فهرست مطالب

نقد کتاب هنر - پیاپی 1-2 (بهار و تابستان 1393)

فصلنامه نقد کتاب هنر
پیاپی 1-2 (بهار و تابستان 1393)

  • 264 صفحه، بهای روی جلد: 60,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1394/02/25
  • تعداد عناوین: 26
|
  • علی بوذری صفحه 3
  • نقد شفاهی
  • نقد تالیف
  • توکا ملکی صفحه 21
    تالیف و انتشار فرهنگ های تخصصی هنر، چه به صورت فرهنگ های یک زبانه (فارسی به فارسی) و چه فرهنگ های دوزبانه (انگلیسی به فارسی) [یا دیگر زبان ها به فارسی] در ایران به ندرت و انگشت شمار صورت می گیرد. چندین کتاب منتشرشده در این زمینه اغلب به صورت ترجمه کامل از یک کتاب و تدوین و تنظیم آن با توجه به منابع خارجی است و انتخاب برابرنهادهای فارسی از سوی برخی پژوهشگران در این فرهنگ ها و دائره المعارف ها صورت گرفته است. کتاب فرهنگ واژگان هنر، نوشته و تدوین عرفان قانعی فرد از آخرین کتاب های منتشرشده ازاین دست است. به این مناسبت مروری کوتاه بر خصوصیات این کتاب صورت گرفته است.
    کلیدواژگان: فرهنگ نویسی، هنرهای تجسمی، تاریخ هنر، دائره المعارف، فرهنگ واژگان هنر _
  • علی صفری اق قلعه صفحه 27
    خوشنویسی، تذهیب، تشعیر، نگارگری و... از مجموعه هنرهای وابسته به کتاب آرایی است که در تدوین و تزیین هزاران نسخه خطی و مرقع به کار رفته است. گستره این هنرها و فنون سبب می شود میان آداب این هنرها و بسیاری از اصطلاحات دبیری و دیوانی، ارتباط نزدیکی برقرار شود و از این رو مرزهای مشترک فراوان داشته باشند. فرهنگنامه ای با عنوان زرافشان اثر آقای حمیدرضا قلیچ خانی که در سال 1392 از سوی انتشارات فرهنگ معاصر منتشر شده است. این فرهنگ شامل بیش از پنج هزار سرمدخل از اصطلاحات و ترکیبات کتابت، کتاب آرایی و نسخه پردازی است که 4200 سرمدخل دارای توضیح و شاهد هستند و همچنین 800 سرمدخل نیز به سرمدخل های دیگر ارجاع شده است؛ افزون بر توضیح و معنای هر سرمدخل، بیش از 12 هزار بیت شاهد از رودکی تا قاآنی شیرازی در این اثر جای گرفته است.
    کلیدواژگان: زرافشان، کتاب آرایی، حمیدرضا قلیچ خانی
  • محمد جواد احمدی نیا صفحه 37
    گرچه نسخه برگردان کردن بخش های هنری یک نسخه خطی، سال هاست در خارج از ایران رواج دارد، در سال های اخیر شاهد طبع این گونه آثار در ایران هستیم. از نمونه خارجی این گونه کتاب ها می توان به نسخه برگردان نگاره های شاهنامه لنینگراد (1985م.) و نمونه های داخلی می توان به نسخه برگردان نگاره های خاوران نامه (1383ش.) اشاره کرد. نگاره های نسخه خطی شاهنامه طهماسبی، قبلا معروف به شاهنامه هوتون، از خوش اقبال ترین نگاره های نسخه های خطی فارسی است که تاکنون چهار بار، در قالب های متفاوت و به دست ناشران گوناگون، نسخه برگردان شده است. ناشران معتبری چون دانشگاه هاروارد Harvard University، دانشگاه ییل Yale University و فرهنگستان هنر، از ناشرانی بودند که بخش های هنری این کتاب را نسخه برگردان کرده اند. این موضوع، خود نشان از اهمیت و ارزش نگاره های مذکور و جایگاه آن ها در تاریخ نقاشی ایران دارند. به بهانه انتشار فاخرترین این چاپ ها در ایران، این مقاله بر آن است که چهار نسخه برگردان مذکور را مورد بررسی قرار دهد و مزایا و معایب هر کدام را برشمرد. در پایان دو پیشنهاد برای نسخه برگردان کردن آثار هنری ارائه داده شده است.
    کلیدواژگان: شاهنامه طهماسبی، شاهنامه هوتون، فرهنگستان هنر، دانشگاه ییل، دانشگاه هاروارد، موزه متروپولیتن
  • مهدی حق شناس صفحه 55
    توجه به استفاده از نشانه در نهادهای انسانی و اجتماعی آن را به یکی از تاثیرگذارترین دستاوردهای طراحی گرافیک بدل کرده است. موضوع قابل تامل این است که سفارش، طراحی و کاربرد نشانه با تاریخ تاسیس و دوران فعالیت بسیاری از نهادهای اجتماعی و اقتصادی رابطه تنگاتنگ دارد. از سوی دیگر، طراحی نشانه یکی از مهم ترین زمینه های فعالیت طراحان گرافیک ایران بوده و رویکردهای متعددی را برتابیده است، به طوری که هر طراح ایرانی، حداقل چند نشانه در کارنامه طراحی خود دارد. علیرضا وکیلی ورجوی نیز از این قاعده کلی مستثنی نبوده و شاید یکی از معدود طراحانی است که در میان طراحان هم نسل خود، به صورت ویژه به طراحی نشانه پرداخته و آن را مورد توجه خاص قرار داده است. از آنجا که چاپ کتاب نشانه های او امکانی است تا گوشه ای از نشانه های جامعه امروز ایران و نیز خود طراح و رویکرد وی به طراحی نشانه مورد بررسی قرار گیرد، در این مقاله کوشش شده تا آثار و آرای او در چارچوب نقد کتاب آثارش بررسی شود. شیوه گردآوری اطلاعات در پژوهش حاضر به صورت مشاهده آثار طراح در کتاب بوده و تجزیه و تحلیل داده ها به روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است. نتایج حاصل از پژوهش مشخص می سازد که طراح با رویکردی بصری در طراحی نشانه های کتاب حاضر، در صدد دست یافتن به ویژگی های منحصربه فردی است تا به حل مسئله مورد سفارش و شکل گیری گفتمان تصویری مورد نظر هر نشانه بپردازد.
    کلیدواژگان: نشان داشت، علیرضا وکیلی ورجوی، نشانه های ایرانی، نقد نشانه _
  • حمیدرضا قلیچ خانی صفحه 69
    توجه به استفاده از نشانه در نهادهای انسانی و اجتماعی آن را به یکی از تاثیرگذارترین دستاوردهای طراحی گرافیک بدل کرده است. موضوع قابل تامل این است که سفارش، طراحی و کاربرد نشانه با تاریخ تاسیس و دوران فعالیت بسیاری از نهادهای اجتماعی و اقتصادی رابطه تنگاتنگ دارد. از سوی دیگر، طراحی نشانه یکی از مهم ترین زمینه های فعالیت طراحان گرافیک ایران بوده و رویکردهای متعددی را برتابیده است، به طوری که هر طراح ایرانی، حداقل چند نشانه در کارنامه طراحی خود دارد. علیرضا وکیلی ورجوی نیز از این قاعده کلی مستثنی نبوده و شاید یکی از معدود طراحانی است که در میان طراحان هم نسل خود، به صورت ویژه به طراحی نشانه پرداخته و آن را مورد توجه خاص قرار داده است. از آنجا که چاپ کتاب نشانه های او امکانی است تا گوشه ای از نشانه های جامعه امروز ایران و نیز خود طراح و رویکرد وی به طراحی نشانه مورد بررسی قرار گیرد، در این مقاله کوشش شده تا آثار و آرای او در چارچوب نقد کتاب آثارش بررسی شود. شیوه گردآوری اطلاعات در پژوهش حاضر به صورت مشاهده آثار طراح در کتاب بوده و تجزیه و تحلیل داده ها به روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است. نتایج حاصل از پژوهش مشخص می سازد که طراح با رویکردی بصری در طراحی نشانه های کتاب حاضر، در صدد دست یافتن به ویژگی های منحصربه فردی است تا به حل مسئله مورد سفارش و شکل گیری گفتمان تصویری مورد نظر هر نشانه بپردازد.
    کلیدواژگان: نشان داشت، علیرضا وکیلی ورجوی، نشانه های ایرانی، نقد نشانه
  • بهمن فیزابی صفحه 77
    مقاله حاضر به معرفی، بررسی، و بیان نقاط قوت و ضعف کتاب شاهکارهای هنری آستان قدس رضوی: کتیبه های مسجد گوهرشاد پرداخته است. این اثر جلد دوم از مجموعه شاهکارهای هنری آستان قدس رضوی و پژوهشی درباره کتیبه های مسجد گوهرشاد است که جایزه بیست و ششمین دوره کتاب فصل کشور در رشته هنر را نیز کسب کرده است. نویسنده «کتیبه» را منبعی برای تاریخ خوشنویسی و شاهدی بر درک زیبایی شناسانه کتیبه نگاران در فرایند معماری دانسته و از این منظر به بنای مسجد گوهرشاد، یادگار معماری استاد قوام الدین شیرازی در عصر تیموری، نگریسته است. نویسنده به دسته بندی و بررسی علمی کتیبه های اصلی این مسجد که به خط ثلث است بر اساس مبانی سنتی خوشنویسی و کتیبه نگاری که از متون کهن استخراج شده پرداخته است. این کتاب مزین به تصاویری باکیفیت از نماهای کلی، اجزای معماری، و همه کتیبه های مسجد گوهرشاد است.
    کلیدواژگان: کتیبه نگاری، خوشنویسی، مسجد گوهرشاد، قوام الدین شیرازی، معماری در دوره تیموری
  • نیلوفر رضوی صفحه 91
    کتاب کفسازی در بناها و محوطه های تاریخی که بر اساس اسناد و تجارب میدانی نویسندگان در حفاظت و مرمت تنظیم شده، تلاشی است برای متحول کردن درک و دانش خوانندگان از موضوع کفسازی. در این راه، با تکیه بر جایگاه انکارناپذیر کف به مثابه بستر ابنیه و حریم محوطه های تاریخی، نکات ارزشمند فنی دیگری از قبیل ارزش و قابلیت های مصالح باستانی، نقوش باستانی و فنون قدیمی و بعضا از یاد رفته نیز مرور می شوند؛ اما محصول نهایی کتاب تنها تحولی در نحوه اجرا و تماشای کف نیست، بلکه در انتها چنین به نظر می رسد که موضوع کفسازی بهانه ای بوده است برای پرداختن به مسئله بسیار مهم تر پیوند آثار تاریخی با محیط امروز و سرمایه فرهنگی دیرینه.
    کلیدواژگان: حفاظت، مرمت، بناهای تاریخی، محوطه های تاریخی، کفسازی
  • نقد ترجمه
  • فائزه دینی صفحه 97
  • مهرداد پورعلم صفحه 111
    فیلسوفان در سال های اخیر توجه فراوانی به فیلم داشته اند و گویی در دو سه دهه پایانی قرن بیستم کوشیده اند غفلت و بی توجهی هفت دهه گذشته خود درباره فیلم را جبران کنند. نخستین کوشش ها، در این راه، آشکارا ریشه در نگره های ادبی و رویکردهای زبان بنیاد داشت. روشن است که اندیشمندان، هر یک در چارچوب فکری خود به این موضوع می پرداختند که برخی از آن رویکردها اثری نیرومندتر و پایدارتر بر حوزه مطالعه و پژوهش فیلم داشت؛ همچون نگره های نشانه شناختی و واکاوی های روانکاوانه. ورود فیلسوفان تحلیلی به حوزه فلسفه فیلم، پس از فیلسوفان قاره ای، مرزهایی نو در برابر این رویکردها گشود. کتاب تصویر و ذهن: فیلم، فلسفه و علوم شناختی، نوشته گریگوری کوری، یکی از این کوشش ها بود که رویکردهای نشانه شناختی به مطالعه فیلم را نادرست خواند و ساختارهای شناختی را به جای ساختارهای فرمی پیش نهاد.
    کلیدواژگان: گریگوری کوری، نگره فیلم، فلسفه، علوم شناختی، نشانه شناسی فیلم، نگره روانکاوانه فیلم
  • علیرضا بهارلو صفحه 121
    از میان شمار کثیر کتاب هایی که هر ساله در زمینه عکاسی در جهان منتشر می شوند، برخی نویسندگان، گذشته از شرح مواد و ابزار تکنیکی و تخصصی این حوزه و بررسی جوانب علمی و صنعتی آن، بیشتر رویکرد و روند هنری این رسانه فراگیر را ملاک کار قرار می دهند. آنها که عمدتا عکاسانی صاحب نام و باتجربه در حرفه خود محسوب می شوند، در واقع با گذر از جنبه مکانیکی یا دیجیتالی صرف ابزاری به نام «دوربین»، به کاوش و تفحص در «ذهن» یا «نگرش» عکاس می پردازند و دنیای عکاسی را به مانند عالم هنر، از درون می نگرند. در حقیقت از همین هم آمیزی و هم نشینی درست تکنیک ها و رویکردهاست که هنرمند عکاس توان خلق تصویری بی نقص و مطلوب را به دست می آورد. امروزه در میان عکاسان مطرحی که چنین رویه ای را سرلوحه کار دارند و در پی آموزش اصول آن به سایر افراد هستند، «دیوید دوشمین»، عکاسی نام آشناست. سال ها تجربه، ممارست، جهانگردی و مصاحبت با افراد مختلف از فرهنگ های گوناگون وی را به هنرمند و نویسنده ای با آثار پرشمار و معتبر در این زمینه بدل کرده است. در نوشتار پیش رو، که توصیف و مروری است بر کتاب «درون کادر» این هنرمند، آنچه پیش از همه و بیشتر مورد تاکید و توجه واقع شده، «دید» (Vision) عکاس (یا عکاس بالقوه) بوده است. هدف نویسنده از نگارش این مجلد، به واقع پرورش «نگاه» و همسویی «ذهن و مهارت» است.
    کلیدواژگان: عکاسی، ذهن، مهارت، نگرش، دیوید دوشمین
  • بنفشه مقدم صفحه 135
    از میان شمار کثیر کتاب هایی که هر ساله در زمینه عکاسی در جهان منتشر می شوند، برخی نویسندگان، گذشته از شرح مواد و ابزار تکنیکی و تخصصی این حوزه و بررسی جوانب علمی و صنعتی آن، بیشتر رویکرد و روند هنری این رسانه فراگیر را ملاک کار قرار می دهند. آنها که عمدتا عکاسانی صاحب نام و باتجربه در حرفه خود محسوب می شوند، در واقع با گذر از جنبه مکانیکی یا دیجیتالی صرف ابزاری به نام «دوربین»، به کاوش و تفحص در «ذهن» یا «نگرش» عکاس می پردازند و دنیای عکاسی را به مانند عالم هنر، از درون می نگرند. در حقیقت از همین هم آمیزی و هم نشینی درست تکنیک ها و رویکردهاست که هنرمند عکاس توان خلق تصویری بی نقص و مطلوب را به دست می آورد. امروزه در میان عکاسان مطرحی که چنین رویه ای را سرلوحه کار دارند و در پی آموزش اصول آن به سایر افراد هستند، «دیوید دوشمین»، عکاسی نام آشناست. سال ها تجربه، ممارست، جهانگردی و مصاحبت با افراد مختلف از فرهنگ های گوناگون وی را به هنرمند و نویسنده ای با آثار پرشمار و معتبر در این زمینه بدل کرده است. در نوشتار پیش رو، که توصیف و مروری است بر کتاب «درون کادر» این هنرمند، آنچه پیش از همه و بیشتر مورد تاکید و توجه واقع شده، «دید» (Vision) عکاس (یا عکاس بالقوه) بوده است. هدف نویسنده از نگارش این مجلد، به واقع پرورش «نگاه» و همسویی «ذهن و مهارت» است.
    کلیدواژگان: عکاسی، ذهن، مهارت، نگرش، دیوید دوشمین
  • کیوان موسوی اقدم صفحه 147
    کتاب راه های دیدن اثر جان برجر را در 1972 انتشارات پنگوئن انگلستان به چاپ رساند. جان برجر منتقد و هنرمند معروف انگلیسی است که به خاطر نگاه مارکسیستی انسان دوستانه و زاویه دید ویژه اش به هنر معاصر شهرت دارد. کتاب راه های دیدن در ادامه مجموعه ای تلویزیونی به همین نام که برای شبکه بی بی سی ساخته شده بود به چاپ رسید. این کتاب در ایران با دو ترجمه به نام های شیوه های دیدن با ترجمه زیبا مغربی (نشر شورآفرین) و راه های نگریستن با ترجمه میثم سامان پور (انتشارات رخداد نو) به چاپ رسیده است. نوشته حاضر به بررسی چهار فصل این کتاب و توضیح نگاه کلی جان برجر می پردازد و در ادامه به ترجمه های صورت گرفته و نقاط ضعف و قوت هر یک اشاره می کند.
    کلیدواژگان: تاریخ هنر، نگاه به زن، نقد مارکسیستی، جان برجر، زیبا مغربی، میثم سامان پور
  • نقد شناسی
  • سودابه صالحی، سولماز حسینی اقدم صفحه 157
    با پیشرفت روزافزون فن آوری، تغییرات ژرف اجتماعی و ظهور رویکردهای متنوع به مسئله، گرافیک دیزاینرها با چالش های فراوانی در حل مسئله ارتباط بصری روبه رو شده اند. این موضوع سبب شده تا دیدگاهی که سلایق و تجارب تعداد محدودی از دیزاینرهای ارشد را بر فعالیت های این حوزه تحمیل می کرد، کم رنگ تر شود و تلاش ها بر توسعه روش شناسی های کاربرمحور و عرضه راه حل های دیزاین، برای مخاطبان هدف مطلوب، تمرکز داشته باشد. از طرف دیگر ارزیابی راه حل های بصری برای یک مسئله، در جامعه هدف مورد نظر، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در این شرایط، اهمیت مطالعات جدی در حوزه دیزاین پژوهش محور بیش از پیش آشکار شده است؛ زیرا دیزاین پژوهش محور قادر است مخاطب را تعریف و از مفهوم دیزاین حمایت کند؛ همچنین مدافع زیبایی شناسی آن بوده و نیز تاثیر یک کمپین را ارزیابی نماید. این امر دیزاینر را از نقش سنتی اش خارج کرده و به او نقش مشاوره ای می بخشد و با مجهز شدن دیزاینر به این خصوصیت، نگاه سنتی به گرافیک دیزاینر جای خود را به یک مشاور استراتژیک می دهد. مقاله پیش رو در واقع، تلاشی در تبیین این موضوع است.
    کلیدواژگان: گرافیک دیزاین، روش شناسی دیزاین، فرآیند گرافیک دیزاین، دیزاینر، سفارش دهنده، کاربر
  • صفورا فضل اللهی صفحه 167
    درباره زشتی، یکی از آخرین کتاب هایی است که اومبرتو اکو، نویسنده و نشانه شناس معروف ایتالیایی، که در سال 2007 توسط انتشارات Secker Harvil چاپ و منتشر شده است. این اثر به دنبال کتاب دیگری که اکو به «تاریخ زیبایی» اختصاص داده بود نوشته شده و در آن وی با نگاه ظریف و دقیق خود در تاریخ نشانه ها و تصاویر غربی مفهوم زشتی را از دوران باستان تا امروز دنبال می کند. ایده اصلی اکو در این اثر بررسی هنر غرب از منظر زشتی است. او در مقدمه این کتاب زشتی را به عنوان سه پدیده متفاوت شناسایی کرده و مورد بررسی قرار داده است: «زشتی ذاتی»، «زشتی صوری»، و «نمایش هنری از هر دو». وی بر این باور است که وجود زشتی های صوری و ذاتی است که منجر به نمایش هنری آن ها می شود. نوشته زیر برگردانی از مقدمه این کتاب است.
    کلیدواژگان: امبرتو اکو، زشتی، زیبایی، تاریخ زشتی، زشتی صوری، زشتی ذاتی
  • شایسته ترجمه
  • مژگان دنیاداری صفحه 190
  • مهرداد پورعلم صفحه 191
  • شایسته دیدن
  • کتاب های فردا
  • نقد دیروز
  • رضوان احمدی پیام صفحه 207
    کارشناسان و پژوهشگران حوزه های مختلف، به سبب تخصص و علاقه خود، به گردآوری آثاری می پردازند که در اغلب موارد منابعی غنی برای مطالعه و پژوهش به شمار می آیند. معرفی و نقد آثار یاد شده در زمینه های مختلف یکی از روش های شناخت و بررسی است که با تاکید بر این آثار، به عنوان یک منبع ارزشمند، موجب پر رنگ شدن نقاط قوت و ضعف موجود و ایجاد زمینه برای پیشرفت کیفی و علمی آن ها می گردد. کتاب افسانه جاویدان فرش ایران، به عنوان منبع معتبری در حوزه فرش، در این مجال شایسته معرفی است. در نوشتار حاضر دو بخش اصلی معرفی فصول و توضیحات مختصر پیرامون موضوعات هر فصل و همچنین وجوه مثبت و منفی کتاب، به منظور اعتلای بیش از پیش آن به عنوان منبع پژوهشی ارزشمند در حیطه فرش، مورد تاکید قرار گرفته است. در پیشبرد اهداف یاد شده از روش تحلیلی-توصیفی استفاده گردیده و جمع آوری مطالب ارائه شده به شیوه کتابخانه ای است.
    کلیدواژگان: افسانه جاویدان فرش ایران، فرش ایران، محمد جواد نصیری
  • گوناگون
  • حسین رضوی فرد صفحه 221