فصلنامه نقد کتاب اطلاع رسانی و ارتباطات
پیاپی 3-4 (پاییز و زمستان 1393)

سالنامه آماری ایران با عنوان انگلیسی [2012 - 2011] Iran Statistical Yearbook 1390 اطلاعات سال 1390 کشور را به زبان انگلیسی در بر دارد. مقاله حاضر از زاویه حرفه کتابداری به بررسی این سالنامه و میزان انطباق آن با ضوابط یک کتاب مرجع می پردازد. اطلاعات آماری این سالنامه در 23 فصل، شامل اطلاعات مربوط به سرزمین و آب و هوا، جمعیت، نیروی انسانی، کشاورزی و چندین حوزه دیگر است. این اطلاعات مبتنی است بر داده های مرکز آمار ایران که این مرکز از وزارتخانه ها و سایر نهادهای دولتی گرد آورده است. اگر بنا را صرفا بر اطلاعات آماری بگذاریم، این سالنامه به خودی خود کتاب مرجعی «مکفی» است؛ اما اگر معیارهای لازم کتاب های مرجع را در نظر داشته باشیم، برخی توانمندی های لازم برای یک «کتاب مرجع خوب» را ندارد؛ از جمله به این دلایل: الف. جز مرکز آمار ایران، پدیدآورنده مسئول مستند دیگری در آن معرفی نشده است؛ ب. هدف دقیقی برای چنین سالنامه ای - که اساسا برای کاربران خارجی فراهم آمده - تعیین نشده است؛ ج. جز مرکز آمار ایران، منابع استنادی مشخص و طبعا «کتابشناسی منابع» ندارد؛ د. منابع ارجاعی تکمیلی برای به روزرسانی اطلاعات در حد ممکن را ندارد؛ ه. اطلاعات سالنامه (مربوط به سال 1390، منتشرشده در سال 1393) به صورت اصولی تازه نیست و طبعا نم یتواند برای برنامه ریزی های آینده نگر مفید باشد؛ و. برخی اطلاعات مفید، ازجمله شاخص های تورم، در این سالنامه مشاهده نمی شود؛ ز. اطلاعات برخی جدو ل ها ناقص است؛ و سرانجام، ح. برخی ضعف ها یا خطاهای تایپی یا ویرایشی به این سالنامه راه یافته است.

مصورسازی یکی از راهبردهای مهم برای خلاصه سازی و کاهش حجم اطلاعات و افزایش کیفیت شناخت آنهاست. روش های مصورسازی به میزان زیادی در انتقال اطلاعات به انسان موثر هستند. از اهداف مهم استفاده از فنون و شیوه های مصورسازی، ایجاد شرایط بهتر تفکر و تحلیل اطلاعات نزد کاربران است. از حدود دو دهه پیش به این سو، توجه به ارائه و نمایش دیداری داده ها و مفاهیم مربوط به آنها رشد بسیار بالایی دارد و روش های علمی در این حوزه به وجود آمده اند. هدف از توسعه روش ها و کاربردهای مصورسازی تامین شرایط مناسب برای بازیابی اطلاعات و ارائه بازنمون بهتر برای درک مطلوب فقره های اطلاعاتی است. با مطالعه شرایط، ویژگی ها و امکاناتی که در به کارگیری مصورسازی اطلاعات وجود دارد، می توان به میزان زیادی از فواید آن در بهینه سازی نقشه های علمی بهره گرفت. درواقع، راهبرد مصورسازی اطلاعات زمینه مناسبی را برای استفاده بهتر از ابزارهایی فراهم می کند که به بازیابی مناسب فقره های اطلاعاتی مورد نیاز منجر می شوند. مصورسازی مفاهیم و، به تبع آن، اطلاعات یکی از حوزه های نوین پژوهش های بین رشته ای، میان متخصصان متعدد رشته هایی چون رایانه، شبکه، ارتباطات و علم اطلاعات است. کاربردهای خاص فرآیندهای دیداری در طراحی و کاربرد ابزارهای فناورانه که از فنون و روش های مصورسازی اطلاعات استفاده می کنند، کاربرد وسیعی در بازنمایی بهینه اطلاعات دارند. مصورسازی در ترسیم نقشه های دانش و گراف های مرتبط با بنیان علمی نیز نقشی بسزا دارد. بهره گیری از فنون مصورسازی برای نشان دادن ارتباط های هم استنادی، کتابسنجی و عل مسنجی، در حوزه فعالیت های تخصصی کاربردی گسترش یافته است. در این «مقاله - نقد» حوزه مصورسازی اطلاعات، اهداف، اهمیت و کاربردهای آن بررسی و ابعاد بنیادی آن معرفی می شود. همچنین کتاب مصورسازی ساختار علم از ابعاد نظری و کاربردی تحلیل و بررسی و ویژگی های این نوع مصورسازی با توجه به تاثیر آن مطرح شده است.

با اینکه نزدیک به نیم قرن از آغاز آموزش دانشگاهی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی در ایران می گذرد، تعداد متن هایی که وضعیت این رشته و حرفه را در کشور بررسی و تحلیل کرده باشند، کمتر از انگشتان یک دست است. کتاب گذری و نظری بر گذشته، حال و آینده کتابداری و اطلاع رسانی در ایران نخستین متن خواندنی و ارزشمند این حوزه به شمار می آید. کتاب، بحث درباره تطور کتابخانه ها را به عنوان زمینه، آغاز و پس از آن تحولات آموزش، پژوهش و نشر را تحلیل می کند. پیگیری فعالیت های حرفه ای و برآورد آینده رشته در پناه تحولات فناورانه نوین، مباحث کتاب را تکمیل کرده است. نقد حاضر می کوشد ضمن معرفی بخش های مختلف کتاب، نقاط قوت و ضعف این اثر را بررسی کند.

رقومی سازی اسناد و مدارک امروزه نقش مهمی در حفاظت و همچنین دسترس پذیر ساختن منابع اطلاعاتی در کتابخانه ها، آرشیوها و مراکز اطلاع رسانی دارد. با توجه به اینکه در کشور ما تاکنون کتاب جامعی به زبان فارسی در این زمینه تالیف نشده است، ترجمه منابع به زبان فارسی نقش مهمی دارد. در این مقاله به نقد یکی از منابع ترجمه شده به زبان فارسی در زمینه رقومی سازی پرداخته می شود. در نقد حاضر ابتدا منبع اصلی، همچنین مترجمان آن، معرفی و سپس نقاط ضعف و قوت منبع اصلی و نسخه ترجمه شده آن بررسی می شود.

شهریار نه تنها یکی از پرآوازه ترین شاعران معاصر کشور هم در شعر فارسی و هم در شعر ترکی است، بلکه یکی از بزرگترین شاعران همه دوره های تاریخ ایران، با توجه به شعر «حیدر بابایه سلام» است. به همین دلیل، سالگرد درگذشت این شاعر «روز ملی شعر و ادب» نام گرفته است و متولیان فرهنگی و دوست داران شعر و ادب در داخل و خارج از کشور، چندین همایش، کنگره و سمینار ملی و بین المللی برگزار کرده اند. کتابشناسی شهریار یکی از 6 جلد اثری است که در شهریور 1393، به مناسبت همایش بین المللی بزرگداشت استاد شهریار، با محوریت «فرهنگ مردم در شعر استاد شهریار» منتشر شده است. این اثر از سال 1377 تا 25 مرداد 1393 را پوشش داده و اطلاعات 460 کتاب، پایان نامه و مقاله در آن قید شده است. از جمله نقص ها و اشکال های اساسی این اثر می توان به موارد زیر اشاره کرد: 1(عدم شفافیت در تاریخ تولد استاد، با وجود تحقیق انجام گرفته 2(استفاده نکردن از یک شیوه)تاریخی، الفبای موضوعی، پدیدآور، عنوان و... (ثابت در تنظیم مدخل ها 3(درج اطلاعات آثاری خارج از محدوده تاریخی) 1377 - 1393 (پژوهش 4(نقص های موجود و یکدست نبودن ارائه اطلاعات کتاشناختی 5(درج نشدن اطلاعات بیش از 50 درصد پایان نامه ها 6(نداشتن نمایه استفاده از شیوه استاندارد در تنظیم مدخل ها، بهره گیری از متخصصان موضوعی، الگوگیری از آثار مشابه چاپ شده و مطالعه نقدهای چاپ شده درباره اولین کتاب شناسی شهریار، می توانست از انبوه مشکل ها و نقص های این اثر بکاهد.

رواج روزافزون فناوری های اطلاعاتی در کتابخانه ها و گسترش و تغییر نیازهای اطلاعاتی مراجعان، کتابداران را بر آن داشته است که خود را با انواع فناوری های روز آشنا کنند و نحوه کاربردشان در کتابخانه ها را بیاموزند. موتور جست وجوی گوگل یکی از امکاناتی است که در فضای اینترنت ارائه می شود و قادر است با امکانات و قابلیت های گسترده خود، کیفیت خدمات کتابخانه ها و کتابداران را بهبود بخشد. این نوشتار بر آن است که به نقد و بررسی کتاب گوگل برای کتابداران و متخصصان اطلاعات اثر دکتر امیررضا اصنافی و مریم پاکدامن نائینی که از نخستین آثار منتشرشده در حوزه کاربرد موتورهای جست وجو در کتابخانه هاست بپردازد. 10 فصل موجود در این اثر ازآن جاکه به معرفی کارکردهای گوگل برای کتابداران و قابلیت ها و نحوه کار با آن ها در کتابخانه ها پرداخته است، منبع بسیار ارزشمندی است. ولی کاستی های اساسی موجود در کتاب، مانند جمله بندی های نامناسب و سنگینی مفاهیم ارائه شده در برخی فصول، پایین بودن جنبه کاربردی اثر، وجود فصل های نامرتبط و اشکالات ساختاری فراوان، ویرایش کتاب را ضروری می سازد.

قدرت ارتباطات، ازجمله مهمترین آثار مانوئل کاستلز، تلاشی است به منظور تبیین روابط قدرت در جامعه شبکه ای و پاسخ به این پرسش که قدرت در کجای جامعه شبکه ای قرار دارد. کاستلز در این کتاب این فرضیه را مطرح می کند که قدرت در جامعه شبکه ای در ارتباطات نهفته است و کنترل کنندگان جریان ارتباطات -که او آنها را در دو گروه سوییچرها و برنامه نویسان دسته بندی می کند - صاحبان قدرت هستند. در این مقاله دیدگاه های کاستلز از سه منظر مورد نقد جدی قرار گرفته است؛ نقدهایی که به نظرم یرسد اعتبار و روایی مدل کاستلز از قدرت ارتباطات و همچنین کارآمدی این مدل برای تبیین مسائل اجتماعی و سیاسی را به چالش می کشند. محورهای اصلی نقد این مقاله عبارتند از «نقداصالت ارتباطات و بی توجهی به فلسفه اطلاعات»، «نقد ساختارگرایی شبک های» و «نقد اصرار بر مفاهیم تکراری».

ارتباط با رسانه ها و مخاطبان از جمله وظایف مهم روابط عمومی های دولتی و بخش خصوصی به شمار می آید. بیشترین حجم تعامل روابط عمومی با رسانه ها به ویژه رسانه های مکتوب، از طریق نوشتار انجام می شود. ناتوانی روابط عمومی ها در نوشتن پیام ها و ارسال آن برای مطبوعات، ضرورت یادگیری نوشتن پیام های نوشتاری را برای روابط عمومی ها دوچندان می کند. علاوه بر این در حوزه درون سازمانی، روابط عمومی در شادمانی ها و سوگواری های همکاران، چه با صدور پیام و چه با حضور در مراسم، با آن ها ارتباط برقرار می کند و به این ترتیب به سازمان در راه رسیدن به اهدافش یاری می رساند. در نقد و بررسی این کتاب، ابتدا محورهای اصلی معرفی شده است و سپس با تعیین مخاطبان، به جایگاه کتاب در حوزه روابط عمومی پرداخته ایم. از جمله انتقادات بر نویسنده کتاب پیام و پاسخ در روابط عمومی این است که با وجود پیوستگی مطالب این کتاب با کتاب قبلی نویسنده با عنوان گونه های نگارش در روابط عمومی، بدون ارائه خلاصه کتاب نخست، مباحث آن را ادامه داده است. تکیه نویسنده بر ذکر مثال ها از یک روابط عمومی خاص و فصل بندی کتاب بدون رعایت بخش بندی، از جمله ایرادهایی است که منتقد خواهان اصالح آنها در چاپ دوم کتاب است.

با رشد فناوری های ارتباطاتی و اطلاعاتی، جنبه های مختلف زندگی اجتماعی در حوزه های مختلفی چون سیاست، اقتصاد، فرهنگ، امنیت و دیگر فضاهای تعامل و کنش اجتماعی به طور جدی زیر و رو شده اند. در چنین عرصه ای است که قلمروهای مختلف دانش، مفاهیم و نظریه های مختلف نیز متحول می شوند و مباحث جدیدی در کانون توجه قرار می گیرد. یکی از این قلمروهای دانش، «ژئوپلتیک» است که با تاثیر این پیشرفت ها در فناوری های ارتباطاتی و اطلاعاتی، بار دیگر با تغییر جدی رو به رو شده و مفاهیم و نظریه های مربوط به آن بسط و تحول یافته است. «ژئوپلتیک ارتباطات و اطلاعات»، «ژئومدیا» و مفاهیم مشابه حکایت از چنین تحولی دارد. این حوزه ها توجه برخی محققان حوزه ارتباطات را جلب کرده و آنها را واداشته است که آثاری در این زمینه ها منتشر سازند. در این نوشتار یکی از این آثار بررسی می شود.

کتاب هایی با عنوان و موضوع نگارش در مطبوعات و رسانه ها کم نیستند. اما هر چه تعدادشان بیشتر می شود احساس کمبود یک منبع کامل و جامع با توجه به تنوع و تعدد رسانه ها در دنیای امروز بیشتر احساس می شود. همین چندی پیش یکی از معتبرترین روزنامه های ایران در تیتر یک خود «سلاح هسته ای» را «سلاحه هسته ای» نوشته بود. این ابدا به آن معنی نیست که نویسنده یا سردبیر و یا سایر مسئولان روزنامه کم سواد هستند، بلکه این جای پای استفاده مکرر و هر روزه از ادبیات رسانه های نوین است در کنار شتاب همیشگی کار رسانه. از این دست مثال ها و نمونه هایی کلاسیک تر از اشتباهات نگارشی در رسانه های امروز کم نیست. می توان سطرها در این خصوص نوشت اما راه حل البته استفاده از کتاب ها و منابع به روز شده ی نگارش است. کتاب «شیوه نگارش در رسانه ها» ی احمد توکلی شاید نمونه ی کاملی از آنچه مورد نیاز جامعه رسانه ای ایران است نباشد، اما به عنوان یک کتاب درسی برای مراجعه دانشجویان و علاقمندان رسانه بی شک تلاشی مثبت است.

شناخت و تعمق در مباحث مربوط به رسانه های نوین امروز امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. این مساله به طور ویژه در حوزه های مرتبط با ارتباطات یا زیرشاخه های این رشته بسیار ضروری تر است. روزنامه نگاری به عنوان یکی از زیرشاخه های علوم ارتباطات اجتماعی در طول تاریخ هماره تحت تاثیر روند تغییر فناوری ها قرار گرفته. امروزه تغییرهای سریع و فراگیری که با ظهور اینترنت در عرصه روزنامه نگاری به وجود آمده نیز روزنامه نگاری آنلاین را از روزنامه نگاری سنتی بسیار متمایز کرده است. تحقیق و پژوهش در حوزه روزنامه نگاری آنلاین و رسانه های مبتنی بر اینترنت به منظور شکل گیری ادبیات نظری بستر تعمق و شناخت این حوزه را به وجود می آورد. در کنار تالیف آثار در حوزه روزنامه نگاری و رسانه های مبتنی بر اینترنت، نقد این آثار هم مهم است. نقد کتاب هایی که در این حوزه ها نوشته می شود می تواند به تالیف های دقیق تر در این حوزه کمک کند. در این مقاله کتاب «روزنامه نگاری در رسانه های اجتماعی» اثر محمود سلطان آبادی بررسی و نقد شده است.

به موازات تحولات همه جانبه در عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات، نظام های تعلیم و تربیت نیز به عنوان بخش مهمی از جامعه با مطالبات و چالش های جدیدی مواجه شده اند. مربیان و پژوهشگران در پاسخ به شرایط جدید به تلاش های فکری خود ادامه داده و به خلق نظریه ها و الگوهای متعدد مبادرت کرده اند. یکی از این تلاش ها به ارائه نظریه یادگیری جدیدی تحت عنوان «ارتباط گرایی» منجر شده است. از نظر ارتباط گرایی، یادگیری عبارت است از فرآیند خلق ارتباطات جدید؛ به عبارت دیگر، یادگیری فرآیند شکل دهی و شک لگیری شبکه هاست. ارتباط گرایی دیدگاهی است که دانش و شناخت را «توزیع شده» و در سطح شبکه ای از افراد و فناوری ها می بیند و یادگیری را فرآیند ارتباط، رشد و رهیابی آن شبکه ها می داند. بنابراین با توجه به گسترش و فراگیری نظریه ارتبا ط گرایی که بر حوزه یادگیری در عصر دیجیتال تاکید دارد، کتاب حاضر رهیافتی است به این دیدگاه نوین و می تواند نقطه آغازی بر بحث های دامنه دار در این حوزه باشد. بنابراین به نظر می رسد، مطالعه این اثر برای علاقه مندان هر دو حوزه دانش در شناساندن ابعاد مختلف آن مفید باشد.

کتاب راهنمای نگارش و ارائه شفاهی، نوشته پتی یانگ با ترجمه مسعود رحمانی و لیلا آذری، کتابی مختصر برای پژوهشگرانی است که زبان اول آنها انگلیسی نیست؛ اما به زبان انگلیسی مطلب می نویسند یا سخنرانی می کنند. این کتاب، اگرچه راهنمای جامعی برای نگارش مقاله یا ارائه سخنرانی به زبان انگلیسی نیست، اما حاوی نکات کلیدی و مفیدی است که آن را، درصورت استفاده در کنار سایر آثاری که مقاله نویسی و سخنرانی را آموزش می دهند، به کتابی مفید تبدیل می کند. نویسنده به غیرانگلیسی زبان ها درباره از دست دادن مزایایی که ارتباط علمی به زبان های غیرانگلیسی می تواند برای جامعه بشری به ارمغان آورد، هشدار می دهد و توصیه می کند که همه در پیرایش و توسعه نسخه ای ساده و بین المللی از زبان انگلیسی در حوزه علم، بکوشند. با توجه به گذشت هشت سال از نگارش کتاب، مطالبی از آن باید روز آمد شود و برخی مطالب که غیرمرتبط هستند نیز باید از آن حذف شوند. ترجمه کتاب نسبتا روان است؛ اگرچه متن می توانست از ویرایش ادبی فارسی بسیار سود ببرد.

ارتباط منابع علمی با کیدیگر از طریق استناد برقرار می شود. برای برقراری ارتباط و استناددهی در حال حاضر استانداردها و الگوهای متعددی ارائه شده و مورد استفاده قرار می گیرند. کیی از این الگوها که در منابع علمی پزشکی بسیار مورد استفاده قرار می گیرد، سبک استناد ونکوور است که در کتاب مورد نقد به معرفی آن پرداخته شده است. کتاب مذکور بر ویرایش سال 2008 سبک استنادی ونکوور متمرکز شده است و در سه فصل و پنج پیوست سعی داشته تا سبک استنادی مذکور را معرفی نموده و شیوه بهره گیری از آن را ارائه نماید. در فصل نخست به کلیات استناد پرداخته است. در فصل دوم به معرفی سبک استنادی ونکوور پرداخته است. در انتها در فصل سوم نیز به قواعد کلی مربوط به عناصر کتابشناختی در سبک استنادی ونکوور پرداخته است. به طور کلی در نقد کتاب مشخص شد که فصل اول به شیوه نامناسب و بسیار ناقص به کلیات استناد پرداخته است. علاوه بر این در کتاب مورد نقد تمامی منابع اطلاعاتی مد نظر نبوده و فقط برخی از انواع منابع اطلاعاتی مورد توجه قرار گرفته است و نقص بزرگی در مثال های ارائه شده مشاهده می شود.

مالکیت فکری به حقوقی قابل اطلاق است که به صاحبان آن حق بهره وری و بهره برداری از فعالیت های فکری و ابتکاری شان را می دهد و دارای ویژگی ارزش و ماهیت اقتصادی از یک سو و قابلیت داد و ستد از سوی دیگر می باشد هرچند موضوع آن شیء معین مادی نیست. از آنجایی که حق بر توسعه یکی از حقوق بنیادین در نسل سوم حقوق بشر است؛ چگونه و در چه فرایندی می توان از حقوق مالکیت فکری در راستای رسیدن به توسعه پایدار در جوامع گوناگون بالاخص جوامع توسعه نیافته استفاده کرد به طوری که ضمن توجه ویژه به این نکته اساسی که علم و تکنولوژی در طول قرن ها بر اساس اشتراک افراد در دانش بشری توسعه یافته اند، در عین حال با رعایت مالکیت فکری، انگیزه اختراع و ابتکار را در مخترعان و مبتکران زنده نگه داشت و آن را گسترش داد و به این ترتیب موجبات توسعه پایدار در جوامع مذکور شد که این پاسخ به این سئوال محوری، در این نوشته با رعایت نظرگاه نویسنده کتاب مورد نقد و بررسی، تا حدودی ارتباط رعایت حقوق مالکیت فکری و توسعه پایدار را روشن می سازد.

کتاب «درآمدی بر حقوق مالکیت فکری» تالیف فخرالدین اصغری آقمشهدی، به طرح مباحث مقدماتی برای آشنایی مخاطب با حوزه «حقوق مالکیت فکری» پرداخته است و صر فنظر از اهمیت موضوعی، از حیث روان بودن مطالب و سادگی نوشتار، با طبع عموم مخاطبان این حوزه سازگاری دارد. با این حال در کنار مزایای قابل توجه و مباحث مهم و کلیدی مطرح در این کتاب و ضمن احترام به تلاش ستودنی نویسنده در قلم فرسایی در این حوزه نسبتا جدید، نقدهایی نیز بر آن وارد است. این نقدها را می توان به سه دسته کلی «نقدهای ویرایشی و شکلی»، «نقدهای ساختاری» و «نقدهای ماهوی و محتوایی» تقسیم کرد؛ اما به دلیل اهمیت بیشتر نقدهای محتوایی، سعی شده است در این نوشتار، بیشتر بر این نوع تکیه شود. از دو دسته نقد دیگر، تنها چند مورد به عنوان نمونه ذکر می شود.

دانشنامه (دایر هالمعارف) را اثر مرجعی تعریف می ک نند که حاوی مقالات متعدد درباره دانش بشری در حوزه های موضوعی مختلف و با حوزه موضوعی خاص. دانشنامه ها عموما حاصل کارگروهی است و یک از مهمترین ویژگی های آن مستند و معتبر بودن اطلاعات آنهاست. هر چند دانشنامه های عمومی، تلاش میک نند دانش متنوع و گسترده ای را به اختصار در اختیار خوانندگان و گروه های کثیری قرار دهند که این اطلاعات ممکن است جدید نباشند، ولی دانشنامه های تخصصی عموما در پی پاسخ به خلاء دانشی موجود در یک حوزه تخصصی تولید می شوند. یکی از مهمترین دانشنامه های تخصصی که در پاسخ به خلاء اطلاعاتی حوزه مطبوعات تولید شده است، دانشنامه مطبوعات ایران است که اولین مجلد آن اخیرا منتشر شده است و در این نوشتار با حضور متخصصان و کارشناسان به نقد و بررسی آن پرداخته شده است. در ادامه ضمن اشاره به ضرورت انتشار دانشنامه های تخصصی و معرفی اجمالی دانشنامه مطبوعات ایران، اهداف و ضرورت های شکل گیری دانشنامه، وضعیت مدخل گزینی، جامعیت و مانعیت مدخل های دانشنامه، رعایت معیارها و استانداردهای دانشنامه نویسی، و راهکارهای پیشبینی شده برای روزآمدسازی دانشنامه مطبوعات ایران مورد بحث قرار خواهد گرفت.

بر اساس اصل 24 قانون اساسی و مصوبه 24 / 1/ 1389 شورای عالی انقاب فرهنگی که حکم قانون را دارد ممیزی امری است قانونی و دولت موظف است از انتشار آثاری که مخل مبانی اسلام حقوق عمومی است جلوگیری کند. هرچند ممیزی امری قانونی است و اکثر متخصصان حوزه نشر بر اجرای آن اتفاق نظر دارند، ولی کم و کیف اجرای آن در دو دهه گذشته باعث شده است به یکی از مهمترین و مناقشه برانگیزترین مسائل صنعت نشر تبدیل شود. اهمیت ممیزی به حدی است که تاثیر آن در همه فرآیندهای تولید، توزیع و مصرف کتاب مشهود است و بحث در هر بخشی از فرآیند صنعت نشر بدون توجه به مسئله ممیزی عملا ناتمام خواهد بود. برگزاری نشست ها و همایش های متعدد، همچنین اظهارنظر مسئولان و کارشناسان ذینفع در نشریات و رسانه های گروهی، نشان از اهمیت آن دارد. نشست حاضر با حضور متخصصان حوزه تولید محتوا و نشر و با هدف شناخت وضعیت ممیزی در ایران و جهان، کم و کیف ممیزی در ایران و مشکلات و راهک ارهای پیشنهادی برگزار شده است.

نقد از زمره روش های موثر برای سنجش کیفیت متن و مشخص کردن نقاط قوت و ضعف اثر است. با بهره گیری از این امکان سودمند می توان فقره های اطلاعاتی را پالایش کرد. نقد در چارچوبی تحلیلی مطرح می شود که این قالب مدون می تواند در ارتباط با زمینه های مختلف موضوعی به نقش آگاه سازی خود بپردازد و راهکاری اثربخش برای سنجش درستی اثر است. نگارش نقد علمی یکی از فعالیت های روشمندی است که در عرصه فعالیت عالمانه جایگاهی ممتاز و معتبر دارد. انواع روش های انتقادی به منظور تحلیل متون مورد استفاده قرار می گیرد و هر یک از ناقدان بر مبنای توانایی و دانش خویش از روشی متناسب با نوع متن و حوزه مطالعاتی آن، بهره می برند. انواع نقد بر اساس نوع استفاده، روش های به کارگیری، جایگاه متن، حوزه مورد مطالعه، کاربرد و هدف ناقد متفاوت هستند. این طبقه بندی ها بر مبنای کاربردهای گوناگون شکل گرفته اند و هریک حاوی شیوه ای برای نگارش تحلیلی درباره اثری خاص هستند و می توانند حاوی فواید حرفه ای و تخصصی باشند.

نام مستعار نامی است که برخی به جای نام اصلی و رسمی خود استفاده می ک نند و تمام یا بخشی از آثار خود را با این نام منتشر می کنند. نام مستعار در سازمان های سیاسی و نظامی، که فعالیت پنهانی دارند نیز رایج است؛ که البته با گسترش اینترنت و پیدایش محیط مجازی استفاده از آن در میان کاربران رواج بیشتری یافته است. کاربران بسیاری در ویکی پدیا و دیگر شبکه های اجتماعی مشابه، با نام مستعار (معروف به نام کاربری) مشهور شده اند. در این نوشتار، نام مستعار به عنوان یکی از مصادیق حقوق شهروندی فرض شده است؛ یعنی همچنان که نویسندگان حق دارند خود را معرفی کنند، حق دارند از معرفی خویش سرباز زنند و ناشناس بمانند. مستعارنویسی شکل های مختلفی دارد مانند شباهت اسمی، تخلص، هجو و ظنز، فراوانی حضور و...؛ و دلایل بر رواج آن تاثیرگذار بوده که می توان به مخفی ماندن شخصیت نویسنده و در اما نبودن از تهدیدهای سیاسی، وابستگی های اداری، خانوادگی، حزبی، تهمت ها و... اشاره کرد. در این مقاله، اطلاعاتی درباره پدیده مستعارنویسی، ریشه تاریخی و علل شکل گیری نقد مستعار و ضرورت آن ارائه شده است.

«مطالعه موردی» یا «موردکاوی»، یکی ازانواع روش های تحقیقی است که به مطالعه عمیق یک مورد، یک موضوع خاص و یا یک پدیده خاص می پردازد. نقدی را که پیش رو دارید مربوط به یکی از کتاب های معروف در حوزه «مطالعات موردی» در سطح بین المللی به نویسندگی «رابرت یین» است که سابقه زیادی در انجام تحقیقات مختلف دارد. این کتاب در شش فصل اصلی و سه ضمیمه نوشته شده است. ساختار اصلی کتاب از ویرایش اول تا پنجم تغییر زیادی پیدا نکرده؛ هرچند محتوای مطالب تغییراتی پیدا کرده است. مطالب اصلی که به ویرایش های مختلف کتاب اضافه شده به صورت ضمیمه A و B و C آمده است.

شناخت عمیق روش علمی در گرو شناخت فرانظری علم و نظریه های علمی است. در سایه چنین شناختی است که می توان مسیر اصلی پژوهش را شناخت و از کجروی و سرگشتگی اجتناب کرد. این که چه باوری علمی است، چه پیش فرض هایی باعث علمیت می شوند، هریک از روش های علمی به چه نوع نگرشی به علم وابسته هستند و چه تحلیل هایی با جهت گیری کلی محقق به علم متناسب اند، همه با علم شناسی محقق می شود. مولف در نقد حاضر در نظر دارد ضمن پرداختن به کتاب «نظریه علم»، رهیافت های اصلی علم جدید را معرفی کند و نگاهی اجمالی به بنیادهای آن بیفکند.

در این نوشتار به نقد و بررسی کتاب مبانی مبانی نگارش مقاله و زندگینامه علمی. ویراست 2. تهران: آراد کتاب، کهکشان دانش به قلم سید مسعود حسینی و آمنه الیکایی پرداخته شده است. نویسندگان کتاب دکتر حسینی دانشیار گروه میکروبیولوژی دانشگاه شهید بهشتی و خانم الیکایی نیز دانشجوی دکتری همین رشته می باشند. کتاب دارای یازده فصل است و همچنین در فصول آن آشنایی به نرم افزارهای اندنوت و مندلی اشاره شده است. همچنین در فصل آخر به زندگینامه علمی پرداخته است. در این نوشتار ضمن بررسی فصل به فصل کتاب و مقایسه با آثار مشابه نقاط قوت و ضعف این اثر آورده شده است. از نقاط ضعف عمده کتاب می توان به نگاه سطحی و گذرا بدون توجه به عمق مطالب، ضعف بصری صفحات، عدم تمرین عملیاتی و عدم معرفی برخی پایگاه های مهم علمی اشاره کرد.

هدف اصلی این مقاله، تبیین پدیده کتاب سازی و کتاب نویسی در کشور است. در همین راستا، ضمن تشریح اهمیت مفاهیمی همچون تالیف و نویسندگی به بسط و گسترش دامنه مفهومی پدیده های کتاب سازی و کتاب نویسی، کتاب تالیفی و کتاب تقلبی، مولفان و نامولفان، و استادان و نااستادان نیز پرداخته شده است.

مقاله حاضر شبکه جهان گستر وب را همچون کانونی محوری در بسیاری از مطالعات نوین چندین رشته علمی تلقی می کند که پیوندی مفهومی میان مباحث اصلی این مطالعات برقرار ساخته است. در یک طبقه بندی کلی، برخی از این رشته ها، نظیر مهندسی کامپیوتر، بیشتر بر وجوه فنی این شبکه جهانی تاکید دارند و در مقابل، رشته هایی چون علوم ارتباطات و علم اطلاعات و دانش شناسی، بر وجوه کاربردی و اجتماعی آن متمرکزند. به رغم تفاوت در رویکرد این دو گروه، مطالعات مرتبط با شبکه وب، همگی بر بنیاد وب استوارند و بدون وجود این شبکه، طرح چنین تحقیقاتی ممکن نیست. بر این اساس، فارغ از رویکرد فنی یا انسانی، هرگاه تحقیقی با هدف بررسی وجه یا وجوهی از تاثیرات شبکه وب بر فعالیت های فردی و مناسبات اجتماعی انجام شود، در مقوله ای کلی با عنوان «مباحث پژوهشی وب بنیاد» قابل طرح خواهد بود. به این ترتیب، طیفی وسیع از موضوع های پژوهشی در این قلمرو گسترده قابل طرح است. مثلا تبیین پیامدهای مثبت و منفی فردی و اجتماعی استفاده از شبکه های اجتماعی مبتنی بر وب، نقش شبکه وب در تولید و توسعه سرمایه اجتماعی و کاربردهای این شبکه در توسعه آموزش در سطوح مختلف، ازجمله مباحث وب بنیاد هستند. برای تبیین بیشتر این موضوع، مقاله حاضر نمونه هایی از پژوهش های و ببنیاد را در رشته های علوم ارتباطات، جامعه شناسی، علم اطلاعات و دانش شناسی، روانشناسی، علو م تربیتی و مهندسی کامپیوتر معرفی می کند. علاوه بر این، مروری بر محورهای موضوعی همایش بین المللی «علم وب»، مثالی دیگر از تحقیقات و ببنیاد است که زمینه ساز پژوهش های میان رشته ای و نویدبخش دستاوردهای علمی ارزشمندی در آینده خواهد بود.