فصلنامه نقد کتاب فقه و حقوق
پیاپی 9-10 (بهار و تابستان 1396)

این مقاله در پی آن است که اثبات کند در ریشه ی (و ل ی) تنها دو معنا را می توان یافت: اول «قرب و نزدیکی» یا پیاپی بودن و پشت سر هم بودن. دوم «سرپرستی» یا متصرف بودن در امور کسی یا چیزی، یا فرمانروا بودن و امثال آن. پس از آنکه این دو معنا در ریشه ی ولی اثبات شد، بیان می داریم (ولی) بر وزن فعیل، فقط به معنای دوم شنیده شده و بنابراین این کلمه، معنایی جز سرپرستی و متصرف ندارد. در ادامه به توجیه معانی دیگر این کلمه پرداخته و معتقدیم معانی دیگری که برای آن ذکر کرده اند، یا جزو مصادیق معنای سرپرست می باشند و یا آنکه جزو لوازم و مستلزمات آنند.
نتیجه ای که از این مقاله می توان گرفت مستقیما در بهره گیری از نصوص شیعه بر امامت حضرت امیر (علیه السلام) ، همچون آیه ی ولایت و حدیث غدیر نقش دارد، چرا که در صورت تک معنایی بودن واژه ی ولی و مولی، دیگر شکی در معنای مستفاد از این نصوص باقی نخواهد ماند.

این مقاله در پی آن است که اثبات کند در ریشه ی (و ل ی) تنها دو معنا را می توان یافت: اول «قرب و نزدیکی» یا پیاپی بودن و پشت سر هم بودن. دوم «سرپرستی» یا متصرف بودن در امور کسی یا چیزی، یا فرمانروا بودن و امثال آن. پس از آنکه این دو معنا در ریشه ی ولی اثبات شد، بیان می داریم (ولی) بر وزن فعیل، فقط به معنای دوم شنیده شده و بنابراین این کلمه، معنایی جز سرپرستی و متصرف ندارد. در ادامه به توجیه معانی دیگر این کلمه پرداخته و معتقدیم معانی دیگری که برای آن ذکر کرده اند، یا جزو مصادیق معنای سرپرست می باشند و یا آنکه جزو لوازم و مستلزمات آنند.
نتیجه ای که از این مقاله می توان گرفت مستقیما در بهره گیری از نصوص شیعه بر امامت حضرت امیر (علیه السلام) ، همچون آیه ی ولایت و حدیث غدیر نقش دارد، چرا که در صورت تک معنایی بودن واژه ی ولی و مولی، دیگر شکی در معنای مستفاد از این نصوص باقی نخواهد ماند.

توسعه تمرکز جر مشناسی بر ایراد ضرر به محی طزیست و گونه های گیاهی و جانوری از ایده آل هایی است که اخیرا با پیدایش جرم شناسی جهان بوم درحال برداشتن نخستین گام های خود در مسیر تحقق آن است. این ها ضررهایی هستند که از مرزهای ملی فراتر م یروند و آینده حیات بر روی سیاره زمین را تهدید میک نند و در چارچوب مفهوم و معیارهای ضرر در جر مشناسی جریان غالب نم یگنجند. خطوطی که تاکنون انسا نها برای محافظت از خود ترسیم کرده اند و حتی برای آن
کشته شده اند، پیرامون اموال و مرزهای زمینی کشورهای خود بوده است؛ اما هوا، آب، زمین و پرندگان مهاجر هیچ نقشی در این مرزهای موردحفاظت نداشته اند. اگر جرم انگاری تجلی مهم ترین ارز شهای موردحفاظت جامعه است، ما اکنون به دسته جدیدی از جرایم نیاز داریم که به دنیای واقعی بپردازد و مرزها و نسل ها را درنوردد. راب وایت در کتاب جرایم زیست محیطی فراملی، ازطریق توسعه مفهوم ضرر و ارائه نظام مند موضوعات مرتبط با این حوزه مانند پیامدهای مصرف، تغییرات اقلیم و تجارت مواد زائد و پسماندها، گام بزرگی در این حوزه برداشته و درصدد است نشان دهد که جرم شناسی می تواند در این مسیر برای دستیابی به دنیایی بهتر برای همه ایفای نقش
کند. این کتاب با گشودن دریچه های تازه به موضوعات زیس تمحیطی و مفاهیم سنتی
حقوق کیفری مانند ضرر، مسئولیت و تقصیر، کتاب جذابی جلوه میک ند و مطالعه آن به
دانشجویان و دان شپژوهان حقوق و رشته های محیط زیستی مرتبط توصیه می شود.

کتاب آسیب شناسی فقهی قوانین حضانت نوشته دو تن از اعضای محترم هیئت علمی دانشگاه آزاد واحد سمنان، دارای نقاط مثبت و درعی نحال نواقص و اشکالاتی است. تاش نویسندگان برای استقصای موضوعات و توجه به موضوعات مستحدثه ازقبیل کودکان متولد از لقاح مصنوعی ناشی از نطفه غیرهمسر در رحم زوجه و مانند آن و ارائه پیشنهاد های اصلاحی و تکمیلی از نقاط مثبت کتاب است. بااین حال، یادآوری های موارد شکلی و محتوایی متعددی نسبت به کتاب به نظر ناقدان آمده و در نوشته پیش رو ذکر شده است که توجه به آنها می تواند بر غنای این اثر بیفزاید.

حقوق خانواده یکی از مهم ترین موضوعات هر جامعه ای است که در نظام حقوقی ایران به ویژه در چندسال اخیر نگاه ویژه ای به آن شد هاست. در کتاب کاربرد قواعد فقه قضایی در حقوق خانواده ، نویسندگان از دیدگاه فقه قضایی و کاربردی، قواعد فقهی در دعاوی ناشی از اختلافات روابط خانوادگی را بررسی کرد هاند و هدف غایی آنان کاربردیک ردن قواعد اصولی فقه در دعاوی خانوادگی بوده است؛ لیکن با پرداختن به توضیح و شرح ساده کلیات و مفاهیم تئوری، سه اصل بینه، اقرار و ولایت حاکم و بررسی نظر فقها و حقو قدانان که به کرات در کتاب های فقهی حقوقی مشاهده شده از روش میدانی و ارائه راهک ار مناسب جامعه مدرن امروزی به دور مانده است؛ هرچند کاری درخور تقدیر در حوزه شرح و توضیح موضوع کتاب و هماهنگ سازی ادله مذکور با حقوق و قانون جدید خانواده داشته اند.

کتاب ادبیات دین، در حوزه آموزش روش اجتهاد و با موضوع معرفی واژگان به کاررفته برای استنباط احکام الزامی و غیرالزامی نگارش یافته است. این کتاب بخش چهارم از یک مجموعه چهارجلدی است. کتاب یادشده با ایرادهای روشی و محتوایی مواجه است و مبانی شکل گیری کتاب نیز متقن نیست. نویسنده مبانی خود را در کتابهای دیگر تبیین کرده، ولی در این کتاب ارجاع دقیقی به آن ها نداده است. برخی از استدلال های نویسنده نمی تواند مدعای او را ثابت کند. کتاب با پرگویی آمیخت هاست و ادعاهای بدون سند قضاوت درباره متن را مشکل کرده است. ایرادهای محتوایی و ن هچندان اساسی فراوانی نیز مشاهده می شود. ب اای نحال، به عنوان نخستین گام در موضوع خود قابل تحسین است و با اصلاح کاستی ها می تواند به کتابی راهگشا و موثر تبدیل شود.

خانواده از نهادهای مهم و اساسی اجتماع است که دست کم از یک زن و یک مرد تشکیل شده و میان آن ها با ازدواج شرعی و قانونی، پیمان زناشویی منعقد می شود. اخاق و حقوق دو رکن اساسی و زیربنای ساختار کلی خانواده است. حقوق خانواده به مجموعه اصول و قواعدی گفته می شود که روابط افراد خانواده را سامان می دهد. در این شاخه از حقوق با درنظرگرفتن اموری چون مصالح اعضا و نهاد خانواده و کارکردهای این نهاد (حفظ و بقای نسل، تامین نیازهای عاطفی و روانی اعضا و برقراری نظام مراقبتی و حمایتی از کودکان) چگونگی روابط حقوقی اعضای خانواده تبیین و حقوق و تکالیف آنان نسبت به یکدیگر مشخص می شود. بررسی کاربرد حقوق خانواده در داخل یک کشور اگرچه لازم و ضروری است، ولی تطبیق آن با نظام های حقوقی دیگر اهمیت خاصی دارد. در مقاله حاضر کتاب حقوق خانواده تطبیقی اثر پرویز نوین، نقد شد هاست.

تحقیق و نگارش در حیطه به هم آمیخته فقه و حقوق در دو دهه اخیر، یکی از حوزه های پرکاربرد و مهم ادبیات حقوقی در مجامع علمی کنونی ایران است. دراین خصوص، برخی از اندیشمندان اسلوب خاصی را برگزیده اند که بیانگر ارتباط وثیق فقه و حقوق ازحیث تاثیروتاثر یکی بر دیگری است. چنین رویکردی با توجه به خوانش های غیراصولی و عمدتا محصور در ادبیات ترجمه ای که گریبان گیر برخی آثار حقوقی شده، آنچنان ضروری و مهم جلوه میک ند که حتی تالیف های منطبق با عنوان فقه و حقوق، عرصه را تنگ نمیکند؛ بلکه در جولانگاه نگارش های متعدد فقهی و حقوقی است که اهمیت و جایگاه آثار دقیق و ب هفراخور محتوای ادله ای و استنباطی روشن می شود؛ این اثر به قواعد و بنیان های مستفاد به اسناد موردبحث ازحیث مباحث حقوقی اشعار دارد نه به خود اسناد به نحو مستقیم؛ لذا به علت چنین مفارقتی، نویسنده آن مباحث را در قالب پیوست ها در انتهای کتاب آورده است.

بیشتر پژوهشگران، نویسندگان و اصحاب قلم، فرایند نوشتن را پیچیده و کاما تخصصی تلقی میک نند و از وجود خطاهای گوناگون در نوشته خود واهمه دارند. یکی از دلایل این امر، عدم تسلط نویسنده بر اصول دستور زبان فارسی و قواعد درس تنویسی است. تفحص و غور در آثار علمی و مطالعه کتابهای دستور زبان فارسی و آیین نگارش و درس تنویسی موجب می شود تا این نقیصه تا حد زیادی در نویسنده برطرف شود و او بتواند ماف یالضمیر خود را به بهترین شکل ممکن و در قالب متنی پیراسته و سلیس و عاری از خطاهای دستوری و نگارشی به خواننده و مخاطبان خود منتقل کند. همچنین معاضدت یک ویراستار باتجربه و متخصص که خود با قواعد دستور زبان و اصول نگارش آشناست، می تواند موجب بالارفتن سطح نگارشی یک متن شود و اثر نویسنده را از خطاهای رایج
دستوری و نگارشی مبرا سازد و درنهایت، متنی پیراسته و روان را به خواننده عرضه کند؛ بنابراینمی توان مدعی شد که ویراستار در انتقال محتویات ذهنی نویسنده به خواننده نقش مفید و به سزایی را ایفا میک ند. در ادامه سلسله مقالاتی که در زمینه نقد ویراستاری متون نگاشته ایم، درصددیم تا در این مختصر به نقد ابعاد نگارشی کتاب بازپروری معتادین نهادهای دولتی و غیردولتی بپردازیم؛ باشد که ازای نطریق، نویسندگان را در رسیدن به قلمی پاکیزه و روان رهنمون شویم.