فهرست مطالب

پژوهشنامه اقتصادی
پیاپی 23 (زمستان 1385)

  • تاریخ انتشار: 1385/11/15
  • تعداد عناوین: 12
|
  • مهدی تقوی صفحه 13
  • پرویز داودی*، علی اصغر سالم صفحه 15
    در این پژوهش جهت بررسی آثار تغییر قیمت بنزین در اقتصاد، به محاسبه تغییر رفاه مصرف کنندگان دهک های مختلف درآمدی، ناشی از افزایش 30 درصدی قیمت بنزین با استفاده از دو معیار «تغییر معادل» و «تغییر جبرانی» طی دوره زمانی 82-1375 پرداخته شد. مدل انتخابی در برآورد معادلات تقاضا، مدل تقاضای تقریبا ایده آل و داده های مورد استفاده و نیز داده های تلفیقی بوده است. جهت جامعیت مطالعه، در محاسبات مربوط به تغییر رفاه، علاوه بر اثر مستقیم تغییر قیمت بنزین، اثر غیر مستقیم آن؛ یعنی تورم ناشی از این تغییر نیز لحاظ شده است. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که رفاه نسبی از دست رفته دهک های پایین درآمدی از دهک های بالای درآمدی بیشتر می باشد.
    کلیدواژگان: قیمت بنزین، مصرف بنزین، تورم، تاثیرپذیری، سیستم تقاضای تقریبا ایده آل (AIDS)، رفاه مصرف کننده
  • علی طیب نیا*، فاطمه قاسمی صفحه 49
    ادبیات موجود درباره نقش نوسانات قیمت نفت بر چرخه های تجاری اساسا بر کشورهای واردکننده نفت تاکید داشته است و مطالعات کمی برای تحلیل اثر تغییرپذیری درآمد نفتی از نقطه نظر کشورهای صادرکننده نفت انجام شده است. از این رو در این مقاله نقش تکانه های قیمتی نفت بر پیدایش چرخه های تجاری در اقتصاد ایران با استفاده از داده های فصلی 1382 1350 مورد بررسی قرارگرفته است. در این مطالعه ابتدا چرخه های تجاری اقتصاد ایران شناسایی، و سپس شاخصهای آماری انتخابی استفاده و خواص ادواری متغیرهای کلیدی تاثیرگذار بر چرخه های تجاری محاسبه و تحلیل می شود. سپس در مرحله بعد یک مدل چرخه تجاری در قالب الگوی خودرگرسیون برداری (VAR) شناسایی و مورد تحلیل قرار گرفته و با استفاده از این مدل، آثار تکانه های نفتی ارزیابی نیز می شود.
    یافته های پژوهش نشان می دهد اقتصاد ایران هفت دوره تجاری را پشت سر گذاشته است که نفت از میان عوامل متعدد تاثیرگذار در ایجاد رونق و رکود در اقتصاد ایران نقش موثری داشته است و دوره های رونق اقتصادی همواره همزمان با دوره هایی بوده است که قیمت نفت و به تبع آن درآمدهای نفتی در مقایسه با دوره های قبل و بعد از آن از حداکثر میزان خود برخوردار بوده است. با تخمین مدل VAR، اثر تکانه های متعدد بر نوسانات تولید ارزیابی شد که نتایج نشان می دهد از میان تکانه ها، تکانه وارده از سمت قیمت نفت تا مدتی طولانی در ایجاد چرخه های تجاری موثر است و اثرات آن به آرامی کاهش می یابد. همچنین این تکانه ها قادر به توجیه 25 درصد از نوسانات تولید هستند؛ درحالیکه سهم بی ثباتی سایر متغیرهای موجود در مدل بر متغیر تولید بسیار ناچیز است.
    کلیدواژگان: ایران، اقتصاد، تکانه های قیمتی نفت، اوضاع اقتصادی، نوسانات تولید، چرخه های اقتصادی
  • افسانه شفیعی*، شهزاد برومند، احمد تشکینی صفحه 81
    این مطالعه به بررسی تاثیر سیاستهای مالی دولت بر رشد اقتصادی ایران برای دوره زمانی 82-1338 با استفاده از روش های ARDL و VDCF می پردازد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که از میان ابزارهای سیاست مالی دولت، مخارج عمرانی و مالیاتها به ترتیب دارای اثرمستقیم و معکوس معناداری بر رشد اقتصادی هستند، ولیکن مخارج مصرفی اثر معناداری بر رشد اقتصادی ندارد. از نتایج به دست آمده برای امر سیاستگزاری می توان به این نکته اشاره نمود که برای افزایش تولید در اقتصاد ایران، دولت باید مخارج مصرفی خود را در مقایسه با مخارج عمرانی درسطح پایین تری قرار دهد، چرا که این نوع مخارج دولت منتهی به رشد اقتصادی نمی شود؛ بلکه صرفا منجر به افزایش قیمتها خواهدشد.
    کلیدواژگان: سیاست مالی، مخارج دولت، مالیات، رشد اقتصادی، توازن بودجه ای، مالیات، درآمدهای نفتی، روش ARDL، روش VDCF
  • ریحانه گسکری، حسنعلی قنبری، علیرضا اقبالی* صفحه 113
    در این مقاله متغیرهای کسری بودجه، کسری تراز بازرگانی، نرخ تورم، نرخ ارز و رابطه مبادله خارجی، به عنوان پایه بی ثباتی اقتصاد کلان در نظر گرفته شده است، و با استفاده از روش میانگین متحرک با یک دوره پنج ساله، روند با ثباتی برای متغیرهای مورد نظر برآورد شده است، سپس انحراف از آن به عنوان بی ثباتی اقتصاد کلان تعریف شده و اثر آنها بر سرمایه گذاری بخش خصوصی نیز مورد بررسی قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: ایران، بی ثباتی، اقتصاد کلان، سرمایه گذاری بخش خصوصی، میانگین متحرک، وقفه های توزیعی، مدل اقتصادسنجی
  • علی اصغر اسفندیاری*، فاطمه مهربانی صفحه 133
    اقتصاد زیرزمینی مجموعه ای از فعالیتهای مولد ارزش افزوده است که در قالب اقتصاد رسمی تعریف وگنجانده نمی شود. فعالیتهای خارج از بازار خانوار و سازمان های غیر انتفاعی و نیز آن گونه فعالیتهای بازار که به دلایل گوناگون دور از چشم مقامات می ماند مجموعه فعالیتهای سازنده اقتصاد زیرزمینی را بوجود می آورد. اقتصاد زیرزمینی شامل چهار بخش خانوار، غیر رسمی، نامنظم و غیرقانونی است.
    طبیعت پنهان اقتصاد زیرزمینی، اندازه گیری و مطالعه مستقیم آن را با مشکل مواجه می سازد، به همین دلیل بیشتر روش های اندازه گیری رایج، روش های تخمین غیر مستقیم این فعالیتها است. که با فرضیه های محدود کننده بسیاری همراه می باشد در این پژوهش، ضمن بر شمردن روش های مختلف سنجش حجم اقتصاد زیرزمینی، به برآورد حجم اقتصاد زیرزمینی با استفاده از دو روش «شکاف درآمد هزینه خانوار» و روش «نسبت نقد» می پردازیم.
    در روش «شکاف درآمد- هزینه خانوار» اختلاف بین درآمد و هزینه خانوار، نشان دهنده اقلام گزارش نشده درآمد خانوار و خالص خلاف گویی خانوار در دو طرف درآمد و هزینه است. در این روش سعی می شود که از طریق تعیین خالص نسبی در زمینه خلاف گویی خانوار در مورد هزینه ها و درآمدها به حجم اقتصاد زیرزمینی پی برده شود.
    در«روش نسبت نقد»، از طریق حجم نقل و انتقالات صورت گرفته با وجه نقد و تغییرات حجم اسکناس و مسکوک، به بررسی و برآورد اقتصاد زیرزمینی می پردازیم.
    کلیدواژگان: ایران، اقتصاد زیرزمینی، هزینه خانوار، اقتصاد غیررسمی، نسبت نقد، درآمد
  • علیرضا رحیمی بروجردی* صفحه 163
    در این مقاله درجه بازبودن تجاری، از طریق آزمون های اقتصادسنجی و با استفاده از مدل و آزمون های «داوریک» مورد تحقیق قرار می گیرد. هدف از این پژوهش، بررسی درجه بازبودن تجاری و رابطه آن با رشد اقتصادی در پاره ای از کشورهای درحال توسعه است. برای این منظور، از تخمین پانل استفاده می شود. در بررسی پانل، تخمین های «حداقل مربعات متغیر مجازی» و تخمین های «حداقل مربعات وزنی» مورد استفاده قرار می گیرد. نتایج تخمین های پانل نشان داده که اثر درجه باز بودن، بر روی رشد اقتصادی، مثبت است. همچنین، نتایج کاربردی حاصل از تصریح ساده فرم مدل اولیه برای سا لهای 1990-1960 در مورد 74 کشور درحال توسعه و توسعه یافته، به صورت «مقطعی» مد نظر قرار گرفت. در این رگرسیون رشد تولید ناخالص داخلی سرانه روی درجه باز بودن تجاری، نرخهای سرمایه گذاری و سطح اولیه تولید ناخالص داخلی (تولید ناخالص سرانه واقعی در سال 1960)، رگرس شد و وجود رابطه مثبت میان درجه باز بودن تجاری و رشد، مورد تایید قرار گرفت.
    کلیدواژگان: درجه باز بودن تجاری، کشورهای در حال توسعه، توسعه اقتصادی، مدل اقتصادسنجی، مدل دارویک، حداقل مربعات وزنی، حداقل مربعات متغیر مجازی
  • اسفندیار جهانگرد* صفحه 183
    در این مقاله به منظور اندازه گیری اهمیت صنعت خودرو در ایران از الگوی داده- ستانده و شیوه مطالعه «جنسن و وست» و «وست» استفاده شده است. صنعت خودروسازی ایران تقریبا از سالهای دهه 30 شمسی شروع شده و با افت و خیزهای مختلف، در حال حاضر از جایگاه ویژه ای از لحاظ پیوندهای بین بخشی در اقتصاد ایران برخوردار شده است. تلاشهای زیادی در راستای بومی کردن صنعت خودرو در ایران در سالهای برنامه چهارم عمرانی و بعد از انقلاب اسلامی صورت پذیرفته؛ اما هنوز در مقیاس جهانی، ایران در این زمینه پیشرفت قابل ملاحظه ای نداشته است. سیاستهای پس از جنگ عراق علیه ایران، به گسترش فعالیتهای صنایع وابسته به صنعت خودرو و تعمیق پیوندهایی بین بخشهای صنعت منجر شد. مطالعه حاضر با استفاده از جدول داده-ستانده سال 1379 صنعت خودرو، نشان می دهد که صنعت مزبور بطور مستقیم و غیر مستقیم 4/2 درصد مجموع ارزش افزوده فعالیتهای اقتصادی ایران را به خود اختصاص داده است.
    کلیدواژگان: ایران، صنایع اتومبیل سازی، اقتصاد، تولید، ارزش افزوده، جدول داده، ستانده
  • علی دیواندری*، رضا شباهنگ، محمد ابراهیم محمد پورزرندی، رضا موسوی صفحه 207
    یکی از مهمترین خدمات بانکی اعطای وام و تسهیلات است. از آنجا که فرایند تامین وجوه برای اعطای تسهیلات، برای بانک هزینه تامین مالی را به همراه دارد، بنابراین شرایط اعطای وامبایستی هم برای بانک و هم برای سپرده گذاران، صرفه اقتصادی داشته باشد.
    در این مقاله به مدل پرتفولیوی تسهیلات بانکی که بصورت یک سیستم نرم افزاری و با بهره گیری از تکنولوژی داده کاوی و مدل های ریاضی طراحی گردیده، اشاره شده است. این مدل می تواند علاوه بر یافتن نقاط ترکیب بهینه وامهای بانکی، به عنوان یک سیستم پشتیبان تصمیم گیری در اختیار مدیران اعتباری بانک قرار گیرد.
    کلیدواژگان: طراحی، پرتفولیوی وام، ریسک اعتباری، سیستم پایگاه داده ها، داده کاوی، اکتشاف معرفت، اعتبارات بانکی
  • رضوان حجازی*، عارفه حسینی صفحه 237
    حد اکثرسازی ثروت سهامدار عمده ترین هدف واحد تجاری است. امروزه از ارزش افزوده اقتصادی به عنوان برترین شاخص ارزیابی عملکرد داخلی- که شاخصی از افزایش ارزش سهامدار است- یاد می کنند. این شاخص رابطه نزدیکی با شاخص ارزش افزوده بازار دارد. تحقیقات متعددی در سطح بین المللی انجام شده که با این نظر که ارزش افزوده اقتصادی در مقایسه با سایر معیارهای ارزیابی عملکرد سنتی بیشترین همبستگی را با ارزشهای بازار دارد، موافق می باشد.
    این پژوهش به بررسی این موضوع می پردازد که بین این دو شاخص ارزش افزوده اقتصادی وارزش افزوده بازار با معیارهای ارزیابی عملکرد در حسابداری، ارتباطی وجود دارد تا بر اساس آن بتوان به مناسبترین معیار ارزیابی عملکرد داخلی- که نماینده ای از ارزش افزوده بازار نیز محسوب شده و اتصال قوی و منطقی با ارزشهای بازار داشته باشد- دست یا فت.
    به طور خلاصه نتیجه بررسی انجام شده این است که در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، معیار ارزش افزوده اقتصادی در مقایسه با سایر معیارهای مورد بررسی با ارزش بازار مرتبط است. بنابراین پیشنهاد می شود از معیار ارزش افزوده اقتصادی به عنوان شاخص ارزیابی داخلی و خارجی به علت رابطه قوی آن با ارزش افزوده بازار استفاده شود.
    کلیدواژگان: ارزش افزوده بازار، ارزش افزوده اقتصادی، قیمت سهام، سود اقتصادی، بورس اوراق بهادار تهران، مدیریت مبتنی بر ارزش
  • باقر درویشی*، حشمت الله عسگری صفحه 263
    رشد سریع کشورهای تازه صنعتی شده طی سالهای اخیر- که در مدت بسیار کوتاهی توانستند رشد بسیار بالایی را تجربه کنند- همگان را به تعجب وا داشته است. رمز موفقیت آنها به روش های مختلفی تبیین شده است. اهمیت این موضوع ما را بر آن داشت تا با بررسی مزیتهای نسبی بخشهای مختلف اقتصادی در این کشورها و مقایسه آنها با وضعیت کشور ایران به چند پرسش زیر پاسخ دهیم. آیا کشورهای تازه صنعتی شده در راستای مزیتهای نسبی خود حرکت کرده اند؟ آیا می توان گفت مزیت نسبی در بخش صنعت باعث رشد سریع آنها شده است؟ در این رابطه وضعیت کشور ایران چگونه بوده است؟ به منظور پاسخ به پرسشهای مذکور به محاسبه شاخص مزیت نسبی بخشهای اقتصادی (صنعت، کشاورزی وخدمات) این کشورها طی دوره 2000-1984 پرداخته ایم. دراین راستا از برازش نرخ رشد اقتصادی این کشورها بر روی مزیتهای نسبی بخشهای مختلف این کشورها، از روش داده های تابلویی استفاده شده است، نتیجه اینکه صنعت و خلق مزیت نسبی در این بخش، عامل اصلی رشد اقتصادی کشورهای تازه صنعتی شده بوده است. کشور ایران در راستای این کشورها تغییرمزیت نداشته، بلکه در بخش کشاورزی، که بر اساس یافته تحقیق تاثیر منفی نیز بر رشد اقتصادی دارد، متمرکز شده است.
    کلیدواژگان: ایران، مقایسه، کشورهای جنوب شرق آسیا، مزیت نسبی آشکار شده، رشد اقتصادی، کشورهای تازه صنعتی شده (NICs)
  • محمد آبیلی صفحه 299
|
  • Parviz Davodi*, Ali Asghar Salem Page 15
    In order to investigate the contribution of gasoline price change on Iran's economy, in this study, by using panel data and estimating an Almost Ideal Demand System (AIDS) model for the period of 1996 -2003, weve tried to calculate changes on household's welfare in different income levels, which are arisen from a 30 percent increase in gasoline price. Equivalent Variation (EV) and Compensative Variation (CV) are two applied criteria for this purpose. In addition to direct effects, it has been tried to calculate the indirect contribution of this change on household's welfare. The results indicate that the relative loss of welfare is more for the lower income levels than for the higher.
  • Ali Taiebnia*, Fatemeh Ghasemi Page 49
    Existing literature on the role of oil price fluctuations has mainly focused on the importer countries and few attempts have been done to analyze the impact of the variability on the oil revenues from the oil producing countrie's point of view. So in this study, the role of oil price shocks in shaping the fluctuations in Iran's economy by using the seasonal data from 1971– 2003 have analyzed. To this end, at first we should recognize the business cycles in Iran's economy, then by using selective statistical indicators, cyclical behavior of effective key variables on business cycles is computed and analyzed. At the second step, a business cycle model using Vector Auto regression (VAR) is specified and the effects of oil price shocks are analyzed. The results of the research have shown that economy of Iran has experienced seven business cycles and oil factor among other effective factors has played an important role on causing booms and recessions. The result of estimation on VAR model and evaluating the impact of several shocks on production fluctuations indicates that oil price shocks have a long run impact on business cycles in Iran's economy and this effect decreases slowly during the time. In addition, this shocks account for %25 of the production fluctuations. While the instability share of other variables of the model on the production are worthless.
  • Page 81
    This study examines the effect of fiscal policies on economic growth in Iran, applying ARDL1 and VDCF2 methods, for the period of 1959-2003. The results showed that government’s constructive expenditures and taxes affect economic growth significantly,and their effects are positive and negative, respectively. This is the case that government’s consumption expenditures does not have a significant role in explaining the production’s changes. So it can be concluded that in Iran’s economy, it is better to lower the ratio of government’s consumption expenditures to its constructive expenditures, for the former causes more growth in price levels than production.
    Keywords: Afsaneh Shafiee*, Shahzad Boroumand, Ahmad Tashkini
  • Reyhaneh Gaskari, Hassanali Ghanbari, Alireza Eghbali* Page 113
    In this paper, budget deficit, trade balance deficit, inflation rate, fluctuations of exchange rate and terms of trade variables are determined as a base of macroeconomic instability, using moving average method with five-year stable trends estimated for all the considered variables. Macroeconomic instability is defined as deviation from stable trends, and finally, we will study the effects of instability variables on private sector investment in Iran.
  • Ali Asghar Esfandiari*, Fatemeh Mehrbani Page 133
    Underground Economy is a series of value added activities which is not defined in the frame of formal economic. Private activities, private organizations and those kinds of market activities which, in some way, are not discovered by officials, totally, are making black or informal economic. Underground economy includes four sections: family, informal, irregular and illegal. The nature of unclearness of black economic, make it hard to estimate and study the economy, because of these, most of current measuring methods are indirect measuring of thise activities which are accompanied by limited assumptions. Through this research, in spite of considering different methods of measuring black economy, we estimate the amount of underground economy, using "currency ratio" and "Gap between expenditure and income of family". The gap between expenditure and income of family method is based on discrepancies between expenditure and income of families which is not reported in the national accounts. In "currency ratio" method we measuring the size of underground economy based on exchange of currency.
  • Alireza Rahimi Boroujerdi* Page 163
    In this article, the degree of openness through econometrics tests and by the use of Dowrick's tests and model will be investigated. The purpose of this paper is to study the degree of openness and its relation with the economic growth in some selected developing countries. For this purpose, a Panel Data Econometrics methodology is employed in which is included with least square dummy variable's (LSDV) and weighted least square's estimates. The results of Panel indicate that the effect of degree of trade openness in economic growth is positive. The initial model from the crosssection results for 74 developing and developed countries also indicate a positive relation between the degree of trade openness and economic growth for the period of 1960-1990. In this regression, the growth of per capita gross national product is regressed on the degree of trade openness, rates of investment and the initial real per capita GNP of the year of 1960.
  • Esfandiar Jahangard* Page 183
    This study analyzes the relevance of the vehicle industry in Iran's Economy with emphasis on the production. In this study, applying Jensen and West (1986) and West (1993) methodologies based on Iran's 1379 Input –Output table, the overall results show that the direct and indirect contribution of the value added of vehicle industry in entire economy is 2.4 percent.
  • Ali Divandari*, Reza Shabahang, Mohammad Ebrahim Mohammad Pourzarandi, Seyed Reza Mosavi Page 207
    Lending is one of the main services of the banks. It is notable that the process of funding money and lending it to the customers has a cost of capital, so, the lending condition should be economical for both bank and customers. Hence, in this article we’re going to provide a model of banking loans loan portfolio which is designed as a soft-ware application that supported by Data Mining Technology and mathematical models. This model could provide optimum combination of bank’s loan portfolio and contribute as a decision support system for bank credit management.
  • Rezvan Hejazi*, Arefeh Hosseyni Page 237
    Maximizing shareholder’s wealth is the goal of a business enterprise. Today economic value added (EVA) is known as the best performance evaluative measure which is a measure for shareholder’s wealth increase. This measure has the greatest influence on the external measure of performance market value added (MVA). This research investigates the relation between these two measures in Tehran’s stock exchange in medium size from 1996 to 2003. 70 companies are selected from 13 different industries as investigation samples. The results show that the most correlation is between the standardized MVA and standardized EVA. This research shows that %61 of changes in standardized MVA can be explained by changes in standardized EVA. But the explanatory power of the criteria of ROE, ROI and EPS growth is %45, %43 and %6 respectively. Hence EVA is the best measure for evaluating the internal performance and has the most correlation with the market values.
  • Bagher Darvishi*, Heshmat Allah Asgari Page 263
    In recent years, the rapid economic growth of newly industrialized countries has amazed every body, since during a short period of time, they had experienced extensive economic growth rate. Different economist explained and justified this phenomenon in different ways, the importance of this issue can be considered as a main stimulation which motivated us to investigate the comparative advantage of various economic sections of these countries and compare them with Iran in order to answer the following questions. 1. Do newly industrialized countries have worked based on comparative advantage? 2. does the comparative advantage in industrial section can be considered as a cause which brings the rapid growth in such countries? 3. How is Iran's situation in this matter? In order to answer to above mentioned questions, we have tried to compare the comparative advantage index in main industrial, agricultural and service sections, in these countries during 1984-2000. We have used pooling data in estimating the rate of economic growth. So these countries on comparative advantage of various sections, as a result we can say that, industry and creation of comparative advantage in this section is the most influential factors which cause such an increasing growth in newly industrialized countries. In Iran, we can say that it has not changed its advantage in the same way, but it has focused on agricultural section, which on the basis of research finding, it has a negative effect on economic growth.