پژوهشنامه جغرافیای انتظامی
پیاپی 22 (تابستان 1397)

مناطق مرزی به دلیل تماس با محیط های متنوع بیرونی و وجود مبادلات و پیوندهای فضایی دو سوی مرز، اهمیت ویژه ای دارند که در صورت غفلت از آن ها چالش های عمده ای ایجاد خواهد شد. در این پژوهش به تحلیل پیامدهای امنیتی- انتظامی مناطق آزاد تجاری در استان کردستان پرداخته شده است. این پژوهش توصیفی است؛ مباحث نظری آن با روش اسنادی و کتابخانه ای و یافته های آن با روش مشاهده مستقیم و مصاحبه با افراد مطلع و کارشناسان گردآوری شده است. تعداد پرسشنامه های موردنیاز برای پژوهش، (142) عدد بوده و سنجش روایی این پرسشنامه از طریق ضریب آلفای کرونباخ در سطح اطمینان 95 درصد (0٫05=P_value) انجام گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد (43%) از پاسخ دهندگان یا به عبارتی (52) نفر معتقد بوده اند که ایجاد مناطق آزاد تجاری شرایط امنیتی منطقه را بسیار بهبود خواهد بخشید. این افراد به نقش مثبت این مناطق در ایجاد روابط فرهنگی، اجتماعی و خروج از انزوای فرهنگی و مذهبی اشاره داشته و معتقد هستند که ایجاد مناطق آزاد تجاری- اقتصادی در دو شهر بانه و مریوان در کنار دستاوردهای اقتصادی مفید، دستاوردهای اجتماعی و فرهنگی متعددی داشته که برآیند کلی همه آن ها افزایش سطح امنیت منطقه و کل استان خواهد بود.

هدف از این پژوهش بررسی تاثیرگذاری اصول پدافند غیرعامل در ساماندهی مولفه های بحران ساز حمل ونقل جاده ای است. نوع پژوهش کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی است. جهت تجزیه وتحلیل داده ها از مدل سازی معادلات ساختاری و تحلیل مسیر و برای تدوین راهبردهای آمایشی مدیریت بحران در این مسیرها از برنامه ریزی راهبردی استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد عدم توجه به اصل مکان یابی در دسترسی به خدمات و امکانات رفاهی بین جاده ای و عدم توجه به اصل پراکندگی مطلوب در ایجاد پارکینگ های کنار جاده ها اغلب عامل اصلی افزایش تصادفات جاده ای در طول محورهای مورد بررسی بوده اند. بررسی مولفه های مدیریت بحران نشان می دهد در مسیرهای موردمطالعه ضعف ها و قوت ها با ضرایب (8٫53) و (7٫41) بیشترین میزان را به خود اختصاص داده اند که در این زمینه راهبرد غلبه کردن با رویکردهای آمایشی مانند تجهیز و نصب علائم ایمنی، روشنایی و تجهیزات، شناسایی، اولویت بندی، کاهش نقاط و مقاطع پرحادثه و ایجاد پارکینگ های کنار جاده ای با رعایت فاصله استاندارد به ویژه در مسیرهای پرشیب می تواند به آمایش حمل ونقل جاده ای و کاهش ضعف ها و تهدیدات کمک کند.

گسترش شهرنشینی و ایجاد شرایط خاص زندگی نیازمند نگاه ویژه به مقوله فضای امن شهری است تا بتوان ابعاد گوناگون احساس امنیت را درک و به کشف عوامل تاثیرگذار در آن پرداخت. هدف پژوهش حاضر شناسایی فرم محلات شهر و تبیین رابطه میان آن ها و احساس امنیت است. نوع پژوهش حاضر کاربردی است و در تدوین آن از روش های توصیفی- تحلیلی و اسنادی-پیمایشی استفاده شده است. داده های مورداستفاده از بلوک های آماری و از طریق پرسشنامه هایی که به طور تصادفی و متناسب با جمعیت هر محله در بین شهروندان توزیع شد، به دست آمد و برای استخراج و تحلیل داده های این پژوهش از نرم افزار GIS و SPSS استفاده شده است. بر این اساس، ابتدا فرم محلات مشخص و سپس برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شد و ضریب آلفای کرونباخ آن برابر با (0٫84) به دست آمد و برای محاسبه اختلاط کاربری های شهری از مدل ضریب آنتروپی شانون بهره گرفته شد. نتایج حاصله از پایش آماری اطلاعات جمع آوری شده، نشان داد که رابطه معناداری بین فرم شهر و احساس امنیت وجود دارد؛ به طوری که با افزایش میزان فشردگی در محلات شهری، احساس امنیت بیشتری در بین ساکنان این محلات ایجاد می شود.

ارزیابی دقیق از خطر وقوع تصادف در معابر شهری، گامی اساسی در جهت انجام اقدامات عملی برای به حداقل رساندن تصادفات و ارتقاء سطح ایمنی سامانه حمل ونقل شهری است. پژوهش حاضر با هدف پهنه بندی خطر تصادف، با استفاده از تحلیل های تصمیم گیری چند معیاره مکانی، در مناطق (2 و 6) شهر قم انجام گرفته است. برای وصول این هدف، ابتدا معیارهای اثرگذار در بروز تصادفات درون شهری با توجه به نظرات کارشناسان این حوزه تعیین شدند، سپس با استفاده از روش وزن دهی ترکیبی Fuzzy-AHP، وزن معیارها محاسبه شد؛ درنهایت با استفاده از وزن های به دست آمده و نقشه های معیارها در محیط GIS، نقشه خطر تصادف به دست آمد. نتایج این روش نشان می دهد که معیارهای تراکم تصادفات پیشین، حجم ترافیک و تراکم جمعیت، بیشترین نقش را در بروز تصادفات دارند و معیارهای فاصله از کاربری های خاص، وضع کیفی راه و محدودیت های کالبدی، از اهمیت خیلی کمتری برخوردار هستند. همچنین نتیجه پهنه بندی نشان می دهد که خیابان های محله های امامزاده شاه ابراهیم (ع) ، نیروگاه و سعدگان دارای خطر بالای وقوع تصادفات هستند. متوسط خطر وقوع تصادف در محله های امین آباد، شیخ آباد، شهرک امام حسین (ع) ، باغ شریعتی و مهرآباد مشاهده شد و همچنین محله های شادقلی، شهرک فاطمیه، محمدآباد و قلعه کامکار دارای کمترین خطر وقوع تصادفات رانندگی بودند.

هدف این پژوهش، سنجش رابطه بین توسعه شهری و احساس امنیت اجتماعی شهروندان شهر اهواز است. پژوهش حاضر ازنظر ماهیت، کاربردی، ازلحاظ روش توصیفی- تحلیلی و شیوه جمع آوری اطلاعات، کتابخانه ای و میدانی می باشد. برای بررسی توسعه مناطق شهر اهواز از شاخص های اجتماعی، اقتصادی و خدمات شهری که اطلاعات آن از طریق آمارنامه به دست آمده، استفاده شده است. سنجش احساس امنیت اجتماعی نیز از (12) متغیر که اطلاعات آن از طریق پرسشنامه حاصل شد، محقق گردید. جهت سنجش میزان توسعه مناطق شهری از تکنیک ویکور و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) بهره گرفته و برای سنجش میزان احساس امنیت و ارتباط آن با توسعه از آزمون T و همبستگی پیرسون استفاده و درنهایت برای قانون سازی میزان توسعه و امنیت، سیستم استنتاج فازی در محیط MATLAB بکار گرفته شد. بر اساس تکینک ویکور مناطق (1) ، (2) و (3) در سطح اول توسعه قرارگرفته اند. آزمون T نشان داد بین مناطق شهری از لحاظ امنیت تفاوت وجود دارد. نتایج آزمون همبستگی نیز گویای آن است که بین توسعه شهری با احساس امنیت اجتماعی شهروندان رابطه وجود دارد و در آخر نتایج آزمون سیستم فازی نیز حکایت از آن دارد که با توجه به میزان توسعه شهر اهواز، احساس امنیت شهروندان در حالت متوسط، پایین و خیلی پایین است.

میزان جرائم سرقت در شهر اردبیل طی دهه های اخیر رو به افزایش نهاده است. ازاین رو، در پژوهش حاضر با استفاده از روش های علمی، الگوی پراکنش فضایی جرائم سرقت با هدف شناسایی کانون های جرم خیز شهر اردبیل مورد بررسی قرارگرفته و راهکارهای مناسبی در راستای بهبود وضعیت موجود ارائه شده است. این پژوهش ازلحاظ روش توصیفی و ازلحاظ هدف کاربردی است. داده ها به صورت میدانی با ابزار پرسشنامه گردآوری و برای تجزیه وتحلیل داده ها از مدل ها و تحلیل های آماری در نرم افزارهای ArcGIS و GeoDa استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که الگوی پراکنش فضایی محل وقوع جرائم سرقت به صورت خوشه ایبوده و بیشتر جرائم ارتکابی در جهات جغرافیایی شمال غربی و جنوب شرقی شهر اردبیل رخ داده است. استفاده از تحلیل لکه های داغ نشان داد که اکثر جرائم سرقت در محدوده داخلی کمربندی اول شهر اردبیل به وقوع پیوسته و این محله ها که به صورت نقاط داغ مشخص شده اند را می توان تحت عنوان کانون های جرم خیز سرقت شهر اردبیل نامید. همچنین مشخص شد بین محله های مختلف شهر از نظر میزان وقوع جرائم سرقت، خودهمبستگی فضایی معنی دار وجود دارد. به این صورت که محله ها با میزان بالای جرم خیزی به طور معنی داری در خوشه های مجاور هم متمرکزشده اند.