فصلنامه نقد کتاب اطلاع رسانی و ارتباطات
پیاپی 7-8 (پاییز و زمستان 1394)

اطلاعات زیربنای شکل گیری جامعه اطلاعاتی و به عنوان یکی از مهم ترین سرمایه های سازمان ها و جوامع امروزی است و می توان گفت مفهوم موفقیت و پیشرفت تا حد زیادی با مدیریت بر این سرمایه ناملموس پیوند خورده است. شکل گیری سازمان های اطلاعاتی و مراکز اطلاعاتی و توجه بیش ازپیش به مدیریت و بررسی چالش های آن ها نیز با توجه به اهمیت اطلاعات در دنیای کنونی، توجیه می شود. ازاین رو در کنار تلاش برای دستیابی به اطلاعات مناسب و استفاده مناسب از آن ها، بازاندیشی در ساختارها و الگوهای سازمانی درباره اطلاعات اهمیت فراوانی دارد. همین موضوع کانون توجه نویسندگان کتاب بهترین حقایق قرار گرفته است.

آموزش دانشگاهی کتابداری و اطلاع رسانی ایران وارد دهه پنجم خود شد. در این مدت هم از نظر کمی (دایرشدن رشته در بسیاری از دانشگاه های کشور اعم از دولتی و غیردولتی) و هم از نظر کیفی (تاسیس گرایش های مختلف و راه اندازی مقاطع گوناگون رشته، وجود فارغ التحصیلان بی شمار، انتشار مجلات تخصصی متعدد با درجه های مختلف علمی، مشارکت در تولید علم جهانی، راه یابی نویسندگان و محققان ایرانی به فهرست مراکز علم سنجی همچون ISI و... ) تحولات عمده ای در کشور پدید آمده است. بررسی سیر تاریخی رشته همراه با بررسی نقش سازمان ها و مراکز اطلاع رسانی موثر در این پیشرفت ها، در کنار بررسی نقش انجمن تخصصی رشته و گروه های آموزشی دانشگاه های مختلف و ارائه گزارشی از وضعیت تولید علم در این حوزه اعم از داخلی یا مشارکت در تولید علم جهانی این حوزه، مواردی هستند که در این کتاب بررسی شده اند و خواننده را به خوبی با فرصت ها و چالش های حرفه در آینده آشنا می کنند.

پس از نقدی مختصر بر مطالعات و کتاب های منتشر شده در حوزه نشر کتاب در ایران، کتاب تولید کتاب (از ابتدا تا انتها) نقد شده است. در این نقد سعی شد ویژگی های برجسته اثر (از جمله مدیریت پروژه نشر کتاب و مهندسی ارزش) نیز معرفی شود.

مدیریت پروژه از مهم ترین و پرکاربرد ترین شاخه های مدیریت در چند دهه اخیر بوده است. در کتابخانه ها، آرشیو ها و موزه ها نیز همچون سازمان های تجاری دیگر مدیریت پروژه دارای اهمیت زیادی است و نیازمند مجموعه ای از دانش، فنون، ابزارها و مهارت هاست که دستیابی به هدف های پروژه را ممکن می کند. هدف این مقاله نقد و بررسی کتاب مدیریت پروژه در کتابخانه ها، آرشیو ها و موزه ها نوشته جولی کارپنتر به ترجمه منیره غریبه نیازی و معصومه کربلا آقایی کامران است. در این مطلب پس از ذکر مقدمه ای، نویسنده و مترجمان کتاب معرفی می شوند. در ادامه جایگاه اثر در میان آثار مشابه، مزایای اثر و کاستی های آن بیان و در پایان، نتیجه گیری کلی ارائه می شود.

مقاله حاضر، نقدی است بر کتاب آشنایی با پایگاه های اطلاعاتی تالیف حمزه علی نورمحمدی که به آشنایی با ساختار انواع پایگاه های اطلاعاتی اختصاص دارد که بتوانند قادر به انجام برخی از امور کتابخانه ای باشند. این کتاب با هدف تامین منبعی آموزشی برای درس «آشنایی با پایگاه های اطلاعاتی» تالیف شده است. هدف فصل اول این کتاب، آشناکردن ذهن دانشجویان با مفاهیم پایگاه های اطلاعاتی و تاریخچه آن است. در ادامه درباره مدیریت، طراحی و معماری پایگاه های اطلاعاتی، ساخت پایگاه اطلاعاتی برای کتابخانه، ارزیابی و اشتراک پایگاه های اطلاعاتی و در پایان درباره نقش کتابداران و متخصصان اطلاع رسانی در طراحی و مدیریت پایگاه های اطلاعاتی بحث می شود. در این نقد، فصل های مختلف کتاب بررسی، آثار مشابه در حوزه طراحی و مدیریت پایگاه های اطلاعاتی معرفی و نقاط قوت و ضعف اثر ذکر می شوند. در پایان، پیشنهادهایی برای بهبود محتوا و تکمیل بخش های مختلف ارائه خواهد شد.

تالیفات ارزشمند دانشمندان مدیون کتابخانه های غنی و آیینه تمام نمای آثار دانشمندان پیشین است که نمونه آن کتاب «درآمدی بر کتابخانه ابن شهرآشوب» است. ابن شهرآشوب مفسر، محدث، ادیب و فقیه بزرگ شیعه است؛ ولی متاسفانه بسیاری از آثار او از دست رفته و آن چه مانده و سبب شهرت او شده، مناقب آل ابی طالب و چند اثر دیگر است. ابن شهرآشوب با تکیه بر دسترسی ها و توانمندی ها در دو اثر گران سنگ خود مناقب آل ابی طالب و متشابه القرآن از صدها منبع بهره جسته و به آن ها ارجاع داده یا از آن ها نام برده است. کتاب شامل: فهرست مطالب، یادداشت آغازین، مقدمه، معرفی 557 مدخل بر اساس مرتبه الفبایی پدیدآورنده آثار و کتابنامه است. هدف از این کار صرفا معرفی اولیه منابعی است که ابن شهرآشوب آن ها را در اختیار داشته و بدون واسطه به آن ها مراجعه کرده یا به آن ها ارجاع داده است. این اثر برای گروه مستندسازی کتابخانه ملی ایران در مستندساختن اسامی، منبع معتبری محسوب می شود. ناهمخوانی عنوان کتاب با محتوای اثر، معرفی نشدن دقیق و کامل شیوه تدوین مدخل ها در مقدمه، ناقص و مبهم بودن بعضی از تاریخ های ولادت و وفات پدیدآورندگان و ناهمخوانی با تاریخ های مندرج در مستند اسامی مشاهیر و مولفان کتابخانه ملی ایران، تکرار بعضی از اطلاعات در مآخذ متعدد، ذکرنشدن مآخذ بعضی از مدخل ها، ذکرنشدن بعضی از مآخذ در کتابنامه، یکدست نبودن ضبط اسامی پدیدآور / آورندگان و عناوین آثار، استفاده نکردن از یک شیوه استاندارد کتابنامه نویسی، ناهمخوانی بعضی از واژه ها از نظر املایی، ناهمخوانی بعضی از اطلاعات در مآخذ با کتابنامه، استفاده از تاریخ های متعدد (قمری، شمسی و میلادی)، استخراج و ضبط نکردن تاریخ تولد و وفات بعضی از پدیدآورندگان، ناقص بودن و ناهمخوانی بعضی از اسامی پدیدآورندگان و تاریخ ها (تولد - وفات) با اسامی و تاریخ های مندرج در مستند اسامی مشاهیر و مولفان کتابخانه ملی ایران، ناقص بودن مشخصات نشر (محل نشر: نام ناشر، سال نشر) و استفاده نکردن از اختصارات [بی جا]، [بی نا] و [بی تا]، همچنین بی بهره بودن از هرگونه نمایه از مهم ترین نواقص و کاستی های این اثر محسوب می شود. به رغم نواقص بیان شده این اثر از آفت و بیماری کتاب سازی مصون بوده، از این نظر بسیار ارزشمند است و الگوی خوبی برای تدوین چنین آثاری به شمار می آید.

کتاب جامعه شناسی ارتباطات؛ آسیب شناسی رسانه های ارتباطی نوین، در بخش عمده ای، گزارشی است از همایش «آسیب های اجتماعی نوپدید» که در سال 1390 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل برگزار شده است. نقطه تمرکز اعلام شده کتاب، آسیب شناسی اینترنت و تلفن همراه و شبکه های اجتماعی است؛ ولی به آسیب های سینما، پویانمایی (انیمیشن)، ماهواره، اسباب بازی ها، بازی های رایانه ای، موسیقی، مطبوعات، رادیو، و تلویزیون نیز اشاراتی دارد. این کتاب به سفارش «دفتر تحقیقات کاربردی فرماندهی انتظامی استان های مازندران و سمنان» تالیف شده است. این مقاله، مروری انتقادی خواهد بود بر این کتاب.

همزمان شدن فروپاشی بلوک شرق و وقوع انقلاب اطلاعاتی در جهان تاثیرات شگرفی بر ابعاد مختلف عملکرد سازمان های اطلاعاتی گذارد. این تاثیرات بر ساختارهای اطلاعاتی قدرت های بزرگ از جمله آمریکا بیشتر بود. گری گوری تریورترون یکی از برجسته ترین نظریه پردازان جامعه اطلاعاتی آمریکا است که در کتاب «تجدید ساختار اطلاعات در عصر اطلاع رسانی» از ضرورت دگرگونی در سازمان های اطلاعاتی درابعاد مختلف سخن می گوید و توصیه های کلیدی را برای بازطراحی این سازمان ها مطرح می سازد. او تغییر اهداف و ماموریت سازمان های اطلاعاتی، تغییر مشتریان اطلاعات، تغییر منابع تولید اطلاعات، تغییر ظرفیت پردازش و تحلیل اطلاعات و تغییر نقش یکه تاز دولت در حوزه اطلاعات را مهمترین تغییرات رخ داده در سازمان های اطلاعاتی بر می شمارد و بر مبنای آنها توصیه هایی را به سازمان های اطلاعاتی آمریکا ارائه می دهد. اما اندیشه های ترورتون از چند منظر قابل نقد و ارزیابی است. بی توجهی به سازمان های اطلاعاتی مسئول، ناسازگاری اندیشه های وی با بنیادهای عصر اطلاعات و جامعه جهانی، مساله نقض آزادی اطلاعاتی افراد توسط سازمان های اطلاعاتی، مساله نقض حریم جامعه مدنی جهانی توسط سازمان های اطلاعاتی و مساله نقض منافع جهانی توسط سازمان اطلاعاتی برخی از مهمترین نقدهایی هستند که بر اندیشه هایترورتون وارد است.

مفهوم «گفتمان» در دو دهه اخیر به شدت مورد استفاده قرار گرفته است. اگرچه در این زمینه تعریف توافق شده ای وجود ندارد، به کارگیری آن، به ویژه به معنای یک فکر، اندیشه، سیاست، پاردایم و مانند آن که از ویژگی ایدئولوژیک و هژمونیک برخوردار باشد، در همه حوزه های علمی فراگیر شده است. روش های تحلیل گفتمان نیز اگرچه متعدد نیستند و از یک رویکرد کلان روش های کیفی برخوردارند، به دلیل اینکه درصددند گفتمان ها را تحلیل کنند، اهمیت بسزایی یافته اند و هدف اصلی آن ها کشف ناگفته های پنهان ورای نوشتارها و گفتارهاست.
نقش زبان و زبان شناسی، قدرت و سیاست، جامعه شناسی و روان شناسی در این روش تحلیلی اهمیت بسزایی دارد. یکی از مهم ترین روش های تحلیل گفتمان، تحلیل پیام های رسانه ای به شیوه کیفی با توجه به متن و بافت های خلق متن است. اخبار در این زمینه از مهم ترین پیام های حامل بارهای معنایی زبانی، سیاسی، ایدئولوژیک و اجتماعی محسوب می شوند. به همین دلیل تحلیل گفتمانی اخبار چه از منظر زبان شناسی و چه از منظر اجتماعی و سیاسی برای کشف معانی آشکار و پنهان آن ها اهمیت فراوانی یافته است.
در این نوشته درصددیم یکی از کتاب های مهم این حوزه به قلم دکتر فردوس آقاگل زاده و دکتر رضا خیرآبادی را بررسی و ارزیابی کنیم و نیز برای غنی سازی بحث به «روش عملیاتی تحلیل گفتمان» (پدام) اشاره ای داشته باشیم.

کتاب تحلیل شبکه های اجتماعی در پنج فصل به تحلیل شبکه های اجتماعی می پردازد. در این فصل ها ابتدا چیستی تحلیل شبکه های اجتماعی و سپس تاریخچه این تحلیل ها مطرح می شود. توضیح شیوه های تحلیل و نظریه های مترتب بر تحلیل شبکه های اجتماعی، آموزش استفاده از دو نرم افزار «نودایکس ال» و «گفی» و شرحی خلاصه بر چگونگی استفاده دانشجویان و پژوهشگران از این نرم افزارها و دریافت داده های خروجی نیز دیگر قسمت های کتاب را تشکیل می دهد.

کتاب خاطرات یک روزنامه فروش دربردارنده خاطرات قدیمی ترین روزنامه فروش دوره گرد ایران است. آنچه در این مجموعه آمده، خاطرات محمدابراهیم رنجبر از وقایع تاریخی ایران در فاصله کودتای 1299 تا انقلاب 1357 شمسی است. کتاب حاوی اطلاعات بکر و دست نخورده از شرایط روزگار ایران در این مقطع تاریخی 50 ساله است. این کتاب با رویکرد تاریخ شفاهی عامیانه، قرار است خواننده را با تجربیات تلخ و شیرین مطبوعات دوره پهلوی و انقلاب اسلامی آشنا کند. بی شک کتاب هایی از این نوع با وجود سبک خاطره گویی می توانند منابع ارزشمندی برای تاریخ نگاری طبقات معمول و توده جامعه باشند. با بررسی این کتاب سیر تکاملی مطبوعات در دهه های گذشته ایران نیز قابل مشاهده است. این کتاب از زاویه نگاه تازه ای به مطبوعات و حواشی آن پرداخته و از این نظر کم نظیر است. خاطرات یک روزنامه فروش نگاه نماینده ای از طبقه عام جامعه به وقایع و حوادث یک دوره زمانی خاص است. نویسنده روایت تازه ای از منظر توده مردم به مشکلات چاپ و توزیع نشریات در آن دوره دارد.

شکل گیری فضای اطلاعاتی جدید و فضای سایبری، زمینه ساز توسعه و گسترش ابزارهای اطلاع رسانی پیشرفته و متنوع شده است. گرچه هنوز هم استفاده از اشکال سنتی ابزارهای اطلاع رسانی نظیر روزنامه ها و نشریات چاپی در آحاد جامعه رواج دارد، به نظر می رسد حجم گسترده اطلاعات تولیدشده در مقایسه با گذشته، دسترسی به ابزارهای نوین اطلاع رسانی و استفاده از آن ها را ضروری می نمایاند. اطلاع رسانی با استفاده از رسانه های الکترونیک، به مرور و درعین حال با سرعت چشمگیر جای خود را بین مخاطبان باز کرده است و به نظر می رسد در آینده ای نزدیک و در کنار رسانه های سنتی، رسانه های الکترونیک نقش پررنگ تری در رسانش اطلاعات به جامعه و سیراب کردن جامعه تشنه اطلاعات داشته باشند. اثر حاضر ضمن معرفی کتاب رسانه های الکترونیک و نقد آن، اطلاعات مختصر و مفیدی درباره این ابزارهای نوین اطلاع رسانی در اختیار خوانندگان قرار می دهد.

مدیریت دانش به عنوان یک رویکرد جدید مدیریتی در اواخر دهه 90 میلادی (اواخر دهه 70 شمسی) مطرح شد و به شدت مورد توجه قرار گرفت. مدیریت دانش فرآیندی است که به سازمان ها کمک می کند اطلاعات و مهارت های مهم را که «حافظه سازمانی» محسوب می شوند و به طور معمول به صورت سازماندهی نشده وجود دارند، شناسایی، انتخاب، سازماندهی و منتشر کنند. این امر مدیریت سازمان ها را قادر می کند به صورت کارآ و موثر به یادگیری، برنامه ریزی راهبردی و تصمیم گیری های پویا بپردازند.
مدیریت دانش نخست در حوزه تجارت و اقتصاد پدید آمد و توسعه یافت که دلیل آن وجود رقابت شدید در بازارهای تجاری امروز و تلاش برای بقا در این بازارهاست. ازاین رو اقتصاد امروز را «اقتصاد دانش محور» می دانند و دانش را یکی از سرمایه های اصلی قلمداد می کنند.
نوشته حاضر به نقد کتابی از سیدرضا فاطمی امین با عنوان مبانی مدیریت دانش هم افزا اختصاص دارد. تا کنون کتاب های بسیاری در زمینه مدیریت دانش به زبان فارسی ترجمه و تالیف شده است و عنوان این کتاب که کلمه «هم افزا» را به عبارت «مدیریت دانش» افزوده است، این تصور را ایجاد می کند که با کتابی متفاوت روبه رو هستیم؛ درصورتی که با مرور کتاب متوجه می شویم کلمه «هم افزا» در عنوان کتاب به نام نرم افزاری اشاره دارد که قرار است در کتاب معرفی شود. نیمی از کتاب که به «مدیریت دانش» اختصاص یافته است، حاوی مطالبی جسته گریخته و نامنسجم درباره این حوزه است؛ نیمی دیگر هم راهنمای نرم افزار هم افزاست. درواقع نویسنده محترم می توانست کتاب را فقط به معرفی نرم افزار اختصاص دهد.

پژوهش کیفی از روش های متنوعی برای گردآوری داده ها استفاده می کند که «مصاحبه فوکوس گروه» یا «گروه تمرکز» از کارآمدترین این روش ها محسوب می شود. آنچه این نوع مصاحبه را از انواع دیگر مصاحبه های کیفی متمایز می کند، هم افزایی حاصل از تضارب آرا و افکار در جریان «مصاحبه گروه تمرکز» است. کتاب فوکوس گروه به مثابه پژوهش کیفی تلاشی برای تشریح این روش است و نویسنده با ذکر مثال هایی از «مصاحبه های گروه تمرکز» به توضیح این شیوه گردآوری اطلاعات پرداخته است. در بخش های مختلف کتاب مباحثی مانند موارد استفاده از فوکوس گروه، برنامه ریزی فوکوس گروه و هدایت و تجزیه و تحلیل فوکوس گروه، عوامل موثر بر ماهیت بحث و تاثیرات ترکیب گروه مطرح شده است. نقد پیش رو به معرفی کتاب فوکوس گروه به مثابه پژوهش کیفی و ذکر نقاط قوت و ضعف آن اختصاص دارد.

منابع مرجع منابعی هستند که عموم مردم، برای رسیدن به اطلاعات به روز و مختصر و مفید در حوزه های مختلف به آن ها مراجعه می کنند و از مهم ترین و اساسی ترین منابع پژوهشی و اطلاع یابی هستند. در میان منابع مرجع، «زندگینامه»ها حجم عظیمی از اطلاعات مرتبط با دانشمندان، نخبگان و بزرگان هر جامعه ای را دسترس پذیر می کنند و بنابراین از اهمیت بالایی برخوردارند. فرهنگنامه زنان ایران و جهان دانشنامه ای است که با هدف ارائه اطلاعات برای مخاطبان عمومی درباره زندگینامه زنان ایران و جهان از سوی «انتشارات پیام عدالت» منتشر شده است. این فرهنگنامه اثری است که در عین توجه به زندگینامه زنانی که در حوزه های عمومی فعال بوده اند، توجه مناسبی هم به زنان متخصص در حوزه های مختلف علمی داشته است. منابع مرجع و از جمله فرهنگنامه ها نقش بسیار مهمی در رشد و بالندگی جوامع دارند و در شکل گیری جوامع اطلاتی نقش مهمی را ایفا می کنند؛ به طوری که برخی از صاحب نظران معتقدند جوامعی پویا هستند که اقبال به کتاب های مرجع از هر نوعش در آن ها زیاد باشد. کتاب های مرجع در وهله اول فرهنگنامه های لغت و دانشنامه ها هستند که جدیدترین اطلاعات مورد نیاز عموم مردم در آن ها قابل بازیابی است. با توجه به انتشار فرهنگنامه زنان ایران و جهان که در نوع خود اثری ارزشمند و بدیع در ایران است، نشست این شماره فصلنامه را با حضور صاحب نظران و کارشناسان حوزه مرجع نگاری و فرهنگنامه نگاری به نقد و بررسی این اثر اختصاص داده ایم.

تولید محتوای مناسب و دسترسی به منابع اطلاعاتی تخصصی باکیفیت از مهم ترین دغدغه های متخصصان و اعضای هیئت علمی در حوزه های مختلف علمی دانشگاهی است. رشته «علم اطلاعات و دانش شناسی» و به عبارت دیگر «کتابداری و اطلاع رسانی» همواره با فقر نظری، هم در واقعیت امر و هم در انتشار، مواجه بوده است. در پنجاه سالی که از آموزش دانشگاهی «کتابداری» می گذرد، همواره انتشار آثار باکیفیت دغدغه اصلی استادان، کارشناسان و متخصصان این حوزه بوده است. اکنون که عمر آموزشی رشته کتابداری به بیش از پنجاه سال رسیده است، بررسی وضعیت کمی و کیفی انتشار کتاب در این حوزه در سال 1393، که از نظر کمیت انتشار در وضعیت نسبتا مناسبی هستیم، می تواند در شناخت بهتر وضعیت نشر، مشخص شدن نقاط قوت و ضعف و رسیدن به راهکارهای مناسب موثر باشد. نشست حاضر با حضور استادان و صاحب نظران این حوزه با محورهای زیر برگزار شده است:•بررسی وضعیت نشر کتاب در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی و میزان توجه به حوزه های مختلف موضوعی
•بررسی وضعیت کیفی کتاب های منتشرشده در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی
•ارائه راهکارها و پیشنهادهایی برای ارتقای نشر در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی.

در قرن بیست ویکم فناوری اطلاعات و ارتباطات در همه ابعاد زندگی انسان ها رسوخ کرده و همه ما به شدت به این فناوری ها وابسته ایم. اطلاعات نقشی کلیدی در دنیای امروز دارد و سازوکار زندگی عصر حاضر به گونه ای است که نام «جامعه اطلاعاتی» بر آن نهاده اند. امنیت اطلاعات و داشتن یک «جامعه اطلاعاتی ایمن» از مسائل مهم پیش روی مردم امروز است. جامعه اطلاعاتی با انواع مختلف چالش از جمله چالش های امنیتی روبه روست و داشتن یک جامعه ایمن، مستلزم رویارویی با این چالش ها و ارائه راهکار برای آن هاست. کتابی که در این مقاله نقد خواهد شد، در حوزه مسائل امنیتی جامعه اطلاعاتی با عنوان جامعه اطلاعاتی ایمن نوشته شده و به چالش های اخلاقی، حقوقی و سیاسی موجود در یک جامعه اطلاعاتی می پردازد.

هدف اصلی این مقاله کالبدشناسی و اعتبار سنجی کتاب «آشنایی با علم سنجی (مبانی، مفاهیم، روابط و ریشه ها) » است. در بخش نخست (کالبدشناسی) کتاب و نویسنده آن معرفی شده، جایگاه کتاب در میان متون فارسی و انگلیسی مشخص می شود. در بخش دوم، اعتبار کتاب بر اساس چهار مولفه «اخلاق علمی»، «اصالت اثر»، «اصالت ترجمه» و «کتاب درسی دانشگاهی» به شیوه تحلیل سند و تحلیل محتوای کمی و کیفی سنجیده شده است. در مورد جایگاه کتاب بین دیگر آثار منتشرشده، نتایج بررسی نشان داد بخش عمده محتوای کتاب در متون گذشته (فارسی و انگلیسی) به صورت یکجا آمده است و درمجموع کتاب فاقد نوآوری است. نتایج بررسی مولفه های چهارگانه نیز نشان داد که اولا اصول اخلاق علمی در این کتاب رعایت نشده است؛ ثانیا اصالت کتاب در هاله ای از ابهام قرار دارد و آورده های آن نیز از وجاهت علمی بالایی برخوردار نیست؛ ثالثا کتاب از نظر اصالت ترجمه دارای ضعف است و درنهایت، متناسب با ویژگی های اصلی یک کتاب درسی تدوین نشده است.

متحول شدن صنعت نشر به ویژه در زمان حاضر شیوه های گوناگونی از نوشتن را با خود همراه کرده است که یکی از این شیوه ها «نقد تخصصی کتاب» است. نقد تخصصی کتاب، هنری است که اصول و معیارهای خاص خود را دارد. نقد تخصصی کتاب نه بازگویی مختصر محتواست و نه سلاخی نظرات نویسنده. برای پرهیز از این اشتباهات متداول، هیئت تحریریه یکی از نشریات بین المللی در حوزه نقد کتاب در نوشته پیش رو معیارها و ملاک های نقد تخصصی کتاب را به دست داده اند. اما برای نقد کتاب لازم است ابتدا خود کتاب مورد نقد به دقت خوانده شود؛ به همین دلیل نوشته حاضر به دو بخش تقسیم شده است: بخش اول به چگونگی خواندن کتاب به منظور نقد اختصاص دارد؛ زیرا خواندن یک کتاب به منظور نقدکردن آن مستلزم شیوه خاصی از خواندن و توجه به نکات خاصی است. بخش دوم نیز مربوط به بیان ساختار و محتوای یک نقد تخصصی کتاب است. نویسندگان در این بخش توضیح می دهند که در هر نقد چه چیزهایی باید بررسی شود و ترتیب آن ها باید چگونه باشد. هدف این نوشته کمک به علاقه مندان نقد متون تخصصی است تا بتوانند با اصول صحیح، برای نقدنویسی اقدام کنند.

نقد کتاب علمی، مقاله ای رسمی است که آثار را به عنوان یک منبع ویژه شرح، تجزیه و تحلیل و ارزیابی می کند و نیز شواهد و اسناد جزئی تری را برای پشتیبانی این تجزیه و تحلیل و ارزیابی ارائه می کند. این مقاله ابتدا تعریفی از نقد علمی کتاب و تفاوت آن با گزارش ارائه می دهد و سپس با ارائه اطلاعاتی درباره مطالعه انتقادی، طرح سوال، تهیه یک ارزیابی و یادداشت برداری از متن کتاب برای نوشتن نقد، مخاطب را برای نوشتن نقد کتاب آماده می کند. در این مقاله علاوه بر ارائه اطلاعاتی درباره نقد کتاب و ساختار آن، نحوه تهیه پیش زمینه و دیدگاهی درباره کتاب توضیح داده شده، نمونه هایی برای آشنایی بیشتر خواننده ارائه می شود. درنهایت با جمع بندی همه موارد گفته شده، نتیجه مقاله مشخص می شود.

رفتار اطلاعاتی کاربران، که در تعامل آنان با منابع اطلاعاتی شکل می گیرد، یکی از زمینه های پژوهشی در علم اطلاعات و دانش شناسی است. محققان این حوزه تلاش می کنند چگونگی جست وجو، سازماندهی و استفاده از این منابع را در گرو ه های مختلف کاربران و در موقعیت های گوناگون بررسی کنند. ازآنجاکه این رفتار همیشه در بافت مشخصی رخ می دهد و ویژگی های فردی و شخصیتی کاربران نیز در آن دخالت دارد، می توان از وجوهی متعدد و از منظر رشته هایی نظیر روان شناسی، زبان شناسی و مدیریت به آن نگریست. درنتیجه در اغلب مطالعات این حوزه، پیوندهای موضوعی روشنی با این رشته ها دیده می شود. بر این اساس، مقاله حاضر به معرفی و مقایسه سه نظریه «منطقه تقریبی رشد ویگوتسکی»، «رفتارهای اطلاعاتی وبی کارکنان» و «نظریه اشتیاق به بازگشت» می پردازد و پیوندهای مفهومی میان آن ها را ترسیم می کند. در پایان نیز پیشنهادهایی برای پژوهش های آتی که می توانند مبتنی بر این نظریه ها باشند، ارائه شده است.

دانش سازمانی، طیف وسیعی از تجارب ناشی از پروژه های موفق یا ناموفق یا رویارویی با مشکلات و راه حل های ارائه شده برای رفع آن مشکلات را در بر می گیرد. حفظ و مدیریت دانش سازمانی، در به کارگیری راه حل های استفاده شده برای حل مشکلات مشابه آتی از اهمیت فراوانی برخوردار است. با وجود این و به رغم وقوف به این موضوع بسیاری از سازمان ها فاقد سازوکار سازمان یافته ای برای مدیریت دانش سازمانی هستند. حافظه سازمانی به عنوان اطلاعات ذخیره شده ای از گذشته سازمان که می تواند در تصمیم گیری های زمان حال استفاده شود، تعریف شده است. حافظه سازمانی باید دانش جدید را بین کارمندانی که به آن نیاز دارند، توزیع کرده، از قالب آرشیو خارج شود. ازاین رو نقش کتابخانه های تخصصی و کتابداران این گونه کتابخانه ها، به عنوان مسئولان گردآوری و سازمان دهی و به اشتراک گذاری دانش سازمانی، مهم است. این مقاله ضمن بیان تعاریفی از حافظه سازمانی به عنوان متولی حفظ و سازمان دهی دانش سازمان، به نقش و کارکرد آن در سازمان و چرخه دانش و تاثیر حافظه سازمان در یادگیری سازمانی می پردازد. حافظه با یادگیری و فراموشی ارتباط تنگاتنگ دارد؛ ازاین رو این مقاله به این مفاهیم نیز نگاهی اجمالی داشته و درنهایت، ازآنجاکه مهارت های یک کتابدار بخشی از مهارت هایی است که برای یک مدیر حافظه سازمانی لازم است، توجه خواننده به نقش کتابخانه های تخصصی و استفاده از ظرفیت های آن در مدیریت و کاربرد حافظه سازمانی در سازمان جلب می شود.