مجله پژوهش های انتظامی - اجتماعی زنان و خانواده
سال ششم شماره 2 (پیاپی 11، پاییز و زمستان 1397)

طلاق پد ید ه‎ای چند بعد ی است و در بروز آن عوامل متعدد ی نقش د ارند . پژوهش حاضر با هدف مقایسه طرحواره‎های هیجانی و خود سرکوبگری در زنان متقاضی طلاق و غیر متقاضی طلاق انجام گرفته است. این پژوهش توصیفی و از نوع علی- مقایسه‎ای است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه زنان متقاضی طلاق و غیر متقاضی طلاق شهر تهران است. از این جامعه، نمونه‎ای متشکل از 160 نفر(85 زن متقاضی طلاق مراجعه کننده به د اد گاه خانوده و 75 زن که تا به حال سابقه اقد ام یا تقاضای طلاق ند اشتند ) با توجه به ملاک‎های ورود به پژوهش به روش نمونه گیری درد سترس انتخاب شد ند . ابزار گرد آوری اطلاعات برای این پژوهش، مقیاس طرحواره هیجانی (لیهی، 2002) و مقیاس خود سرکوبگری (جک، 1991) بود . یافته‎ها با استفاده از تحلیل واریانس چند متغیره تحلیل شد . یافته ها و نتایج: پژوهش نشان د اد در تمامی طرحواره‎ها به استثنای نشخوار ذهنی، قابل د رک بود ن، د ید گاه ساد هانگارانه نسبت به هیجانات و تلاش برای منطقی بود ن، بین نمرات زنان در گروه متقاضی و غیر متقاضی طلاق تفاوت معناد ار وجود د ارد . همچنین، بین نمرات دو گروه در متغیر خود سرکوبگری و تمامی زیر مقیاس‎های آن (اد راک بیرونی از خود ، از خود گذشتگی، خود سرکوبگر و خود چند شاخه) تفاوت معناد ار مشاهده شد . بنابراین، طرحواره‎های هیجانی و خود سرکوبگری از جمله عواملی هستند که می توانند زمینه ساز بروز مشکلات و شدت گرفتن تعارضات زناشویی شوند . بر پایه این الگو، می‎توان با استناد به رویکرد ی پیشگیرانه از مد اخلات موثر و کارآمد در جهت کمک به همسران در آستانه طلاق استفاده نمود .

یکی از تبعات ورود زنان به بازار کار، شیوع برخی رفتارهای مرد انه در این گروه است که اعتیاد از آن جمله است. با توجه به این که اعتیاد زنان متفاوت از مرد ان است، هدف این پژوهش، فهم عیمق تر اعتیاد زنان به عنوان چرخه ای از شرایط، تعاملات و پیامد ها از د ید گاه شهروند ان عاد ی و زنان معتاد مراجعه کننده به کمپ های ترک اعتیاد است. این پژوهش کیفی است و از نظریه زمینه ای برای اجرای آن استفاده شده است. جامعه پژوهش را شهروند ان عاد ی و زنان معتاد مراجعه کننده به کمپ‎های ترک اعتیاد استان البرز شکل داده اند و با معیار اشباع نظری، 29 نفر از مرد م استان و 27 نفر از زنان معتاد در مطالعه مشارکت داده شده اند . داده ها با تکنیک مصاحبه عمیق گرد آوری و سپس تحلیل محتوا شده اند . یافته ها و نتایج: پژوهش نشان د اد د ید گاه مرد م عاد ی و زنان معتاد در مورد چرخه اعتیاد به هم نزد یک است و اشتراک تفسیری و معنایی در این حوزه بین دو گروه وجود د ارد . یافته های این پژوهش ذیل 15 مقوله عمد ه و با محوریت شرایط زمینه ای، شرایط علی، شرایط مد اخله ، تعامل و پیامد ها د سته بندی شد ند و آشکار شد که اعتیاد زنان برآمد هاز نابسامانی های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، خانواد گی است و کنشی برای فرار از فشارها و مواجهه شدن با انبوهی از عواقب تلخ و درد ناک از جمله، د اغ ننگ و طرد اجتماعی و نگاه حذفی محسوب می‎شود .

گرایش به مصرف سیگار یکی از مهم ترین مشکلات و آسیب‎های اجتماعی است. پژوهشگران سرمایه اجتماعی را از عوامل زمینه ساز در سلامت اجتماعی و کاهش خطر پذیری جامعه می‎د انند . این پژوهش با هدف ارزیابی اثرات سرمایه اجتماعی خانوده بر گرایش به مصرف سیگار انجام پذیرفته است. این پژوهش از نظر هد ف، کاربردی و از نظر شیوه اجرا، پیمایشی است. جامعه پژوهش را د انشجویان د ختر و پسر دانشگاه مازند ران به تعد اد 9940 نفر تشکیل د اد ه‎اند و تعد اد 400 نفر از آنان با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه‎ای متناسب، به عنوان نمونه آماری انتخاب شده اند . د اد ه‎ها با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته روا و پایا(آلفای کرونباخ 90/0 برای سرمایه اجتماعی خانوده و 72/0 برای گرایش به مصرف سیگار) جمع آوری و با کمک آزمون تی و رگرسیون چند متغیره تحلیل شد ند . یافته‎ها و نتایج: پژوهش نشان د اد که هر چه میزان سرمایه اجتماعی شناختی د رون و بیرون از خانوده بیشتر باشد ، میزان گرایش به مصرف سیگار در افراد کمتر خواهد بود . این در حالی است که بین سرمایه اجتماعی ساختاری د رون و بیرون از خانوده با میزان گرایش به مصرف سیگار رابطه معناد اری وجود ند ارد . با توجه به این که سرمایه اجتماعی شناختی با مولفه‎هایی نظیر: اعتماد ، رضایت، حمایت اجتماعی، صمیمیت، نظارت و آگاهی و نوع دوستی،د ر کاهش گرایش به مصرف سیگار در بین جوانان نقش د ارد ، توجه به این بعد سرمایه اجتماعی خانواده، در تد وین راهبرد های سیاستی پیشگیری از مصرف سیگار اهمیت د ارد .

بازگشت و ولع مصرف بعد از سم زدایی یکی از د غد غه های اصلی محققان حوزه ترک اعتیاد است. هدف از پژوهش حاضر اثربخشی مداخله درمان فعال سازی رفتاری بر پیشگیری از بازگشت و کاهش ولع مصرف زنان وابسته به مواد بود . پژوهش حاضر نیمه آزمایشی و جامعه آماری آن، کلیه زنان معتاد سنین 18 تا 45 سال وابسته به انواع مواد شهر تهران بود . با روش نمونه گیری درد سترس، 30 زن مصرف کننده مواد که دوره سم زد ایی را با موفقیت به پایان رساند ه بودند ، انتخاب شد ند و در دو گروه آزمایشی (15 نفر) و گواه (15 نفر) تقسیم شد ند . گروه آزمایشی به مد ت 10 هفته و هر هفته یک جلسه، تحت درمان فعال سازی رفتاری قرار گرفتند . گروه گواه در طول این مد ت هیچ درمانی دریافت نکرد ند . آزمود نی ها توسط مقیاس پیشگیری از بازگشت گورسکی (1989) و مقیاس کاهش ولع فرانکن و همکاران (2002) و نیز آزمایش اد رار پیش از درمان، پس از درمان و پس از اتمام مرحله پیگیری سه ماهه، مورد ارزیابی قرار گرفتند . برای تحلیل داده ها از آزمون های واریانس با اندازه گیری مکرر استفاده شد . یافته ها و نتایج: نتایج آزمون ها نشان د اد که در سطح 01/0 تفاوت معناد اری بین گروه های آزمایش و گواه در ولع مصرف و بازگشت به مواد در مرحله پس آزمون و پیگیری وجود د ارد . همچنین نتایج نشان د اد مد اخله درمان فعال سازی رفتاری در کاهش ولع مصرف و پیشگیری از بازگشت زنان معتاد موثر است.

فرایند اعتیاد در زنان به ویژه از نظر شرایط و عوامل شکل گیری آن، بسیار متفاوت از اعتیاد مرد ان است. به همین د لیل شناخت مکانیزم ها و عوامل موثر بر آن اهمیت د ارد . این پژوهش به بررسی عوامل خانواد گی موثر بر زنانه تر شدن اعتیاد ، پرد اخته است. این پژوهش با روش کیفی پد ید ارشناسانه و با تکیه بر تجربه های زیسته زنان دارای سوء مصرف مواد اجرا شده است. جامعه پژوهش را زنان مستقر در مراکز اقامتی بهبود ی و کمپ های استان تهران تشکیل د اد ه‎اند و با استفاده از شیوه هد فمند 32 نفر انتخاب و با استفاده از تکنیک مصاحبه، مورد پرسش قرار گرفتند و داده های حاصل با شیوه تحلیل تم تفسیر و تحلیل شد ند . یافته‎ها و نتایج: پژوهش نشان د اد که زنانه‎ تر شدن اعتیاد از مقوله های خانوده ی نابسامان، رهاشد گی فرزند ، گسترش فرد یت و فرزند سالاری، اعتیاد اعضای خانوده به ویژه همسر و پد ر، فقر فرهنگی، فقر اقتصادی، خشونت خانگی علیه زن، جامعه پذیری جنسیتی، استمرار ارتباط عاطفی و تد ام زند گی مشترک و نهایتا دو مقوله ناامنی زن در خانه و هم خانگی زوج مصرف کننده تاثیر پذیر است.

زمینه و هدف: د ر سال های اخیر شاد مانی و رضایت از زند گی به عنوان یکی از شاخص های مهم در توسعه شهری مورد توجه قرار گرفته است. در این میان شاد ی زنان به د لیل نقش محوری آن ها در خانواد هاز اهمیت چشمگیری برخورد ار است. پژوهش حاضر به بررسی وضعیت شاد کامی د رمیان بانوان شهر میانه پرد اخته است. این پژوهش کیفی است و به روش تحلیل مضمون انجام شده است. جامعه آماری پژوهش را زنان شهر میانه تشکیل داده اند و 75 نفر از آن ها مورد پرسش قرار گرفته اند که 3 مورد به علت عدم تمایل به ادامه مصاحبه از نمونه حذف گردید ند . داده ها از طریق مصاحبه نیمه ساختار یافته جمع آوری و از روش شبکه مضامین برای دست یابی به مقوله های اصلی استفاده شده است. یافته ها و نتایج: با تحلیل داده ها، 52 مضمون پایه، 12مضمون سازمان د هند ه و پنج مضمون فراگیر و اصلی شامل: عوامل معنوی، احساس امنیت اجتماعی، عوامل اقتصادی، عوامل فرد ی و بهزیستی فاعلی ظاهر شد ند . مهم ترین مضامین تاثیرگذار در شاد ی زنان شهر میانه نیز «احساس امنیت اجتماعی» و «عوامل معنوی» تشخیص داده شد ند .

زمینه و هدف: افزایش فرار د ختران از خانه، لزوم مطالعه بیشتر این پد ید ه به منظور سبب شناسی و درمان این پد ید ه را آشکار می سازد . هدف پژوهش حاضر، تد وین بسته آموزشی توانبخشی روان شناختی ویژه د ختران فراری و بررسی اثربخشی آن بر سلامت روان د ختران فراری ارجاع شده به مراکز ارشاد سازمان بهزیستی استان اصفهان است. این پژوهش، ترکیبی است. برای تد وین بسته آموزشی رویکرد کیفی و برای سنجش اثربخشی آن رویکرد کمی و روش شبه آزمایشی به کار گرفته شده است. جامعه آماری بخش کیفی پژوهش، علاوه بر متون علمی، شامل متخصصین و کارشناسان حوزه آموزش د ختران فراری و نیز د ختران فراری استان اصفهان بودند . جامعه بخش کمی را د ختران فراری 14 تا 20 سال ساکن در مراکز ارشاد وابسته به سازمان بهزیستی استان اصفهان، تشکیل داده اند . نمونه گیری کیفی، به صورت هد فمند انجام و با 80 نفر(60 نفر د ختر فراری و 20نفر کارشناس) اشباع نظری انجام شد . در بخش کمی نیز 40 نفر از د ختران فراری ساکن در مراکز بهزیستی استان اصفهان انتخاب شد ند و با پرسشنامه روا و پایای سلامت روان گلد برگ(آلفای 97/0) مورد پرسش قرار گرفتند . داده های کیفی به شیوه تحلیل محتوا و داده های کمی به کمک آزمون تی تحلیل شد ند . یافته ها و نتایج: پژوهش نشان د اد که محتوای بسته آموزشی د ختران فراری شامل هفت هدف است: کاهش افسرد گی، تحریفات شناختی و اضطراب، ارتقاءهوش هیجانی، کسب راهبرد های مقابله ای کارآمد و مهارت های اجتماعی و تقویت ارزش های معنوی. نتایج کمی تحلیل کواریانس نیز نشان د اد در مقایسه با پیش آزمون(5/36=M و4= SD)، بسته آموزشی طراحی شد ه، موجب افزایش معناد ار(35/65= M و20/9= SD) وضعیت سلامت روان د ختران فراری می شود (0001/0>P). بنابراین، آموزش توانبخشی روان شناختی تاثیر معناد اری بر بهبود سلامت روان د ختران فراری د ارد و می توان از آن برای کاهش آسیب روانی آنان بهره برد .