فهرست مطالب

پژوهشنامه اقتصادی - پیاپی 48 (بهار 1392)

پژوهشنامه اقتصادی
پیاپی 48 (بهار 1392)

  • تاریخ انتشار: 1392/03/20
  • تعداد عناوین: 7
|
  • سعید مشیری*، محمد نادعلی صفحه 1
    ساختار نظام بانکی در اقتصاد ایران طی سه دهه اخیر دارای نوسانات زیادی بوده است. شبکه بانکی در قبل از انقلاب، دارای ساختار مدیریتی دولتی و خصوصی بود و پس از انقلاب، تمام بانک های کشور ملی شدند و در مالکیت دولت درآمدند، در سال های اخیر دوباره مدیریت بانک های کشور به صورت دولتی و خصوصی درآمده است. اگرچه بحران های بانکی مانند هجوم بانکی هرگز در ایران مشاهده نشده است، اما شاخص فشار بازار پول نشان می دهد، نظام بانکی ایران در زمان های مختلف بحران را تجربه کرده است.
    در این مقاله، با استناد به زمان های شناسایی شده به عنوان بحران بانکی در مطالعه مشیری و نادعلی (1389)، عوامل موثر در احتمال وقوع بحران بانکی در اقتصاد ایران طی دوره 1387-1352 بررسی شده است. برای این منظور، از دو مدل لاجیت و مدل با احتمالات وقوع بحران به عنوان متغیر وابسته و از روش های حداکثر درست نمایی و حداقل مربعات وزنی استفاده شده است. نتایج برآورد مدل های تحقیق نشان می دهد، متغیرهای تورم و مجذور آن، نرخ سود حقیقی و نسبت اعتبارات اعطایی بانک ها به بخش خصوصی نسبت بهGDP، با احتمال وقوع بحران بانکی در ایران رابطه معناداری دارند. همچنین نتایج مطالعه نشان می دهد، ارتباط بین نرخ تورم و بحران بانکی در ایران به شکل U است. نرخ ارز نیز اثر معناداری بر احتمال ایجاد بحران بانکی در ایران، (به دلیل عدم ارتباط آنها با بازارهای مالی و موسسه های مالی بین المللی)، ندارد.
    کلیدواژگان: بحران بانکی، مدل لاجیت، نظام بانکی ایران
  • فتحیه مقدادیان*، محمد لشکری، سید علیرضا داودی صفحه 29
    این مطالعه حاصل یک پژوهش کاربردی با هدف توصیف یک روش برای اولویت بندی عوامل موثر بر استفاده مشتریان از خدمات الکترونیکی بانک ها تحت محیط فازی است. ازاین رو، مدل فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP – Fuzzy پیشنهاد شده است.
    در این پژوهش با استفاده از روش تحقیق توصیفی پیمایشی نمونه ای متشکل از 50 نفر از مشتریان بانک سامان مورد بررسی قرار گرفته و با استفاده از AHP–Fuzzy عوامل به ترتیب اهمیت اولویت بندی شده اند. عوامل تحقیق شامل 10 معیار اصلی پاسخگویی، کارایی، تحقق-پذیری، قابلیت اعتماد، محرمانه بودن، سودمندی دریافت شده، آسانی استفاده، نگرش رفتاری، نرم ذهنی و کنترل رفتاری درک شده، است. یافته های تحقیق نشان می دهد که به ترتیب عوامل سودمندی دریافت شده، تحقق پذیری، آسانی استفاده، قابلیت اعتماد، پاسخگویی، محرمانه بودن، کارایی، نگرش رفتاری، نرم ذهنی و نظارت رفتاری در استفاده مشتریان از خدمات الکترونیک بانک ها تاثیرگذارند.
    کلیدواژگان: بانکداری الکترونیک، AHP- Fuzzy، کیفیت خدمات، خدمات الکترونیکی
  • محمود مشهدی احمد* صفحه 49
    نهادها مهم هستند، این جمله ای است که این روزها به کرات در متون اقتصادی مشاهده می کنیم، اما برخی از اندیشمندان اقتصادی بیش از یک قرن پیش به این حقیقت اشاره کرده اند. آنها با طرح این ادعا که اقتصاد مرسوم نهادها را نادیده گرفته است، یک پارادایم جدید را در علم اقتصاد با عنوان اقتصاد نهادگرا خلق کردند و براساس آنچه در مانیفست خود مطرح ساختند، این پارادایم تنها راه رسیدن به نظریه درست بود. این کار موجب شد نهادها به شدت در مرکز توجه اقتصاددانان قرار گیرند. در نتیجه، معنا و مفهوم این پدیده به یکی از مهم ترین موضوهای در علم اقتصاد تبدیل شد. در واقع، نکته کلیدی این بود که پارادایم جدید در حال معرفی یک عنصر حیاتی به عنوان اصلی ترین واحد تحلیل بود که به خوبی می توانست بنای اقتصاد متعارف را ویران سازد.
    اکنون که بیش از صد سال از آن روزگار می گذرد، تلاش های ارزشمند فراوانی برای گنجاندن نهاد ها در تحلیل های اقتصادی صورت گرفته است. گرچه این تلاش ها همگی ارزشمند بوده اند، اما تا حدی موجب پیچیده تر شدن موضوع شده اند. البته، همان طور که جان آر کامنز اشاره می کند، از همان نخستین مراحل تکامل اقتصاد نهادگرا، این مفهوم پیچیده بود، اما با ظهور اقتصاد نهادگرای جدید، پیچیدگی های بیشتری ایجاد شد. از این رو، پرداختن به معنا و مفهوم نهادها و رابطه آن با افراد می تواند حایز اهمیت باشد. یکی دیگر از موضوع هایی که این مقاله قصد دارد بر آن پرتو افکنی کند، نقش نهادها در مناسبات اقتصادی است. سرانجام، مقاله بر یک پرسش مهم و اغلب مورد غفلت متمرکز خواهد شد، به عبارت دیگر، این پرسش که چرا اقتصاد مرسوم نهادها را نادیده گرفت؟
    کلیدواژگان: نهاد، اقتصاد، نهادگرایی قدیم، نهادگرایی جدید، جریان اصلی
  • رضا اکبریان*، محمدرضا کارکن صفحه 79
    با مباحث مربوط به جهانی شدن و پرسش هایی که در مورد تاثیرجهانی شدن بر اندازه دولت مطرح شده است، فرضیه های کارایی و جبرانی دو فرضیه متفاوتی هستند که در عصر جهانی شدن مطرح می شوند. فرضیه جبرانی حضور دولت را در اقتصاد برای کاهش ریسک های جهانی شدن لازم می داند و فرضیه کارایی به حضور کم رنگ تر دولت و تنها به مهیا کردن شرایط لازم برای ورود سرمایه اشاره می کند. بنابراین، در مقاله حاضر به بررسی دلایل رشد اندازه دولت با تاکید بر جهانی شدن طی سال های 1386-1339 می-پردازیم. برای تحقق این هدف از متغیرهای سهم تجارت به تولید ناخالص داخلی به عنوان شاخص درجه باز بودن اقتصاد، درآمد سرانه حقیقی، تورم، جمعیت، درآمد نفتی و اندازه دولت برحسب مخارج کل و مخارج مصرفی به شکل درصدی از تولید ناخالص داخلی در قالب الگوی خودبازگشتی با وقفه های توزیعی با استفاده از آزمون کرانه پسران و همکاران استفاده شده است. نتایج نشان می دهد، در بلندمدت، درجه باز بودن اقتصاد تاثیری بر اندازه دولت نداشته است، اما در کوتاه مدت رابطه معنادار مثبتی بین درجه باز بودن اقتصاد و اندازه دولت از حیث مخارج کل و مصرفی برقرار است. همچنین نتایج بررسی بین جهانی شدن اقتصاد و مخارج رفاه و تامین اجتماعی حاکی از آن است که این نوع مخارج، برای مقابله با تکانه های حاصل از آثار درجه باز بودن اقتصاد، نقشی را در اقتصاد ایفا نکرده اند. همچنین باید در نظر داشت که وجود درآمدهای حاصل از صادرات نفت، منابع درآمدی عظیمی برای دولت فراهم آورده که به رشد اندازه دولت منجر شده است.
    کلیدواژگان: اندازه دولت، باز بودن تجارت، درآمد سرانه، تورم، جمعیت، آزمون کرانه، خودبازگشتی با وقفه های توزیعی
  • محمدتقی ضیایی بیگدلی، الهام غلامی*، فرهاد طهماسبی بلداجی صفحه 109
    هدف اصلی این مقاله بررسی اثر تحریم های اقتصادی بر تجارت دوجانبه ایران با 30 شریک تجاری آن طی دوره 1386-1352، است. بدین منظور، مدل جاذبه تعمیم یافته با روش داده های تابلویی، در دو حالت با لحاظ و بدون لحاظ تحریم برآورد شده است. نتایج حاصل از برآورد بیان کننده این است که تحریم اثری منفی، اما کوچک بر تجارت ایران و شرکای تجاری آن دارد، به طوری که چنانچه تحریم از سوی شرکای تجاری ایران اعمال شود، تجارت دوجانبه آن با شرکای تجاری تنها به اندازه 089/0 درصد کاهش خواهد یافت. بنابراین، اثر منفی تحریم های اقتصادی بر تجارت ایران با شرکای تجاری قابل اغماض است.
    کلیدواژگان: تحریم های اقتصادی، تجارت دوجانبه، مدل جاذبه تعمیم یافته، داده های تابلویی
  • مجید صامتی*، حسن کارنامه حقیقی صفحه 121
    هدف از این مطالعه، بررسی اثر بی ثباتی اقتصاد کلان بر وام دهی بانک های تجاری در ایران، با استفاده از داده های بانک های تجاری و شاخص خودساخته بی ثباتی اقتصاد کلان از سال 1353 تا سال 1388 است. نتایج در چهارچوب روش هم جمعی و مدل تصحیح خطای برداری نشان می دهد که وام دهی بانک های تجاری با بی ثباتی اقتصاد کلان رابطه ای بلندمدت دارد. به عبارت دیگر، در بلندمدت تغییرات در شاخص بی ثباتی اقتصاد کلان (افزایش) با کاهش وام دهی بانک های تجاری همراه خواهد بود. از سوی دیگر، افزایش در لگاریتم طبیعی دارایی بانک های تجاری که پراکسی از اندازه بانک بوده، حاکی از تاثیر معنادار آن بر وام دهی بانک های تجاری است. همچنین نتایج به دست آمده نشان می دهد، هر چند نسبت سپرده به سرمایه و وام دهی بانک های تجاری در بلندمدت دارای ارتباط متقابل نسبت به یکدیگر هستند، اما در کوتاه مدت نسبت به خطای تعادل، خود را تعدیل نمی کنند. به عبارت دیگر، نسبت سپرده به سرمایه هر چند بر وام دهی بلندمدت بانک های تجاری موثر است، اما خود از آنها تاثیر نمی پذیرد. در واقع، این متغیر نسبت به سایر متغیرها در کوتاه مدت برون زای ضعیف است.
    کلیدواژگان: بی ثباتی اقتصاد کلان، وام دهی بانک های تجاری، ایران
  • ابراهیم عباسی*، میرحسین موسوی، مهدی جانی صفحه 147
    در اقتصاد بخش عمومی، مالیات و درآمدهای مالیاتی از سه بعد درآمد برای تامین هزینه خدمات دولتی، ابزاری برای حرکت به سمت عدالت اجتماعی و متغیر مهمی به منظور سیاست گذاری های اقتصادی مورد توجه قرار می گیرند. ازاین رو، شناسایی عوامل موثر بر وصول این منبع درآمدی اهمیت زیادی دارد. هدف این مقاله، بررسی عوامل موثر بر ظرفیت مالیاتی استان گلستان است. با توجه به نبود داده های سری زمانی استان گلستان از داده های ترکیبی (سری زمانی (1386-1379) و مقطعی (28 استان کشور)) استفاده شده است. با توجه به ماهیت داده ها مدل رگرسیونی تصریح شده به صورت پانل بوده است. نتایج حاکی از آن است که ارزش افزوده بخش های صنعت و معدن، مسکن و ساختمان و خدمات تاثیر مثبت و معناداری بر مالیات وصولی استان دارند، اما درآمد سرانه تاثیر معناداری ندارد. متوسط کوشش مالیاتی، متوسط کارایی بالفعل مالیاتی و متوسط کارایی بالقوه مالیاتی به ترتیب 88، 18/1 و 35/1 درصد در استان بود.
    کلیدواژگان: مالیات وصولی، ظرفیت مالیاتی، ارزش افزوده بخشی، کوشش مالیاتی، کارایی بالقوه و بالفعل مالیاتی
|
  • Saeed Moshiri *, Mohammad Nadali Page 1
    The banking structure in Iran has undergone dramatic changes for the past three decades going from a mixed private-public banking system to a complete state-owned banking system. Although banking crisis such as bank panic and bank run has never been observed in Iran, the money market pressure index shows that the banking system has experienced crisis in various times. In this paper, we use the banking crisis data derived by Moshiri and Nadali (2010) to estimate the determinants of the banking crisis in Iran, using a Logit model for the period 1971-2008. The estimation results show that inflation, short term interest rate, and the ratio of domestic credit to private sector to GDP are the main factors affecting banking crisis in Iran. Moreover, the results indicate that the relationship between inflation rate and the banking crisis is U shape. The exchange rate does not have a significant effect on the banking crisis as the Iranian banking system is not heavily involved in the international financial markets and is not strongly connected to the international banking system.
    Keywords: Banking Crisis, Logit Model, Banking System, Iran
  • Fathiye Meghdadi *, Mohammad Lashkari, Seyyed Alireza Davoudi Page 29
    This study is the result of an applied research which aim is describing a method for priority classification of factors affecting the use of electronic services by banks’ customers. As the environment is fuzzy, the hierarchical analysis process model (Fuzzy-AHP) has been proposed for the method.In this research the field study describing approach has been used and a sample of customers of Saman Bank with size of 50 has been analyzed by fuzzy-AHP to prioritize the effective factors.The studied factors are responsiveness, efficiency, fulfillment, reliability, privacy, perceived usefulness, ease of use, attitude, subjective norm and perceived behavioral control.The research results show that some factors such as perceived usefulness, fulfillment, ease of use, privacy, responsiveness, reliability, efficiency, attitude, subjective norm, perceived behavioral control, with respect to importance, have significant effect on the use of electronic services by bank’s customers.
    Keywords: Electronic banking, AHP–Fuzzy, Quality of services, Electronic services
  • The Meaning and Concept of Institutions in Institutionalism / A Look at Differences between Old and New Institutionalism and the Role of Institutions in Economic Activities
    Mahmoud Mashhadi Ahmad * Page 49
    “Institutions matter”. This is what we now see repeatedly in economic texts. But, some economists mentioned this truth more than a century ago. By asserting that mainstream economics has ignored institutions, these economists established a new paradigm, named institutional economics, which was, according to their manifesto, “the only way to the right sort of theory.” The crucial point, however, was that this new paradigm was introducing a critical element as the main unit of analysis that could well destroy all aspects of conventional economics. Now, more than one hundred years after the beginning of institutional economics, the science of economics has witnessed many valuable endeavors to imbed institutions in economic analysis. Although valuable, but these efforts has made the concept of institutions more complicated. Indeed, as mentioned by J. R. Commons, from the early stages of the evolution of institutionalism, this concept was tangled. However, after the emergence of New Institutional Economics, we can see more difficulties. Therefore, it is important to pay attention to the meaning and concept of institutions and its relation with individuals. Another issue that this paper is going to shed some light on it, is the role of institutions in economic occasions. Finally, the paper will concentrate on one important and neglected question, which was the main source of Veblen’s attack on orthodoxy, that is, why did mainstream economics ignore institutions?
    Keywords: Institution, Economics, Old institutionalism, new institutionalism, Mainstream economics
  • Reza Akbarian *, Mohammad Karkon Page 79
    Based on the debates on the impacts of globalization on government size, efficiency hypothesis and compensation hypothesis are two measure of globalization. The compensation hypothesis predicts that governments perform a risk-mitigating role against internationally generated risk and economic dislocations. Under efficiency hypothesis, governments compete to attract capital, and this competition will result in decreasing government presence in economy. In this paper we try to investigate the reason of government enlargement in Iran. We use trade openness (as globalization index), real income per capita, inflation, population, oil income and government size (based on government expenditure) and consumption expenditure in the form of percentage of GDP. An Autoregressive Distributed Lags (ARDL) model) is developed for this study based on Bounds Testing (Pesaran, et.al, 2001). The result of this model shows that in the long run trade openness has no effect on government size but there is a significant relation between them in short run. Furthermore, the relation between globalization and social welfare and security shows that these expenditures didn’t compensate the effect of shock resulted from trade openness. In this way, the oil income has created a great income reserves for government which make government enlarge more.
    Keywords: Size of government, Openness, Inflation, Income per capita, Population, ARDL
  • Mohammad Taghi Ziyaee Bigdeli *, Elham Gholami, Farhad Tahmasebi Boldaji Page 109
    This paper examines the impact of economic sanctions on bilateral trade between Iran and 30 trading partners over the period of 1970-2006. To accomplish this Purpose, a generalized gravity model is estimated using panel data estimation method in two situations: with and without sanction. The results show that sanctions have a small negative impact on bilateral trade. By imposing sanction on Iran by its trade partners, the bilateral trade reduces 0.089 percentage point. So, the negative effects of economic sanctions on Iran's trade with trading partners is negligible.
    Keywords: Economic sanctions, Bilateral trade, Generalized gravity model, Panel data estimation
  • Majid Sameti *, Hassan Karnameh Haghighi Page 121
    This study aims primarily at investigating the impact of macroeconomic instability on lending behavior of banking sector in Iran using data on commercial banks and macroeconomic instability from 1974 to 2009. Our results under the Co-integration and Vector Error Correction Modeling framework show that bank lending has a long-run relationship with macroeconomic instability. In other words, the long-term increase in macroeconomic instability indicators would be associated with reduction in commercial bank lending.In addition, an increase in the natural logarithm of assets of commercial banks (as a proxy of bank size), have a significant effect on the lending behavior of commercial banks. The results also show that although the ratio of deposits to capital and lending behavior of commercial banks are interacted with each other in the long run, but in the short term the error of balance does not adjust itself. Simply saying, although the ratio of deposits to capital has a long-run effect on the lending behavior of commercial banks but it is not affected by lending behavior of commercial banks. In fact, the variable of deposits to capital ratio is weak exogenous when compared with other variables.
    Keywords: Macroeconomic instability, Commercial bank's lending, Iran
  • Ebrahim Abbasi *, Mir Hossein Mousavi, Mehdi Jani Page 147
    The purpose of this paper is to estimate the variables affecting the efficiency of tax collection and to calculate tax capacity of Golestan province. For this purpose, the coefficients of the regression model are estimated based on time series and cross section data of 28 provinces of Iran by using panel data method during 2000-2005. Our findings demonstrate that value added of industry and mine, housing and constructions, and service sections have positive and significant effect on tax collection in province level. But per capita income does not have significant effect. Average tax effort, actual average tax efficiency and potential average tax efficiency were respectively 0.88, 1.18 and 1.35 in the province of Golestan.
    Keywords: Tax collection, Tax capacity, Sectional value added, Tax effort, actual tax efficiency, potential tax efficiency