فهرست مطالب

نشریه اقتصاد و بانکداری اسلامی
پیاپی 10 (بهار 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/02/30
  • تعداد عناوین: 6
|
  • سید جمال الدین محسنی زنوزی *، سلماز صادق پور، مرتضی دهقاندرست صفحات 7-26
    دراین مقاله به بررسی نقش عدم رعایت اخلاق شغلی در عدم تحقق اهداف اجرای طرح هایی از جمله بنگاه های زود بازده و صندوق توسعه ملی که تسهیلات ارزان قیمتی به صورت تکلیفی در اختیار اجرا کنندگان آن قرار گرفته، پرداخته می شود. در اجرای این طرح ها سه گروه ایفای نقش می نمایند، نخست تصویب کنندگان که در سطح کلان باید با در نظر گرفتن اهداف برنامه های توسعه کشوری، امکانات، منابع و بازار محصول طرح نسبت به تصویب و تخصیص اعتبار به شهر یا استان مورد نظر اقدام نمایند، سپس در سطح خرد پرداخت کنندگان باید با پرداخت و نظارت بر اجرای طرح و مصرف کنندگان با دریافت و مصرف آن در طرح مورد نظر علاوه براشتغالزایی و کسب درآمد، موجب افزایش تولید شوند. بر اساس نتایج مطالعه این تسهیلات اکثرا به مصرف مورد نظر نرسیده و با افزایش نقدینگی و مصرف آن در فعالیت های سوداگری ، تورم فزاینده ای را به جامعه تحمیل کرده است که علت این امر را می توان در عدم رعایت اخلاق شغلی توسط این سه گروه عنوان کرد: تشخیص نادرست تصویب کنندگان طرح ها از وجود منابع و امکانات در منطقه برای اجرای طرح باعث افزایش قیمت تمام شده محصول و تورم منطقه ای شده، همچنین عدم بازاریابی قبل از اجرای طرح باعث رکود طرح و ورشکستگی طرح و عدم وصول این تسهیلات گردیده، از طرفی عدم رعایت اخلاق شغلی در مصرف این تسهیلات در طرح مورد نظر توسط دریافت کنندگان آن و عدم نظارت بر اجرای صحیح آن توسط پرداخت کنندگان از مهمترین عوامل به نتیجه نرسیدن کامل این طرح ها در افزایش تولید ملی می باشد.
    کلیدواژگان: اخلاق شغلی، تسهیلات تکلیفی، تورم
  • وهاب قلیچ *، حسین عیوضلو صفحات 27-52
    بانکداری اخلاقی نوعی فعالیت بانکی است که علاوه بر داشتن اهداف متعارف نظام بانکی، تلاش دارد تا با احترام به حقوق آحاد جامعه، حفظ ثبات نظام اجتماعی اقتصادی، صیانت از محیط زیست و ارتقای سطح اعتماد و اطمینان عمومی به صنعت بانکداری به بهبود کیفیت زندگی افراد جامعه کمک برساند. از این رو با توجه به تعالیم اخلاق مدار شریعت اسلامی در امور مدیریتی و اقتصادی و نیز با عنایت به اصول و اهداف تعالی خواه نظام جمهوری اسلامی ایران در عموم فعالیت های پولی و بانکی و همچون تجربه مفید این نوع بانکداری در برخی از کشورهای جهان، می توان اذعان نمود جای خالی نظام مدون و ساختاریافته بانکداری اخلاقی در کلیت نظام بانکی کشور اعم از اسناد و قوانین بانکی و نیز سازوکارهای اجرایی و عملیاتی به شدت احساس می شود. این تحقیق تلاش دارد توصیه هایی برای اجرای این نوع بانکداری در نظام بانکی کشور ارائه نماید.
    کلیدواژگان: اخلاق، اقتصاد اخلاقی، بانکداری اخلاقی، نظام بانکی کشور
  • تقی ابراهیمی سالاری، محدثه مقدسی، اعظم عاشورزاده * صفحات 53-84
    سخن گفتن از مصرف کننده، سخن از تمامی اشخاص جامعه و جستجوی حقوق مصرف کننده، جستجوی حقوق تمام آنهاست. این موضوع در عین اهمیت، کمتر مورد توجه و حساسیت ویژه در کشور ما بوده است؛ به نحوی که سخن گفتن از آنها کاملا نو و در خور توصیه می باشد. طبق یافته های این مقاله دین اسلام به حقوق مصرف کننده، مسئولیت دولت در این زمینه و اقدامات ضروری برای حمایت از آن پرداخته است. تحریم ربا، نهی از احتکار و... در معاملات تنها نمونه هایی برای حمایت از حقوق مصرف کننده در فقه اسلامی است. در بخش دوم به عملکرد اقتصاد ایران در حوزه حقوق مصرف کننده پرداخته شده است. می توان گفت در ایران قاعده نظام بازار ناکارا عمل کرده است که مهمترین دلیل آن را می توان حضور پررنگ دولت و تصدی گری ها و انحصارات و رانت خواری های ناشی از این حضور بیان کرد. قواعد و قوانین به گونه ای تعیین شده و اجرا می گردد که نه تنها به شفافیت بازار کمکی نکرده، بلکه خود به عاملی تبدیل شده که بر وخامت اوضاع دامن زده است. در نهایت می توان گفت حقوق مصرف کننده و حمایت ازآن در ایران و آنچه که مدنظر اسلام بوده و در صدر اسلام بر آن تاکید فراوان شده است فاصله زیادی دارد.
    کلیدواژگان: حقوق مصرف کننده، اسلام، اخلاق، بازار، اقتصاد ایران
  • روح الله بیات * صفحات 85-110
    نظام های اقتصادی در معرض سه سوال اساسی قرار می گیرند و با توجه به پاسخ های آنها به این سوالات مورد ارزیابی قرارمی گیرند. این سوالات عبارتند از: چه کالایی تولید شود؟ چگونه کالا تولید شود؟ و برای چه کسی کالا تولید شود؟ مکتب نظام سرمایه داری محض، که در ادبیات امروزی می توان آن را با نام اقتصاد مبتنی بر بازار شناسایی کرد، در پی پاسخ به این سوالات در چهارچوب مکانیسم بازار و با رویکرد پوزیتویستی است. در این رویکرد علم اقتصاد از اخلاق فاصله می گیرد و در حد یک رویکرد مهندسی و ریاضی به مسائل اقتصادی ظاهر می گردد. با این حال مفهوم «شکست بازار» به طور عمده ناکارآمدی اتکاء مفرط به مکانیسم بازار و لزوم دخالت دولت در حل مسائل اقتصادی را مطرح می نماید. این ناکارآمدی در مواردی چون تخصیص منابع، لزوم تولید کالای عمومی و نیز عدم توانایی و یا عدم تمایل بخش خصوصی در پاسخگویی به مسائل را مطرح می نماید که نهایتا منجر به پدید آمدن دولت های رفاه و بسط علم اقتصاد به سمت بخش عمومی می گردد. لیکن مفهوم شکست بازار در ادبیات اقتصادی امروزی نتوانست سرپوشی به ناتوانی بازار در درک و به کارگیری اخلاق و مبانی ارزشی در حل مسائل متعدد اقتصادی و اجتماعی داشته باشد. در مقایسه با نظام مبتنی بر بازار، پاسخ نظام اقتصادی اسلام در یک فضای سه وجهی قابل بررسی می باشد. در این نظام نقش اجتناب ناپذیر بازار در قیمتگذاری محصولات و عوامل تولید مورد تاکید قرار می گیرد و البته بدون لحاظ مباحث حقوقی و اخلاقی پاسخ های لازم صادر نمی شود. این هم آمیختگی و اعمال قیودات در پاسخ به سوال های اقتصادی پارادایمی را به وجود می آورد که مباحث اقتصادی و نظام اقتصادی اسلامی را از دیگر نظام های اقتصادی متمایز می نماید. بر این اساس لزوما هر کالایی قابل تولید نیست و فقط مبحث قیمت های نسبی و موضوع قدرت خرید ملاک تصمیم گیری پیرامون تخصیص منابع و مصرف کالا و خدمات نمی گردد، ضمن اینکه حداکثر سازی سود تنها ملاک تصمیم گیری برای بنگاه تولیدی محسوب نمی شود. مقاله حاضر ضمن بررسی مقایسه ای دو نظام اقتصاد مبتنی بر بازار و اقتصاد اسلامی جنبه های اخلاقی و حقوقی مورد تاکید نظام اقتصادی اسلام در پاسخ به سوالات مذکور در کنار فاصله گرفتن علم اقتصاد مبتنی بر بازار از مبانی ارزشی و اخلاقی را مورد دقت و تجزیه و تحلیل قرار می دهد. در این چهارچوب مباحثی نظیر انسان اقتصادی از دیدگاه اسلامی و شکل گیری انسان اخلاق گرا درپیدایش زمینه های لازم برای پاسخ به سوالات مطروحه در نظام اقتصاد اسلامی مورد توجه قرار می گیرد. همچنین در این نظام موضوع عدالت اجتماعی و نقش نهادهای اجتماعی اسلامی در راستای پاسخ به سوالات فوق مورد تاکید است. این مقاله در پایان برای عملیاتی کردن آموزه های اخلاقی در رفتارهای اقتصادی کشور تاسیس فلسفه نوین تعلیم و تربیت و بازسازی نهاد آموزش و پرورش بر محور اخلاق توحیدی و نیز به-کارگیری فناوری نوین اطلاعات برای نظارت بر عملکرد واحدهای اقتصادی در جهت تامین حقوق اجتماعی را پیشنهاد می دهد.
    کلیدواژگان: سوالات اساسی در اقتصاد، اقتصاد اسلامی، اقتصاد مبتنی بر بازار، مکانیسم بازار، شکست بازار، اخلاق و اقتصاد، عدالت اجتماعی
  • معصومه آقاجانی *، زهرا خیری دوست صفحات 111-146
    در طول تاریخ، از ابتدای آفرینش، بشر به طور فطری به تکامل و بهبود علاقه مند بوده است و در این راه دائم کوشش می کند. و به طور ذاتی در پی این است که از موقعیت فعلی به موقعیت مطلوب و مورد تصور خود دست یابد. از طرفی، عدالت نیز گاه به تنهایی و گاه در کنار کارآیی در اقتصاد به عنوان دو موضوع مهم مورد بررسی بوده و هست. مساله عدالت اقتصادی و اجتماعی زمانی مطرح است که خواسته-های متعارض وجود دارد و قاعده عدالت امکان سازگاری میان خواسته های متفاوت را فراهم می سازد. اسلام یک روش زندگی است. اسلام دین جامعی است که ابعاد جسمی و روحی وجود آدمی را در کنار هم در نظر گرفته و برای تمامی نیازهای او برنامه و دستورکار معینی ارائه داده ولذا در مورد عدالت و اخلاق و توسعه پایدار نیز به ارائه دستورات عملی و تبیین مفاهیم پرداخته است و هر سه مفهوم را در ارتباط با هم دانسته و در کنار هم مورد بررسی قرار می دهد. توسعه و توسعه پایدار در اسلام (رسیدن به اهداف متعالی انسان) دارای ابعاد مادی و معنوی می باشد. از نظر اسلام مفهوم کلی توسعه و توسعه پایدار فقط رفاه و آسایش در این جهان را جست وجو نمی کند، بلکه رفاه در هر دو جهان را مدنظر دارد و بین این دو هیچ فرقی وجود ندارد. در این مباحث، عدالت و اخلاق محور اصلی است، به شرطی که مسلمانان آموزه های اسلامی را در زندگی روزانه خود به کار گیرند. در این مقاله ضمن توضیح مفهوم توسعه پایدار، عدالت و اخلاق از دیدگاه اسلام، ارتباط عدالت و اخلاق با توسعه پایدار در یک اقتصاد اسلامی، بررسی شده است. نتایج مقاله حاکی از آن است که عدالت اسلامی زمانی برقرار خواهد شد که فقر از میان رفته و عدالت توزیعی برقرار گردد. همچنین حفاظت از منابع طبیعی، عدالت بین نسلی را برقرار خواهد نمود. از طرف دیگر، حرکت جامعه در این مسیر نیازمند تشویق آن برای پیروی از اصول اخلاقی اسلامی است. رضایت حاصل از نیازهای معنوی نیازمند توسعه اخلاقی است و رضایت حاصل از نیازهای مادی نیازمند توسعه همه منابع انسانی و مادی به شیوه ای عادلانه است؛ ضمن آنکه مادیات به صورت ابزاری برای رسیدن به اهداف عالی که دین مبین اسلام تعیین نموده است، جلوه گر می شوند. بررسی شاخص توسعه انسانی در مورد کشور ایران گویای آن است که بهبود مشکلاتی چون بیکاری، تورم، فقر و تخریب محیط زیست، کشور را به توسعه اقتصادی در کنار عدالت و اخلاق اسلامی نزدیکتر خواهد کرد.
    کلیدواژگان: اقتصاد اسلامی، اخلاق، عدالت، توسعه پایدار
  • سیدمحمدحسن مصطفوی * صفحات 147-192
    فساد، اعتماد سرمایه گذاران را سلب می کند، صاحبان موسسات را در تولید به تحمل مخاطره و هزینه بیشتر وامی دارد، اعتبار کشور را تنزل می دهد، قابلیت اعتماد صاحبان حرف و مشاغل و دولت را به میزان زیادی از بین می برد و جامعه عزت نفس و اطمینان به حکومت قانون و نهادهای دولتی را از دست می دهد. کاهش سرمایه گذاری های داخلی و خارجی ناشی از فساد، مانع پیشرفت اقتصادی و سبب بروز مشکلات اجتماعی عدیده می شود. ظهور فساد و رانت مساله تازه ای در اقتصاد ایران نیست. اقتصاد ایران در قبل و بعد از انقلاب همواره شاهد این پدیده بوده است. افرادی که مسبب اصلی این مساله اند، ارتباط تنگاتنگی با ساخت قدرت در کشور دارند. البته ارتباط افراد با ساخت قدرت به تنهایی نمی تواند شرط لازم و کافی این پدیده در کشور باشد. ظهور این افراد در ساخت اقتصادی کشور علل گوناگونی دارد و بعضا ممکن است آن را با برخی استدلال ها توجیه کنند. در مکتب کارآمدی فساد، با تاکید بر ناکارامدی قوانین و نهادها در کشورهای در حال توسعه، فساد را روشی برای غلبه بر ناکارامدی قوانین و مقررات تلقی می کنند. در دهه های اخیر، برخی فساد مالی را تسهیل کننده توسعه می دانستند و مدعی بودند که راهی موثر برای دور زدن مقررات مزاحم و دست و پاگیر غیر اثر بخش است؛ که در مقاله به آنها پرداخته خواهد شد. در حالی که از نظر پیشوایان دینی، اگر فساد مالی در جامعه سیطره یابد، وحدت جامعه که پشتوانه حکومت دینی است، از بین می رود و اخلاق اجتماعی و فردی و ریشه های اعتماد در هم می ریزد و تضاد اجتماعی جایگزین وحدت می شود. واسلام با قدرت و با استفاده از اهرم های مادی و معنوی با آن مبارزه می کند و بر مردم، جامعه و حکومت اسلامی نیز در انجام این مهم تکلیف کرده است. با این حال، در رتبه بندی ادراک فساد سازمان شفافیت بین الملل، ج. ا. ایران جزو 18 درصد قعر جدول قرارگرفته و به عبارت دیگر، 82 درصد از 181 کشور که مورد مطالعه قرار گرفته اند، در این شاخص وضعیتی برتر از کشورمان داشته اند! مقاله حاضر که با استفاده از داده های کتابخانه ای و اسنادی و به روش توصیفی- تحلیلی نگارش یافته، به «اخلاق اقتصادی در آموزه ها و عملکرد دولت اسلامی و مروری بر فعالیت های مرتبط در ج. ا. ایران با تاکید بر فساد مالی» پرداخته و نشان داده که فساد، علاوه بر اقتصاد، دیگر عرصه های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی را نیز به شدت تحت تاثیرات منفی خود قرار می دهد و در پایان، پیشنهاداتی برگرفته از آموزه-ها و عملکرد دولت اسلامی و نیز یافته های مقاله ارائه شده است.
    کلیدواژگان: جرم، فساد مالی و اقتصادی، رانت جویی، اختلاس، رشوه، آموزه های اسلامی، عملکرد دولت اسلامی
|
  • S.J. Mohsenizenozi Pages 7-26
    This paper examines the role of nonconformity the business ethics in achieving the objectives of the implementation plan including early return firms and national development fund, that use from the affordable facilities on duty. Three groups will play a role in these projects, first approvers that at the macro level should consider the objectives of national development plans, facilities, resources and product market comments towards the adoption and appropriation of the city or province, Then at the micro level, payers should with pay and monitor the implementation of the project and consumers with receive and use it in desired plan in addition to creating jobs and earn money increase the production. Based on the results, despite the correct diagnosis supported of domestic productive, it seems there were problems in its implementation. what is certain this facilities are not often used in desired plans and by increasing the liquidity and its use in business activities, Inflation has increased to society. The reason can be found in non-compliance with professional ethics by the three groups said. Misdiagnosis of designs from the resources in the region, to implement the plan to increase the price of the product and inflation regional, also lack of marketing to project causing stagnation and bankruptcy plan and has received no the facility. On the other hand, the lack of professional ethics in use of the facility in desired design by its recipients and the lack of monitoring of correct implementation by the payers of the most significant factors are full fail in increase national production.
    Keywords: Business ethics, Facility duty, Inflation
  • V. Ghelich Pages 27-52
    Ethical banking as a kind of banking method along has conventional goals, try to respect to rights of people, preservation stability of economic and social system, maintenance of environment, revival public trust and confidence to banking industry, help to improvement quality of life.
    According to moral teaching of Islamic sharia about management and economic affairs and sublime goals of Islamic republic of Iran in monetary and banking activities and so the helpful experience of world about ethical banking, we can say our banking system needs to structured ethical banking system in laws and practical approaches of banking system. We have been tried to offer recommendations for implementations of Iranian ethical banking.
    Keywords: ethic, ethical economy, ethical banking, Iranian banking system
  • Azam Aashorzade Pages 53-84
    Speaking of the consumer is speaking about all persons in society and the search for consumer rights, the search is for all their rights. In this paper, has been used analytical–descriptive approach. According to this article, Islam has investigated consumer rights, the government's responsibility in this matter and take the necessary action to support it. Sanctions of riba, prohibition of hoarding and etc intransactions are only examples to support consumer rights in Islamic jurisprudence. The second part examines the performance of the Iranian economy in the field of consumer rights. It can be said in iran, rule of market system has been acted in effecient that main reason could be strong presence of State and governmental outsoursings and monopolies and rent-seeking. Rules defined and implemented in such a way that not only did not help market transparency, but also has become a factor has fueled the deteriorating situation. Finally, it can be said consumer rights and protection from those With what considered Islam and emphasized the abundant this is far.
    Keywords: consumer rights, Islam, ethics, market, Iran Economy
  • R. Bayat Pages 85-110
    The economic systems are assessed and qualified with the following fundamental questions: what to produce? How to produce? And For whom to produce? Pure capitalism system answers to these questions through the market mechanism in the framework of positivism approach. In this method the economics distances from the ethic theme and it enthusiasms towards mathematic and engineering theme tune. The main challenge of this system is the market failure. In fact, the market inefficiency and failure is involved in subjects like resources allocations and inability or intendancy of private sector in producing of public goods and services which has led the pure capitalism system toward the mixed system and appearance of welfare states. Nevertheless, the concept of market failure couldn’t be able to explain the inability of the market in recognizing and applying of ethical values in the solving of different social and economic problem. On the other hand, the answers of Islamic economic system can be inspected in a triangle dimension. In this system the role of market in setting of price on products and production factors as well as allocation of resources is inevitable. However, answers to the above question in this system cannot be issued unless considering and applying of Islamic law (Sharia) and ethical values. This integration of factors and making restrictions in response to the above mentioned questions forms a new paradigm which distinguishes the Islamic economic system from other systems. According to this system the market’s price signal wouldn’t be sufficient condition for demand and production. Also, relative prices, profit maximization and purchasing power could not be the only reasons for resource allocations and decision makings for productions and consumptions. Hence, the current paper aims to compare two above mentioned system. Also, it is aimed to precisely analysis the ethical and legal aspects of Islamic economic system approach in response to the above asked questions as well as the departure of classical economics from the ethical values attitudes. In this context, subjects like economic man in Islamic perspective and forming of human moral behavior are considered as the main groundwork of Islamic economic system in responses to the above asked questions. Furthermore, in this paper, the social justice issue and the role of Islamic social institution like Islamic public bail (social guarantees) as well as Islamic government in determination of social interests and directing and influencing of private sector’s activities based on the asked questions are emphasized.
    Keywords: fundamental questions in economy, Islamic economy, capitalism economy, market mechanism, market failure, ethic, social justice
  • M. Aghajani Pages 111-146
    Throughout history, from the beginning of creation, man has been naturally interested in the development and improvement and continuously efforts to achieve better positions and more so. On the other hand, justice is considered sometimes alone and sometimes with the efficiency in the economy as two important issues. Economic and social justice is that when there is the conflicting demand and justice provides compatibility between different desires. Islam is a way of life. Islam is a comprehensive religion that physical and spiritual aspects of human existence is intended together and for all his needs offered a certain agenda. Therefore, about justice and sustainable development also provides practical instructions and explain concepts and two concepts is known and studied together. Development and sustainable development in Islam (to achieve the transcendent objectives of human) has the material and spiritual aspects. According to Islam, the concept of sustainable development and development does not just look prosperity in this world, but also prosperity in both worlds are concerned there is no difference between the two worlds. In this context, justice is the core as long as Muslims to operate Islamic teachings in their daily lives. This paper describes the concept sustainable development and justice from Islamic perspective, and the relationship between justice and sustainable development in Islamic economics is studied. This paper seeks to answer this question whether from Islamic economics perspective sustainable development in connection with the justice defined and checked or not. The results suggest that Islamic justice will be established when poverty is disappeared and distributive justice established. Also protection from natural resources will establish intergenerational justice. The satisfaction requires the ethical development and satisfaction of material needs requires the development of all human and material resources in a way that is fair, while the materials are manifested as a tool to achieve the higher goals that Islam has determined. In previous studies clearly justice and sustainable development communication and its position has not been explained while they are the main focus in this research. The study of Human Development Index in the case of Iran indicate that improving problems such as unemployment, inflation, poverty and environmental destruction, will close the country's economic development in the Islamic justice.
    Keywords: Islamic economics, justice, sustainable development
  • Mh Mostafavi Pages 147-192
    Corruption undermines the confidence of investors, creates uncertainty and higher cost in production, and ruins the confidence among government, society and producers. The decreasing investment due to corruption hinders economic progress and causes social problems. Iran's economy in the pre- and post-revolution era has experienced corruption, and all individuals responsible for it is often linked with authority in the country even though this linkage cannot merely be a necessary and sufficient condition for this phenomenon. According to the religious leaders, if corruption dominates the society, the unity of community, which strengthen religious government, will disappears, and social and personal ethics and trust will fade, and social conflict will be created. Islam fights against corruption and forces people, society and the Islamic government to combat it. However, Iran ranks among the top 18 countries in terms of Corruption Perception Index (CPI) ranking by Transparency International. This paper uses library and documentary data, employs descriptive-analytical method , and indicates that corruption, besides the economy, influences other social, cultural and political areas. In the end paper, suggestions are provided.
    Keywords: Crime, Corruption, Rent, seeking, Embezzlement, Bribery, Islamic teachings, the Islamic State practice