فهرست مطالب

نقد کتاب قرآن و حدیث - پیاپی 4 (زمستان 1394)

فصلنامه نقد کتاب قرآن و حدیث
پیاپی 4 (زمستان 1394)

  • 292 صفحه، بهای روی جلد: 60,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1395/03/01
  • تعداد عناوین: 19
|
  • محمدعلی مهدوی راد صفحه 3
  • نقد آثار تالیفی
  • مهسا مختابادی صفحه 5
    کتاب تفسیر تنزیلی؛ مبانی، اصول، قواعد و فواید که در گروه علمی تفسیر و علوم قرآن شانزدهمین همایش کتاب سال حوزه به عنوان اثر شایسته تقدیر شناخته شده است، اصول تحول فرهنگی قرآن را با تاکید بر ضرورت مطالعات در قرآن به صورت نزول تدریجی بیان می کند. این کتاب تاکنون سه جلد آن منتشر شده، مجموعه مباحث نظری را درباره تفسیر نزولی قرآن در بخش هایی مانند مبانی، اصول و قواعد مطرح می سازد.
    کلیدواژگان: قرآن، تفسیر، ترتیب نزول، تنزیلی
  • هاجرخاتون قدمی جویباری صفحه 21
    این کتاب ناظر به شبهاتی است که در حال حاضر نسبت به فهم و تفسیر قرآن وجود دارد و در واقع پاسخ بخش مهمی از چالش های تفسیری و قرآن شناختی عصر حاضر تلقی می شود و تا حدودی نیز بازکننده ابعاد قرآن است و با هدف استفاده دانشجویان و محققان حوزه های کلام، تفسیر و علوم قرآنی به رشته تحریر در آمده است.
    کتاب حاضر اثر شایسته تقدیر در شانزدهمین جایزه کتاب سال در این حوزه انتخاب شده است. دکتر ابوالفضل ساجدی؛ نگارنده کتاب، دانش آموخته دکتری فلسفه دین از دانشگاه مونترال کانادا هستند. از آثار دیگر ایشان در این حوزه می توان به زبان دین و قرآن، فلسفه زبان دینی و تاریخچه مکاتب تفسیری و هرمنوتیک کتاب های مقدس اشاره کرد.
    کلیدواژگان: قرآن، زبان قرآن، کلام، زبان دین
  • زکیه امانی صفحه 41
    این کتاب با هدف بررسی مفهوم اعتدال در قرآن در دو دفتر اجتماعی، اقتصادی و شش فصل با عنوان های تعدیل مناسبات اجتماعی، تعدیل نابرابری های اجتماعی، اصول و چارچوب نظری، تعادل در حوزه مالکیت، تعادل در حوزه تولید، تعادل در حوزه توزیع و مبادله، تعادل در حوزه مصرف و نهادهای تامینی تعدیل ثروت و یک ضمیمه با عنوان اطلاع رسانی و اعتدال در پرتو قرآن به قلم محمد حکیم پور انتشار یافت.
    کلیدواژگان: قرآن، جامعه، اعتدال، نهاد
  • نرگس میرزاییان صفحه 61
    کتاب مهندسی فهم و تفسیر قرآن بنا بر عنوان فرعی خود در پی تحقیقی جدید در روش شناسی تفسیر و بر اساس آنچه در مقدمه آن آمده است درصدد گزینش روشی صحیح برای فهم قرآن است و ازاین رو، مخاطب را مشتاق به گشایش افقی جدید در تفسیر و ارائه نکاتی بدیع و تازه در کتاب، وارد مباحث می کند. در این جستار بر آنیم پس از ارائه گزارشی از ساختار کتاب به بررسی و تحلیل کتاب و درنهایت سنجش میزان تحقق اهداف مولف بپردازیم.
    کلیدواژگان: قرآن، مهندسی فهم، تفسیر، نقد
  • ندا ملکی صفحه 69
    از جمله کتاب های مرتبط با موضوع تاریخ اسلام که در سال های اخیر به چاپ رسیده است کتاب رحمت نبوی، خشونت جاهلی نوشته دکتر صابر اداک است. کتابی که بنا دارد«رویکردی نو به رفتار پیامبر با مخالفان» داشته باشد. البته شاید بتوان گفت تنها حدود50 درصد مطالب کتاب مرتبط با موضوع بوده و نیم دیگر تاریخ عمومی اسلام است. منبع اصلی برای نگارش کتاب کتب دست اول (سیره ابن اسحاق به روایت ابن هشام و المغازی واقدی) است و این بر اعتبار کار افزوده است.
    کلیدواژگان: تاریخ اسلام، رحمت، خشونت، پیامبر (ص)، جاهلیت
  • الهام ستاری صفحه 85
    پیامبران برای اثبات حقانیت موضع، گفتار و کردار خویش به اذن الهی به معجزه متوسل می شوند و این روش مختص به آن هاست، اما برخی از ابزارها و روش هاست که عمومیت دارد بدین معنا که پیامبران و ائمه علیهم السلام و حتی افراد عادی از آن استفاده می کنند از جمله آن مباهله است. برای نمونه مباهله ای که بین پیامبر اکرم (ص) با مسیحیان نجران در آخرین سال حیات ایشان رخ داد و این واقعه اولا: بزرگ ترین سند فضیلت برای اهل بیت پیامبر (ص) است زیرا الفاظ و مفردات آیه مباهله حاکی است که همراهان ایشان در چه پایه ای از فضیلت قرار داشتند و ثانیا: از نظر اعتقادی و سیاسی در همان دوران و بلکه در تاریخ سیاسی آینده اسلام به ویژه در تکوین اعتقادات شیعی نیز نقش اساسی گذاشته است.
  • علی چالاکی صفحه 97
    دانش نامه امام حسین علیه السلام ، گامی بود، که پس از سال ها پژوهش و تلاش، با همکاری شماری از پژوهش گران توانمند «پژوهشکده علوم و معارف حدیث»، در چهارده جلد (متن) به سرانجام رسید،اما با توجه به این که بخش هایی از آن دانش نامه- که با شهادت سید الشهدا علیه السلام و یاران باوفایش مرتبط بود، بیش از سایر بخش ها برای آشنایی هر چه بیشتر و عالمانه عموم خوانندگان با تاریخ حماسه کربلا، کاربرد داشت و از سوی دیگر می توانست دست مایه ای بسیار مناسب برای مبلغان دینی (بویژه در سفرهای تبلیغی شان) به شمار آید، بخش های مورد اشاره، با عنوان شهادت نامه امام حسین علیه السلام بر پایه منابع معتبر، به صورت جداگانه آماده نشر گردید.
    کلیدواژگان: امام حسین، شهادت نامه، دانشنامه
  • آمنه ساعدی صفحه 103
    کتاب روش شناسی تاریخی در علوم قرآن و حدیث توسط انتشارات دانشگاه قم با تقریظ استاد دکتر صادق آئینه وند و با مقدمه پرفسور نویورت در 344 صفحه به چاپ رسیده است. این کتاب در چهار بخش تنظیم شده است. بخش اول به تبیین مسئله اصلی می پردازد و سعی می کند اهمیت و ضرورت موضوع را به خوبی روشن کند و ویژگی های تاریخ مضاف مورد بحث را در پنج شاخصه کلی تبیین کند. بخش دوم، نگاهی به منابع متداول تاریخی در این حوزه می پردازد و این منابع را در سه قسمت آیات تاریخی قرآن کریم، کتاب مقدس و اسرائیلیات بررسی می کند. در بخش سوم، به مفهوم شناسی استدلال تاریخی پرداخته می شود و در ادامه، روش های این استدلال از قبیل مسئله شناسی، تعمیم، طبقه بندی و تاریخ گذاری به تفصیل مورد دقت قرار می گیرد و استدلال های تاریخی در چهار حوزه تفسیر تاریخی، تاریخ تفسیر، تاریخ قرآن و تاریخ حدیث بررسی می شود. بالاخره در بخش چهارم به مسئله ارزش یابی تاریخی پرداخته می شود. در این بخش، مفهوم تحریف و جعل و مفهوم ارزش یابی در تاریخ نگاری اسلامی تبیین می شود و در ادامه دو منبع تاریخی؛ یعنی کتاب مقدس و اسرائیلیات به صورت تفصیلی، ارزش یابی می شوند.
    کلیدواژگان: قرآن، حدیث، روش، تاریخ
  • نقد آثار تالیف (پیشین)
  • اسمر جعفری صفحه 133
    تفسیر بحرالعلوم ابو لیث نصر بن محمد سمرقندی بلخی معروف به تفسیر سمرقندی (375 ه ق) از جمله تفاسیر روایی اهل سنت در قرن چهارم هجری است. ابو لیث در حوزه فقه و حدیث هم تبحر داشته و دارای آثاری نیز در این رابطه می باشد. سمرقندی کلیه آیات قرآن را در بحر العلوم تفسیر کرده است و غلبه جنبه روایی این اثر سبب شده که این تفسیر را از جمله تفاسیر روایی اهل سنت به شمار آورند، روایات مورد استناد ابو لیث در تفسیر از پیامبر (ص)، صحابه و تابعان است؛ گرچه در مواردی هر چند اندک به مباحث کلامی و اجتهادی هم پرداخته است.
    شیوه تفسیری ابو لیث، منهج لغوی او، جایگاه اهل بیت (ع) در این تفسیر، اسرائیلیات، علوم قرآن و مباحث کلامی و فقهی مواردی است که در این مقاله به آن پرداخته می شود که حاصل آن می تواند بیان گر ویژگی های تفاسیر قرن چهارم باشد.
    کلیدواژگان: تفسیر، تفسیر روایی، تفسیر بحرالعلوم
  • سیدمحسن موسوی صفحه 157
    ابوجعفر محمد بن علی بن بابویه قمی (م381ق) معروف به شیخ صدوق، از محدثان و فقی هان نامدار قرن چهارم هجری بوده است. کتاب ها، مقالات و مدخل های دانشنامه ها، در شناخت شخصیت و کارنامه ی علمی وی، مطالب فراوانی نوشته اند.
    از جمله کتاب هایی که به نگارش درباره ی شیخ صدوق و آثارش، پرداخته است، کتاب تاریخ حدیث شیعه است که به همت موسسه دارالحدیث در پنج جلد به نگارش درآمده است. جلد دوم آن مربوط به تاریخ حدیث در قرن های چهارم و پنجم است. بخش مربوط به قرن چهارم و پنجم را آقای دکتر مهدی احمدی نوشته اند.
    از آنجا که در موسساتی این چنین و در پژوهش هایی مانند آن، متون نگارش شده مورد ارزیابی و داوری کارشناسان قرار می گیرد، انتظار می رود که متن ها علمی تر و دقیق تری به مخاطبان ارائه گرد.
    در این نوشته، اشکالاتی چند در زندگی و فعالیت های شیخ صدوق به دید می آید که به بررسی آن پرداخته و نظرات درست و نادرست را به بوته داوری قرار می دهیم.
    کلیدواژگان: صدوق، ابن بابویه، تاریخ حدیث، نقد
  • نقد آثار تالیفی (زبان اصلی؛ غیر فارسی)
  • ترجمه: کبری بهمنی صفحه 169
    معراج پیامبر(ص) روایتی مهم و با تنوع بسیار در جزئیات در حوزه جهان اسلام است و همیشه منبع الهام شاعران، نقاشان و قصه گویان بوده است. این روایت که ابعاد و تحولات فکری جامعه اسلامی را نشان می دهد در کنار استناد قرآنی، از خیال پردازی قصه گویان خالی نبوده است. فردریک کولبای با بررسی روایت های ابن عباس از نخستین دوره های تاریخ اسلام تا قرن هفتم زمینه های شکل گیری و تحول معراج ، هنجارها،نیازهای مختلف جامعه اسلامی در زمان ها و مکان های مختلف را نشان داده است. تحقیقات وی بر تمرکز بر آیات قرآنی آغاز می شود؛ آیاتی که در آن ها یا با صراحت از سفر شبانه و نشان دادن آیات الهی سخن رفته است و یا مسلمانان آن ها را در روایت های معراج مندرج کرده اند. وی نشان می دهد چگونه ابهام قرآنی پرسش های را ایجاد می کند که پاسخ به آن ها مهم ترین منبع شکل گیری و رواج روایت های معراج است.
  • شایسته خواندن
  • وحید باغبانی صفحه 205
    معناشناسی به عنوان یکی از شاخه های زبان شناسی، سالیانی است که در مسیر فهم صحیح قرآن کریم به کار گرفته شده است. قوم زبان شناسی مهم ترین مکتب معناشناسی است و ایزوتسو به عنوان چهره برجسته آن، در دو اثر خود: خدا و انسان در قرآن و مفاهیم اخلاقی دینی قرآن شاخصی موفق از کاربرد معناشناسی در حوزه قرآن کریم است. این کتاب، تلاش کرده است ضمن مطالعه، نقد و بررسی آثار معناشناسی شرق شناسان در عرصه قرآن پژوهی، پرتوی بر این آثار بیفکند و ضمن اجتناب از آسیب های این مطالعات، بتواند از نقاط مثبت آن ها در مسیر فهم روشمند قران کریم به منظور نیل به آمال بلند جامعه اسلامی بهره مند شود.
    کلیدواژگان: قرآن، معناشناسی، شرق، ایزوتسو
  • نقد شفاهی
  • بررسی
  • محمدکاظم رحمان ستایش، محمد ده پور صفحه 221
  • جستار
  • ترجمه: علی علی محمدی صفحه 235
    متن حاضر ترجمه بخش نخست مقاله «الإنسان و القرآن وجها لوجه (التفاسیر القرآنیه المعاصره): قراءه فی المنهج» اثر دکتر احمیده النیفر، دین پژوه تونسی است که در پی می آید. نگارنده در این مقاله بر آن است با بازخوانی روش های مفسران و قرآن پژوهان معاصر ویژگی های آثار آنان را بررسی و تحلیل کند.
    کلیدواژگان: قرآن، انسان، تفسیر، روش تفسیر
  • کتاب شناسی موضوعی
  • زهره اخوان مقدم، سیدمجید نبوی، رضا مرادی سحر صفحه 267
    «حدیث» در کنار قرآن، یکی از منابع کسب شریعت الهی و دستورات زندگی است، ولی هر سخنی را نمی توان حدیث نامید و باید صدور آن از معصوم (ع) احراز شود. یکی از راه های احراز، سلامت محدث و راوی از کذب و سهو و مانند آن است و این مهم را علم رجال به عهده دارد. همان گونه که اهمیت حدیث، پایان پذیر نیست، تحقیق در حوزه محدثان و رجال نیز پیوسته ادامه خواهد داشت. اما هر پژوهشی حول این محور، برای تصاحب عنوان «علمی»، و برای دوری از موازی کاری و تکرار، و برای اثبات مفید بودن و نو بودن خود، نیاز به پیشینه دارد تا بتواند علم را گامی به پیش ببرد. نوشتار حاضر این مهم را لباس عمل پوشانده و با معرفی 205 کتاب، که 78 کتاب آن به زبان فارسی، و 127 کتاب به زبان عربی است ، راه را بر پژوهش گران در حوزه مطالعات حدیثی با محوریت محدثان و رجال، هموار ساخته است.
    کلیدواژگان: حدیث، شیعه، راوی، محدث، رجال، تراجم، کتابشناسی
  • محمد ده پور صفحه 285