نتایج نشان می دهد که اولویت اول دوره کاربر آزمایشگاه طیف سنجی با مهارت تعمیر و نگهداری طیف سنج جرمی، اولویت دوم دوره کاربر آزمایشگاه کروماتوگرافی مربوط با مهارت کار با کروماتوگرافی گازی - طیف سنج جرمی، اولویت سوم دوره کاربر آزمایشگاه طیف سنجی با مهارت کار با طیف سنج جرمی، اولویت چهارم دوره کاربر طیف سنج اشعه ایکس با مهارت های کار با طیف سنج تفرق اشعه ایکس و تعمیر و نگهداری طیف سنج تفرق اشعه ایکس تشخیص داده شده است.