نشریه دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت
پیاپی 14 (تابستان 1394)

سازمان بورس و اوراق بهادر موسسات حسابرسی معتمد بورس را به چهار طبقه دسته بندی کرده است. رتبه بندی موسسات حسابرسی معتمد بورس بیانگر آن است که کیفیت موسسات حسابرسی معتمد طبقه «اول» بالاتر از موسسات حسابرسی معتمد سایر طبقاست. اما آیا چنین ادعائی با واقعیت هم منطبق است یک سوال پژوهشی است که هنوز پاسخ داده نشده است. به منظور پاسخ به این سوال، 1736 سال-شرکت مشاهده جمع آوری شده از گزارشات مالی سالیانه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی دوره زمانی 1380 تا 1389 مورد آزمون قرار گرفته اند. در این پژوهش اقلام تعهدی اختیاری اندازه گیری شده براساس مدل های کوتاری و همکاران (2005)، دیچو و دیچف (2002) و بال و شیواکومار (2006) به عنوان معیارهای کیفیت حسابرسی بکار برده شده اند. نتایج حاصل از برآورد رگرسیون خطی چندگانه نشان می دهد که سطح قدر مطلق اقلام تعهدی اختیاری صاحبکاران موسسات خصوصی معتمد طبقه «اول» کمتر از سطح قدر مطلق اقلام تعهدی اختیاری صاحبکاران موسسات معتمد سایر طبقات نیست. به عبارت دیگر کیفیت حسابرسی موسسات حسابرسی خصوصی معتمد طبقه «اول» بالاتر از کیفیت حسابرسی موسسات معتمد سایر طبقات نیست. نتایج این پژوهش با انجام چندین آزمون حساسیت پشتیبانی شده است.

این پژوهش ارتباط بین تورش های رفتاری و انگیزه های مدیریت سود بین تحلیلگران مالی، حسابداران و حسابرسان را مورد ارزیابی قرار داده است. مطالعه حاضر تحقیقی توصیفی از نوع پیمایشی بوده و داده ها با ابزار پرسشنامه از نمونه 303 نفری جمع آوری شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که بین ماکیاولیسم (فرصت طلبی) و مدیریت سود کارا و فرصت طلبانه رابطه مستقیم معنی دار وجود داشته و هرچه فرد فرصت طلب تر باشد بیشتر اقدام به مدیریت سود کارا و فرصت طلبانه می کند؛ حسابرسان زیان گریزتر از تحلیلگران مالی و تحلیلگران مالی خوش بین تر از حسابرسان می باشند. حسابرسان نسبت به سایر مشاغل مورد بررسی به ندرت تمایل به مدیریت سود دارند.

این مقاله فرضیه مشکل افق را در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اراق بهادر تهران مورد بررسی قرار می دهد. برای این منظور اثر مدت تصدی مدیر عامل بر کیفیت سود مورد مطالعه قرار گرفته است. دوره زمانی پژوهش از سال 1382 الی 1390 می باشد. نتایج پژوهش نشان می دهد میانگین کیفیت سود در سالهای آخر تصدی مدیر عامل کمتر از سال های اول است. به بیان دیگر این تحقیق نشان داد هرگاه مدت تصدی مدیر عامل افزایش یابد، کیفیت سود کاهش می یابد. هم چنین شواهد پژوهش نشان داد ، هر چه اندازه شرکت افزایش یابد کیفیت سود نیز افزایش می یابد. اما نسبت بدهی و نوع حسابرس رابطه ای منفی و معکوس با کیفیت سود دارند. کیفیت سود در شرکت هایی که سازمان حسابرسی ، حسابرس ان ها است ، در مقایسه با سایر شرکتهای نمونه پژوهش پایین تر است. هم چنین تغییر حسابرس ، گزارش زیان و تغییر مدیریت رابطه ای معنی دار با شاخص کیفیت سود ندارند.

هدف این پژوهش بررسی ابعاد ذهنیت فلسفی حسابرسان شاغل در حرفه حسابرسی است. حسابرسان در تمام مراحل حسابرسی از قضاوت حرفه ای استفاده می کنند. در صورتی که تفکر فلسفی حسابرس از جامعیت، تعمق و انعطاف پذیری لازم برخودار باشد، قضاوت حرفه ای صحیح تری را به دنبال می آورد. جامعیت ذهنیت فلسفی به مفهوم کل نگری و دیدن امور در یک زمینه وسیع، تعمق ذهنیت فلسفی به مفهوم زیر سوال بردن امور بدیهی و انعطاف پذیری ذهنیت فلسفی به مفهوم داشتن خلاقیت و نو اندیشی است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش توصیفی- همبستگی است. ابزار مورد استفاده برای سنجش ذهنیت فلسفی حسابرس پرسش نامه است که حاوی 60 سوال می باشد. جامعه آماری پژوهش شامل حسابرسان شاغل در حرفه حسابرسی و نمونه پژوهش با استفاده از روش تصادفی طبقه بندی شده شامل یکصد و بیست و دونفر (122 نفر) حسابرس شد. نتایج پژوهش نشان داد که ذهنیت فلسفی و ابعادش در بین حسابرسان شاغل در حرفه حسابرسی وجود دارد. همچنین، نتایج پژوهش نشان داد که متغیر های جایگاه سازمانی، عضویت در جامعه حسابداران رسمی ایران و تجربه بر ذهنیت فلسفی حسابرسان شاغل در حرفه حسابرسی تاثیر دارد اما متغیر جنسیت بر ذهنیت فلسفی حسابرسان شاغل در حرفه حسابرسی تاثیر ندارد.

باتوجه به مطرح بودن تفاوت های بین مبانی واستانداردهای حسابداری با قوانین مالیاتی و در نتیجه طرح ادعای یکی از مشکلات شرکتها مبنی بر محاسبه سود مشمول مالیات برمبنای تعهدی وپرداخت مالیات بدون توجه به این مبنای محاسبه وبراساس ماده 105و110قانون مالیاتهای مستقیم، که نتیجه آن مشکلات نقدینگی شرکتها جهت پرداخت بموقع مالیات عملکردشان دراجرای ماده 110قانون مالیاتهای مستقیم می باشد، دراین تحقیق عوامل چرخه تبدیل وجه نقد، نسبت وجه نقد حاصل از فعالیتهای عملیاتی، نسبت کل وجه نقد موجود در پایان سال مالی، پوشش نرخ مالیاتی مقرر در ماده 105 قانون مالیاتهای مستقیم و وجه نقد حاصل از فعالیتهای تامین مالی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق تهران، بعنوان عوامل توانمندی نقدینگی شرکتها، درنظر گرفته شده و تاثیر هر یک از این متغیرها بر روی پرداخت بموقع مالیات در مهلت مقرر در ماده110 قانون مالیاتهای مستقیم مورد بررسی قرار گرفته است تا به صورت تجربی مشاهده گردد که آیا عوامل مذکور که بعنوان عوامل تاثیر گذار برتوانمندی نقدینگی در شرکتها در نظر گرفته شده، بر پرداخت بموقع مالیات تاثیر داشته و یا عوامل مذکور هیچگونه تاثیری در پرداخت بموقع مالیات نداشته و ادعای شرکتها مبنی بر عدم توانمندی نقدینگی جهت پرداخت بموقع مالیات صرفا بهانه ای جهت فرار از پرداخت مالیات در مهلت مقرر و طولانی شدن زمان پرداخت می باشد. نتایج حاصل از این بررسی ها حاکی از این است که دو عامل، نسبت کل مانده وجه نقد پایان دوره و چرخه تبدیل وجه نقد، احتمال پرداخت به موقع مالیات شرکت ها را تحت تاثیر خود قرارداده بطوری که با کاهش چرخه تبدیل وجه نقد و یا افزایش نسبت مانده وجوه نقد پایان دوره، توانمندی شرکتها در پرداخت بموقع مالیات افزایش می یابد. با این وجود نتایج بدست آمده موید آن است که عوامل، نسبت وجه نقد ناشی از فعالیتهای عملیاتی، پوشش نرخ مالیاتی مقرر در ماده 105 قانون مالیاتهای مستقیم و نسبت وجه نقد ناشی از فعالیتهای تامین مالی اثر با اهمیتی بر توانمندی شرکتها در پرداخت بموقع مالیات ندارد.

هدف از این پژوهش پیش بینی انتخاب حسابرس مستقل در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از الگوریتم های هیوریستیک می باشد. جامعه ی آماری این پژوهش شامل تمام شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران از ابتدای سال 1384 تا پایان سال 1389 و نمونه آن تعداد 570 داده متشکل از 95 شرکت برای 6 سال متوالی می باشد. اطلاعات مالی شرکت های نمونه از طریق ترکیب الگوریتم حرکت پرندگان (به منظور تعیین مولفه های تاثیرگذار برای پیش بینی انتخاب حسابرس مستقل برای هر کدام از الگوریتم ها) با هر کدام از الگوریتم های رقابت استعماری، شبکه عصبی چند لایه پرسپترون، الگوریتم تبرید شبیه سازی شده، به منظور پیش بینی انتخاب حسابرس مستقل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که متغیرهای کل دارایی ها، دارایی های جاری، حسابهای دریافتنی و سرمایه در گردش در تمامی الگوریتم های پژوهش در تعیین نوع حسابرس با اهمیت هستند. درحالیکه متغیرهای کل بدهی ها و حق الزحمه حسابرسی در هیچیک از الگوریتم ها به عنوان معیاری جهت تشخیص نوع حسابرس انتخابی شناسایی نشدند. همچنین نتایج نشان می دهد که متغیرهای سود ناخالص، حق الزحمه غیر حسابرسی، نسبت جاری، نسبت بدهی، درجه اهرمی و سرمایه در دو الگوریتم از سه الگوریتم استفاده شده در تعیین نوع حسابرس با اهمیت شناسایی شدند.

نظر به پیشرفت روزافزون علم مدیریت کیفیت و رقابت فشرده بازار که بهره وری را بیش از پیش حائز اهمیت نموده و با عنایت به اینکه سیستم های حسابداری به هزینه های مشهود در فرآیندهای طراحی ، تولید ، ساخت و مونتاژ توجه خاصی داشته و پاسخگوی نیازهای هزینه های غیرمشهود نیز نمی باشند، بنابراین ضرورت وجود روشی برای محاسبه و کنترل هزینه های کیفیت بیش از پیش در برنامه های تولید انبوه احساس می شود.شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر بر هزینه های کیفیت در تولید انبوه محصولات در هر صنعتی از اهیمت بسزایی برخودار است و با در نظر گرفتن ارتباط داخلی فاکتورها و رتبه بندی گزینه ها جهت بررسی هزینه های کیفیت در تولید انبوه صنایع خودروسازی ، می توان بیش از پیش به اهمیت هزینه های کیفیت در فاز تولید انبوه پی برد.در این پژوهش پس از مرور ادبیات مرتبط و مشاوره با کارشناسان خبره خودروسازی ، عوامل موثر بر هزینه های کیفیت در تولید انبوه دو شرکت معتبر خودروسازی کشور( ایران خودرو و سایپا ) شناسایی گردید. نتایج پژوهش نشان می دهد که هزینه شکست داخلی یکی از عوامل موثر در افزایش هزینه خودروسازان کشور است و 59 درصد از کل هزینه های کیفیت را در بر می گیرد ، در حالی که هزینه پیشگیرانه فقط 4 درصد از هزینه های کیفیت شرکت را تشکیل می دهد و این نکته نشان دهنده آنست که هزینه های پیشگیرانه کمترین درصد از هزینه های شرکت ها است.

یکی از اهداف اولیه حسابداری مدیریت، تامین نیاز و خواست های اطلاعاتی استفاده کنندگان جهت کمک در اتخاذ تصمیم گیری های اقتصادی در ارتباط با واحد تجاری می باشد. اطلاعات حسابداری از جمله حسابداری مدیریت در تخصیص منابع اقتصادی و مالی نقش با اهمیتی دارد. یکی از مفروضات بدیهی تهیه صورتهای مالی «فرض ثبات واحدپولی» به عنوان معیار اندازه گیری فعالیت های اقتصادی است. در یک نظام مبتنی بر بهای تمام شده تاریخی، دارایی ها و بدهی ها به بهای تحصیل اندازه گیری می شود. اما با تغییر سطح عمومی قیمت ها به دلیل شرایط اقتصادی مانند تورم یا رکود یا تغییر در فن آوری، ارزش پول نیز به تناسب آن تغییر می کند، در نتیجه ارزش مبالغ گزارش شده در صورتهای مالی بر فرض ثابت بودن پول، قابل اتکاء نمی باشند. در حسابداری مبتنی بر سطح عمومی قیمت، می توان درآمدها و هزینه ها را به بهترین شیوه مقایسه نمود، زیرا از ریالهای یکسانی استفاده می شود.
پژوهش حاضر، تجزیه و تحلیل صورتهای مالی را در شرایط تورمی در چارچوب نسبت های مالی برای 38 شرکت تولیدی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1391-1387 مورد بررسی قرار می دهد. با هدف بررسی آثار تورم بر نسبتهای مالی شرکتها، اقلام مندرج در ترازنامه و صورت سودوزیان شرکتهای نمونه برای 5 سال مورد مطالعه قرار گرفت و 12 نسبت مالی (2280 نسبت) برای تمامی شرکت ها از روی صورتهای مالی مبتنی بر اقلام تاریخی محاسبه گردید، سپس تمامی صورتهای مالی مذکور، بر حسب شاخص سطح عمومی قیمت ها (شاخص تورم)، تعدیل شدند و گروه دوم نسبت ها بر مبنای بهای تاریخی همگن محاسبه گردید. آزمون فرضیه های پژوهش از طریق آزمون مقایسه زوجی و آماره t صورت گرفت. یافته های پژوهش حاکی از این است که تورم تاثیر انکار ناپذیری بر صورتهای مالی تهیه شده بر مبنای بهای تاریخی دارد چراکه تورم یکی از واقعیت هایی است که واحد اندازه گیری در حسابداری و بهای تمام شده تاریخی را به چالش می کشد. نتایج مقایسه دوگروه اقلام تاریخی و همگن نشان داد که بین نسبت های مالی محاسبه شده به بهای تاریخی شامل نسبتهای جاری، واریز بستانکار ان، گردش غیرجاری، اهرمی، سرمایه، بازده سرمایه، بازده دارایی ها، سود عملیاتی و حاشیه سود خالص در مقایسه با نسبت های محاسبه شده از روی صورتهای مالی تعدیل شده ، تفاوت معناداری وجود دارد. برای نسبت های سریع، گردش موجودی کالا و گردش جاری تفاوت معناداری مشاهده نگردید.

طی دو دهه اخیر بسیاری از کشورها اقدام به کوچک سازی دولت و واگذاری بنگاه ها به بخش خصوصی کرده اند. این فرایند که خصوصی سازی نامیده می شود، علاوه بر گسترش بخش خصوصی،‍ افزایش توان نظارتی دولت را به همراه دارد. در ایران نیز خصوصی سازی شرکت ها دولتی بر مبنای اصل 44 قانون اساسی در دستور کار قرار گرفته است. در این پژوهش با بررسی متغیر معیارهای عملکرد شرکت های خصوصی شده، قبل و بعد از واگذاری و مقایسه آن با عملکرد شرکت های خصوصی شده ترکیه،‍ سعی در تعیین نحوه تاثیر خصوصی سازی در عملکرد شرکت ها شده است. برای دستیابی به این هدف،‍ معیارهای عملکرد سودآوری، اهرم مالی و کارایی با در نظر گرفتن شرایط محیطی و تجدید ساختارهای اقتصادی، راهبری شرکتی و روش خصوصی سازی در یک دوره 12 ساله (2001-2012) و برای به ترتیب 47 و 28 شرکت واگذار شده ایران و ترکیه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بیانگر تاثیر اصلاحات اقتصادی و روش خصوصی سازی و عدم تاثیر راهبری شرکتی بر عملکرد شرکت ها بود. همچنین خصوصی سازی در طی دوره مورد بررسی بر عملکرد شرکت های ایرانی تاثیری نداشته است. اما موجب بهبود عملکرد شرکت های واگذار شده در ترکیه شده است.

این پژوهش در چارچوب نظریه اقتصاد سیاسی و با هدف شناسایی تاثیر مدیریت سیاسی بر رابطه بهره وری و هزینه حقوق صاحبان سهام شرکت ها در بورس اوراق بهادار تهران انجام شده است. در این پژوهش شرکت ها به دو گروه تقسیم گردیدند. شرکت هایی که مدیریت سیاسی بر آن ها حاکم است و سایر شرکت ها. از نظر این تحقیق مدیریت سیاسی زمانی حاکم می گردد که سهامداران عمده یک شرکت، با حداقل ده درصد سهام دارای حق رای، نهادهای حاکمیتی باشند. روش پژوهش از نوع همبستگی و مبتنی بر رگرسیون چند متغیره است و برای تجزیه و تحلیل مدل ها از تحلیل پانلی استفاده شده است. براساس یافته های پژوهش در قلمرو زمانی هفت ساله 1385 تا 1391 بر اساس یافته های پژوهش مدیریت سیاسی بر رابطه میان بهره وری و هزینه حقوق صاحبان سهام تاثیر گذار است، بنابر این با افزایش مدیریت سیاسی در شرکت ها رابطه میان بهره وری و هزینه حقوق صاحبان سهام نیز افزایش می یابد. در پژوهش حاضر رابطه میان مدیریت سیاسی و هزینه حقوق صاحبان سهام تایید نگردید. از این رو، نتایج پژوهش کاربرد نظریه اقتصاد سیاسی در شرح رفتار متغیر های مالی را تایید می نماید.

سازمان باید یک سیستم مدیریت زیست محیطی ایجاد نموده و برقرار نگهدارد. منظور از اجرای سیستم مدیریت زیست محیطی به صورتی که در مشخصات تشریح شده ، این است که این سیستم باید موجب بهبود عملکرد زیست محیطی گردد. مشخصات مبتنی بر این نظر است که سازمان به صورت ادواری سیستم مدیریت زیست محیطی خود را بازنگری و ارزیابی می نماید تا فرصت های بهبود و چگونگی به کارگیری آنها را شناسایی کند. این تحقیق در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1386 تا 1392 انجام گرفته است. برای انجام تجزیه وتحلیل از نرم افزارEviews و مدل پنل دیتا استفاده گردیده است. نتایج تحقیق حاکی از آن بود که بین دارا بودن گواهی ایزو 14001 با ارزش شرکت و دارایی های نامشهود رابطه مستقیم و مثبت وجود دارد. همچنین به بررسی رابطه بین ارزش شرکت و دارایی نامشهود پرداخته شده است که رابطه مستقیم و مثبت تایید گردید. سیستم مدیریت زیست محیطی می تواند باعث افزایش ارزش شرکت و جذب سرمایه گذاران شود.

ادبیات موجود نشان می دهد که بهبود کیفیت گزارشگری مالی می تواند به کاهش نوسان بازده نامتعارف سهام منجر شود. کیفیت گزارشگری مالی نیز متاثر از تغییرپذیری اقلام تعهدی است. لذا هدف این پژوهش بررسی اثر تغییرپذیری اقلام تعهدی و اجزای بنیادی و اختیاری آن بر نوسان بازده متعارف و نامتعارف آتی سهام است.
در این پژوهش تعداد 107 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی 1386 تا 1390 مورد بررسی قرار گرفته است. نوسان بازده نامتعارف سهام با استفاده از مدل فاما و فرنچ و تغییرپذیری اقلام تعهدی نیز در یک بازه زمانی سه ساله محاسبه شده است. برای آزمون فرضیه های پژوهش از تحلیل رگرسیون به روش داده های ترکیبی استفاده شده است. نتایج بررسی نشان می دهد که تغییرپذیری اقلام تعهدی بر نوسان بازده نامتعارف و متعارف آتی سهام تاثیر منفی و معنی دار دارد. علاوه براین، جزء بنیادی تغییرپذیری اقلام تعهدی نسبت به جزء اختیاری آن، تاثیر قوی تری بر نوسان بازده نامتعارف و متعارف آتی سهام دارد.