نشریه مطالعات تحول در علوم انسانی
پیاپی 4 (بهار و تابستان 1394)

انسان به عنوان دردانه هستی برای رسیدن به کمال باید تمام تلاش خود را معطوف به آن هدف غایی نماید. این موجود که محور تمام عالم و به نوعی بهانه آفرینش می باشد در حوزه اجتماعی برای رفع نیازهای خود ناچار به همکاری و تعامل با دیگر همنوعان خویش می باشد. نمونه بارز این نوع همکاری را در سازمان ها که با اهداف خاص و متشکل از منابع متفاوت بوجود م یآیند یافت. انسان در این سازمان ها به کار و فعالیت در راستای اهداف مشخص شده گام برمی دارد و عواملی چون روحیات شخصی، محیط کار و روابط تع یین شده بین اجزاء و بویژه انگیزه در این بین دارای اهمیت خاصی است. بیشترین نقش را در احیا و تقویت این عوامل مدیر مجموعه بر عهده دارد؛ بنابراین دو عامل اصلی را در این بین می توان شناخت؛ یکی عوامل ذاتی و درونی کارکنان و دیگری کیفیت محیطی که آنها در آنجا فعالیت می نمایند. وجود انگیزه و انگیزش های مختلف در بین انسان ها و محیط سازمانی موجد پدید آمدن رفتارهای سازمانی مختلفی خواهد شد. تعریف انسان ها و تقسیم ماهوی آنها از بعد رفتاری برای شناخت هرچه بهتر در جهت اداره صحیح آنها از جمله دغدغه های اندیشمندان عرصه علم مدیریت بوده و هست. یکی از اندیشمندانی که در این خصوص به تعریف و توصیف انسان در سازمان پرداخته و در ادامه راهبردهای لازم را برای مدیریت بر آنها بیان داشته است مک گریگور می باشد؛ بنابراین سعی نگارنده در این نوشتار معطوف به توصیف و تب یین نظریه ایشان بوده و با نگاهی نقادانه به تحلیل و بررسی آن در مبانی، تعریف و توجی هات و در صورت لزوم روش شناختی خواهد بود.

سورن کرکگور- بنیان گذار اگزیستانسیالیسم - از ایمان گرایان افراطی قلمداد می شود. وی برترین ارزش و فضیلت را برای ایمان قائل است و با استدلال عقلی در عرصه ایمان به شدت مخالف است. از منظر او ایمان امری انفسی و درونی است که اگر بر پایه عقل بنا شود، دگرگون خواهد شد؛ ایمان، حیطه ای است که باید در آن جهش کرد؛ جهش به ورطه ای که انسان نسبت به آن یقین عینی ندارد و همچنین امریپارادوکسیکال است. وی در این خصوص تلاش می کند تا با ارائه سه برهان عقلی، بی اعتباری استدلال آفاقی را در خصوص ایمان اثبات نماید. اما باید دانست که این دیدگاه کرکگور متاثر از دیدگاه رسمی کلی است و دیدگاه رسمی کلیسا نیز نه دیدگاه حضرت مسیح)ع( که دیدگاه روحانیون و آباء کلیساست که با اصول عقلی کاملا ناسازگار است.

هدف این پژوهش ارائه نظریه انسان گرایی مزلو در مفاهیم اصلی آن یعنی انگیزش، نیاز و سلامت بوده و بدنبال پاسخ به این سوا لها بوده که انگیزش در نظریه مزلو چگونه تبیین شده است؟ همچنین ویژگی های انسان کامل و سالم در این دیدگاه چیست؟ انتقادات وارد بر دیدگاه مزلو با رویکرد اسلامی کدام است؟ روش پژوهش عبارت است از تحلیل مفهومی و نظری دیدگاه مزلو و بررسی مفاهیم قرآنی درباره انسان کامل و سالم. با استناد به آیات قرآن مفاهیمی معادل انسان کامل تبیین شده است و یافت ه های تحقیق نشان داد که مزلو در نظریه انسا نگرایی خود، انسان را به حد خودشکوفایی تحلیل و تبیین کرده اما اسلام، انسان را با مفاهیم اخلاقی، اجتماعی در رابطه با خدا معرفی میک ند و او را خلیفه خدا در زمین م یداند و انگیز ه های رفتاری انسان در رویکرد اسلامی تقرب به خدا و رضایت او خواهد بود.

یکی از مهم ترین تحولات در روانشناسی معاصر جنبش روانشناسی مثبت به رهبری مارتین سلیگمن می باشد. این جنبش موجب شد تمرکز علم روانشناسی از آسیب شناسی روانی به سوی موضوعات مثبت مانند شادی، سلامت ذهن، عواطف مثبت، معنویت، خلاقیت و فضایل اخلاقی سوق داده شود. ارزیابی از وضعیت روانشناسی جهانی موجب شد سلیگمن متوجه ناکارآمدی مدل پزشکی در روانشناسی شود و مدل روانشناسی مثبت را به عنوان مدلی کارآمد برای کمال و تعالی انسان ارائه دهد. جنبش روانشناسی مثبت به تضاد دیرینه روانشناسی و دین خاتمه داد و موجب بازگشت به معنویت در روانشناسی شد. این رویکرد در سه بعد نظری، پژوهشی و کاربردی در حال پیشرفت است. از جنبش روانشناسی مثبت می توان درس های مهمی را برای تحول روانشناسی در ایران آموخت. از جمله این درس ها این است که ارزیابی واقع بینانه ای از وضعیت روانشناسی در ایران انجام شود. پیوند فرهنگ اسلامی و علم روانشناسی مد نظر روانشناسان ایرانی قرار گیرد. تحول در روانشناسی در ایران نیز باید با توجه به سه بعد مبانی نظری، جنبه های پژوهشی و جنبه های کاربردی انجام شود تا منجر به تولید علم شده و وضعیت روانشناختی در ایران را ارتقاء دهد.

هدف نقد دیدگاه های غیرشناختاری ویتگنشتاین و بریث ویت از اهداف این تحقیق است که می تواند کارکردهای زبان دین را در عرصه های مختلف زندگی انسان نشان دهد. روش تب یین و توصیف تحلیلی دیدگاه های این دو متفکر مورد نظر است. یافته ها ویتگنشتاین و بریث ویت دارای نظریات مهمی در خصوص کارکردها و زبان هستند، زیرا آنها با نگاه پدیداری و غیرمعرفت بخش به گزاره های دینی کارکردهای خاصی را برای آنها در نظر می گیرند. ویتگنشتاین به کارکردهای زبان دین در زندگی دینداران و تفکیک ساحت های دینی از علمی، و بریث ویت با تحویل گزاره های دینی به گزاره های اخلاقی برای آنها کارکردهای خاصی را تعریف می کنند. نتیجه گیری تقریبا هر دو متفکرمورد نظر در محورهایی چون ایمان گرایی، عدم امکان ارزیابی عقلانی باورهای دینی، رد برتری یک دین بر دین دیگر و عدم کاشفیت از واقع آموزه های دینی اتفاق نظر دارند. چنین رویکردهایی منجر به تلقی ناقص و بعضا سوء تعبیر از آموزه های دینی و تفسیر نسبی گرایانه و انسان محورانه از کارکردهای زبان دین می شود .

در این نوشتار تلاش شده است با مروری بر سه دسته از مهمترین مبانی هست یشناختی، معرف تشناختی و انسا نشناختی در فلسفه تربیتی دیویی، اندیشه وی مورد نقد و بررسی قرار گیرد. چه بسا به دلیل تحولات جاری ناهمگون در فکر و اندیشه دیویی، فهم کلام و دیدگاه او قدری مشکل به نظر برسد و نقد تفکر وی به این سادگی ها میسر ننماید. با این وجود، به دلیل موض عگیر ی های آشکار دیویی در ساحت جها نبینی و ایدئولوژی و صراحت گفتار و نوشتار وی در زمینه های گوناگون فرهنگی- اعتقادی، مسیر ارزیابی دیدگاه و اندیشه وی هموار می گردد. به دلیل اختلاف برداش تها و دیدگاه های دیویی در سه دوره متوالی زندگانی خویش، بدیهی است باید با صر فنظر از دور ه های اول و دوم زندگانی وی، بر دوره سوم تمرکز یافت و آن را دیدگاه نهایی و اصلی دیویی برشمرد. از این رو، نمی توان در بررسی افکار او به اظهارات و نوشت ه هایش در دو دوره نخست استناد جست. نقد اندیشه دیویی از این جهت حایز اهمیت است که دیویی بزرگترین نماینده تفکر عصر نوین غرب به شمار می رود و از این رو افکار و دیدگاه های او مبنای نظام و حاکمیت لیبرال-دموکراسی تلقی می-گردد. درست است که تحو لگرایی زمینه پویایی و تحرک فکری انسان را فراهم م یآورد، لیکن باید دید این سبک تحو لگرایی انسان و جوامع بشری را به چه سمت و سویی م یکشاند؟ تحو لگرایی در فکر و اندیشه دیویی، با الهام از نظریه تحول طبیعی داروین، او را به ارایه تفسیر و برداشت نادرست و ناتمام از جهان وانسان سوق داد. این برداش تهای نادرست بر مبانی فلسفه تعلیم و تربیت دیویی سایه افکند و در نتیجه آن را غیر قابل اعتماد ساخت. در جایگاه نقد و بررسی فلسفه تربیتی دیویی، نوشتار حاضر تا حدودی به بیان چیستی و چگونگی و چرایی تحولات فکری وی م یپردازد و از این جهت فلسفه تربیتی او را مورد نقد و بررسی قرار می دهد. پرسش اصلی تحقیق این است که آیا با این وضع ب یثبات و ناپایدار، می شود برای فلسفه تربیتی دیویی سندیت قائل شد و آن را دست کم برای یک دوره کوتاه علمی معتبر دانست؟

پدیده انقلاب قدمتی طولانی دارد و به همین صورت تحلیل چرائی و چگونگی وقوع آن نیز از زمان های گذشته به ویژه از نیمه دوم قرن 19 میلادی وجود داشته است..بدین ترتیب مجموعه ای از نظرات و نظریه های گونه گون درباره وقوع این پدیده بیان شده است .این مقاله می خواهد ضمن بیان دسته بندی های صورت گرفته در این باره ، در حد توان خود ایرادات و ناتوانی های این نظریه ها را برشمارد.