فصلنامه علوم و فنون بسته بندی
پیاپی 22 (تابستان 1394)

به منظور بررسی تاثیر نوع لایه ها و ابعاد جعبه ها بر کیفیت بسته های مقوایی در مقوای سه لایه با کنگرهC، آزمون هایی روی مواد اولیه، ورق و جعبه مقوای کنگره ای سه لایه انجام شد. با توجه به نوع لایه ها و ابعاد جعبه ها، تعدادی جعبه کارتنی با بهره گیری از طرح فاکتوریل با دستگاه تمام خودکار نمونه ساز آلمانی مدل 2517 ساخته شد و در پایان مقاومت فشاری جعبه ها در حالت الاستیک و شکست اندازه گیری گردید. نتایج نشان دادکه مطلوب ترین کیفیت و بالاترین مقاومت فشاری وارد بر سطح مربوط به ورق های با ترکیب کرافت لاینر+کرافت لاینر/ فلوتینگ بازیافتی، و بالاترین مقاومت فشاری لبه، کرافت لاینر+آزمون لاینر /فلوتینگ اصلی، می باشد. بیشترین مقاومت فشاری در حالت الاستیک مربوط به ترکیب بندی کرافت لاینر+کرافت لاینر/ فلوتینگ بازیافتی با ابعاد 36×25×35 سانتی متر و در حالت شکست مربوط به ترکیب بندی کرافت لاینر+آزمون لاینر / فلوتینگ اصلی با ابعاد30×25×42 سانتی متر و ترکیب بندی کرافت لاینر+آزمون لاینر / فلوت اصلی با ابعاد 30×30×35 سانتی متر به دست آمد. بنابراین جعبه هایی با طول 35 تا 42 سانتی متر، عرض 25 تا 30 سانتی متر و ارتفاع 30 سانتی متر با ترکیب بندی کرافت لاینر+ آزمون لاینر / فلوتینگ اصلی می تواند بالاترین مقاومت به تحمل بار را در بسته بندی کالاها داشته باشد.

بسته بندی یک مفهوم مطلق نیست بلکه نسبی است یعنی ذات و کیفیت آن وابسته به چیز دیگری است. بر همین اساس، بسته بندی محدود به یک علم و رشته نبوده و از جمله علومی می باشد که وابستگی کامل به مجموعه علوم مهندسی، مدیریتی و انسانی دارد. در این مقاله نیز سعی شده با بیان موضوعات مرتبط و تاثیرگذار در سلامت بسته بندی و رضایت مندی مصرف کننده، ضرورت اهمیت و توجه به نگرشی سیستمی در ایجاد یک بسته بندی مطلوب را بیش از پیش به مدیران شرکت های بزرگ و بنگاه های کارآفرین گوشزد نماید. افزایش رقابت میان تولید کنندگان محصول، مبتنی بر بیان کیفیت برتر محصولات، امروزه به ذهن مدیران بازاریابی و فروش مورد توجه می باشد تا جایی که برای سودآوری بیشتر توجهی ویژه به ظاهر بسته بندی کالاها دارند. برای دسترسی به این هدف، داشتن نگاهی سیستمی، برای شرکت های بزرگ از ضروریات به شمار می رود. امروزه در کشورمان نگرش سیستماتیک به صنایع بسته بندی، بسیار بیشتر از گذشته احساس می-گردد. تنگناهای اقتصادی موجود، کاهش نقدینگی و سرمایه های در گردش واحدهای تولیدی، کاهش منابع تامین کننده درآمدهای ملی، همه و همه ضرورت اهمیت بیشتر یک مدیریت سیستماتیک را در صنعت بسته بندی موجب می شود، لذا در این مبحث سعی شده است تا اهمیتی بیش از پیش به ضرورت نگرش سیستمی در حوزه بسته بندی داده شود.

بسته بندی همچون ویترینی برای برند علاوه بر ایفای نقش متمایز کنندگی می بایست ابزاری واقعی برای توصیف آنچه در درون خود دارد و از آن محافظت می کند، باشد. تردیدی نیست که این اخلاق گرایی در تولید بسته بندی می تواند از ابعاد مختلفی در عملکرد برند/ محصول و رفتار مشتریان تاثیر مثبت داشته باشد. در این راستا، هدف مطالعه حاضر بررسی اثر اخلاق گرایی در بسته بندی و نقش آن در تمایز بسته بندی و ترجیح آن از نظر مشتریان است. داده های لازم جهت بررسی فرضیات از طریق پرسشنامه ای 18 سوالی از میان 264 نفر از مشتریان فروشگاه های مواد غذایی در سطح شهر شیراز احصاء گردید. روایی پرسشنامه به روش ظاهری/ محتوایی و پایایی آن به روش آلفای کرونباخ (7/ 79 درصد) اثبات گردید. نتایج مطالعه حاکی از آن بود که اخلاق گرایی در بسته بندی بر تمایز و ترجیح مشتری اثر مثبت دارد؛ اما همه جنبه های اخلاق گرایی نمی تواند بر تمایز و ترجیح مشتری موثر واقع شود. ضمنا نقش تعدیل گری اخلاق گرایی مشتری بر رابطه میان تمایز و ترجیح مشتری نیز ثابت گردید.

طی دهه اخیر، افزایش نگرانی های زیست محیطی مرتبط با استفاده از بسته بندی های بر پایه مشتقات نفتی منجر به انجام پژوهش های گسترده جهت یافتن مواد جایگزین بر پایه پلیمرهای زیستی طبیعی شده است. پلیمرهای زیستی معمولا دارای خواص مکانیکی ضعیف و نفوذپذیری بالا در برابر بخار آب می باشند. با این حال، می توان با استفاده از نانو موادی مانند نانوسلولز تا حد زیادی بر این معایب غلبه نمود. برخی از مزایای استفاده از نانوسلولز شامل افزایش مدت ماندگاری ماده غذایی، بهبود کیفیت محصول و عمل نمودن به عنوان حامل مواد فعال مانند آنتی اکسیدان ها و مواد ضد میکروبی می باشد. علاوه بر این، فیلم های مرکب بر پایه الیاف نانوسلولز دارای توانایی زیادی برای تهیه نانوکامپوزیت های ارزان قیمت، بسیار قوی و سبک وزن می باشند. بنابراین، هدف از این مطالعه معرفی کاربردهای بالقوه و مزایای استفاده از نانوکامپوزیت ها، به ویژه نانوسلولز، در زمینه بسته بندی مواد غذایی است.

امروزه، استفاده از فناوری ازن به عنوان یک روش کارآمد جهت حذف میکروارگانیسمها و استرلیزاسیون مواد بستهبندی به میزان زیادی مورد توجه صنعتگران غذا قرار گرفته است. در این میان برهم کنش گاز ازن و مواد بسته بندی بسیار حائز اهمیت بوده و شناخت این عوامل در کیفیت مواد غذایی بسته بندی شده و ایمنی غذایی آن نقش بسزایی دارد. به طوری که حضور این گاز در مجاورت مواد بسته بندی میتواند سبب تغییراتی در برخی از خصوصیات پلیمر های پلاستیکی مورد استفاده در بستهبندی نظیر تغییر در خصوصیات بازدارندگی، مکانیکی، فیزیکی، ساختاری و یا تجزیه شیمیایی پلیمرهای آن گردد. از مهم ترین تغییرات مشاهده شده در این پلیمرها میتوان به تغییر در میزان کشش سطحی و چسبندگی پلیمرهایی نظیر پلی اتیلن، پلی-پروپیلن و پلی اتیلن ترفتالات، تغییر در ساختار حلقه های آروماتیک فیلم های پلی استایرن و کاهش پایداری آن ها، افزایش میزان و سرعت اکسیداسیون در بخش آمورف پلیمرها و شکل گیری و حضور برخی فرآورده های اکسیداسیون نظیر استرهای پلاستیک، آلکان، آلکنها، کتونها و پراکسیدها اشاره کرد. کلیه تغییرات ایجاد شده در پلیمرها می توانند سبب تغییر در خواص کیفی مواد غذایی بسته بندی شده و کاهش ایمنی غذایی آن شود. بنابراین جهت استفاده بهینه از این فناوری، درک صحیح از مکانیزم و عوامل موثر بر این واکنش ها، ضروری به نظر می رسد. در این مطالعه، نتایج تحقیقات انجام شده در زمینه کاربردهای گاز ازن در صنعت غذا، تغییرات ایجاد شده در مواد بسته بندی تحت تاثیر تیمار با ازن و نیز تاثیر این مواد بر خواص کاربردی ازن بررسی شده است.

نوآوری ها همچنان در صنعت بسته بندی مواد غذایی در حال افزایش است و هدف آن، ایجاد سامانه نگهداری مناسب برای غذا، حفظ ایمنی و کیفیت میکروبی و شیمیایی غذا و در عین حال ایجاد جذابیت بیشتر به منظور بازاریابی محصول می باشد. استفاده از منابع تخریب پذیر در محیط زیست به عنوان مواد مورد استفاده در بسته بندی مانند هیدروکلوئیدها با منشا طبیعی، یکی از اهداف اصلی این صنعت می باشد. تولید فیلم ها و پوشش های خوراکی به عنوان یکی از فناوری های بالقوه که می توانند به منظور افزایش مدت نگهداری مواد غذایی و اطمینان از کیفیت آن در برابر عوامل محیطی به کار روند، مورد توجه قرار گرفته است. یکی از منابعی که به منظور تهیه فیلم و پوشش خوراکی می تواند مورد استفاده قرار گیرد، گالاکتومانان استخراج شده از منابع مختلف(مانند صمغ لوبیای لوکاست یا صمغ گوار) است که به دلیل دارا بودن خواص مکانیکی و نفوذپذیری مناسب، قابلیت کاربرد در مواد غذایی را دارا است. در این مقاله مروری، ویژگی های فیلم های تهیه شده از گالاکتومانان مورد بررسی قرار گرفته است.

تولید فیلم های زیست تخریب پذیر و خوراکی با ویژگی های مکانیکی و نفوذپذیری مناسب، یکی از چالش های مهم در صنعت بسته بندی مواد غذایی می باشد. فیلم-های خوراکی نه تنها به طور فیزیکی غذا را محافظت می کنند، بلکه موجب کاهش از دست رفتن رطوبت، محدود نمودن جذب اکسیژن و کاهش مهاجرت لیپیدها در ماده غذایی می-شوند. پلیمرهای با منشا طبیعی مانند کربوهیدرات ها و پروتئین ها بهترین مواد در ساخت فیلم های خوراکی می باشند، چرا که کاملا زیست تخریب پذیر می باشند و همچنین می-توانند مانند مکملی در افزایش ارزش غذایی برخی از غذاها موثر باشند. با این حال، حلالیت زیاد در آب و نفوذپذیری فراوان در برابر بخار آب و مقاومت مکانیکی کم، استفاده از این پلیمرها را محدود نموده است. مطالعات متعددی به منظور بهبود ویژگی این فیلم ها از طریق ساخت فیلم های چند لایه و کامپوزیتی و یا ایجاد اتصال عرضی بین اجزای سازنده فیلم به طریق فیزیکی و شیمیایی صورت گرفته است. در این مقاله مروری، کاربرد آنزیم ترانس گلوتامیناز در تهیه فیلم های خوراکی بر پایه کیتوزان و اثر آن بر ویژگی های مکانیکی و نفوذپذیری این فیلم ها مورد بررسی قرار می گیرد.