فهرست مطالب

نشریه مطالعات راهبردی جهان اسلام
سال یازدهم شماره 4 (پیاپی 44، زمستان 1389)

  • بهای روی جلد: 40,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1389/12/24
  • تعداد عناوین: 13
|
  • جهانگیر کرمی صفحه 5
  • مقالات
  • مهدی اخلاقی نیا صفحه 7
    مواضع و دیدگاه های گروه های سلفی گرا همواره با توجه به شرایط زمانی و مکانی یا الزامات سیاسی اجتماعی در معرض تغییر و تحول بوده و گاه این دگرگونی ها موجب تعارضات جدی میان اعضای گروه های سلفی گرا در جهان اهل سنت شده است.
    جنبش سلفیه به عنوان یکی از حرکت های فکری شناخته شده و پرنفوذ در جهان اسلام طی صد سال اخیر محرک و موجد جنبش های سیاسی و اجتماعی فراوانی در کشورهای اسلامی بوده است. در این میان، جنبش اخوان المسلمین مصر را می توان بزرگ ترین و تاثیرگذارترین جنبش سلفی گرای قرن گذشته تاکنون دانست که به رغم فراز و فرودهای بسیار، جایگاه خود را به عنوان جنبشی اسلامی و عمل گرا تثبیت کرده است.
    در کنار جنبش اخوان، جنبش های جوان تری شکل گرفته اند که گرچه خاستگاه اصلی آنها جماعت اخوان بود، به مرور زمان تفاوت های فاحشی میان عقاید سیاسی آنها و اخوان المسلمین به وجود آمد که به وضوح در نحوه عمل و فعالیت سیاسی و اجتماعی آنان موثر بوده است.
    این مقاله در پی بررسی اصول، ارکان و وجوه تشابه و افتراق فکر سیاسی اخوان المسلمین مصر با جماعت های جهادی در موضوعات مهمی چون نوع نگاه به حکومت اسلامی، برداشت کلی از مفاهیم جهاد و تکفیر، چگونگی رفتار با حکومت های سکولار در جوامع اسلامی، نحوه رفتار با بیگانگان و کفار و در نهایت، چگونگی برخورد با سایر مسلمانان است.
  • حسن احمدیان صفحه 35
    هدف این مقاله بررسی تحولات اخیر تونس و پیامدهای منطقه ای آن است. تحولات دسامبر 2010 و ژانویه 2011 تونس که در نهایت به فرار زین العابدین بن علی، رئیس جمهور این کشور، پس از 23 سال حکمرانی منتهی شد، افزون بر دگرگونی های قابل توجه داخلی، پیامدهای منطقه ای گسترده ای داشته است. مهم ترین پیامد آن ارائه الگویی برای تحرکات مردمی است که به الگوگیری سایر ملت های عرب منطقه از جمله مصر و لیبی از این تحولات انجامید. در این مقاله زمینه ها و چرایی وقوع تحولات تونس مورد بررسی قرار می گیرد و سپس آموخته های این تحولات برای سراسر منطقه مطرح می شود. بر مبنای این آموخته ها، پیامدهای داخلی و منطقه ای دگرگونی-های تونس مورد توجه قرار می گیرد. البته این مقاله وارد جزئیات پیامدهای گسترده تحولات تونس در داخل و خارج این کشور نمی شود، بلکه براساس آموخته های پیش گفته، احتمالات آینده را مطرح می سازد تا چارچوبی تقریبی از آینده تحولات منطقه به دست دهد.
  • محمدعلی بهمنی قاجار صفحه 65
    با توجه به ناکارامدی دولت افغانستان در برقراری کامل امنیت، زمینه های سیاسی، نظامی و امنیتی لازم برای حضور طولانی مدت امریکا در افغانستان فراهم است. این حضور در قالب پیمان راهبردی دوجانبه میان امریکا و افغانستان خواهد بود. در نتیجه این پیمان، امریکا در افغانستان ماندگار و زمینه سلطه همه جانبه آن بر افغانستان در عرصه های نظامی، سیاسی، اقتصادی و... فراهم می شود. براساس متن پیش نویس انتشاریافته از پیمان راهبردی، مدیریت و فرماندهی عملیات نظامی در افغانستان به طور عملی با امریکا خواهد بود و فضای افغانستان نیز کامل در اختیار امریکا قرار خواهد گرفت. پیمان راهبردی عامل تهدیدی برای بیشتر قدرت های بین المللی و منطقه ای تاثیرگذار در افغانستان به شمار می رود و پیامدهای زیان باری برای امنیت و منافع ملی ایران دارد. نظر به اهمیت این پیمان در آینده سیاسی منطقه، نوشتار حاضر به بررسی آن می پردازد.
  • کیهان برزگر صفحه 95
    این مقاله به بررسی آثار نزدیکی روابط ایران و ترکیه بر راهبردهای سیاسی امنیتی اسرائیل در خاورمیانه می پردازد. بحث اصلی نویسنده این است که ایران و ترکیه دو بازیگر منطقه ای با نقش ها و درجه تاثیرگذاری متفاوت، اما مکمل یکدیگر در خاورمیانه اند که بر پایه های قدرت و نفوذشان در خاورمیانه پس از حوادث 11 سپتامبر افزوده شده است. نزدیکی این دو بازیگر یک بلوک قدرتمند سیاسی امنیتی و اقتصادی در خاورمیانه ایجاد می کند که راهبرد های سیاسی امنیتی اسرائیل را در منطقه به چالش می کشد. خاورمیانه در حال حاضر شاهد نوعی خلا ایدئولوژیک و استراتژیک به دلیل ناتوانی امریکا در کنترل بحران های منطقه ای است. در این شرایط، ائتلافی منطقه ای میان ایران و ترکیه به سرعت در حال جایگزینی این خلا است. از آنجا که نزدیکی و تقویت روابط ایران و ترکیه جایگاه سیاسی امنیتی و ایدئولوژیک اسرائیل را در خاورمیانه به چالش می کشد، این رژیم تمام تلاش خود را برای ایجاد شکاف در این ائتلاف به کار خواهد گرفت.
  • علی باقری دولت آبادی صفحه 113
    الحاق به اتحادیه اروپا یکی از اولویت های مهم سیاست خارجی بوسنی و هرزگوین طی سال های اخیر بوده است. این خواسته در حالی توسط مقامات بوسنیایی دنبال می شود که سران اتحادیه اروپا پافشاری بسیاری بر انجام هرچه سریع تر اصلاحات درخواست شده از این کشور دارند. بررسی دلایل توجه اتحادیه اروپا به بوسنی و هرزگوین و اهداف مقامات بوسنیایی برای پیوستن به این اتحادیه به همراه مشکلات و پیامدهای آن هدف اصلی پژوهش حاضر است.
  • جواد جمالی، رضا مرادی صفحه 145
    آن دسته از مناطق راهبردی ژئوپولیتیک که نقش تعیین کننده ای در روندهای سیاسی امنیتی بین المللی دارند، عمدتا به عرصه حضور چندوجهی بازیگران بین المللی تبدیل می شوند. در شرایط کنونی پیوند عناصر جغرافیایی و فرهنگی مناطقی از پاکستان با پدیده های افراط گرایی و خشونت سیاسی، مجموعه رخدادهای این سرزمین را برای امریکا و ناتو جذاب و دغدغه ساز ساخته است. پس از گذشت نزدیک به یک دهه هنوز مشخص نیست که تحولات جاری آغاز بحران است یا اینکه به نقطه پایان نزدیک می شود. بر این اساس به سهولت می توان در مورد ناکامی ابعاد مختلف راهبردها و تاکتیک های امریکا و انگلیس در حوزه مورد نظر، قضاوت کرد.
    پژوهش حاضر با اتکا به این نکته مهم که رویه های سیاست ورزی و ایفای نقش هر یک از واحدهای سیاسی در حوزه های هدف منحصر به فرد و خاص است، در پی آن است که نوعی واکاوی و بازخوانی در مورد ماهیت رفتار سیاسی امنیتی و نظامی امریکا و انگلیس در پاکستان انجام دهد. بدون تردید هر یک از این دو کشور دارای سوابق و تجارب وسیع و تاثیرگذاری در جنوب آسیا بوده اند که چنانچه به «پروسه محوری» در تحولات بین المللی معتقد باشیم، پروژه های سیاسی نظامی فعلی امریکا و انگلیس در این منطقه را می توان دارای ریشه ها و رگه های دنباله داری در آن تجارب دانست. در هر حال واقعیت این است که امریکا میراث دار واقعی استعمار بریتانیا در سطح دنیا شده است اما با وجود این انتقال شرایط بازیگری باید دید سیاست ها و راهبردها تا چه اندازه دچار تغییر و تحول شده است.
  • سیده مطهره حسینی، سروش بهربر صفحه 177
    با اهمیت یافتن فعالیت های فرهنگی و برجسته شدن نقش فرهنگ در نظریه های سیاست خارجی و سیاست بین الملل و هم چنین در کارکرد دستگاه های دیپلماتیک دولت ها، امروز مباحثی چون قدرت نرم و دیپلماسی فرهنگی به عنوان اساس و ساختار برنامه ریزی کوتاه مدت و بلندمدت کشورها مورد توجه قرار گرفته است. این پژوهش، بسترهای قدرت نرم و زمینه های دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران را در مصر بررسی می کند. پس از پرداختن مقدماتی به تاریخ حضور شیعیان در مصر، فرهنگ تشیع در این کشور مطالعه می شود. سپس داده هایی از دسته های شیعیان مصر، تاریخ معاصر حضور شیعیان در مصر، وضعیت کنونی شیعیان مصر، شخصیت های همسو با تشیع در مصر و سازمان های شیعی در این کشور ارائه می شود. در چارچوب نظری مقاله، مفهوم قدرت نرم و منابع اصلی تامین آن تعریف و تبیین و سپس سنجه های دیپلماسی فرهنگی نرم پایه (مبتنی بر قدرت نرم) معرفی می شود. پرسش اصلی این است که بنیادهای ایجاد روابط فرهنگی میان شیعیان مصر و ایران چیست و جمهوری اسلامی ایران از چه راهی می تواند رابطه ای پایا و استوار در منطقه با تکیه بر بسترهای پایای اجتماعی فرهنگی پی ریزی کند؟ فرضیه مقاله «ایجاد رابطه ای استوار میان ایران و مصر را در گرو تدوین دیپلماسی جامع فرهنگی ایران می داند تا بتواند بسترهای اجتماعی فرهنگی جامعه مصر را شناسایی کند و بر آن تاثیر بگذارد». بایسته ها و چالش هایی که در زمینه سازی برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در مصر وجود دارد، آخرین بخش مقاله را شامل می شود.
  • محمدرضا حاجیان صفحه 209
    در چند سال اخیر جامعه صهیونیستی در فلسطین اشغالی رفتارهای افراطی تری با فلسطینی ها داشته است. با اینکه چنین رفتاری در ذات و ماهیت اندیشه صهیونیسم است، سران صهیونیسم به علت حساسیت افکار عمومی جهانیان پس از تشکیل رژیم جعلی صهیونیستی این ماهیت را مخفی نگه داشته اند. اینکه چه عواملی باعث شده است این مخفی کاری در چند سال اخیر ناکام بماند و ماهیت واقعی صهیونیست ها تا حدی برای جهانیان آشکار شود، سوالی است که تلاش کرده ایم با بررسی برخی نمادهای رفتار افراطی و نژادپرستانه صهیونیست ها و دلایل آنها به آن پاسخ دهیم. این نمادها و نشانه ها عبارت اند از: افزایش قدرت افراطی ها در کنیست هیجدهم و فتواهای ضد عربی خاخام ها، گسترش دامنه تاثیرگذاری شهرک نشینان، تاکید بخش های مختلف این جامعه بر اسطوره های دینی یهود و افزایش فعالیت های سیاسی و اجتماعی جامعه صهیونیستی برای یهودی سازی قدس و مسجدالاقصی، در حالی که این موضوع مورد اختلاف آنها با فلسطینی ها در مذاکرات سازش است.
    صهیونیست های افراطی در چند سال اخیر به شکلی فزاینده دیدگاه های خود را بر ارتش و نظام آموزشی تحمیل کرده اند. به نظر می رسد این افراطی گری روندی ناگزیر برای صهیونیست هایی است که تلاش می کنند از طریق آن جامعه صهیونیستی را از سقوط نجات دهند.
  • گزارش ها
  • سید عبدالامیر نبوی صفحه 243
  • طلال عتریسی صفحه 251
  • معرفی کتاب
|
  • Mehdi Akhlaghinya Page 7
    Positions and views of Salafi groups constantly have been exposed to changing due to time and space conditions or political-social requirements change, and sometimes these changes caused serious conflicts among members of Salafi groups in Sunni world. Salafi movement as one of the known and influential intellectual movements in the Islam world during the recent century has been a stimulus for many political and social movements in Islamic countries. Meanwhile, Egypt's Muslim Brotherhood movement can be considered as the biggest and most influential movement of the last century which despite the risings and fallings has stabilized its position as
    the Islamic and pragmatic movement. Alongside Muslim Brotherhood movement, younger movements have been formed the Muslim community which even though their main origin was Ekhvan community, dramatic differences emerged between their political beliefs and Muslim Brotherhood, which clearly has been effective in their way of political and social activities. The present paper examines the principles, pillars and dimensions of similarities and differences of Muslim Brotherhood’s political thought in Egypt and Jihadi groups in issues such as their attitude toward the Islamic government, overall interpretations of Jihad and Takfir, way of behaving with secular governments in Islamic societies, way of treating with foreigners and infidels, and finally way of dealing with other Muslims.
  • Hassan Ahmadian Page 35
    The present paper examines recent developments in Tunisia and its regional consequences. Developments in December 2010 and January 2011 in Tunisia which finally led to Ben Ali escaping from the country after 23 years of governance had broad regional consequences in addition to significant internal changes. Its most important outcome has been providing a model for the movements of the people which led to other Arab nations’ imitation including Egypt and Libya. In this paper, the fields and reasons of Tunisian developments will be examined and then lessons of these developments for the entire region are explained. Based on these lessons, Tunisia’s domestic and regional consequences are considered. This paper does not include details of broad consequences of Tunisia developments, but based on aforementioned lessons, examines future possibilities to provide an approximate framework for future developments.
  • Mohammad Ali Bahmani Ghajar Page 65
    Due to Afghan government’s inefficiency in establishing full security, the necessary political, military and security fields for long-term U.S. presence in Afghanistan have been created. This presence will be in the form of bilateral strategic alliance between United States and Afghanistan. As a result of this treaty, U.S. presence in Afghanistan is permanent and conditions of its comprehensive dominance on Afghan’s military, political and economic areas are created. According to the draft of this strategic treaty, management and command of military operations in Afghanistan practically would be with the United States and Afghanistan would be under US control. This strategic treaty is a threat for more influential international and regional powers in Afghanistan and has harmful consequences for Iran’s security and national interests. Considering the importance of this treaty for the political future of the region, the present paper examines it.
  • Kayhan Barzegar Page 95
    This paper examines impacts of close relations between Iran and Turkey on the Israeli political-security strategies in Middle East. The main argument of the author is that Iran and Turkey as the two regional actors have different roles and degrees of influence, but are complement of each other, and after the September 11 events their levels of power and influence in the Middle East have increased. The closeness of these two actors creates a powerful political-security and economic bloc in the Middle East, which challenges political-security strategies in the region. At the present time, Middle East witnesses a kind of ideological and strategic vacuum due to US inability to control the regional crisis. In this context, regional coalition between Iran and Turkey is rapidly replacing this vacuum. Since promoting and closeness of Turkey and Iran relations challenge Israel's political-security and ideological status in the Middle East, this regime will use all of its power to create a gap in this coalition.
  • Ali Bagheri Dolatabadi Page 113
    Joining to European Union has been one of the most important Bosnia and Herzegovina's foreign policy priorities in recent years. This demand is followed by Bosnian authorities, while European Union’s leaders insist on doing most immediate reforms in this country. Examining the reasons of European Union’s attention to Bosnia and Herzegovina and its officials’ aims to join EU along with its challenges and consequences are the main goals of the present research.
  • Javad Jamali, Reza Moradi Page 145
    Those strategic geopolitical areas which have a determining role in international political-security trends mainly become multi-faceted field of international actors. Currently, linkage of the geographical and cultural elements with the phenomena of political extremism and violence in some regions of Pakistan has made the events of this area attractive and challenging for United States and NATO.
    The present paper tries to do a kind of analysis and review on the nature of political, security and military behavior of United States and Britain in Pakistan. Undoubtedly, each of these two countries have had extensive backgrounds, experiences and influences in South Asia that if we believe in "Process-based" in international developments, it can be said the current political-security projects of United States and Britain in this area have roots in their experience. Nevertheless, the reality is that United States has become the real inheritor of British colonialism worldwide, but despite transferring the conditions of role-playing, we should wait to see to what extent policies and strategies have changed.
  • Seyedeh Motehareh Hoseini, Soroush Bahrebar Page 177
    With promoting the importance of cultural activities and prominency of cultural role in foreign policy and theories of international politics and also in function of diplomatic agencies of governments, today discussions such as soft power and cultural diplomacy as the basis and structure of short-term and long-term planning for nations have been taken into consideration. This research examines infrastructures of Islamic republic of Iran's soft power and its fields of cultural diplomacy in Egypt. After preliminary studies about the history of Shiites presence in Egypt, Shia culture in this country is examined. Then several information are provided about groups of Shias in Egypt, Shiite presence in contemporary Egypt, current status of Shiites in Egypt, Egyptian figures in line with Shiism and Shia organizations in this country. In theoretical framework of this paper, the concept of soft power and the main sources of its supply are defined and described and then measures of soft-based cultural diplomacy (based on soft power) are introduced. The main questions are about the foundations of cultural relations between Egypt and Iran, and in what way Islamic Republic of Iran can create a permanent relation in region by relying on the stable and strong social-cultural foundations. Hypothesis of this paper is that "creating a strong and stable relationship between Iran and Egypt depends on Iran’s attempt to develop a comprehensive cultural diplomacy to identify and influence Egypt's social-cultural fields. And in the last part of this paper, the necessities and challenges of Iran’s foreign policy in Egypt are considered.