فصلنامه نقد کتاب هنر
پیاپی 7 (پاییز 1394)

در بخشی از کتاب آمده: «به نظر می رسد ملی گرایی در دوره ای خاص، هنرمندان را بیشتر به مسائل هویت ملی و فرهنگ معطوف داشته است» (ص. 16). پس از آن روش شناسی و مساله هویت ملی و فرهنگی را در کتاب بررسی می کنید. تلاش تان هم در فصل سوم معطوف به همین موضوع است و کتاب یک اصطلاح جدید (نوسنت گرایی) هم پیشنهاد می کند. آیا شما همانند مهرزاد بروجردی که به او در متن بسیار ارجاع می دهید، معتقدید که هویت مساله بنیادین دوره ماست؟

کتاب هنر معاصر ایران اثر دکتر حمید کشمیرشکن از معدود تحقیقات جامع و با دسته بندی منسجمی است که به هنر معاصر ایران می پردازد. کار کشمیرشکن زمانی اهمیت بیشتری می یابد که در یابیم این گونه پژوهش ها در کشورهای غربی معمولا توسط دولت ها و یا نهادهای خصوصی با پشتوانه مالی عظیم به پیش برده می شود و افراد متخصص در زمینه های مختلف هنری تحت نظر چند ویراستار و یک سرویراستار چنین پروژه هایی را پیش می برند. از دیگر سو، با نگاهی به تاریخ هنر نویسان برجسته ایرانی در می یابیم که معمولا در زمینه های مختلف هنرهای تجسمی تنها یک یا دو کار قابل اعتنا به طبع رسیده است و بقیه مقالات و کتاب ها تنها به بازنشر و یا در بهترین حالت به تفسیر این چند کتاب می پردازند. مطمئنا در این زمینه باید به نام روئین پاکباز به عنوان مهم ترین و شاخص ترین فرد در سنت تاریخ هنرنویسی ایران اشاره کرد. کشمیرشکن وارد حیطه ای شده است که آثار مکتوب چندانی به عنوان مرجع روش شناسی خود در اختیار نداشته است و همچنین، منابع تصویری و نوشتاری در دوره های مختلف در هیچ آرشیو مشخصی جمع آوری نشده است تا کار نویسنده حتی سخت تر نیز شود. در این شماره بر آن هستیم تا نظرات و نقدهای پژوهشگران رشته های هنر تجسمی را درباره این کتاب جمع آوری کنیم، اما همان گونه که همواره انتظار می رود بسیاری از پژوهشگران و هنرمندانی که دعوت به نوشتن متنی درباره کتاب هنر معاصر ایران شدند در مرحله اول نقدهای شفاهی بسیاری نسبت به این کتاب و نحوه نگارش آن داشته اند، ولی وقتی درخواست شد که همین نقدها را مکتوب به ما بدهند تا در این شماره به چاپ برسانیم بسیاری از آنان به دلایلی چون «چه فرقی می کنه؟»، «کی اینا رو می خونه؟» یا «من باهاشون رودربایستی دارم.» و ملاحظات حرفه ای یا هراس از جبهه گیری دوستان نویسنده نسبت به این نقدها از نوشتن سرباز زدند.

هنرستان هنرهای زیبای دختران و پسران یکی از قدیمی ترین هنرستان های هنری فعال در ایران است که سال 1332 ش. تاسیس شد و تاکنون بیش از شصت سال از فعالیت آن می گذرد. این دو هنرستان هنرمندان بسیاری را در عرصه هنر ایران پرورده است. داریوش کیارس در کتاب پیچ شمیران 1332 تاریخ شصت ساله این هنرستان را تدوین کرده است.

پدیده موزه را می توان با رویکردهای متفاوتی چون رویکرد مفهومی، با ملاحظات نظری و عملی(موزه شناسی، موزه نگاری)، با توجه به عملکرد موزه، از نقطه نظر عاملان و مخاطبان موزه(متخصصان، عموم)، یا از طریق فعالیت هایی که در راستای موزه انجام می شود(حفاظت و نگهداری، پژوهش، ارتباط، آموزش، نمایش، وساطت، مدیریت و معماری) بررسی کرد. مقاله حاضر با معرفی و نقد کتاب مطالعات موزه تلاش می کند تا ابعاد گسترده مطالعات موزه را تشریح و برخی کاستی ها در تالیفات حوزه موزه در ایران را معرفی کند.

کتاب عماد ملک خط بنا به ادعای نویسنده قرار است پژوهشی مستند در خصوص زندگی یکی از مشهورترین خوشنویسان تاریخ هنر ایران باشد. کتاب مزبور همچنین مدعی حل برخی از ابهامات موجود در خصوص زندگی میرعماد است. هر چند در این اثر جمیع نظرات گوناگون درباره میرعماد آمده است و این نکته مثبت کتاب است، اما در خصوص ادعای نویسنده باید گفت که مستند ارائه شده خود از آسیب ارائه نظرات غیر مستند مصون نمانده است و تقریبا نکته مهم جدیدی نیز به آنچه تا کنون درباره میرعماد می دانستیم نیفزوده است. بلکه باید آن را شرحی بر آن بخش از رساله تذکره الخطاطین محمد صالح دانست که درباره میرعماد است، البته با حواشی غیر ضروری، تدوین نامناسب ، عدم توجه دقیق به پژوهش های معاصر به ویژه در زبان های دیگر، هرچند ممکن است منابع آن پژوهش ها هم منابع همین کتاب باشند، نپرداختن به سیر تحول آثار خوشنویسی میرعماد یا به تعبیر دیگر تحلیل شیوه شناسی و سبک شناسی آثار میرعماد و درج چند اثر جعلی منسوب به میرعماد در مجموعه تصاویر کتاب نیز از ارزش آن کاسته است.

پژوهش در زمینه خوشنویسی ایران، با وجود آثار فراوان خوشنویسی، بسیار نادر و اندک است و به هیچ وجه در اندازه و جایگاه آثار پدید آمده نیست. اما خوشبختانه در سال های اخیر به لطف همایش ها و برنامه های دانشگاهی و علمی در سطح کشوری و بین المللی، نیم نگاهی به این مهم شده است و شاهد تالیف هایی در زمینه خوشنویسی و هنرهای وابسته به آن هستیم.
از یک سو، نقد در گام نخست، نوعی ارزش گذاری برای اثر است؛ زیرا آن اثر شایسته بحث و گفتمان دانسته شده است؛ یعنی مراد از نقد بیان نکات قوت کار است. از سوی دیگر، نقد طرح پرسش هایی در مورد مباحث کمتر دیده شده اثر است. کارکرد دیگر بحث درباره اثر آفریده شده ترغیب جامعه به خوانش متن اصلی است؛ زیرا نقد اصلی اثر بازخوردی است که در جامعه هنری صورت خواهد گرفت.
در همین راستا و در جهت نیاز جامعه هنری کشور، کتابی فراهم شده است که می تواند به بخشی از نیازها پاسخ گوید. سبک شناسی خوشنویسی قاجار عنوان کتابی است که هدف این مقاله معرفی و نقد آن خواهد بود. نوشتار پیش رو به معرفی کتاب و تشریح فصل بندی آن می پردازد، و در لابه لای هر فصل و متناسب با مباحث مطرح شده در کتاب، نگاه نقادانه ای نیز به آن مطالب خواهد داشت.

دوره قاجار یکی از نقاط عطف در تاریخ خوشنویسی ایران محسوب می شود. اهمیت این نقطه عطف محدود به پرشمار بودن شخصیت های برجسته خوشنویس و تعدد قلم های مورد استفاده نیست، بلکه تعدد سبک های متفاوت و قالب های خوشنویسی مورد اقبال خوشنویسان و ورود خوشنویسی به حوزه چاپ و درنهایت، به وجودآمدن بستری غنی برای آموزش هنرجویان سال های بعد تا زمان حاضر است که نقش این دوره را در اعتلای هنر خوشنویسی ایران محوری کرده است. کتاب سبک شناسی خوشنویسی قاجار، به قلم توانای علیرضا هاشمی نژاد، با مقدمه استاد آیدین آغداشلو، از دریچه تحلیل فنی به خوشنویسی این دوره زمانی نگریسته است؛ انتشار این کتاب فرصتی ایجاد کرده است تا ضمن معرفی این کتاب از منظر شناخت شناسی به بررسی اجمالی هنر خوشنویسی دوره قاجار و سبک های تاثیرگذار این دوره طلایی در خوشنویسی و زیبایی شناسی حاکم بر آن بپردازیم.

کتاب کتیبه های نستعلیق تهران، اثر کیانوش معتقدی، در نیمه دوم سال 1394 توسط انتشارات پیکره و با همکاری سازمان زیباسازی شهر تهران منتشر شده است. کتاب در بخش های مختلف «پیش درآمد»، «مقدمه»، «کتیبه نگاری در معماری دوران اسلامی ایران»، «کتیبه های نستعلیق تهران : از قاجاریه تا امروز، فهرست کتیبه های نستعلیق تهران»، «خوشنویسان»، «کاشی سازان و حجاران تهران»، «معرفی و شرح حال برخی از کتیبه نگاران تهران»، «کتاب نامه»، «آلبوم تصاویر» و «منتخب قطعات خوشنویسی» تنظیم شده و مهم ترین کاستی های آن عبارت اند از آشفتگی در شالوده و بنیاد اثر و همچنین، عدم پرداختن به صحبت درباره پژوهش های مختلف در همین زمینه که پیش تر انجام شده اند.
این نقد، پس از معرفی کتاب و نویسنده، در دو بخش «اشکالات صوری» و «اشکالات محتوایی» به بیان کاستی های اثر می پردازد. تکرار و آشفتگی مطالب، عدم ارجادهی در بیان مطالب تاریخی و اصطلاحات، عدم شماره گذاری تصاویر کتاب و همچنین فقدان نمایه از دیگر کاستی های کتاب به شمار می رود.

کتاب پیشینه زیباسازی شهر تهران به همت سازمان زیباسازی شهر تهران به چاپ رسیده است . تالیف کتاب به سبب اهمیت بحث زیباسازی امروز شهر تهران امکان قرائت تاریخی از امر زیباسازی شهری را فراهم می آورد که تنها 200 سالی از پایتخت شدن آن می گذرد، اما به دلیل قرار گرفتن در جریان گذار از مدرنیته به سرعت به کلان شهری تبدیل شده است که باید در قاموس یک شهر جهانی عرض اندام کند. از این رو، وجاهت ظاهری این کلان شهر تلاش مضاعفی را بر دوش نهادهای مختلف شهری از جمله سازمان زیباسازی شهر تهران و شهرداری تهران می گذارد تا در خلق سیمای وجیه و هویت فرهنگی مشارکت فعال داشته باشند. از آنجا که زیباسازی شهری به ادعای نویسندگان فرایندی اجرایی و چند بعدی است که مظروف توسعه شهر است (ص. 15)، نگاه به تاریخ تحولات رخدادها می تواند در شناخت بهتر بستر مداخلات طراحانه کمک کند.

کامران دیبا، معمار و نقاش ایرانی ساکن فرانسه و اسپانیا، چهره ای شناخته شده در سطح بین المللی است. اما فارغ از کارهای هنری متنوعش، او را با طراحی و معماری بنای مهم «موزه هنرهای معاصر تهران» می شناسند. طراحی و نظارت بر ساخت بنای موزه، خرید آثار مهم جهانی و سپس مدیریت آن کامران دیبا را فراتر از معماری نوجو در تاریخ ایران جاودانه کرده است؛ تا آن جا که هرگاه از اهمیت موزه هنرهای معاصر تهران سخنی به میان آمده، از کامران دیبا هم یاد شده است.
در این مقاله، به بررسی سه کتاب پرداخته می شود که پازل به هم ریخته چهره این هنرمند در ایران امروز را کامل می کنند. کتاب های کامران دیبا؛ ساختمان ها و پروژه ها (انتشارات علم معمار)، کامران دیبا و معماری انسان دوستانه (انتشارات هنر معماری قرن) و باغی میان دو خیابان: چهارهزار و یک روز از زندگی کامران دیبا (انتشارات بن گاه) توانسته اند آثار معماری و نقاشی و هم چنین زندگی این هنرمند را برای هم وطنانش در داخل ایران بازگو و ترسیم کنند.

کتاب سکه های طبرستان، گرگان و استرآباد اثر اسدالله معطوفی پژوهشی در حوزه تاریخ و سکه شناسی نواحی شمالی ایران است. در این اثر سعی شده با بررسی متون مکتوب تاریخی و جغرافیایی و مآخذ جدید تاریخی ضمن بیان تاریخ مرتبط با شهرهایی چون آمل، گرگان، جرجان و استرآباد شواهد سکه شناسی مربوط به فعالیت دارالضرب های مختلف این نواحی در دوران باستان و پس از اسلام مورد بررسی قرار گیرد. به علاوه، سعی می شود در این مقاله نقاط قوت و ضعف ارزیابی شود.

در چند دهه گذشته، تعداد زیادی از نقاشی های قلمی ناصرالدین شاه را برخی پژوهشگران و تاریخ شناسان، جسته و گریخته، در نشریات و کتاب ها منتشر شده اند. نیاز به پژوهشی مستقل و گردآوری و نگارش کتاب یا مقاله مفصل در این رابطه، ذهن بسیاری از صاحب نظران حوزه تاریخ فرهنگ و هنر معاصر را همواره به خود معطوف داشته است. در اواسط سال 1394، کتابی با عنوان ناصرالدین شاه قاجار و نقاشی به قلم فاطمه قاضی ها (قاجارپژوه و صاحب آثاری چون روزنامه های خاطرات ناصرالدین شاه در سفرهای سه گانه فرنگستان، اسنادی از روابط ایران و روسیه در عصر فتحعلی شاه و محمد شاه و ناصرالدین شاه تا سقوط قاجاریه و گزارش شکار های ناصرالدین شاه و غیره) به همت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران روانه بازار نشر گردید. کتابی که گمان می رفت بتواند پاسخ شایسته ای به نیاز پژوهشی در حوزه شناخت هرچه بیشتر هنر نقاشی این پادشاه و نقاشی های به جامانده از او باشد. اما با اینکه کتاب شکل و شمایل پژوهش محورانه و به ظاهر آراسته ای داشت، نمی تواند منبعی مورد اعتماد برای پژوهشگران و محققان باشد. چینش نادرست اطلاعات و آمیختن بحث های نابجا به یکدیگر، بی دقتی در انتخاب تصاویر با کیفیت و کم دقتی در خواندن حواشی تصاویر، پر کردن بخش های مختلف کتاب با اطلاعات تاریخی و شبه تاریخی نامربوط و حتی بی ارزش و نداشتن ویراست فنی و علمی مناسب و کارشناسانه، و انواع اشکالات ریز و درشت دیگر، در قالب یک کتاب، منتهی به کشکول نامتوازن و بی اندامی شده، و ارزش کار را زیر سوال برده است. شاید اگر این کتاب به صورت یک مقاله مفصل به دور از پرکردن صفحه های بی شمار نگارش می شد، می توانست جای خود را تاحدودی در میان منابع مهم پژوهشی باز کند. کتابی که تنها چند صفحه از فصل نخست آن و فصل دوم آن با موضوع اصلی مرتبط است و مابقی کتاب یعنی، بیشتر فصل اول، پیوست بخش دوم و تمامی بخش سوم آن زاید بوده و قرار گرفتنش در کتاب تنها نکته ای را که به ذهن می رساند شبهه کتابسازی است. در مقاله پیش رو، کوشیده ایم با بررسی کتاب، برخی ایرادهای اساسی و بنیادین آن را نشان دهیم و پیشنهادهایی برای رفع برخی نواقص ارائه کنیم.

پرویز تناولی یکی از هنرمندان مجسمه ساز و نقاش معاصر است. علاوه بر این، علاقه تناولی به آثار صنایع دستی کهن ایران موجب شده است که او مجموعه ای از این آثار را جمع آوری کند و چند کتاب در معرفی این مجموعه ها منتشر نماید. به تازگی کتابی با عنوان مقدمه ای به تاریخ گرافیک ایران از سوی نشر نظر و به قلم وی منتشر شده است. این مقاله بر آن است که به ارزیابی این کتاب بپردازد.

بخش عمده ای از تاریخ چاپ در ایران به تکنیک چاپ سنگی و فراز و نشیب های آن اختصاص دارد. این تکنیک چاپ در طول بیش از یک قرن، تکنیک اصلی چاپ در ایران به شمار می رفت و با آنکه پیدایش و توسعه آن به اروپای قرن هجدهم باز می گردد، اما با ورود به فرهنگ ایرانی در نیمه اول سده 13 ق. با شتاب قابل توجهی به نسبت سایر انواع چاپ، به نوعی تناسب و هماهنگی با سایر عناصر فرهنگ کتاب و کتاب آرایی ایرانی رسید. به طوری که می توان گفت ایرانیان به سرعت توانستند عناصر کتاب آرایی خود را در این نوع از چاپ معادل سازی کنند و سبک ویژه ای از صفحه آرایی و تصویرگری چاپی را به وجود آورند که در طول سال های اخیر پژوهشگران ایرانی و غیرایرانی بسیاری را به خود جلب کرده است.
یادداشت حاضر نقدی است بر یکی از پژوهش های انجام شده در زمینه صفحه آرایی کتب چاپ سنگی دوره قاجار که در سال های اخیر در قالب پایان نامه دانشگاهی اجرا شده و در سال 1392 از سوی فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران منتشر شده است.

منتقدین و مورخان هنر امروز با اسطوره های رایج در خصوص اثر هنری که نقادی هنر فرمالیستی و تاریخ هنر سنتی حافظ آن ها بوده اند به مبارزه برخاسته اند، اسطوره هایی از این دست که اثر هنری را باید همچون کل منطقی و سازمانی ای در نظر گرفت که می تواند معنایی همتا با معنای منظور نظر هنرمند بیابد. از جمله تمهیدات مورد استفاده این مورخان هنر می توان به توجه به راهبردهای گوناگون انتقادی در نوشته های آن ها اشاره کرد. با توجه به مقدمه مذکور مختصر حاضر قصد دارد تا با تمرکز بر کاربست نظریه در تاریخ هنر توسط مورخان هنر به معرفی کتاب روش ها و نظریه های تاریخ هنر بپردازد.

در میان شمار کثیری از کتاب هایی که در زمینه عکاسی در ایران ترجمه و چاپ می شود؛ کمتر کتابی در این سال ها به چاپ رسیده است که از ساختار تاریخی که وجه غالب کتب عکاسی منتشر شده است؛ به دور باشد. این کتاب رویکردهایی نظیر جامعه شناختی، فرهنگی، بازتولید دیجیتال، شهرت اینترنتی و تاثیر آن بر سلایق جامعه و هنرمندان را شامل می شود. عکاسی نه تنها شمایی از خصوصیات این هنر- صنعت را بروز می دهد؛ بلکه باعث می شود هنرمند با درهم آمیزی و آگاهی از دنیای هنر، توانایی بروز خلاقیت و ایده پردازی را در خود ایجاد کند. کتاب حاضر قصد پاسخگویی به سوالات زیادی را درباره عکاسی دارد. سوالاتی مانند ریشه ها و مشخصه های هنر عکاسی نوین چیست؟ ارتباط عکاسی با موضوعاتی نظیر شهرت و مد چگونه است؟ مفاهیم و رویکردهای مدرنیسم و پست مدرنیم در عکاسی چه تحولاتی را به وجود آورده اند؟ این نوشته بر دو بخش اصلی معرفی فصول و توضیحات مختصر پیرامون هر فصل، نقاط قوت و ضعف کتاب، ترجمه و نتیجه گیری استوار شده است. نکته ای که کتاب را نسبت به کتب دیگر عکاسی شاخص می نماید و در این مقاله به آن پرداخته می شود؛ سهم بسزایی است که در پیشبرد هنر عکاسی و خلق ایده های جدید دارد و باعث خواهد شد مخاطب با بینشی عمیق و آگاهی به ابزار فناوری، اقتصاد عکاسی و نقش سلایق جامعه در پیشبرد این هنر دست به خلق آثار هنری بزند.

از سال های آغازین دهه ی هشتاد در ایران، می توان برخی کتاب ها را –هرچند اندک و هرچند دارای نقد- که به مباحث تئوری طراحی گرافیک پرداخته اند سراغ گرفت. اما در چند سال اخیر توجه به این موضوع از سوی تعدادی از مترجمان، طراحان، و اساتید دانشگاه شکل جدی تری گرفته است. پژوهش حاضر ضمن بررسی و ارائه شرحی مختصر از محتوای کتابی ترجمه در این زمینه، نگاهی از سر نقد به مطالب آن داشته و کوشش می کند تا برخی ویژگی ها و کاستی های آن را از منظر پژوهشی و چالش های مباحث تئوری، مورد ارزیابی قرار دهد. نتایج حاصل گویای آن است که موضوعات مورد گزینش، دسته بندی مباحث، انتخاب نمونه های موفقی از تصاویر آثار طراحان و توصیف و تحلیل آنها از ویژگی های کتاب در توضیح طراحی گرافیک و تفسیر مسائل تئوری آن است؛ در عین حال، وجود مشکلات پژوهشی و کلی گویی در بیان مباحث را می توان از مهم ترین ضعف های کتاب حاضر برشمرد.

شهر و سینما در بروز و کشف امیال انسان مدرن نقشی بزرگ و جداناپذیر دارند و حتی می شود گفت که بسیاری از تصورات انسان را شکل داده اند. بسیاری انسان ها فانتزی های خود را در شهر ها و سینماها شکل می دهند و به دست می آورند. در عین حال شهر ها و سینماها محل آشکار شدن ترس ها و دل مشغولی های ماست نست به جهانی که در آن به سر می بریم؛ ترس هایی که بیش از هر چیز نشان دهنده از خود بیگانگی و سرگردانی انسان در عصر جدید هستند.

کتاب صداتصویر: ملاحظاتی زیبایی شناسانه درباره صدا در سینما کوشش نظری و عملی نویسنده کتاب میشل شیون (Michael Chion)برای جبران جالی خالی نظریه پردازی درباره صدا در مطالعات سینمایی است. او با مطرح کردن نظریه ای که بنیان اساسی اش بر زدودن تصور وجود رابطه ای طبیعی، پیشینی و هماهنگ میان صدا و تصویر است، خوانندگانش را به تماشای صدای سینما دعوت می کند و به میانجی این نظریه، به آن ها روشی برای تحلیل سمعی بصری فیلم پیشنهاد می کند.

خوانش اثر هنری به عنوان ضرورتی مهم در عصر حاضر مطرح می گردد این امر در دو وجه تخصصی برای فعالان عرصه هنر و وجه عام برای افراد جامعه شکل می گیرد، ضرورتی که ناشی از گسترش ارتباطات بصری در دوران معاصر است. دورانی که تصاویر در قالب رسانه های مختلف بر زندگی انسان ها غلبه کرده اند. اطلاع رسانی در قالب پوستر ها، بیلبوردها، نقاشی های دیواری، اگهی های تبلیغاتی تلویزیونی،... در سطح شهر و خانه ها لزوم آموزش صحیح در این زمینه را الزامی کرده است تا سلیقه عمومی ارتقا پیدا کرده واولین منتقد اثر تولید شده باشد، هم چنین توانایی برقراری ارتباط با اثر هنری برای درک پیام مستتر در آن در کلیت جامعه افزایش یابد.
کتاب مبادی سواد بصری نوشته دونیس ا. داندیس در صدد است با ارایه مجموعه ای از تعاریف و تمرین ها موجب گردد تا خواننده کتاب به درک دقیق تر ی از اصول اولیه خوانش اثر هنری دست یابد. آگاهی از روند تولید اثر به همراه دانش خلق آن اگر چه شرط کافی برای ارایه اثری خلاقانه نیست ولی شرط لازم است تا حداقل از آثار کم مایه که الودگی بصری ایجاد می کند پرهیز شود. تغییر در شیوه دیدن از دانشجویان رشته های هنر آغاز می شود سپس به به تدریج در جامعه گسترش می یابد.

چه بسیار مفاهیم که تاریخ مصرف شان گذشته یا دست کم نیاز به بازنگری دارند. حوزه مطالعات فیلم و سینما از حوزه هایی است که شتاب دگرگونی ها و جابه جایی مفهوم ها در آن بسیار پرشتاب است. امروز دیگر مفهوم ها و تعریف های کلاسیک و گاه معاصر نیز همپای دگرگونی های فن آورانه رسانه های تصویری نیستند. از این رو، پژوهش ها و مطالعات فیلم هر زمان نیاز به بازنگری دارد. از کتاب هایی که به تازگی در این باره و با این نگاه نوشته شده، میزانسن و سبک فیلم: از هالیوود کلاسیک تا مدیاآرت نو (2104) است به قلم ادرین مارتین (Adrian Martin) استاد مطالعات فیلم در دانشگاه مونش (Monash University) استرالیا.

«ایرانیان: سلحشوران و شاعران» نام یکی از مهم ترین نمایشگاه ها درباره هنر جنگاوری ایران، هنر فلزکاری (ساخت و طراحی انواع جنگ افزارها) و بازتاب آن در هنرهای مختلف ایرانی است که در موزه جهانی رتردام Wereldmuseum Rotterdam در کشور هلند برگزار شده است. در این نمایشگاه، مجموعه ای غنی از جنگ افزارهای سلطنتی ایران، هند و عثمانی بازمانده از عهد صفوی تا روزگار قاجار و همچنین آثار جالب توجهی از انواع صنایع و هنرهایی چون پارچه بافی، سفالگری، کاشیگری، کتاب آرایی، حجاری و... به نمایش درآمده و باسلیقه ای خاص از سوی برگزارکنندگان، چیدمان شده و هم زمان کاتالوگی[s1] دو زبانه (هلندی انگلیسی) مشتمل بر تصاویر کلیه آثار موجود در نمایشگاه با توضیحات دقیق و کارشناسانه، منتشر شده است.
[s1]کتابی

«هنر طراحی و نقاشی ایرانی» همواره از جذاب ترین جنبه های هنر کتاب آرایی به شمار می آمده است؛ آن چنان که پس از دوره ایلخانی و با روی کار آمدن تیموریان، علاوه بر استنساخ کتب مصور نفیس، سنت گردآوری و ساخت مرقعات (آلبوم های) مینیاتور، خط، تذهیب و تشعیر، مورد توجه هنرمندان و حامیان آن ها قرار گرفت و توسعه یافت. این آلبوم ها که از کنار هم قرار دادن تک چهره ها، قطعات منفرد و یا برگ هایی از کتاب های نفیس شکل می گرفتند، خیلی زود به عنوان مجموعه هایی ارزشمند در کتابخانه های سلطنتی و بعدها مجموعه های هنری و موزه ها نگهداری شدند.

موزه هنرهای زیبای بوستون Boston art museums یکی از معتبرترین مجموعه های هنری در قاره آمریکا به شمار می آید که از گذشته های دور، مجموعه کم نظیری از آثار هنری جهان اسلام را در اختیار دارد. این مجموعه که امروز 130 سال از شکل گیری اش می گذرد، پس از دهه ها اقدام به انتشار شاخص ترین آثار خود در قالب کتابی با عنوان مرکب، ابریشم و طلا Ink، Silk & Gold کرده که بیشترین آثار ارائه شده در آن را شاهکارهایی از هنر و صنایع ایرانی (از سده های آغازین تا روزگار معاصر و هنر مدرن) تشکیل می دهد.
مجموعه آثار ارائه شده در این کتاب، بر اساس سیر تاریخی، به همراه توضیحات (شامل: پیشینه و تاریخچه اثر، تکنیک ساخت، ابعاد و اندازه، مکاتب هنری و...) و تصاویری باکیفیت در 192 صفحه به زبان انگلیسی به چاپ رسیده است.

ارتقیان شاخه ای از سرداران سلجوقی بودند که در اواخر قرن پنجم هجری قمری توانستند حکومت دیاربکر را در دست بگیرند. فرمانروای آنان ارتق، پر از سرداران ترکمان سلجوقیان بود که در 488 ق. به حاکمیت بیت المقدس منصوب شد، اما پسران وی نتوانستند آن جا را اداره کنند و خلفای فاطمی آن ها را از آن جا بیرون راندند. بعدها سلطان محمد سلجوقی (498 511 ق.) حکومت دیاربکر و نواحی اطراف آن را به ایشان واگذار کرد. ارتقیان توانستند در این منطقه قدرتی بیابند و هنرها در دربار ایشان رشد یافت. اما از آن جا که عمده ساکنان این منطقه و به تبع آن هنرمندان دربار، ارتقیان مسیحیان سریانی بودند، در این دوران سنت های هنری بیزانس احیا گشت. یکی از مظاهر هنر در دوره حکومت آل ارتق سکه های آنان است. این سکه ها تنوع بسیاری دارند و در آن ها ترکیبی از عناصر هنر سلجوقی و بیزانسی را مشاهده می کنیم. در این مقاله، به شیوه توصیفی تحلیلی به بررسی تصاویر چند نمونه از سکه های ارتقیان ماردین پرداخته ایم تا از این منظر اطلاعات بیشتری از هنر در این برهه تاریخی به دست آوریم.

جشنواره نقدکتاب در سال 1383 با هدف ترویج فرهنگ نقد و نهادینه کردن نقد راستین و هموارسازی بستری شایسته برای گسترش نقدهای نوشتاری در حوزه نقد آثار علمی، هنری، ادبی و اجتماعی از سوی موسسه خانه کتاب بنیان نهاده شد.
رشد و بالندگی فن نقد و ایجاد فضای سالم و سازنده در فضای نقد علمی و ارتقاء و توسعه کیفی آثار انتشار یافته و اعتلای اندیشه از اهداف این جشنواره است و در آیین اختتامیه آن هر سال همزمان با هفته پژوهش، نقدهای برتر معرفی و از منتقدان آن ها تقدیر می شود.
اینک که بیش از یک دهه از فعالیت مستمر این جشنواره سپری می شود و در آستانه سیزدهمین دوره آن هستیم، در صددیم تا با نگاهی ویژه به بخش هنر این جشنواره تحلیلی اجمالی از اوضاع نقد آثار هنری در مطبوعات در اختیار هنرمندان قراردهیم شاید که منتقدان این عرصه را به ترغیب واداریم که به حیطه سنت نقد آثار هنری نیز بپردازند، چراکه امروز جایگاه والای نقد کتاب بس بدیهی است.

جهان دیجیتال کتاب ها برای همه
دنیای دیجیتال با شتاب سرگیجه آوری روند چاپ و نشرکتاب را تغییر داده است.
از برخی جهات، سرعت تحولات در این بازی، گوی سبقت را از فرصت هایی برای تغییرات قابل ملاحظه و نتیجه بخش ربود. ظهور کتاب خوانان الکترونیکی و پیشی گرفتن فروش کتاب های دیجیتال بزرگسال نسبت به کتاب های چاپی، درخلال سال های اولیه آغاز دسترسی به ادوات الکترونیکی بر فروش کتاب تاثیرگذار بوده است. در واقع، دنیای نشر به طور قابل ملاحظه ای بر اساس نوع خوانش، تغییر یافته است. شرایط کتاب کودکان دراین میان اما کاملا متفاوت است، به خصوص کتاب های تصویری در قالب دیجیتالی که پیشرفت کندتری در فروش دیجیتالی داشته اند. اما چرا اینگونه است؟ آینده چگونه خواهد بود؟ و مهم تر از همه اینکه آیا، کتاب های تصویری هم نهایتا دیجیتالی خواهند شد؟ این ها سوالاتی است که در این مقاله به آن پرداخته می شود.
چرا پدیده کتاب دیجیتالی به سرعت رشد پیداکرد؟