فهرست مطالب
فصلنامه پژوهش های ادبی - قرآنی
سال سوم شماره 4 (پیاپی 12، زمستان 1394)
- تاریخ انتشار: 1394/12/22
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحات 7-25برخی از آیات قرآن کریم افزون بر معنایی که در ضمن فضای سیاقی و بافت زبانی افاده می کنند، قابلیت دلالت بر معانی دیگر، با چشم پوشی از سیاق متنی را نیز دارا هستند که از این معانی، در این پژوهش به مدلول فراسیاقی یاد می شود. کشف چنین دلالت هایی در کنار پایبندی به اصول و ضوابط تفسیری، در سایه جداسازی و تقطیع گزاره های قرآنی و یا فرانگری از تنگناهای سیاق متنی آیات، امکان پذیر است. شیوه بیانی بی بدیل، قرآن به دلیل برخورداری از شاخصه ها و مولفه هایی چون ذووجوه بودن، جامعیت دلالی در قالب ساختارهای موجز، قابلیت چند معنایی و تکرار گزاره های یکسان در مجموعه ها و سیاق های معنایی متفاوت، که جملگی برخاسته از ماهیت زبانی و ساختار خاص ادبی آیات قرآن کریم است، اعتبارمندی استنباط های فراسیاقی را فراهم می آورد. در این پژوهش، کوشش بر آن است تا با رویکردی توصیفی تحلیلی، بر پایه ویژگی های زبان شناختی و ادبی آیات قرآن، با تکیه بر منابع اصیل علوم قرآن و مصادر ادبی، ضمن ارائه نمونه ها و شواهدی عینی از آیات قرآن به اعتبارسنجی این رویکرد معناشناختی، در تبیین آیات پرداخته شود. نتیجه پژوهش نشان می دهد که در روایات تفسیری اهل بیت(ع) نیز، مدلول فرا سیاقی قرآن، معتبر شناخته شده است.کلیدواژگان: سیاق قرآن، فراسیاق، ادبیات قرآنی، معناشناسی، روایات تفسیری
-
صفحات 26-55قصه پردازی را می توان نخستین هنر آدمی در عرصه ی کلام دانست. قرآن کریم نیز برای پند و راهنمایی بشر از بیان قصه استفاده نموده و زندگی بسیاری از پیامبران را در قالب قصه آورده است. پژوهش حاضر، ضمن بررسی خویشکاری ها در متن داستان های قرآن برمبنای دیدگاه پراپ (1982) تلاش دارد به این سوالات پاسخ دهد که: آیا هر سی و یک خویشکاری پراپ را می توان در داستان های قرآن یافت؟ آیا با توجه به خویشکاری های یافته شده می توان اولویت های قرآن را ترسیم کرد؟ آیا پس از تحلیل داستان های قرآن با دیدگاه پراپ می توان گفت چه شباهت ها و تفاوت هایی بین متن داستان های قرآن با سایر داستان ها وجود دارد؟ به طور کلی، خویش کاری یعنی، عمل شخصیتی از اشخاص قصه که در پیشبرد قصه حائز اهمیت و از نظر پراپ کوچک ترین جزء سازنده ی قصه های پریان است. تحلیل داستان های قرآن که از ترجمه ی محمدرضا صفوی اقتباس شده، نشان می دهد که: به طور کلی، می توان کلیه ی خویشکاری های پراپ را در داستان های قرآن یافت، اما ماهیتا متفاوت است و بعضی از این خویشکاری ها در قرآن دارای انواعی است که در دیدگاه پراپ اشاره نشده است. در قرآن ترسیم هنجارها (بایدها و نبایدها)، خبرگیری و خبردهی از عقاید و تلاش برای اصلاح عقاید ناصواب، احساس کمبود افراد و التیام این کمبودها، شرارت گمراهان و در نهایت مجازات آنان و ارائه ی نشانه هایی ماورایی بر نبوت پیامبران از اولویت های اساسی هستند. علی رغم شباهت هایی همچون به کارگیری خویشکاری های کلی پراپ در سیر پیشبرد داستان ها و نیز وجود جفت هایی همچون خبرگیری-خبریابی، شرارت-مجازات و کمبود- التیام کمبود، اختلافاتی نیز مشهود است. تفاوت در ماهیت خبرگیری و خبریابی، عوامل ماورایی و پاداش های بیشتر معنوی از جمله تفاوت های داستان های قرآن با یافته های پراپ هستند.کلیدواژگان: داستان های قرآن، پراپ، خویشکاری، قهرمان، شریر
-
صفحات 56-82یکی از مباحث مهم در تحلیل و تفسیر آیات قرآن کریم بررسی واژه ها می باشد.خواستگاه هر واژه، در فهم مطالب هرعبارت بسیار تاثیر گذار است. این مقال به بررسی و بیان واژه ویل و کاربرد آن در آیات قرآن کریم می پردازد. روشن شدن جایگاه و معنای اصیل لغت مورد نظر، می تواند مخاطب را به فضای نزول قرآن برده و درک وی را از غرض کاربردی واژه در آیات ،روشن نماید. ویل در لغت عرب برای بیان حسرت و اندوه فراوان برای یک عمل شر و اندوهناک و دارای عذاب وعواقب شدید به کار می رود.و یکی از واژه هایی است که خداوند از آن برای ابراز تنفر و وعید عذاب استفاده کرده است.. از جمله ی مخاطبین این واژه، کافران، مشرکان، می باشند که در اثر انجام اعمال یا ترک افعالی مورد خشم پروردگار قرار می گیرند و مشمول عذاب سخت الهی واقع می شوند. پس از بیان معنای ویل با استفاده ازلغت نامه های معتبرعربی به جمع آوری آیاتی که کلمه ویل در آنها به کار رفته پرداخته ایم واحیانا به تفسیر مختصری از آنها اشاره شده است.ازمهمترین یافته های این مقاله می توان به این نکته اشاره کرد که هر جا قرآن کریم از این واژه استفاده کرده است ، بیشترهشداربه کافران و معاندان بوده است.و به آنان وعید عذاب و آتش داده است. ویل برای کسانی است که پیامبران و سفراء الهی را تکذیب نمودند و نسبت ناروا مثل دروغگویی یا جنون یا سحر به آنها دادند.کلیدواژگان: قرآن، ویل، کاربرد ادبی، کافران، مشرکان
-
صفحات 83-97بینامتنیت گویای این امر است که هر متنی در برهه ای از زمان ،تحت تاثیر آثار قبل خود بوده و با تغییر و تحول آثار پیشین، به خود هویتی متنی بخشیده است.اگراین متن نوین را بشکافیم، می توان به وضوح و البته با دقت و تامل، ارجاعاتی به آثار قبل آن دید.اگر خواسته باشیم به عبارتی دیگر توضیح دهیم، این است که هر نویسنده ای در بنیان و اساس آرا و افکارش می توان ،اندیشه ها و تفکرات افکار دیگر نویسندگان و ادبا و شعرا را دید.همین دیدگاه بینامتنیت نام دارد که در سایه سار این نوع نگرش، هر متنی زاییده ی آرا و اندیشه های متون قبل خویش است. در این باره، بلوم می گوید که هنرمند متاخر همیشه در اضطراب تاثیرگذاری از هنرمند پیشین است که مبادا کارش به کپی برداری محض تبدیل شود.بسیاری از شعرا و ادبا در حین کاربرد مضامین، افکار، حکایات، تمام اهتمام خود را در این مصروف می دارند که از الفاظ و تراکیب و عبارات قرآنی بهره می گیرند .یکی از این نویسندگان زبر دست ،سعدی شیرین سخن است که در حد وسیع از آیات وحی و احادیث اهل بیت علیهم السلام در گلستان همیشه خوشش از قرآن و نهج البلاغه استفاده کرده است. این پژوهش با هدف نمایاندن بینامتنیت قرآنی و نهج البلاغه در گلستان صورت گرفته است تا در پایان بتوان با رنگ و روی قرآنی و سخنان مولا علی ابن ابی طالب علیه السلام در گلستان سعدی بیش از پیش آشنا شد.
بینامتنیت گویای این امر است که هر متنی در برهه ای از زمان ،تحت تاثیر آثار قبل خود بوده و با تغییر و تحول آثار پیشین، به خود هویتی متنی بخشیده است.اگراین متن نوین را بشکافیم، می توان به وضوح و البته با دقت و تامل، ارجاعاتی به آثار قبل آن دید.اگر خواسته باشیم به عبارتی دیگر توضیح دهیم، این است که هر نویسنده ای در بنیان و اساس آرا و افکارش می توان ،اندیشه ها و تفکرات افکار دیگر نویسندگان و ادبا و شعرا را دید.همین دیدگاه بینامتنیت نام دارد که در سایه سار این نوع نگرش، هر متنی زاییده ی آرا و اندیشه های متون قبل خویش است. در این باره، بلوم می گوید که هنرمند متاخر همیشه در اضطراب تاثیرگذاری از هنرمند پیشین است که مبادا کارش به کپی برداری محض تبدیل شود.بسیاری از شعرا و ادبا در حین کاربرد مضامین، افکار، حکایات، تمام اهتمام خود را در این مصروف می دارند که از الفاظ و تراکیب و عبارات قرآنی بهره می گیرند .یکی از این نویسندگان زبر دست ،سعدی شیرین سخن است که در حد وسیع از آیات وحی و احادیث اهل بیت علیهم السلام در گلستان همیشه خوشش از قرآن و نهج البلاغه استفاده کرده است. این پژوهش با هدف نمایاندن بینامتنیت قرآنی و نهج البلاغه در گلستان صورت گرفته است تا در پایان بتوان با رنگ و روی قرآنی و سخنان مولا علی ابن ابی طالب علیه السلام در گلستان سعدی بیش از پیش آشنا شد.کلیدواژگان: قرآن کریم، روایات، بینامتنیت، سعدی، گلستان -
صفحات 98-116قرآن کریم که در 1400 سال پیش در سرزمین حجاز بر رسول الهی حضرت محمد (ص)، برای هدایت و تربیت انسانها نازل گردید، در تعامل فرهنگی و سیاسی ، بسیاری از نیازهای اخلاقی، اجتماعی ،اقتصادی،و فرهنگی مردم آن زمان را تامین کرد ، اما با دیدگاه تاریخی نگری به قرآن، برخی از مستشرقین معتقدند که این کتاب از ادبیات و فرهنگ زمانه، تاثیر فراوانی پذیرفته و آموزه های آن ، مقتبس از آداب و رسوم عرب معاصر نزول می باشدو با این تفکر قرآن نمی تواند پاسخگوی تمام نیازهای متغیر مردم در اعصار و امصار گوناگون باشد .در این مقاله، تشریح می شود که اگرچه در ظاهر بخش هایی از قرآن اقتباس شده از ادب زمانه می باشد، اما حقیقت این است که این کتاب با بهره برداری هوشمندانه از واژگان و مکاتب زمان نزول به تدریج قانونمندی نموده و مترصد تربیت انسانها بوده است، علیهذا لازم است قرآن همراه با تجزیه و تحلیل فضا ،جو و شان نزول آیات کریمه اش، زمان شناسی و ترجمه ی فرهنگی، علمی و تاریخی شود و مفسرین و مترجمین باید با توجه به عناصر زمان و مکان و با اقتباس از داستان های تاریخی و دستورات تربیتی و عقیدتی قرآن وبا عنایت به استواری و ثبوت این کتاب ،برداشتهای عصری و فرهنگی مناسب را در آن لحاظ نموده ؛و قرآن را با زبان و فرهنگ روز ترجمه نمایند.کلیدواژگان: قرآن، اقتباس، ادب زمانه، مستشرق، یوسف دره حداد
-
صفحات 117-143تعلیق، مفهومی است که مرزهای آن از سطح مفهوم بودگی و شناختی صرف فراتر می رود و از حوزه نظری، به سوی حوزه های عملی با ساز و کارهایی موثر، متمایل است. تحدید این موضوع به زمینه های نظری صرف، آن را به یک موضوع منفعل، همچون بی نهایت موضوع دیگر که در موقعیت انفعالی بازشناسی یا بازسازی قرار دارند، تبدیل می کند. البته، این ویژگی کاربردی و عملی، منجر به نادیده گرفتن جنبه های مفهومی تعلیق نمی شود؛ زیرا هر عملی، هر چند جنبه های شناختی آن طبیعی و ناپیدا شده باشند، به ناگزیر، مبتنی بر زمینه های نظری است. بر این اساس، در این نوشتار، نخست، به طور فشرده، جنبه ها و زمینه های نظری این مفهوم بازکاوی شده است و سپس، سوره نبا، به عنوان نمونه ای عملی تحلیل شده است. نگارندگان بر این باورند که متن قرآن کریم، یکی از بهترین گزینه های پژوهش در این زمینه است و قوی ترین و در عین حال، موجزترین جلوه های تعلیق در این متن وجود دارد. تعلیق در سوره نبا، به گونه ای چند لایه و متراکم، متن را از شیوه های خطی معمول روایی جدا ساخته است و با ایجاد احساس شگفتی و ابهام و سرگردانی و انتظار و نیز با برانگیختن پرسش های ضمنی پیاپی، هر آنچه را لازمه یک اثر بزرگ ادبی است، در یک ساختار منسجم و در عین حال پیچیده و غیر قابل پیش بینی، فراهم آورده است.کلیدواژگان: سوره نبا، تعلیق روایی، روایت چند لایه
-
صفحات 144-169ماجرای خلقت آدم(ع) ، از جمله داستان های قرآنی است که در متون تفسیری و بویژه تفسیرهای عرفانی، با ظرایف خاصی همراه می باشد. در این میان، کشف الاسرار میبدی با زبانی نمادین و تصویری، به تفسیر عرفانی این داستان می پردازد. روایت میبدی از این ماجرا، در نوبه ثالثه کشف الاسرار، لایه های درونی و دلالت های معنایی فراوانی دارد. نظر به تعدد سطوح رمزگانی در این داستان، این پژوهش به رمزگان شناسی این متن نظر داشته است. در بررسی رمزگان های یک متن، تقسیم بندی ها و نظریه های مختلفی مطرح است و این پژوهش بر اساس الگوی پنج گانه بارت انجام شده است. با توجه به ویژگی های این الگو، همچون روایت محور بودن، توجه به رمزگان های فرهنگی و ایدئولوژیکی که در متون تفسیری عرفانی جایگاه ویژه ای دارد پژوهش حاضر این الگو را اساس بررسی رمزگان ها قرار داد. محدوده این پژوهش نیز تفسیر آیات سی ام تا سی و هشتم سوره بقره در نوبه ثالثه کشف الاسرار بوده است. نتایج این بررسی، نشان می دهد در داستان خلقت آدم(ع) به روایت میبدی انواع رمزگان های هرمنوتیکی، کنشی، معنایی، نمادین و فرهنگی درخور تشخیص است. برخی از این رمزگان ها از نص صریح قرآن هم برداشت می شود و برخی، شاخ و برگی است که میبدی به این داستان می دهد. از بین انواع مذکور ، رمزگان هرمنوتیکی و کنشی، بیش ترین نقش را در پیشبرد فرایند داستان ایفا می کنند.کلیدواژگان: بارت، خلقت آدم(ع)، کشف الاسرار، میبدی، رمزگان، نشانه شناسی لایه ای
-
Pages 7-25Some ayahs of the Holy Quran, besides the meanings they convey through co-text and context, have an implication capability ignoring textual context. In the present study such meanings are termed as extra-contextual referents. Discovery of these implications, accompanied by a commitment to the principles and criteria of exegesis, is possible through separation and segmentation of Quranic propositions or developing a perspective beyond the straits of co-texts of ayahs. Having characteristics such as equivocality, implicational universality in concise structures, polysemy and the repetition of statements in different conceptual contexts, all of which being due to the literary nature and the special literary structure of the Quran, the matchless expression method of the Quran allow the validity of extra-contextual inferences. In this study, which takes a descriptive-analytical approach and is based on Quranic linguistic and literary features, we tried to validate this semantic approach to explicating ayahs, relying on original resources in Quranic studies and literary references while presenting examples and evidence from the Quran. The findings show that in interpretive narrations of Ahl al-Bayt too, extra-contextual referents is recognized as valid.Keywords: Quranic context, extra, context, Quranic literature, semantics, interpretive narrations
-
Pages 26-55Story telling can be considered human's first verbal art. The Holy Quran has employed narrating prophet's stories as means for human guidance. The present article tried to answer the following questions by studying functions in Quranic stories according to Propps view: can all Propp's thirty one functions be found in Quranic stories? Can Quranic priorities be depicted considering the functions observed? After analyzing Quranic stories using Propp's approach, is it possible to say what are the similarities and the differences between the texts of Quranic stories and other stories? As a whole, function is an act of a character important for the story development and based on Propp, it is the smallest constituting part of a fairy tale.
The analysis of the data collected from Safavis translation of the Quranic stories show that: 1) all Propp's functions can be found in Quranic stories, but they are different in nature and some of these functions in the Quran have types not included in Propp's view. Representing norms (dos and donts), finding about other's beliefs and presentation of one's beliefs and endeavor to correct false beliefs, individual's sense of lack and remedy for such lack, the villainy of the misled and their punishment, as well as presenting metaphysical signs for the prophethood of the prophets are the main priorities in the Quran. In spite of some similarities including the application of Propp's general functions in the story development, and the existence of binaries such as spying vs information-giving, villainy-punishment and lack-remedy, a number of differences are also observable. Differences in the nature of spying vs information-giving, metaphysical elements and spiritual rewards are some of the differences found in Quranic stories as contrasted with Propp's findings.Keywords: Quranic stories, Propp, function, hero, villain -
Pages 56-82One of the main issues in the analysis and interpretation of the Quranic ayahs is analyzing words. The root of each word is highly influential in understanding phrases in which they are used. This article explores the word wail and expresses its application in the Holy Quran. Clarification of the position and the original meaning of the word in question can take the addressees to the situation of the Quran being sent down and illuminate their understanding of the intended use of the word in ayahs.
The Arabic word wail is used to express regret, great grief and sorrow for an evil and sorrowful act with severe punishment and consequences. It is one of the words that Allah has used to express hatred and threats of punishment. A group addressed using this word are the disbelievers who as a result of committing wrongful deeds or refusing to do rightful deeds deserve the wrath of Allah and are subject to divine painful chastisement.
After exploring the meaning of the word wail using reliable Arabic dictionaries, the ayahs in which this word has been used were collected and in some cases a brief interpretation of them were provided. One of the most significant findings of the present study is that in most cases the word in question has been used to warn the disbelievers and the obstinate opponents and such applications have accompanied threats of punishment and hellfire for them. "Wail" is for those who denied prophets and divine messengers and attributed improper characteristics such as lying, madness and using magic to them.Keywords: the Quran, wail, literary, the disbelievers, the polytheists -
Pages 83-97Intertextuality points to the fact that any text at some point in time, has been under the influence of earlier works and through changes in previous works, it has found textual identity. If we analyze the new text meticulously, we will clearly see references to earlier works. In other words, in the essence of all writer's thoughts and ideas one can notice ideas and thoughts of other writers, men of letters and poets. This is called intertextuality based on which every given text is given birth from the ideas and thoughts available in previously existing texts. Harold Bloom writes, in this regard, that the artist/author is always feeling the anxiety of influence of the former artist/author lest his work become a mere copy.
Many poets and men of letters while applying concepts, thoughts and anecdotes, put all their efforts in using Quranic words, combinations and phrases. Saadi, a highly skilled writer, extensively used Ayahs and Ahadith from the Quran and the Nahj al-Balagha in his ever-pleasant Gulistan. This study aims at revealing Quranic and the Nahj al-Balagha intertextuality in Gulistan in order to familiarize readers more with the Quranic color and the sayings of Imam Ali Ibn Abi Talib (UHBP) in Sadi's Gulistan.Keywords: the Holy Quran, Ahadith, intertextuality, Saadi, Gulistan -
Pages 98-116The Holy Quran, sent down to Prophet Muhammad around 1400 years ago in Hejaz for training and guiding humankind, supplied many moral, social, economic and cultural needs of people of that time. However, from a historical viewpoint on the Quran, a group of orientalists believe that the Quran has been greatly affected by the literature and culture of that time and its teachings are adapted from costumes and traditions of Pre-Islamic Arabs. Yet in the present article, it is elucidated that although apparently parts of the Quran are adapted from the literature of its time, it has been that this book has aptly utilized the words and literary schools of the time of the Quran being sent down and has gradually set regulations to train humans. This being said, it is necessary that the Quran be historicized and translated culturally and scientifically together with analyses of settings, atmosphere and Asbāb al-nuzūl of ayahs. Exegetes and translators of the Quran thus need to provide interpretations matching the needs of the present time and culture and translate the Quran into the language and culture of the time, by adapting from Quranic historical stories as well as its educative and doctrinal orders bearing in mind the stability and fixity of this book.Keywords: the Quran, adaptation, literature of the time, orientalist, Yousef Dareh Haddad
-
Pages 117-143Suspension is a concept whose boundaries go beyond the mere concepts of being and cognition and inclines towards practical (rather than theoretical) areas with effective mechanisms. Limiting suspension to pure theoretical issues make it a passive topic, like thousands of other topics which are at passive positions of recognition or reconstruction. It goes without saying that such functional and practical features cannot make us ignore the conceptual features of suspension because each action, however its cognitive aspects be natural and invisible, inevitably, is based on theoretical considerations. Accordingly, in this article, first, we succinctly analyzed the theoretical aspects and fields of this concept and then analyzed Surah Al-Naba, as a practical sample.
The authors of this article believe that the Quran is one of the best texts for this research purpose, and the strongest and yet the most succinct expressions of suspense are found in Quranic text. Suspension in Surah Al-Naba in a multi-layered and dense condition separates the text from typical linear narratives and through creating a sense of surprise, ambiguity, wandering and waiting and by raising successive implicit questions provide in a coherent, yet complex and unpredictable, structure everything a great literary work requires.Keywords: Surah Al Naba, narrative suspension, multi, layer narration -
Pages 144-169The story of the creation of Adam is one of the Quranic stories associated with certain subtleties in exegetic texts, especially mystical exegeses. Among them, Maybodi's Kashf al-Asrar offers a mystical exegesis of this story in asymbolic and pictorial language. His narration of this story in the third chapter of Kashf al-Asrar has many inner layers and implications. We studied these various code layers in the present article. There are different classifications and theories used to analyze the codes of a given text and this study was carried out based on Barthe's Five Codes. Considering the features of his codes such as being narrative-based, and attention to cultural and ideological codes, which have a special place in mystical exegeses, we selected his theory as the basis of our analysis, covering ayahs 30th to 38th of Surah Al-Baqarah in the third chapter of Kashf al-Asrar. The results of this research show that in the story of the creation of Adam, as Maybodi narrated it, there are a variety of hermeneutic, proairetic, semantic, symbolic and cultural codes. Some of these codes can be inferred from the Quranic text and some are Maybodi's additions. Among the aforementioned codes, hermeneutic and proairetic codes play the greatest role in developing the story process.Keywords: Barthes, creation of Adam (UHBP), Kashf al Asrar, codes, layered semiotics
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.