فهرست مطالب

نشریه علوم و فنون مرزی
پیاپی 26 (پاییز 1397)

  • تاریخ انتشار: 1397/09/27
  • تعداد عناوین: 7
|
  • علی فدوی ، زهرا پیش گاهی فرد ، عبدالرضا فرجی راد صفحات 1-33
    قدرت نرم و استفاده از ابزارهای مرتبط با آن در سال های پس از انقلاب سبب شد تا نفوذ ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران بر اساس تحولات سیاسی و منطقه ای افزایش یابد تا آنجا که قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای به مقابله با این قدرت نرم بپردازند. الهام بخشی انقلاب اسلامی نشان دهنده منابع و ابزارهای قدرت نرم که شامل گفتمان اسلامی – شیعی، نفوذ مرجعیت شیعه و فرهنگ راهبردی پایداری و مقاومت می باشد و توانسته گسترش و نفوذ ژئوپلیتیکی ایران را موجب شود. بر همین اساس هدف پژوهش حاضر بررسی قدرت نرم و تاثیر آن بر تحولات ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران است. تا با بررسی هرکدام از شاخص های فوق به تاثیر این عوامل بر کشورهای منطقه به ویژه یمن، لبنان، عراق و بحرین پرداخته و گسترش ژئوپلیتیکی ایران تبیین نماید. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی است. گردآوری اطلاعات بر مبنای مطالعات کتابخانه ای و اینترنتی صورت گرفته و بحث و یافته ها عمدتا به شیوه تحلیل کیفی ارزیابی شده است. یافته های پژوهش حاضرنشان می دهد که جمهوری اسلامی ایران دارای منابع متعدد قدرت نرم در سطح داخلی و خارجی بوده و پس از فرایند انقلاب اسلامی، همواره افزایش و بهره گیری از قدرت نرم سرلوحه دستگاه سیاست خارجی بوده و ایران با بهره گیری از پتانسیل های فرهنگی، هنری، علمی و سیاسی خویش به تعامل و ارتباط متقابل با سایر کشورهای جهان به ویژه کشورهای اسلامی پرداخته است.
    کلیدواژگان: ژئوپلیتیک، جمهوری اسلامی ایران، قدرت نرم، انقلاب اسلامی
  • مظهر احمدی ، احسان علی پوری ، عباس علی پور صفحات 35-64
    توسعه مناطق مرزی به عنوان مناطقی که حدود قانونی و قلمرو قدرت کشورها را مشخص می سازند از اهمیت بالایی برخوردار است. در این راستا پژوهش حاضر باهدف شناخت ملاحظات اقتصادی، اجتماعی، محیطی و سیاسی- امنیتی در استان مرزی ایلام و نقش آن در میزان توسعه یافتگی انجام گرفته است. این پژوهش بر اساس هدف کاربردی و بر اساس روش توصیفی- تحلیلی می باشد. برای بررسی تهدیدات اقتصادی، اجتماعی – فرهنگی، سیاسی و نظامی – امنیتی از واکاوی داده ها و اسناد تاریخی بهره گرفته شده و با استفاده از نرم افزار Arc GIS نقشه های فضایی و سطح بندی تهیه شده است. ابتدا مهم ترین نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدهای بخش های آمایشی استان ایلام شناسایی و سپس جهت شناخت وضعیت توسعه در سطح شهرستان های استان ایلام از تکنیک چند معیاره تاپسیس و روش وزن دهی آنتروپی بهره گرفته شده است. نتایج نشان می دهد به لحاظ سطوح توسعه، شهرستان های شیروان و چرداول و مهران جزو شهرستان های برخوردار، شهرستان های دره شهر، ایلام و دهلران در سطح نیمه برخوردار و شهرستان های ایوان، ملکشاهی و آبدانان در سطح محروم از توسعه قرارگرفته اند. از مهم ترین راهبردهای کلیدی برای توسعه استان می توان به راهبردهای رونق بخش تجاری- بازرگانی با شناخت بازارهای هدف بالفعل و بالقوه و بهره گیری از ظرفیت های ایجادشده و ایجاد تقویت و توسعه زیرساخت ها در سطح استان اشاره کرد.
    کلیدواژگان: آمایش سرزمین، ملاحظات امنیتی، مناطق مرزی، توسعه یافتگی، استان ایلام
  • ساجد بهرامی جاف ، میر نجف موسوی ، فریده علی زاده ، محبوبه شهبازی صفحات 65-90
    بررسی ها و مطالعات جغرافیای جمعیت، به علت پرداختن به موضوع جمعیت با دید جغرافیایی، از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است. یکی از نواحی حساس و مهم در کشورها نواحی مرزی می باشد که بحث تحولات جمعیتی در آن ها به دلیل نقش پررنگ جمعیت پایدار جهت رشد و شکوفایی منطقه و بالا رفتن امنیت در این نواحی از ضرورت خاصی برخوردار است. در این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی و استفاده ازنظرات کارشناسان و همچنین تجربیات برنامه های عمرانی پنج ساله بعد از انقلاب و استفاده از نتایج سرشماری های سی سال گذشته (1365-1395) به بررسی تحولات جمعیتی و نرخ رشد، جمعیت کل، جمعیت نقاط شهری و نقاط روستایی پرداخته است. سپس با استفاده از مدل ANP مهم ترین سیاست های موثر بر تحولات جمعیت در مناطق مرزی شناسایی شده، نتایج تحقیق نشان داد که عوامل اقتصادی بیشترین تاثیر را بر ثبات جمعیتی در مناطق مورد مطالعه دارد. و در آخر پیشنهادهایی جهت بهبود وضعیت جمعیت در نواحی مرزی استان کرمانشاه ارائه گردیده است.
    کلیدواژگان: تحولات جمعیت آمایش سرزمین مناطق مرزی سیاست های جمعیتی
  • رضا شیرزادی صفحات 91-119
    مرزهای سیاسی مهم ترین عامل تفکیک یک واحد متشکل سیاسی، از واحدهای دیگر است. خطوط مرزی، ضمن تعیین حدود قلمرو حکومت، تعیین کننده حدود اختیارات دولت آن حکومت نیز هستند. خطوط مرزی، خطوطی اعتباری و قراردادی هستند که به منظور تحدید حدود یک واحد سیاسی بر روی زمین مشخص می شوند. چنانچه منظور از واحد سیاسی، حکومت باشد، خطوطی که سرزمین یک حکومت را از حکومت همسایه جدا می کند، به مرزهای بین المللی معروف اند. همچنین، مرزهای بین المللی در شکل دهی مناسبات سیاسی و اقتصادی میان حکومت ها، نقش برجسته ای دارند. همواره ادعاها و کشمکش های مرزی عامل مهم ایجاد تیرگی روابط سیاسی میان برخی کشورها بوده است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی در پاسخ به این پرسش است که اساسا مسئله مرز و سرزمین از چه دیدگاه ها و رویکردهایی قابل بحث و بررسی است؟ مرزهای بین المللی در شکل دهی مناسبات سیاسی و اقتصادی میان حکومت ها، نقش برجسته ای دارند. مرزها کنش متقابل مرزنشینان را به شدت تحت تاثیر قرار می دهند. شکوفایی و زوال شهرها و حوزه نفوذ آن ها در مجاورت مرز، بستگی به این دارد که خط مرزی نقش های جدیدی برای آن ها پدید آورد یا برعکس، حوزه طبیعی آن ها را بر هم زند. در سده های اخیر، نقشه سیاسی جهان دائما تغییریافته که علت اصلی آن اکتشافات جغرافیایی، جنگ ها، تجزیه امپراطوری ها، و جداسازی و جدایی طلبی بوده است.
    کلیدواژگان: سرزمین، مرز، جغرافیای سیاسی، حقوق بین الملل، قراردادهای مرزی
  • یحیی میرشکاران ، محمدرضا پور غلامی ، وحید بارانی پسیان صفحات 121-145
    یکی از مهم ترین عوامل توسعه اقتصادی تاثیرگذار بر امنیت عمومی شهرستان مرزی سردشت ایجاد بازارچه های مرزی در طی سال های اخیر بوده است، اساس ایجاد بازارچه های مرزی آن است که دست آورده ای آن به مرزنشینان تعلق گیرد و علاوه بر تامین سطح مطلوب اشتغال در مناطق مرزی، ایجاد مزیت های نسبی در تولید فعالیت های بازرگانی در دو سوی مرزها را در پی داشته باشد. پژوهش حاضر ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش و ماهیت توصیفی- پیمایشی می باشد. جامعه آماری شامل مسئولان و خبرگان سیاسی، امنیتی، نظامی، انتظامی، قضایی، مرزی و مرزبانان سردشت به تعداد 85 نفر که کلیه آن ها نیز به عنوان نمونه آماری در نظر گرفته شدند با توجه به آمار جمعیتی شهرستان سردشت که بالغ بر 118845 بر اساس آمارنامه سال 1395 می باشد با استفاده از روش کوکران حدود 78/321 پرسشنامه موردنیاز بود که برای نتیجه گیری بهتر، تعداد پرسشنامه ها به تعداد 340 عدد پرسشنامه افزایش یافت. همچنین، پایایی پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ 786/0 درصد است که گویای پایایی بالای ابزار پژوهش می باشد. یافته ها نشان داد که بین توسعه بازارچه مرزی قاسم رش و معیارهای توسعه اقتصادی منطقه رابطه معنی داری وجود دارد. همچنین یافته ها نشان داد که میان مولفه های توسعه اقتصادی منطقه مرزی سردشت و توسعه بازارچه مرزی قاسم رش رابطه مستقیمی وجود دارد و بیشترین همبستگی بازارچه مرزی قاسم رش با توسعه اقتصادی به ترتیب اولویت سه رتبه ای شامل اشتغال، افزایش امنیت و رفاه منطقه ای می باشد. بازارچه های مرزی بر توسعه اقتصادی، اشتغال زایی مستقیم و غیرمستقیم در منطقه، افزایش سطح رفاه عمومی و بالا رفتن درآمد، کاهش مهاجرت از روستاهای مرزی به شهر سردشت و جلوگیری از تخلیه روستاها، کاهش تجارت غیرقانونی و قاچاق کالا و در نهایت افزایش تولیدات در سطح استان و شهرستان جهت صادرات به آن طرف مرز در شهرستان سردشت تاثیر دارند. سه اولویت اول طبق بررسی های میدانی شامل اشتغال زایی، افزایش امنیت و توسعه رفاه منطقه ای می باشد.
    کلیدواژگان: بازارچه مرزی، توسعه پایدار، مناطق مرزی، سردشت، بازارچه مرزی قاسم رش
  • شهربانو گل چوبی دیوا ، اسماعیل صالحی صفحات 147-171
    اکوتوریسم به ارائه جاذبه های گردشگری و معرفی چشم اندازهای طبیعی به گردشگران با حفظ هویت مکانی آن ها می پردازد. لازمه اجتناب از پیامدهای نامطلوب گردشگری شناخت ویژگی های موثر در گردشگری طبیعت در هر منطقه و برنامه ریزی متناسب با ویژگی های آن منطقه است. شهرستان مرزی پاوه به علت وجود میراث های طبیعی، دارا بودن پدیده های جذاب ژئومورفولوژیکی، ویژگی های متنوع اقلیمی، چشم اندازهای بی نظیر و شرایط منحصربه فرد اکولوژیکی دارای پتانسیل مناسبی جهت توسعه اکوتوریسم می باشد. برای شناسایی نواحی مستعد توسعه اکوتوریسم، برای هر یک از معیارهای مختلف شامل معیارهای محیط زیستی، اقتصادی و اجتماعی، فیزیکی، زیر معیارها با توجه به مطالعات کتابخانه ای و وضعیت شهرستان پاوه تعیین شد و هر یک از زیر معیارها پس از رقومی سازی در محیط نرم افزار Arc GIS مورد پردازش قرار گرفتند. وزن دهی و اهمیت نسبی هریک از لایه های اطلاعاتی نسبت به یکدیگر از طریق تحلیل سلسله مراتبی انجام شد. سپس لایه ها با استفاده از تکنیک ترکیب خطی وزنی (WLC) با وزن های مختص به خود در محیط GIS تلفیق شدند. نتایج نشان می دهد که از بین معیارهای انتخاب شده برای پهنه بندی اکوتوریسم شهرستان مرزی پاوه، معیارهای راه های مواصلاتی و شیب به ترتیب با امتیازهای 254/0 و 126/0 بیشترین وزن را دارند. معیار دما با امتیاز 0103/0 کمترین وزن را دارد.
    کلیدواژگان: پهنه بندی، اکوتوریسم، مناطق مرزی، شهرستان پاوه
  • ابوالفضل پورمنافی صفحات 171-192
    امروزه داشتن اشراف اطلاعاتی که دارای گستردگی و پویایی می باشد، می تواند به عنوان رمز موفقیت در هر نظام و سازمانی محسوب شود. پژوهش حاضر با هدف شناسایی و بررسی مولفه های نقش اشراف اطلاعاتی نیروی انتظامی در امنیت پایدار مرزهای استان خراسان رضوی انجام شده است. روش تحقیق به شیوه کیفی؛ دلفی و ابزار گردآوری داده ها شامل فیش برداری و مصاحبه کیفی با خبرگان می باشد. جامعه آماری شامل 64 نفر از خبرگان، فرماندهان و متخصصان مرزبانی و اشراف اطلاعاتی فرماندهی مرزبانی و انتظامی استان خراسان رضوی هستند که با توجه به محدود بودن جامعه، تمامی افراد با استفاده از روش نمونه گیری تمام شمار انتخاب شدند. یافته های تحقیق به شناسایی 24 مولفه در حوزه اشراف اطلاعاتی ختم می شود که شامل اشراف محیطی، اشراف زمانی و اشراف جمعیتی می باشند. نتایج نشان می دهد یگان های مرزی که به عنوان رده اول امنیتی و مبادی اطلاعات سازمانی در راستای تحقق اهداف و ماموریت اطلاعاتی ناجا قرار دارند، بایستی برای نیل به اهداف و ماموریت اطلاعاتی ناجا، مولفه های اشراف اطلاعاتی در محیط داخلی، جدار مرزی و امنیتی – انتظامی را که دارای رتبه بالایی می باشند، مدنظر قرار دهند. لذا اشراف اطلاعاتی نقش مهم و اثرگذاری بر امنیت پایدار در مرزهای جمهوری اسلامی ایران داشته و بر همین اساس، تقویت و گسترش اشراف اطلاعاتی در مناطق مرزی بسیار ضروری و حیاتی است.
    کلیدواژگان: امنیت پایدار، مرز، اشراف اطلاعاتی، مرزبانی، نیروی انتظامی