فهرست مطالب

نشریه علوم و فنون مرزی
پیاپی 13 (تابستان 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/06/19
  • تعداد عناوین: 6
|
  • ابوالقاسم محمودی، عبدالله روزبه گل افشانی، سهراب صالحی صفحات 7-35
    مرزهای بین المللی به عنوان نقطه تماس میان کشورهای همسایه در شکل دهی به مناسبات سیاسی و اقتصادی آنها نقش برجسته ای دارند. مرزها به طور مکرر باعث تنش میان دولت ها بوده و کنش افراد را تحت تاثیر قرار می دهند. مرزهای غربی ایران و به خصوص مرز ایران و ترکیه، به دلیل پراکندگی قومی و پیوستگی نژادی در دو سوی مرز، در طول تاریخ همواره از اهمیت بالایی برخوردار بوده است. با توجه به راهبردی بودن مرز ایران و ترکیه، تحولات، تهدیدات و فرصت هایی که در مرز این دو کشور وجود دارد، اهمیت و ضرورت مطالعه بر روی این موضوع را دو چندان می نماید. این تحقیق با روش توصیفی - تحلیلی و به صورت مطالعه اسنادی و کتابخانه ای انجام شده است. نتیجه تحقیق نشان می دهد که مرز ایران و ترکیه فرصت ها و تهدیدهایی را برای دو کشور دربر داشته و دارد. به عبارتی دیگر در کنار فرصت های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ایجاد شده، باید به تهدیدات و تنش هایی چون منازعات هیدروپلیتیک، مساله کردها، ملاحظات ناشی از پیوند راهبردی ترکیه و ایالات متحده، مسائل ایدئولوژیکی طرفین و تعدد دیدگاه های ژئوپلیتیکی ترکیه توجه شود.
    کلیدواژگان: ژئوپلیتیک، مرز، ایران، ترکیه
  • رضاعبدالرحمانی، حسن جلیلی صفحات 37-70
    این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی از نوع پیمایش است. روش گردآوری اطلاعات، میدانی و ابزار آن پرسشنامه می باشد. به لحاظ مکانی تاثیر بازارچه های مرزی فعال و مستقر در نواحی مرزی شهرستان های سقز، بانه و مریوان را بر امنیت عمومی استان کردستان در سال 1393 بررسی کرده است. نمونه های تحقیق 171 نفر از کارشناسان انتظامی و مرزبانی مناطق مرزی (شهرستان های مرزی بانه، مریوان و سقز) بوده که به روش نمونه گیری طبقه بندی تصادفی انتخاب شده اند. برای روایی پرسشنامه از روش منطقی و پرسش از 12 نفر از کارشناسان و خبره ها استفاده شده و برای پایایی آن نیز از ضریب آلفای کرونباخ که آلفای کرونباخ کل این تحقیق 798/0 بوده است. یافته ها نشان داد که تعداد 3/18% پاسخگویان نسبت به رابطه بین تبادلات مرزی و امنیت عمومی استان نظر منفی داشته و معتقد بودند که این رابطه وجود ندارد و سایر افراد نمونه آماری (82%) به وجود رابطه میان تبادلات مرزی و امنیت عمومی استان صراحتا اعلام نظر مثبت نموده و بیان کردند که بازارچه های مرزی نه تنها باعث افزایش تبادلات و مراودات مرزی می گردد، که امنیت عمومی استان را تحت تاثیر قرار می دهد. نتایج به دست آمده نشان داد که بازارچه های مرزی نه فقط بر افزایش تبادلات مرزی میان مرزنشینان، که بیشترین تاثیر را به ترتیب بر افزایش میزان اشتغال زایی مردم محلی، رفاه و توسعه اقتصادی، کاهش قاچاق کالا و به طور کلی امنیت عمومی منطقه داشته است، از همین رو نیروی انتظامی استان کردستان برای افزایش ضریب امنیت عمومی استان می تواند در حمایت از این بازارچه ها و قانع کردن مسئولان برای بقا و گسترش این نوع بازارها تلاش نماید.
    کلیدواژگان: تبادلات مرزی، امنیت عمومی، استان کردستان، بازارچه های مرزی، قاچاق کالا
  • یحیی میرشکاران، علی صادقی صفحات 71-94
    مرزهای سیاسی، پدیده های فضایی هستند که منعکس کننده قلمرو حاکمیت یک دولت بوده و در مقابل حرکت آزادانه انسان، انتقال کالا یا نشر افکار، مانع ایجاد می کند. مهم ترین کارکرد مرزها، ایجاد مانع در برابر حرکت آزادانه انسان، کالا و تفکرات است که از آن به عنوان امنیت مرزی یاد می شود. برای دستیابی به اهداف ملی، وجود امنیت در یک کشور ضروری است. از آنجایی که مناطق مرزی از ویژگی ها، محدودیت ها و آسیب پذیری های خاصی برخوردارند شناخت این ویژگی ها و رفع آنها در جهت تامین امنیت ملی ضرورت دارد. یکی از مهم ترین آسیب ها در جهت تضعیف و خدشه دار نمودن امنیت کشور ایران، وجود پدیده قاچاق در مناطق مرزی است. قاچاق، پیامدهای امنیتی مختلفی مانند اثرگذاری بر امنیت مرزها، اختلال در فعالیت های اقتصادی کشور، اختلال در فعالیت های فرهنگی، ورود اسلحه و ایجاد ناامنی در سطح ملی و زمینه فعالیت های جاسوسی و ضد امنیتی را به وجود می آورد. یافته های تحقیق که با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع مختلف کتابخانه ای، اینترنتی و نظرات اندیشمندان مرتبط با حوزه مرز و امنیت به دست آمده است نشان می دهند که عوامل متعددی چون: توسعه نیافتگی و محرومیت، شکاف های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، انگیزه های اقتصادی، تاثیرپذیری از مناطق مرزی هم جوار به سبب سنخیت نژادی، قومی، زبانی و مذهبی که در مناطق مرزی ایران و به واسطه عوامل و شرایط متعدد در طی سالیان متمادی به وجود آمده است، می توانند ضمن اثرگذاری بر مرزنشینان، بر امنیت ملی نیز اثرگذار باشند.
    کلیدواژگان: قاچاق، مرز، امنیت، امنیت ملی، ایران
  • اکبر وروایی، محمد رضوی صفحات 95-120
    امروزه کنترل جرایم علاوه بر تلاش کشورها در سطح داخلی به ویژه با توجه به گسترش جرایم سازمان یافته و فراملی، مستلزم همکاری منطقه ای بین کشورهای مختلف و در مواردی همکاری همه کشورهای جهان می باشد. همکاری کشورها در خصوص مبارزه و کنترل جرایم به خصوص جرایم بین المللی فرامرزی در قلمرو حقوق کیفری بین المللی مطرح می باشد. در حقوق کیفر بین المللی این همکاری می تواند در دو عرصه مهم شامل معاضدت قضایی و استرداد مجرمین واقع شود. هدف از انجام این تحقیق، تعیین وضعیت کنونی قرارداد استرداد مجرمین در قلمرو حقوق کیفری بین المللی با نگاهی به قرارداد استرداد مجرمین بین دولت جمهوری اسلامی ایران و سایر کشورها می باشد. به این منظور با مراجعه به منابع علمی مدون شامل کتاب و مقالات علمی، پایان نامه ها و رساله های دانشجویی و همچنین پژوهش های علمی صورت گرفته، اطلاعات مرتبط با موضوع تحقیق به روش اسنادی استخراج و جمع آوری شده و سپس به روش تحلیلی و توصیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. نتایج حاصل از این بررسی نشان می دهد که با وجود ضرورت انعقاد معاهده بین المللی و تفاهم جهانی بین کشورهای جهان در خصوص استرداد مجرمین، با این وجود به دلایل مختلف عمدتا سیاسی تاکنون چنین موافقتنامه ای در سطح جهانی منعقد نگردیده و موافقتنامه های استرداد مجرمین محدود به موافقتنامه های منطقه ای می باشد.
    کلیدواژگان: حقوق کیفری بین المللی، استرداد مجرمین، معاضدت قضایی، معاهده بین المللی، قوانین داخلی
  • علیرضا شولی، جبار وطن فدا، فریبا آوریده صفحات 121-152
    ایران با تمامی همسایگان خود دارای رودخانه های مرزی و منابع آب مشترک می باشد و این گستردگی حوضه های آب فرامرزی، اهمیت بررسی و مطالعه پیرامون موضوع را روشن می کند. در این مقاله با استفاده از اسناد و اطلاعات جهانی، به بررسی و تحلیل قوانین بین المللی موجود در زمینه آب های فرامرزی و همچنین معاهدات آبی موجود بین کشورها و رویکردهای به کار گرفته شده برای حل مناقشات پرداخته شده است. نتیجه بررسی ها نشان می دهد که در فرآیند تقسیم منابع آب فرامرزی، قوانین و مقرراتی در سطح بین المللی وجود دارد که معتبرترین آنها، کنوانسیون 1997 می باشد. طبق مفاد این کنوانسیون، هر دولتی که در حوضه رودخانه مشترک قرار دارد، این حق را داراست که در قلمرو سرزمینی خود، بهره برداری منصفانه و معقول از جریان آب حوضه آبریز فرامرزی، با الزام به عدم آسیب رسانی جدی به سایر کشورهای مشترک، داشته باشد. این حق با در نظر گرفتن عوامل طبیعی حوضه آبریز، استفاده های موجود و بالقوه، ضرورت های اجتماعی و اقتصادی کشورهای حوضه و اثرات بهره برداری بر سایر کشورهای حوضه تعیین می شود و لیکن فاکتورهای ارائه شده برای این منظور، کلی بوده و دارای تفاسیر مختلف فنی و حقوقی در هر یک از حوضه های آب فرامرزی می باشد که به کارگیری آنها را با مشکل روبه رو می کند. برای همین منظور رویکردهای جدیدی برای حل مناقشات آبی در حوضه های فرامرزی تعریف گردیده که عمدتا مبتنی بر تامین نیازهای کشورهای حوضه و یا با تکیه بر رویکردهای اقتصادی مشتمل بر استفاده کارآمد از آب، تقسیم منافع حاصل از بهره برداری های مختلف از آب مرزی به جای تقسیم خود آب و ایجاد سبد منافع (آبی و غیر آبی) می باشد و به نظر می رسد این رویکردها بتواند به حل مناقشات آبی میان کشورها کمک کند و مورد توجه سیاست گزاران قرار گیرد.
    کلیدواژگان: قوانین و معاهدات بین المللی آب های فرامرزی، کنوانسیون 1997 سازمان ملل متحد
  • سیده رویا بارسلطان صفحات 153-173
    از مهم ترین مسائل اجتماعی در امنیت جمهوری اسلامی ایران تنوع قومی است. به نظر می رسد که این تنوع قومی می تواند هم منبع چالش باشد و هم فرصتهایی را برای رشد و توسعه کشور فراهم ساخته و منبع قدرت محسوب شود. سکونت قومیتهای ایرانی عمدتا در مناطق مرزی و هم جوار با کشور هم زبان خود، زمینه مناسبی را برای وقوع بحرانهای قومی و متاثر ساختن امنیت ملی کشور فراهم می آورد. وجود مسئله قومیت و به تبع آن فرضیه تضعیف امنیت ملی، به ویژه در کشورهای جهان سوم، به فرضیه ای تعمیم پذیر در تحلیل مناسبات قومیت تبدیل شده است اما نمی توان این فرضیه را به تمامی کشورها که دارای اقوام متعدد هستند تعمیم داد. هدف این پژوهش شناسایی عوامل موثر بر همگرایی قومیتها برای ایجاد همبستگی و وفاق اجتماعی به منظور دستیابی به امنیت ملی می باشد. این مقاله با رویکرد توصیفی- تحلیلی به شیوه مطالعه کتابخانه ای سعی در بررسی عوامل موثر بر همگرایی قومی داشته و بر این فرض مبتنی است که برخورد سخت افزارانه، امنیتی و سیاسی با گروه های قومی سبب افزایش احساس محرومیت سیاسی و اقتصادی در آنها می شود. همچنین تعدد قومی در ایران، نه تنها تضعیف کننده امنیت ملی نبوده، بلکه قوام بخش و تداوم دهنده هویت و شاکله ایران به شمار می آیند. بنابراین تهدیدات مطرح شده در خصوص گروه های قومی، ریشه ای و اصولی نبوده اند و بیشتر از تحولات و چالش های جدید به شمار می آیند که دولت مرکزی باید با اتخاذ سیاستهای خاص، قومیتها را به سوی مشارکت ملی سوق دهد و با مدیریت مناسب و صحیح این تهدیدات را برطرف سازد.
    کلیدواژگان: عوامل، همگرایی، قومیت، امنیت، امنیت ملی