فهرست مطالب

نقد کتاب ادبیات - پیاپی 6 (تابستان 1395)

فصلنامه نقد کتاب ادبیات
پیاپی 6 (تابستان 1395)

  • 304 صفحه، بهای روی جلد: 100,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1395/09/10
  • تعداد عناوین: 22
|
  • سر سخن
  • مصطفی موسوی صفحه 3
    رویکرد فصلنامه نقد کتاب ادبیات چنان که پیش از این هم تاکید کرده ایم به وجود آوردن فضای گفت وگو و نقد منصفانه است. این که مولف یا مترجمی، نقد اثر خود را مغتنم بشمارد و با حس مسئولیت در مقام پاسخ و روشن گری برآید و ضمن توضیح مقدورات و محذورات خود اگر اشتباهی شده صادقانه مسئولیت آن را بپذیرد درواقع توسعه و پیش برد علم و جامعه علمی را در درجه اول اهمیت قرار داده است. بی شک تداوم این روند، تاثیر مطلوبی در جامعه علمی و ادبی ما خواهد گذاشت. خوش بختانه در این شماره، در حجم قابل توجهی، شاهد واکنش مسئولانه نویسندگان و منتقدان نسبت به مقالات شماره پیش هستیم. کمیت و کیفیت این نوشته ها در حدی است که انتظار داریم نوشته هایشان مورد توجه خوانندگان عزیز قرار گیرد.
    کلیدواژگان: موسوی، گفت و گو، نقد منصفانه
  • نقد شفاهی
  • نرگس انتخابی، محمد دهقانی، رضا رضایی، مرتضی هاشمی پور صفحه 5
    رمان گتسبی بزرگ در زمان خودش رمان پرفروشی محسوب نمی شد اما بعد از دهه 1940 رمان مهمی شد و هرچه گذشت مهم تر هم شد چون دیدگاه های منتقدان در قرن بیستم تغییر کرد، برخوردها با شیوه داستان نویسی تغییر کرد و سلیقه ها عوض شد. به هرحال، اگر در ترجمه مجدد به غنای کار اضافه شود قابل دفاع است وگرنه باید صرف نظر کرد. من فی نفسه با ترجمه مجدد مخالف نیستم، برای من محصول کار مهم است. اگر ترجمه خوبی انجام شود چه بهتر که انجام شود. اگر آقای کریم امامی حضور داشتند من مطمئنم که خوشحال می شدند بعد از پنجاه سال کسی بیاید و ترجمه جدیدی از کتاب ارائه کند. قضاوت در مورد کار البته به عهده منتقدان است. من خواستم ذکر خیری از آقای امامی بکنم چون اگر ایشان پیش قدم نمی شد این کار ادامه پیدا نمی کرد.
    کلیدواژگان: رضایی، گتسبی بزرگ، ترجمه
  • نقد مکتوب
  • نقدی بر گزیده شاهنامه 1 و 2 / نامور نامه شهریار و شاخ سرو سایه افکن
    عرفان چوبینه بهروز، میرسالار رضوی صفحه 21
    در بررسی این کتاب، ابتدا به درستی یا نادرستی گزیده کردن شاهنامه برای واحد های درسی دانشگاهی پرداخته شده ، سپس نحوه گزینش بیت ها و نیز تعلیقات بیت های گزیده نقد گردیده و در پایان درباره منابع معرفی شده برای مطالعه آزاد سخن رفته است. تاکید نگارندگان در این نوشتار بر گزیدن بیت های نکته دار (از نظر دستوری، معنایی و...)، شرح درست و علمی بیت ها و نیز تعلیقه نوشتن بر بیت های دشوار یا بحث برانگیز است.
    کلیدواژگان: گزیده شاهنامه، شیوه گزینش بیت، شرح بیت، دستور
  • مسعود راستی پور صفحه 55
    از آن جا که تصحیح متن، مهارتی است که با فراگیری دانش های متفاوتی به دست می آید، حاصل کار هر مصحح نشانه ای است از تسلط او بر دانش های بایسته برای تصحیح متن. بررسی مقدمه و تعلیقات دیوان حکیم عسجدی مروزی، نشان می دهد که مصحح از دانش های مقدماتی تصحیح یک متن کهن برخوردار نبوده یا در تصحیح این دیوان از آن ها بهره نبرده است. از سوی دیگر، هر تصحیح تازه ای از یک متن، تنها در صورتی درخور عرضه و انتشار است که شمار قابل توجهی از نادرستی های تصحیح/ تصحیح های پیشین در آن برطرف شده باشد؛ حال آن که در تصحیح یادشده، نه تنها گام بلندی به سوی رسیدن به صورت های اصیل اشعار عسجدی برداشته نشده بلکه گاه صورت درست ضبط شده در تصحیح پیشین به نادرست بدل شده است.
    کلیدواژگان: دیوان عسجدی، تصحیح متن، متون کهن
  • اشعار شیخ نجم الدین رازی و شرکا / نقد و بررسی کتاب اشعار نجم الدین رازی
    سیدعلی میرافضلی صفحه 71
    شیخ نجم الدین رازی معروف به نجم دایه (573 654 ق)، از نویسندگان نامدار ایرانی و مرصادالعباد او، از مهم ترین متون عرفانی فارسی است. نجم دایه، ذوق ورزی هایی در حوزه شعر داشته و شماری از اشعار خود را در آثار فارسی اش آورده است. در بعضی جنگ ها و تذکره ها نیز شعرهایی از او نقل شده است. نخستین بار محمود مدبری شعرهای او را تحت عنوان اشعار شیخ نجم الدین رازی (1363) گرد آورد که مشتمل بر 391 بیت شعر اعم از رباعی و غزل و قصیده و ابیات پراکنده است. در اواخر سال 1394، کتاب اشعار نجم الدین رازی با مقدمه و تصحیح و توضیح کاظم محمدی منتشر شد که دو برابر مجموعه قبلی شعر دارد. فزونی شعرهای این کتاب، نتیجه جست وجو در کتاب خانه ها و دست رسی به منابع جدید نیست، بلکه به خاطر گردآوری همه شعرهای منقول در آثار فارسی و عربی نجم دایه به اسم خود شیخ است و گردآورنده، با بی اعتنایی به یافته های محققان پیشین، اغلب شعرهای شاعران پیش از نجم دایه را به حساب شیخ گذاشته است.
    کلیدواژگان: نجم الدین رازی، مرصاد العباد، مرموزات اسدی، سنایی غزنوی، شعر عرفانی، اشعار سرگردان، شعر قرن هفتم هجری
  • گزارش واقعیت / بررسی میزان امانت داری مصححان تاریخ بیهقی در ضبط مهم ترین نسخه های مورد استفاده
    سید رضا موسوی هفتادر، رادمان رسولی مهربان صفحه 87
    تصحیح جدیدی از تاریخ بیهقی در سال 1388 به همت آقایان محمدجعفر یاحقی و مهدی سیدی، از سوی نشر سخن منتشر شد. این کتاب ارزنده دو جلدی، امتیازات بسیاری نسبت به چاپ های پیشین داشت. از جمله آن امتیازات، می توان به مقدمه جامع و مفصل، استفاده از بیست و چهار نسخه خطی، تصحیح ضبط بسیاری از اعلام تاریخی و جغرافیایی و نیز تعلیقات مفصل و سودمند اشاره کرد. درعین حال، متن این چاپ، در موارد بسیاری قابل تامل و حتی محل تردید است. لازمه هر تصحیحی، رعایت امانت در نقل متن نسخه هاست، در این تصحیح که مبتنی بر 24 نسخه خطی است در مواردی شاهد عدم دقت در نقل و ضبط متن و نسخه بدل ها هستیم. در نوشتار حاضر، به بررسی میزان امانت داری مصححان در نقل متن سه نسخه از مهم ترین نسخه های مورد استفاده شان می پردازیم: نسخه معروف به «نسخه گجرات» و دو نسخه محفوظ در کتابخانه موزه بریتانیا. این بررسی در صد و سی صفحه از ابتدای متن تاریخ بیهقی انجام شده است.
    کلیدواژگان: یاحقی، سیدی، تاریخ بیهقی، نسخه خطی، نقد، تصحیح
  • محمد جعفری قنواتی صفحه 109
    جلد هجدهم مجموعه تاریخ ادبیات فارسی که به زبان انگلیسی، زیر نظر احسان یارشاطر تالیف شده به ادبیات شفاهی زبان های ایرانی اختصاص یافته و اخیرا به زبان فارسی منتشر شده است. اصل انگلیسی کتاب و ترجمه فارسی هرکدام دو ویراستار دارند. با وجود این در ترجمه فارسی اشکالاتی به چشم می خورد که بخشی مربوط به تالیف کتاب به زبان اصلی می شود و بخشی مربوط به ترجمه فارسی آن. در این مقاله نگارنده با توجه به حوزه مطالعاتی خود یعنی ادبیات عامیانه برخی از کاستی ها و اشتباهات راه یافته به کتاب را گوشزد و پیش نهادهایی برای رفع اشکالات ارائه کرده است.
    کلیدواژگان: ادبیات شفاهی، تاریخ ادبیات فارسی، ترجمه
  • رضا امینی صفحه 123
    پیامدهای زبانی مهاجرت از موضوع هایی است که بررسی آن کمک زیادی به شناخت این پدیده و یافتن راه حل برای برخی مسائل مهم جامعه می کند. در این مقاله، کتاب زبان و مهاجرت یحیی مدرسی بررسی شده است. در این کتاب مهاجرت تعریف شده و بر پیامدهای فرهنگی و به ویژه زبانی آن تمرکز شده است. سپس از ره گذر مطالعه موردی جمعیت مهاجر ایرانی ایالات اوهایو آمریکا، وضعیت زبان فارسی در میان نسل دوم این مهاجران کاویده شده است. افزون بر غنای علمی، پیراستگی زبانی و نوشتاری از ویژگی های مشخص زبان و مهاجرت است. ویراستاری بادقت تر این کتاب نیز می توانست برخی لغزش ها در سر هم نویسی، رعایت نشدن نیم فاصله، یک دست نبودن کاربرد شماری از اصطلاحات و تکرار چندباره برخی مطالب را از آن بزداید.
    کلیدواژگان: جامعه شناسی زبان، حفظ زبان، مرگ زبان، برخورد زبان، مهاجرت، ایرانیان مهاجر، آمریکا
  • نسرین فقیه ملک مرزبان صفحه 137
    عشق صوفیانه در آینه استعاره، نتیجه نوع نگاه جدیدی است که با استفاده از روش های به روز، علمی و مستند بر متن، به کاوش معانی درون متون صوفیانه می پردازد و سعی دارد برای مفهوم عشق به صورت خاص در دیدگاه های احمد غزالی، عین القضاه، روزبهان بقلی، حمیدالدین ناگوری و فخرالدین عراقی غور کند. نکات بس ارزنده ای در این تحقیق وجود دارد که مولف با کمی دقت بیش تر در تبیین نظریه، در بیان گزاره های خبری و در شیوه نگارش کتاب به مرحله بالایی از کمال دست خواهدیافت.
    کلیدواژگان: عشق صوفیانه، استعاره بلاغی، استعاره مفهومی، زبانشناسی شناختی
  • حنیف افخمی ستوده صفحه 151
    کتاب بلاغت از آتن تا مدینه بر این اساس نوشته شده است که ریشه های بلاغت اسلامی در دل فن خطابه یونان و روم است، نه در مطالعات قرآنی و بررسی اشعار عربی. نویسنده به این منظور تاریخچه و اصول فن خطابه غرب را بیان کرده و البته این را منظور ثانوی کتاب معرفی کرده است. قصد ما در نوشتار حاضر آن است که ببینیم این ادعا تا چه حد مقبول است و نویسنده بلاغت اسلامی را چه قدر می شناسد. نوشتار حاضر در باب آن چه که بلاغت غرب خوانده می شود نظری ندارد. نظر نویسنده این مقاله بر این است «بلاغت اسلامی» در همه ادوار یک معنی نداشته است و نمی توان با آن به مثابه یک کل یکپارچه برخورد کرد؛ نکته ای که در کتاب بلاغت: از آتن تا مدینه از آن غفلت شده است.
    کلیدواژگان: بلاغت، هلنیسم، فن خطابه، فن شعر، علم معانی
  • فرزاد مروجی صفحه 165
    نقد ادبی فارسی در برخورد با ادبیات کلاسیک غالبا موضع خشونت آمیزی گرفته است. مسیر مدرنیسم برای بسیاری از منتقدان از انکار ادبیات کلاسیک آغاز می شود. اندکی تامل و شکیبایی پیش نهاد این مقاله برای بازخوانی ادبیات کلاسیک است و همین طور اولویت داشتن موازین زیبایی شناسی در هرگونه مطالعهه ادبی.
    کلیدواژگان: سبک شناسی، ادبیات و سیاست، مدرنیسم، نقد ادبی، سیاست نامه
  • هویت گمشده / نقدی بر رمان ساقه بامبو
    علی علی محمدی صفحه 179
    این مقاله معرفی و نقد ترجمه رمان ساق البامبو است. این رمان مسئله کارگران مهاجر و مشکلات آنان را در کشورهای حوزه خلیج فارس و به طور مشخص در کویت بررسی می کند. در این مقاله ابتدا رمان و نویسنده آن معرفی شده اند. در ادامه نگارنده مقاله با بررسی بخش هایی از متن ترجمه، لغزش ها و نارسایی های آن را بیان کرده است. در بخش نقد و بررسی ترجمه رمان ابتدا نکاتی درباره ضبط نام رمان ها بیان شده است. در ادامه معادل گزینی های مترجمان رمان بررسی شده است. در پایان نیز نمونه هایی از لغزش های ترجمه متن و پیش نهادهای نگارنده ذکر شده است.
    کلیدواژگان: رمان ساقه بامبو، سعود السنعوسی، ترجمه رمان، معادل گزینی
  • خطاب به پروانه ها / درباره ی نظریه ی شعری رضا براهنی
    سعید رحیمی صفحه 189
    کتاب خطاب به پروانه ها و چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم مجموع یک دفتر شعر سروده رضا براهنی و یک مقاله بلند در تبیین مبانی نظری جدید وی در باب شعر معاصر است. وی در این بخش، می کوشد بحران شعر معاصر را با بررسی آرای نظری نیمایوشیج و احمد شاملو بررسی کند و با ارائه نظریات جدید و تجلی این نظریات در سروده های خویش، راه گذر از نیما و شاملو و بحران گریبان گیر شعر معاصر را نشان دهد. نگارنده کوشیده است صحت و سقم داوری های براهنی را در باب مطالب بیان شده بسنجد و نگاهی به نظریه شعری براهنی بیندازد. در پایان نگارنده به این نظر می رسد که براهنی بیش از گذر از شعر نیمایی قصد تبیین مشکلات شعر و نظریه شخص نیما را دارد و اگر به شعر نیمایی فراتر از نیما به صورت یک جریان می نگریست بسیاری از مشکلات حل می شد. دیگر این که برخی از مشکلات ذکرشده در شعر و آرای نیما اساسا بی پایه و گاه مبنی بر گونه هایی از مغلطه است. نهایتا این که نگاه براهنی به شعر اگرچه جذابیت های نظری دارد اما سخنانی که وی بر اساس این نظریات در باب شعر خود می گوید بیانگر عدم توفیق این نظریات در حوزه عمل و اجرای شاعرانه است.
    کلیدواژگان: رضا براهنی، نیما یوشیج، احمد شاملو، عروض فارسی، زبان شعر، خطاب به پروانه ها
  • نقد آثار پیشین
  • عباس واعظ زاده صفحه 211
    کتاب مخزن الاسرار نظامی گنجوی و استقبال از آن در شبه قاره و ایران نوشته انجم حمید است. ابتدا این کتاب معرفی و سپس با توجه به معایب و مزایایش نقد شده است. در بخش مزایا به مواردی چون: دست رسی مولف به نسخ خطی نظیره ها و شناسایی نظیره های بیش تر و در بخش معایب به اشکالاتی چون نقل بدون نقد مطالب، عدم احاطه کامل بر پیشینه تحقیق، تفاوت معیار در دوره بندی ها، عدم انجام تغییرات لازم در تبدیل پایان نامه به کتاب، به روز نکردن اطلاعات و ارائه اطلاعات نادرست پرداخته شده است.
    کلیدواژگان: شعر فارسی، نظامی گنجوی، مخزن الاسرار، تقلید و نظیره گویی، ادبیات شبه قاره
  • شایسته خواندن
  • عسکر بهرامی صفحه 217
    در نگارش تاریخ ادبیات فارسی میانه که به نام های دیگری از جمله پهلوی و فارسی میانه غربی، نیز شهرت دارد ظاهرا نخستین گام اساسی را مارتین هاوگ با انتشار کتاب انگلیسی جستاری درباره زبان پهلوی (1870م) برداشت. نویسنده در آن زمان ساکن هند بود و در نظر داشت پس از بازگشت به انگلستان کتابش را گسترش دهد اما این کار به تعویق افتاد و سرانجام پس مرگ نابه هنگام وی، ادوارد وست از دیگر پیشگامان مطالعات زردشتی، این اثر را تکمیل کرد و ازان پس به نام هر دو مولف شهرت یافت. وست در چاپ های بعدی باز هم تغییراتی در آن داد. صورت نهایی کتاب که در 1907م و با عنوان جستارهایی درباره زبان مقدس، نوشته ها و دین پارسیان منتشر شد، شامل مقدمه (از جمله شامل یادداشت هایی تصحیحی)، چهار جستار و یک پیوست است: جستار نخست شامل تاریخ پژوهش های اروپایی درباره این موضوع تا روزگار تالیف کتاب و نیز پژوهش های خود پارسیان (زردشتیان هند) است؛ جستار دوم و سوم به معرفی زبان و ادبیات پهلوی می پردازد؛ جستار سوم به معرفی تفصیلی اوستا و متن های آن اختصاص دارد و چهارمین جستار هم درباره دین زردشتی است. کتاب، سه پیوست هم درباره ترجمه هایی انگلیسی از چند متن اوستایی و پهلوی و توصیف هایی از برخی آیین های زردشتی دارد.
    کلیدواژگان: ادبیات، پهلوی
  • نقد پژوهی
  • حسن هاشمی میناباد صفحه 225
    دست اندرکاران ترجمه یا از تجربیون تشکیل می شوند یعنی کسانی که با علم ترجمه و نظریات ترجمه پژوهی آشنا نیستند و فقط مترجمان احتمالا بسیار خوبی هستند اما از نظریه بی خبرند یا از نظریه زدگانی تشکیل می شوند که بیش تر در دانشگاه ها متمرکزند. وقتی از آن ها نکته ای درباره ترجمه می پرسید، جوابتان را با استدلال هایی از انگلیسی و آلمانی و فرانسوی و دیگر زبان های اروپایی می دهند ولی از فارسی چیزی ندارند که بگویند. این نوع نظریه بازی در خلا، به درد ما و فارسی زبانان نمی خورد.
    کلیدواژگان: نقدپژوهی، ترجمه، اولیس جویس
  • نقد نقد