فهرست مطالب

مطالعات قرائت قرآن - سال چهارم شماره 6 (بهار و تابستان 1395)

نشریه مطالعات قرائت قرآن
سال چهارم شماره 6 (بهار و تابستان 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/06/20
  • تعداد عناوین: 6
|
  • قاسم بستانی صفحات 9-37
    روایت حفص در امر قرائت قرآن، روایت رایج در بیشتر کشورهای اسلامی از جمله ایران می باشد. برخی از متاخرین از علمای شیعه با استناد به دلایلی این روایت را روایتی شیعی توصیف کرده اند، آیا چنین توصیفی را برای این روایت قرآنی می توان اثبات کرد؟ آیا دلایل مورد استناد در این نظریه کفایت دارد؟ در این مقاله برای پاسخ به این پرسش ها به تجزیه و تحلیل داده ها، شخصیت حفص در امر قرائت و حدیث و نیز روایت قرآنی او پرداخته شده و نظریه های دانشمندان در این باره بررسی و نقد شده است و در نهایت تنها می توان ثابت کرد که این روایت، روایتی قرآنی همچون دیگر روایت های مشهور از قرآن می باشد که به دلایلی، توفیق شهرت یافته است.
    کلیدواژگان: قرآن، حفص، عاصم، قرائت، روایت، شیعی بودن
  • محمد فاکر میبدی، سید مجتبی رضوی اصیل صفحات 39-56
    آراء و نظرات حضرت امام خمینی به عنوان یک فقیه سترگ و مرجع بزرگ و رهبر امت بسیار حایز اهمیت بوده و در خور تحقیق و بازپژوهی است. یکی از مسائلی که کمتر مورد توجه قرار گرفته، مسئله اعتبار قرائات قرآن از منظر ایشان است، در این مقاله دیدگاه حضرت امام مورد تحقیق و واکاوی قرار گرفت. با تتبع آثار و نوشته های ایشان به دست آمد که امام دو نوع موضع گیری در این موضوع داشته اند. در برخی از آثار قرائات را معتبر و مجزی دانسته اند، در حالی که در برخی دیگر از آثار، قرائات را از اساس بی اعتبار معرفی کرده اند. این دوگانگی به سه شیوه قابل جمع است، نخست اینکه معتبر بودن قرائات اشاره به قرائات سبع باشد و بی اعتبار بودن قرائات مربوط به سایر قرائات باشد، دوم اینکه مجزی بودن قرائات تنها مربوط به مسئله قرائت نماز است و در غیر آن، قرائات هیچ ارزش و اعتباری ندارد. سوم اینکه نظر امام در ابتدا مبنی بر بی اعتبار بودن قرائات بود که پس از مدتی تغییر کرد و اجمالا قرائات را معتبر دانستند. پس از بررسی این سه جمع روشن شد که وجه سوم برای این جمع مناسب تر است، با تمام این تفاصیل حضرت امام بهترین قرائت را همین قرائت مشهور و رایج یعنی روایت حفص از عاصم می دانند.
    کلیدواژگان: قرآن، امام خمینی، قرائات سبع (هفتگانه)، جواز، حجیت، اعتبارسنجی
  • حمید جلیلیان، سیف علی زاهدی فر صفحات 57-74
    یکی از مهم ترین شاخه های علوم قرآنی، «علم قرائت قرآن کریم» است. آشنایی با این علم و چگونگی انتقال آن از زمان پیامبر به عنوان اولین قاری قرآن کریم تا زمان حاضر و بررسی اختلاف قرائت کلمات قرآن کریم و علل آن و شناسایی قاریان مهم قرآن کریم و روایان قرائت آنها از مهم ترین مباحث «علم قرائت» به شمار می رود. از میان قاریان مهم که با عنوان «قراء سبعه» نامیده می شود، «عاصم بن ابی النجود» به عنوان بهترین قاری در میان علمای علم قرائت شناخته شده است. در بین راویان عاصم، حفص، فصیح ترین و متقن ترین کلمات را برگزیده است. شخصیت علمی و دینی و تشیع عاصم و حفص، شیوه قرائت عاصم، دلایل رجحان قرائت عاصم به روایت حفص، انفرادات قرائت عاصم به روایت حفص و توجیه و علل قرائت منحصر به فرد وی به روایت حفص از موضوعات بررسی شده در این نوشتار است. پس از بررسی معلوم گردید که بدون در نظر گرفتن موارد تکراری، تنها در 50 آیه و در 52 کلمه، قرائت منحصر به فرد عاصم به روایت حفص وجود دارد.
    کلیدواژگان: قرآن، علم قرائت، انفرادات عاصم، روایت حفص
  • محمدرضا شهیدی پور، علی علیزاده صفحات 75-96
    تلاوت قرآن از آغاز نزول کلام الله مجید در میان مسلمانان، جایگاه ویژه و ممتازی داشته است. تلاوت قرآن و کیفیت وقف و ابتدا در آن، در احادیث شیعه و سنی، همواره مد نظر پیامبر گرامی اسلام، اهل بیت، صحابه و تابعین بوده است. نوشتار حاضر، ابتدا مروری به مفاهیم وقف و ابتدا داشته و در ادامه به تبیین نقش وقف و ابتدا در یک تلاوت مطلوب و ابعاد لفظی، صوتی و معنائی آن توسط قاریان قرآن و استفاده مطلوب و موثر از تلاوت قرآن می پردازد. چگونگی استفاده قاریان قرآن از آیات وحی و اثر گذاری نحوه تلاوت آنها بر عامه مردم با توجه به عنصر تدبر و ارائه وقف و ابتداء مناسب و ابعاد مختلف آن نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نتیجه این پژوهش، روشن می کند که اگر قاری قرآن به مفاهیم، شان نزول و تفسیر آیات وحی آگاه باشد و قرائت قرآن با عنایت به وقف و ابتدا و دقت در مفاهیم آن صورت گیرد، تلاوت قرآن حتما بر مستمعین اثر مطلوب و ماندگار می گذارد.
    کلیدواژگان: قرآن، تلاوت، وقف و ابتدا، تدبر، معنا محوری
  • مجید چهری، عبدالحسین شورچه صفحات 97-120
    واژه «ال یاسین» در آیه «سلام علی ال یاسین» بخشی از یک آیه قرآنی است که فقط یکبار در قرآن کریم به کار رفته است. مجال تفسیر این آیه با توجه به قرائت خاص آن، معرکه تقابل آرای متفاوت تفسیری است. دورنمایی از شیوه های تلاش علمی مفسران و قرآن پژوهان گویای نقش مهم و تاثیرگذار قرائت و روایات در مصداق یابی این واژه قرآنی است. بنابر گزارش های موجود، نام الیاس نبی، خاندان و پیروان وی، اهل بیت و پیروان پیامبر مهم ترین مصادیقی است که در نتیجه تحلیل معنا شناسانه این واژه ارائه شده است. بررسی تحلیل ها و شیوه های دستیابی به آنها نشانگر برجستگی دو مصداق اصلی یعنی الیاس نبی با سنجه قرائت آیات و اهل بیت پیامبر از معبر روایات تفسیری و نام «یس» به عنوان یکی از اسامی پیامبر اکرم است. عمده مفسران عامه با معیار سیاق و قرائت، الیاس نبی را مقصود آیه دانسته اند، اما مفسران شیعه عمدتا به دو گروه در ارائه دو مصداق فوق و بررسی ادله آن تقسیم شده اند. هر چند تنها تلاش در بازشناسی مفهوم صحیح آیه، ارائه دهنده مفاهیم متعدد از این تعبیر قرآنی است، تلاش علمی این پژوهش ترسیم مسیر شیوه های دستیابی به مصداق صحیح این تعبیر قرآنی از خلال بررسی جایگاه قرائت و روایات مرتبط در دیدگاه مفسران و قرآن شناسان است.
    کلیدواژگان: قرآن، الیاس، ال یاسین، الیاسین، یس، آل یاسین، اختلاف قرائت
  • محمدعلی رضایی اصفهانی، محمد امینی تهرانی صفحات 121-146
    از مهم ترین عرصه های مورد توجه در حوزه علوم و فنون قرائات از صدر اسلام تا کنون، عرصه دانش تجوید است. تالیفات بسیار زیادی از قرن چهارم به بعد از سوی دانشمندان اسلامی در این عرصه ارائه شده است. این تالیفات بر اساس ملاک های مختلف به اقسامی مانند اختصاصی مانند «نهایه القول المفید فی علم تجوید القرآن» نوشته مکی جریسی و غیر اختصاصی تقسیم می گردد. منابع غیر اختصاصی را می توان در پنج دانش لغت و زبان شناسی، نحو، صرف، علوم قرآنی، قرائات و علم الاصوات تقسیم نمود. منابع تحلیلی مانند «التمهید ابن جزری» و توصیفی (کاربردی و آموزشی) مانند «علم التجوید غوثانی»، منابع منظوم، تطبیقی و غیر تطبیقی، کتب شرح، کتب مصطلحات تجویدی و کتب امامیه از دیگر اقسام منابع دانش تجوید به حساب می آید. تالیف کتب بر اساس سطح مخاطبان با معیارهای سن و سطح یادگیری، بررسی دیدگاه اهل بیت در عرصه دانش تجوید، تاثیر دانش تجوید در دانش های لغت، زبان شناسی و بلاغت، سبک شناسی کتب تجویدی بر اساس مولفان ، تالیف کتاب جامع اصطلاحات تجویدی همراه با تحلیل آن و بررسی آثار شیعه در زمینه تجوید از گذشته تاکنون، از زمینه های مورد نیاز جهت فعالیت در حوزه دانش تجوید می باشد. این نوشتار بر آن است تا با بررسی کتب مرتبط با دانش تجوید اعم از کتب شیعه و اهل سنت و در قالب اقسام فوق، به گونه شناسی آنها پرداخته و زمینه های فعالیت در این حیطه را ارائه نماید.
    کلیدواژگان: گونه شناسی، منابع، تجوید، قرائات، شرح، تحلیلی، منظوم