فصلنامه علوم و فنون بسته بندی
پیاپی 26 (تابستان 1395)

انتخاب فعال یک محصول در رقابت با سایر محصولات، تعریف موفقیت محصول است.کاربرد یک فناوری جدید می تواند روی این انتخاب تاثیر بگذارد. فناوری های جدید بسته بندی، نقش مرکزی در صنعت غذا ایفا می کنند. تنها در صورتی که یک بسته بندی جدید مورد توجه و انتخاب مصرف کنندگان قرار گیرد، می تواند در بازار فروش موفق بوده و برای تولیدکنندگان سود آور باشد. به همین دلیل، آگاهی داشتن از چگونگی واکنش و پاسخ مصرف کنندگان به این فناوری های نوین برای سازندگان و فرآوری کنندگان غذا و بسته بندی ضروری است. اگر این فناوری نادیده گرفته و یا رد شود، شکست خواهد خورد و فواید بالقوه آن هیچ گاه درک نخواهد شد. البته برای موفقیت، ضروری است که فناوری جدید واقعا نسبت به روش های موجود، بهبود یافته باشد و مصرف کنندگان این را بدانند. یکی از کارهای مهم تمرکز بر روی تخمین، ترس مصرف کنندگان از انتخاب نوآوری های موجود در عرصه بسته بندی مواد غذایی است. برای این منظور، از مقیاس سنجش ترس از نوآوری های غذایی به عنوان ابزاری برای کمی سازی ساده درجه رد فناوری جدید بسته بندی استفاده می شود. تحقیقات مختلف در زمینه فناوری های جدید بسته بندی مواد غذایی نشان می دهد، اکثریت افراد در دسته با ترس متوسط از نوآوری قرار دارند. علاوه بر عوامل خارجی، نظیر: طراحی بسته، اطلاع رسانی جامع و مبسوط در مورد مزایا و معایب نوآوری بسته بندی نقش معناداری در تغییر تمایل به خرید مصرف کننده بسته غذایی خواهد داشت. بنابراین روش های درک فرآیند تصمیم گیری برای خرید و تاثیر اطلاعات و عوامل مختلف بر آن ضروری به نظر می رسد.

یک بسته بندی مطلوب و استاندارد، وسیله ارتباط ذهنی خریدار و فروشنده بوده و موجب افزایش رغبت مشتریان برای خرید خواهد شد. به همین ترتیب استفاده از بسته بندی مناسب باعث رونق فروش صنایع دستی در بازار و اشتغال زایی و درآمدزایی آن را در پی خواهد داشت. در میان محصولات فراوان تولید شده در جهان، محصولات صنایع دستی، جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده اند و به نحوی با هویت ملی و فرهنگی جامعه تولیدی در ارتباط هستند. کشورهای توسعه یافته با آگاهی از این موضوع، سعی دارند محصولات خود را با بهترین روش بسته بندی در بازارهای جهانی عرضه کنند، این در حالی ست که بازار محصولات صنایع دستی کشورمان ایران، علی رغم کیفیت برتر در تولید به دلیل کاستی هایی که در زمینه طراحی و تولید بسته بندی آن ها وجود دارد، از رونق مطلوبی برخوردار نیستند. در این پژوهش که به روش تحلیلی- توصیفی انجام شده است، تلاش گردیده تا با معرفی مهم ترین اصول نقد تخصصی در محصولات و بسته بندی آن ها به صورت موردی به نقد بسته بندی صنایع دستی پرداخته شود. موضوع منتخب بسته بندی کفش دست دوزی به نام سنتی چاروق می باشد. نقد بسته بندی صنایع دستی باعث می گردد که محاسن و معایب آن ها دیده وتوصیف شود وبه ارتقاء کیفیت آن ها کمک نماید. در این مقاله با استفاده از اصول نقد و در سه مرحله توصیف، تفسیر و داوری ارزیابی کیفی محصول انجام شده است. برای دستیابی به این هدف ابتدا توصیف بسته با استفاده از قوانین گشتالت و سپس تجزیه و تحلیل و تفسیر در کارکردهای اصلی طراحی صنعتی و اصول بسته بندی صنایع دستی انجام شده است. نتیجه نقد نشان می دهد که اگرچه تلاش ارزشمندی از سوی نهادهای دولتی و طراحان و تولیدکنندگان برای ارائه بسته بندی خاص کفش سنتی انجام شده؛ اما این بسته بندی هم از نظر ساختاری و هم ازنظر گرافیک نیازمند تجدیدنظر و بهبود طراحی است.

فیلیپ کاتلر می گوید: «کاربرد پیوسته از یک رنگ خاص به ماندگاری و جا افتادن نام بازرگانی کمک می کند.»رنگ به عنوان یکی از ابزارهای مهم بازاریابی، در فروش بسیاری از محصولات به خصوص محصولات مصرفی است. از آنجایی که بسیاری از خریدها در مراکز بزرگ و زنجیره ای بدون هیچ گونه برنامه ریزی قبلی انجام می گیرد، نقش رنگ در جلب توجه خریداران بسیار مهم است. بسته ای می تواند در جذب مشتری موفق باشد که زیبا و جذاب طراحی و رنگ آمیزی شده باشد. رنگ، اولین چیزی است که بیننده از دیدن بسته بندی یک کالا درک می کند، شکل ها و نوشته ها بعد از رنگ سبب جذب بیننده می گردند. به همین دلیل، رنگ یکی از مهم ترین عوامل انگیزشی در خرید محصول است. نکته ای که باید مورد توجه قرار گیرد، استفاده به جا از رنگ ها در طراحی و بسته بندی کالاها می باشد. مصرف کننده باید قادر به تشخیص ارتباط میان محصول و استفاده آن در اولین نگاه باشد. باید توجه نمود که رنگ ها سریع ترین و مستقیم ترین وسیله برای دستیابی به این هدف هستند چرا که مشتری را در اولین نگاه جذب می کنند و هدف محصول را به مشتری می رسانند. رنگ هایی که در بسته بندی به کار می رود بسیار مهم هستند، حتی از جملاتی که مورد استفاده قرار می گیریند، اثر گذارتر می باشند، به این سبب است که رنگ ها و طرح ها توجه مشتریان را جلب می کنند و باعث می شوند که مخاطبان بیشتری کالاهای شما را ببینند. روانشناسان معتقدند رنگ می تواند تا 60 درصد پذیرش، انتخاب محصولات یا خدمات موثر باشد. به این مثال توجه کنید: شما یک طرح سیاه و سفید و یک طرح با رنگ های آبی و زرد و سیاه می بینید، کدام یک از این دو طرح را اول می بینید؟ آیا شما اول طرح سیاه و سفید را می بینید؟

بسته بندی در حوزه نظامی و بخصوص در مورد مهمات پرمصرف کالیبر کوچک از اهمیت بسزایی برخوردار است چرا که اهداف و انتظارات زیادی از آن مانند کاهش هزینه ها، استفاده بهینه و کمک به صنعت انتظار می رود. مولفه های زیادی در طراحی و تولید بسته بندی این اقلام دخیل هستند. به اذعان خبرگان موضوع یکی از این مولفه ها، «تاثیر عوامل زیست محیطی » بر بسته بندی مهمات است. بر همین اساس، در این مقاله سعی بر آن شد که با توزیع پرسش نامه بین خبرگان، موضوع شاخص های دخیل در این مولفه احصا و تایید گردد. شاخص های «قابلیت برگشت به چرخه صنعت»، «بازیابی و بازیافت» و «بازگشت به چرخه محیط زیست» شاخص هایی هستند که در این مقاله، پرسش نامه روایی و پایایی آن ها تایید و بر اساس آن ها مدل پیشنهادی مطرح گردید. پس از آن با طراحی پرسش نامه های دیگری که حاوی سوالاتی برای اندازه گیری شاخص ها و استفاده از آن در مدل سازی معادلات ساختاری بودند، روایی و پایایی آن سوالات تایید گردید و داده های به دست آمده برای تحلیل وارد نرم افزارهای Spss 23 و SmartPLS 2 شد. در نهایت شاخص «بازگشت به چرخه محیط زیست» بالاترین و شاخص «بازیابی و بازیافت» نیز کمترین اولویت را به خود اختصاص دادند. همچنین ارتباط بین دو شاخص «بازیابی و بازیافت و قابلیت برگشت به چرخه صنعت» تایید نشد ولی فرضیه ارتباط شاخص «بازگشت به چرخه محیط زیست» روی شاخص «بازیابی و بازیافت» با احتمال 99/0 تایید گردید. بر همین مبنا باید اولویت طراحی، تولید یک بسته بندی مناسب، بازگشت به چرخه محیط زیست با قابلیت بازیافت آن، قرار گیرد.

پرتو دهی مواد غذایی می تواند ایمنی و سلامت مواد غذایی را بهبود بخشد. بسیاری از مواد برای استفاده در بسته بندی غذا مجاز هستند؛ اما تنها تعداد اندکی از آن ها را می توان هنگام پرتودهی ماده غذایی بکار برد. ارزیابی ایمنی مدیریت دارو و غذا در مواد غذایی پرتودهی شده، در برگیرنده اطلاعات توکسیکولوژیکی موجود در مورد مواد بسته بندی و محصولات رادیولیز تولید شده از آن ها در اثر پرتودهی است. هر پروتکل آزمون مورد استفاده در ارزیابی مواد غذایی پرتودهی شده، باید در برگیرنده شناسایی ترکیبات رادیولیز نیز باشد.

تحقیق حاضر به منظور بررسی مقایسه تاثیرات افزودن مقادیر مختلف اسانس اسطوخودوس و پوست نارنج بر خصوصیات فیلم های زیست تخریب پذیر کاپاکاراژینان- ژلاتین/ نانورس صورت پذیرفت. نانوکامپوزیت کاپاکاراژینان- ژلاتین/ نانورس با افزودن دو سطح 5/1و 2 درصد وزنی- وزنی (wt%) اسانس اسطوخودوس و اسانس پوست نارنج ماتریس پلیمری تهیه گردید. ویژگی های فیزیکی (درصد رطوبت و حلالیت ، نفوذ پذیری و جذب آب)، ظاهری(رنگ، کدورت و انتقال نور)، مکانیکی شامل ( مقاومت کشش و ازدیاد طول در نقطه شکست) و ویژگی میکروبی فیلم ها مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد، فیلم مرکب کاپاکاراژینان-ژلاتین/ نانورس حاوی 5/1 درصد اسانس پوست نارنج بیشترین فعالیت ضد میکروبی را داشته است. همچنین این فیلم واجد ویژگی های فیزیکی و مکانیکی قابل قبول و بهتری نسبت به سایر نانوکامپوزیت های حاوی اسانس بوده است.

بکارگیری فناوری بسته بندی فعال و هوشمند علاوه بر به تاخیر انداختن اثرات نامطلوب محیطی بر مواد غذایی، مکانیسمی پویا را در نگهداری محصول به کار می گیرد. این فناوری بر اثرات متقابل بین پوشش با ماده غذایی و یا محیط پیرامون آن، به منظور بهبود کیفیت و ایمنی ماده غذایی پایه ریزی شده است که در برگیرنده مواردی مانند تاخیر اکسیداسیون، کنترل شدت نفس، سرعت رشد میکروبی و مهاجرت رطوبت می باشد. جاذب های اکسیژن، آزاد کننده های دی اکسید کربن، جاذب های بو، حذف کننده های اتیلن و آزاد کننده عطر، مثال هایی از بسته بندی های فعال بوده، در حالی که شاخص های زمان- دما، شاخص رسیدگی، حسگرهای زیستی و شناساگرهای امواج رادیویی، مثال هایی از بسته بندهای هوشمند می باشند. با توجه به برقراری اثرات متقابل بین بسته بندی و مواد غذایی و/ یا محیط پیرامون آن، مهاجرت مواد فعال می تواند بیانگر یک نگرانی در خصوص ایمنی مواد غذایی بسته بندی شده با این فن آوری ها باشد. از این رو، تاکنون مقررات و قوانین مختلفی نظیر: مقررات/EC 2004/1935 با مفاد و اصلاحیه آن در خصوص مواد در تماس با ماده غذایی و به طور کامل تر مقررات /EC2009/450 برای استفاده صحیح، ایمنی و هم چنین بازاریابی بسته بندی های فعال و هوشمند تنظیم شده اند.