نشریه مدیریت استاندارد و کیفیت
سال چهارم شماره 4 (پیاپی 11، زمستان 1392 و بهار 1393)

پیش از این الگوهای رایج سازماندهی بنگاه بر معیارهایی چون وظیفه، محصول، جغرافیا و بازارهای هدف مبتنی بود و طراحی ساختار درونی بنگاه ها را مورد توجه قرار میداد. اما با گسترش شبکه های همکاری و مشارکت میان سازمان ها، مسئله ی طراحی سازمان براساس ساختار شبکه ای به موضوعی مورد توجه برای مدیران و سیاست گذاران دنیای کسب و کار تبدیل شده است. با شکل گیری و بلوغ ساختارهای شبکه ای در سازمان و حتی اجتماعات حرفه ای، مسئله ی کنترل و مدیریت این نوع ساختارها از چالش ها و دغدغه های مدیران این ساختارها محسوب می شود که نیازمند مطالعات عمیق بر این ساختارها و معرفت شناسی شبکه هاست. در این مقاله با بررسی چالش های فراروی سازمان ها و چرایی ورود آنها به سوی ساختار شبکه ای، با تحلیل سه لایه ای برای غنی سازی دستگاه معرفتی سازمان این ساختار به عنوان الگوی نوین کسب و کار معرفی می شود و در ادامه با تعریف شبکه و سازمان شبکه به گونه شناسی مدیریت شبکه با توجه به این تحلیل میپردازد.

هدف استانداردسازی دستیابی به یک محصول استاندارد است که حاصل سازمان و فرایند استاندارد میباشد. یک محصول استاندارد محصولی است که کمینه الزامات لازم را داشته باشد. محصول استاندارد از نظر حاکمیت، محصولی است که دارای کمینه الزامات لازم برای اینکه منابع ملی را به خطر نیندازد، باشد. برای رسیدن به یک محصول با کیفیت باید از مسیر استانداردسازی سازمان و فرایند گذشت. نمیتوان به یک محصول با کیفیت دست یافت مگر اینکه کمینه الزامات مندرج در استانداردها را رعایت کرد. راهبردی که برای طراحی، تولید و بهرهبرداری یک محصول استاندارد درنظر گرفته می شود براساس چرخهی اکتساب سازماندهی میشود. چرخهی اکتساب هنگامی منجر به شکلگیری یا اکتساب یک محصول استاندارد می شود که از کمینه بخشهای امکانسنجی، طراحی، ساخت و بهرهبرداری تشکیل شود. هر یک از این بخشها برای فعالیتهای خود نیازمند سازماندهی هستند؛ بههمین دلیل برای انجام فعالیتها و استفاده از فرایندهای استاندارد نیاز به سازماندهی و ایجاد بستر مناسب وجود دارد. در چرخهی اکتساب محصول بهطور معمول چهار سازمان امکانسنجی، طراحی، تولید و بهرهبرداری طرحریزی میشود. لزوم توجه به سازماندهی از این منظر اهمیت دارد که بستر مناسبی را برای جاریسازی فعالیتهایی که انگیزهی تشکیل سازمان بوده است، فراهم میکند. همچنین برای اینکه فعالیتی صورت گیرد نیازمند فرایند است و توصیه می شود فرایندها را متناسب با نقش سازمانی که در آن دارند طرحریزی کرد.

اهمیت و ضرورت استانداردسازی سامانه ها و محصولات به منظور دستیابی به کیفیت در عملکرد، کاهش هزینه های چرخه عمر و زمان تحویل محصول بر کسی پوشیده نیست. همانطور که میدانیم یکی از معیارهای کیفی که موجب مزیت رقابتی در بازارهای جهانی است، تولید محصول استاندارد است. انتخاب رویکرد درست استانداردسازی با توجه به نقش آن در چرخه عمر محصول به منظور تولید محصول استاندارد از چالش های مهم و اساسی است که همواره ذهن صنعتگران و کاربران صنایع مهم کشور را به خود مشغول ساخته است. این مقاله تلاشی برای حل این مسئله بوده و به تعریف یک الگوی جامع تطبیقی جهت طرحریزی، اجرا و پایش فرایند استانداردسازی فناوری و محصول پرداخته است. لذا ابتدا مروری گذرا بر اهمیت و نقش استانداردسازی در چرخه ی عمر محصول و رویکرد استانداردسازی وزارت دفاع آمریکا1 انجام و سپس یک مدل تطبیقی به منظور استانداردسازی فناوری و محصول ارائه شده است. این مدل بر پایه ی سه بعد اصلی استوار است: برنامه، فناوری و محصول. در ادامه، هر یک از ابعاد و مولفه های مدل، تبیین و تشریح شده و در نهایت فواید اجرا و تحقق آن جمع بندی می شود. این مدل تطبیقی، در واقع یک الگوی اجرایی پیشنهاد می کند که کل چرخه استانداردسازی فناوری و محصول را بهبود می بخشد.

تداوم کسب و کار یک سازمان و بقای آن در عرصه ی رقابت، در گرو موفقیت در حفظ امنیت اطلاعات حیاتی خود و ذینفعان است. استاندارد ISO/IEC 27001 برای نخستین بار در سال 2005 مجموعه ای از کنترل های امنیتی فیزیکی، مدیریتی و فنی را یکجا جمع کرد و به عنوان نظام مدیریت امنیت اطلاعات منتشر شد. در سال 2013 تجربیات موفق و ناموفق سازمان ها در ایجاد امنیت اطلاعات و ارتقای واقعی سطح امنیتی با بهره گیری از این استاندارد منجر به انتشار ویرایش جدیدی از آن گردید.
در این مقاله، با دانسته فرض کردن الزامات استاندارد ویرایش سال 2005، تغییرات کلی ویرایش سال 2013 مرور خواهد شد. همچنین مدل عملیاتی برای انطباق نظام های استقرار یافته براساس استاندارد ویرایش 2005 به ویرایش 2013 ارائه خواهد شد.

سطح آمادگی ساخت و تولید1 (MRL)، یک مقیاس اندازه گیری است که برای آمادگی ساخت و تولید به کار می رود تا درباره ی بلوغ و مخاطره ی ساخت و تولید یک سیستم، ارزیابی و بحث نماید. این ابزار برای اطمینان از پیشرفت صحیح مرحله های چرخهی عمر دستیابی دفاعی و دستیابی بلوغ ساخت و تولید در سیستم های پیچیده طراحی شده است. 10 نوع سطح آمادگی تولید (MRL) در ارتباط با نه سطح آمادگی فناوری تعریف می شوند. تعیین سطوح آمادگی تولید توسط ارزیابی نه حوزه، شامل پایهی فناوری و صنعتی، بودجه و سرمایه گذاری، کیفیت، مدیریت تولید، تجهیزات، کارکنان تولید، بلوغ طراحی، امکانسنجی و کنترل فرایند و مواد انجام می شود. هرکدام از این حوزه ها به موضوعات جزئیتر تقسیم میشوند و متناسب با سطوح MRL راهنمایی برای ارزیابی آنها و امتیازدهی در قالب ماتریس تدوین شده است. سطوح آمادگی ساخت و تولید قصد دارند تا انتظارات را برای یک برنامه در هر فاز چرخه ی عمر دستیابی دفاعی در مدیریت اکتساب تعیین کنند. اگر یک برنامه به هدف سطوح آمادگی تولید خود دست نیابد، طرح بلوغ ساخت و تولید و برنامهی کاهش مخاطره تعیین میشود. با ارزیابی آمادگی ساخت و تولید از بدو طراحی میتوان قابلیت تولید سامانه ها را در سازمان های دفاعی افزایش داد.

با افزایش رقابت در عصر حاضر و تغییر و تحولاتی که در فناوری های امروزی وجود دارد، سازمان ها برای رویارویی و مقابله با عدم اطمینان، حفظ موقعیت، گسترش عرصه ی رقابتی خود و بهره گیری مناسب از منابع، نیاز به نوآوری و بهبود عملکرد در محصولات و خدمات خود دارند. عوامل متعددی در بهبود نوآوری و عملکرد آن نقش ایفا میکنند. دراین پژوهش با استفاده از رویکرد معادلات ساختاری به بررسی تاثیر مدیریت کیفیت فراگیر و یادگیری سازمانی بر عملکرد نوآوری با مطالعه موردی در شرکت زمزم اصفهان پرداخته شده است. در این پژوهش با استفاده از رویکرد معادلات ساختاری و نرم افزار Amos ویرایش 18 به بررسی 4 فرضیه که شامل تاثیر مدیریت کیفیت فراگیر بر عملکرد نوآوری، تاثیر مدیریت کیفیت فراگیر بر یادگیری سازمانی، تاثیر یادگیری سازمانی بر عملکرد نوآوری و بررسی تاثیر یادگیری سازمانی به عنوان متغیر میانجی موثر بر تاثیر مدیریت کیفیت فراگیر بر عملکرد نوآوری پرداخته شده است. با توجه به اطلاعات بهدست آمده از طریق پرسشنامه و تجزیه و تحلیل داده تمامی فرضیات در سطح اطمینان 95 درصد تایید شدند.

در عصری که محصولات به صورت فزایندهای همگن شده اند، کیفیت خدمات یکی از مهمترین منابع تمایز و منحصر به فرد بودن است. مدیران سازمان ها باید بدانند که کیفیت خدمات یک راهبرد سودآور برای سازمان است. خدمات مطلوب جوهره ی فعالیت مشتری گرایانه است. در ادبیات بازاریابی خدمات، روش های متنوعی برای ارزیابی کیفیت خدمات به چشم می خورد که برخی از این روش ها نتیجه مدلهای مفهومی برای درک فرایند ارزیابی و برخی دیگر از تحلیل ها و آزمایشات تجربی است.
در این مقاله، ابتدا به ارائه و آزمون مدلی از چگونگی تاثیر کیفیت خدمت دریافتی بر رضایت مشتری در خدمات پس از فروش شرکت ایران خودرو و سپس، به بررسی نتایج این رضایت مندی خواهیم پرداخت. این مدل تلفیقی از شاخص رضایت مشتری آمریکا و مدل سروکوال است. سپس این مدل در قالب پرسشنامه ای ساختارمند مورد ارزیابی و تحلیل ساختاری قرار می گیرد. پس از جمع آوری و تحلیل اعتبار پرسشنامه، مدل نهایی را در چارچوب مدل معادلات ساختاری مورد تحلیل، تفسیر و تخمین دادهای قرار داده تا مدل از برازندگی دادهای برخوردار شود. سپس نتایج بهدست آمده از تحقیق تحلیل و بررسی شده است.

در دهه ی اخیر شبکه های کسبوکار ارزش قابل توجهی را نصیب فعالان عرصه ی کسب و کار به خصوص شرکتهای کوچک و متوسط کرده است. از این رو شرکت های بسیاری با هدف توسعه ی کسبوکار خود در جهت ایجاد چنین شبکه هایی سرمایه گذاری فراوانی انجام داده اند. در واقع این امر سبب شده تا شرکتها تعامل خود را با یکدیگر بیشتر کرده و از طریق حفظ شایستگی اصلی درون شرکت و تبادل اطلاعات، تجربه و منابع ارزشمند، برای خود و سایر شرکت های موجود در شبکه مزیت رقابتی کسب کنند. اما با توجه به گستردگی و اهمیت این موضوع و مفید بودن آن در کشور ما مطالعات اندکی پیرامون این موضوع صورت گرفته است. لذا این مقاله سعی کرده است تا با بررسی و تحلیل مفاهیم کلیدی کاربردی در شبکه های کسبوکار، زمینهی لازم برای ورود صاحبان کسبوکار و محققین را به این حوزه فراهم کند.

مدیریت دانش به مزایای بلند مدت همکاری و به اشتراکگذاری اطلاعات و دانش در طول زنجیرهی تامین و برای تمام اعضای آن تاکید دارد. با توجه به طبیعت پراکنده ی عناصر زنجیره ی تامین و به دنبال آن پراکندگی دانشی که در این عناصر وجود دارد نیاز به فرایندهای مدیریت دانش در سازمانها امری ضروری است. به تازگی بررسی نقش مدیریت دانش مشارکتی و جمعی بر افزایش کارایی زنجیره ی تامین، توجه افراد دانشگاهی و مدیران صنایع را به خود جلب کرده است. هدف این مقاله شناسایی معیارهای تاثیرگذار مدیریت دانش مشارکتی بر افزایش یکپارچگی زنجیره ی تامین و اولویتبندی آنهاست.
برای این منظور، ابتدا با مرور مقالات قبلی و نظرسنجی از خبرگان با روش دلفی چارچوبی مفهومی و سلسله مراتبی از این معیارها ارائه شده است. سپس به منظور وزندهی و ارزیابی عوامل به دست آمده از فنون AHP و FAHP استفاده شده است. در این فنون در بعد درون سازمانی، ایجاد واحد مدیریت دانش و در بعد برون سازمانی، فشار رقبا برای پیاده سازی فرایندهای مدیریت دانش جمعی از جمله مهمترین عوامل تاثیرگذار نقش مدیریت دانش جمعی بر یکپارچگی زنجیره ی تامین هستند. نتایج نشان میدهند که فن FAHP اولویت یک معیار را با اطمینان بیشتری نشان می دهد.