فصلنامه سیاستگذاری عمومی
سال سوم شماره 4 (زمستان 1396)

هدف این پژوهش*، طراحی مدل خط مشی گذاری توسعه خوشه های کسب وکار ایران است. برای طراحی مدل از روش تحقیق «نظریه داده بنیاد» استفاده شده است. بدین منظور با انجام مصاحبه با سیاستگذاران بخش دولتی متولی توسعه خوشه ها، عاملان توسعه خوشه ، دیگر نهادهای خصوصی حمایت کننده و مطالعه اسناد سازمانی، منابع اطلاعاتی موردنیاز جمع آوری شد. سپس با انجام کد گذاری باز، محوری و گزینشی مدل خط مشی گذاری توسعه خوشه تدوین گردید. یافته های تحقیق نشان می دهد دلایل عمده ای که سیاستگذاران را به خط مشی گذاری توسعه خوشه ایرهنمون می سازد، جایگاه اقتصادی خوشه ها و ویژگی های ساختاری متفاوت آنها است. بر اساس یافته ها، توسعه خوشه متضمن ابعاد متعددی شامل ارتقای زنجیره ارزش، توسعه بازار، ارتقای فناوری و توسعه منابع انسانی است. همچنین اهم سیاست های توسعه خوشه ایرا می توان در سطح ملی، فرهنگ سازی و مشروعیت بخشی، در سطح استانی، شبکه سازی نهادی، شناسایی و اولویت بندی خوشه ها و در سطح خوشه، اعتمادسازی، BDS پروری و توسعه شبکه های کسب وکاربرشمرد. مهم ترین پیامدهای توسعه خوشه نیز، هم افزایی سیاست ها و کاهش معضلات اجتماعی در سطح کلان است

مراقبت های سلامت تحت حمایت فناوری های نوین اطلاعاتی، به عنوان یک «تحول مفید» در حوزه خدمات سلامت الکترونیک، معرفی شده اند، اما شواهد نشان داده در پیاده سازی و اجرا با مشکلات خاصی نیز مواجه هستند؛ بنابراین وجود یک چارچوب جامع در بستر فناوری اطلاعات می تواند به افزایش عملکرد و اثربخشی مراقبت های «سلامت الکترونیک» کمک نماید. هدف از این مطالعه، طراحی مدل بلوغ فناوری اطلاعات سلامت بر پایه چارچوب منعطف پذیر زیرساخت فناوری اطلاعات است. در این تحقیق 26 الگوی بلوغ فناوری اطلاعات به همراه چارچوب ها و استانداردهای مرتبط مورد بررسی قرارگرفته و در نتیجه 58 شاخص در 11 حیطه فرایند مدیریتی استخراج گردید. در این مطالعه علاوه بر تعیین عوامل تاثیرگذار در مدل بلوغ و میزان اهمیت آنها، وضعیت فعلی فرایندهای مدیریتی نیز در جامعه تحقیق (مراکز مراقبت سلامت تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی تهران)، به جهت تعیین سیاست های آتی، مورد سنجش قرار گرفت و راهکارهایی برای بهبود عملکرد سازمان پیشنهاد گردید.

در پی بحران مالی و بی اعتمادی به نهادهای مرکزی، در سال 2009 بازارهای مالی جهان با پدیده نوینی به نام ارز های مجازی مواجه شدند. طی زمان بسیار کوتاهی این نوع پول ها توانستند جایگاه خود را در مبادلات روزانه مردم پیدا کنند. در سال های اخیر، در ایران هم استفاده از این وسیله پرداخت نوین گسترش پیدا کرده است. با توجه به انتقال نظیر به نظیر و غیرمتمرکز بودن آنها که منجر به حذف نهادهای واسط و ناظر شده است، لزوم سیاستگذاری در مواجهه با این پدیده نوظهور اقتصادی اهمیت دوچندانی پیدا کرده است. در این مطالعه تلاش خواهد شد نخست به تاریخچه و سازوکار ارزهای مجازی پرداخته شود و سپس چالش ها و فرصت های ارز مجازی با نگاهی به وضعیت قانونگذاری در سایر کشورها مورد کاوش قرار بگیرد و در پایان چارچوبی جامع برای شناسایی ابعاد چالشی ارزهای مجازی برای استفاده قانونگذار طراحی شده است.

سیاست و اداره دو جزء اصلی هر نظام سیاسی هستند. سیاست زدگی اداره امور عمومی پدیده ای است که ناشی از افزایش دخالت سیاست در امور اداره است که منجر به تغییر اهداف بخش دولتی می شود. در پژوهش حاضر مقصود گسترش دامنه نگاه به پدیده سیاست زدگی از نگاه شهروندان به عنوان مهم ترین بازار هدف دولت است. بدین منظور با استفاده از روش پژوهش ترکیبی در مرحله نخست با انجام مصاحبه های کیفی و تکنیک کدگذاری و مقوله بندی، ابعاد، مولفه ها و شاخص های سیاست زدگی اداره امور عمومی از منظر شهروندان شناسایی شدند و در مرحله کمی با استفاده از آزمون های آماری روایی و پایایی آنها تایید شده و مدل نهایی در قالب چهار بعد فرهنگ، مدیریت منابع انسانی، ساختار و قوانین و مقررات، 12 مولفه و 38 شاخص ارائه گردید.

«آینده مطلوب در حوزه سیاستگذاری آب چه می تواند باشد؟» هدف این مقاله یافتن پاسخی برای این پرسش است. در این مقاله با استفاده از چارچوب آینده پژوهی انتقادی عنایت الله و تلفیق آن با نظریه گذار گیلز در پنج گام یعنی نگاشت، چشمداشت، مسیرهای بلندمدت تاریخی، تعمیق آینده و تدوین سناریو نشان داده می شود که می توان دیدگاه همه جانبه ای به مسئله حکمرانی آب داشت و سناریوهای آینده های ممکن برای حکمرانی آب را با دربرداشتن منطق های محیط زیستی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی ارائه کرد. مقاله در نتیجه گیری خود برای سناریوی مبتنی بر ادامه وضع موجود ریسکی بسیار بالا پیش بینی می کند و ضمن معرفی چالش های اجرای مطلق هر یک از سناریوی ممکن، آینده مطلوب را آینده ای می داند که آمیخته ای از سیاست ها به اقتضای شرایط محیطی و با محوریت فرهنگ نوین آب و ورود نهادهای حوزه عمومی مثل تنظیم گرها، طراحی و اجرا شود و بیشترین تحول را در وضعیت فعلی نظام حکمرانی آن ایجاد کند.

این مقاله در پی فهم منطق تاسیس و تحول سیاست های تامین اجتماعی در حوزه بیمه درمان و بازنشستگی در ایران از پس از انقلاب مشروطه تا پایان سلطنت رضاشاه پهلوی است. سعی ما بر این است که با نگاهی تاریخی چگونگی ورود سیاست های تامین اجتماعی به دستور کار دولت را دریابیم. نقطه ثقل توجه ما در این نوشتار دولت(state) و اراده آگاهانه آن در ایجاد یک سیاست(policy)است که در قالب اسناد، قوانین و آیین نامه ها و...تجلی یافته و به حل یک مشکل عمومی مبادرت می کند. ازاین رو از یک سو به بررسی قوانین و مقررات در حوزه موردنظر می پردازیم و از سوی دیگر نقش نیروهای مختلف سیاسی، اجتماعی را در ایجاد و تغییر این سیاست ها مورد واکاوی قرار می دهیم.

هدف از این پژوهش بررسی دلایل مداخلات خط مشی- اداره در ایران و مشکلاتی است که این مداخلات به وجود آورده است، مشکلاتی همچون، سیاست زدگی بوروکراسی، از بین رفتن اصل بی طرفی، عدم تخصص گرایی در اداره، ناکارآمدی خط مشی های مصوب و عدم اجرای کامل آنها توسط اداره. این پژوهش کیفی که رابطه بین مدیران دولتی دولت دهم (1388-1392) با منتخبان سیاسی قوه مقننه را به عنوان موردمطالعه برگزیده است، با استفاده از تحلیل مضمون مصاحبه های نیمه ساختاریافته با 25 نفر از منتخبان سیاسی مجلس، مدیران دولتی زیرمجموعه قوه مجریه و افرادی که هر دو نقش را تجربه کرده اند، با استفاده از انتخاب مشارکت کنندگان به روش گلوله برفی انجام شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که عوامل نهادی و ساختاری که مرتبط به ساختار سیاسی ایران است، عوامل اجتماعی، عوامل شخصیتی و فردی، عوامل اقتضائات سیاسی در آن دوره خاص نقش تعیین کننده ای به عنوان دلایل شکل گیری مداخلات خط مشی- اداره داشته اند که برای رفع مشکلات شکل گرفته این عوامل و دلایل باید رفع شوند.

نظریه تسمه ارتباطی را می توان از مدل های سیاستگذاری امنیتی امریکا دانست که در برنامه جامع اقدام مشترک مورداستفاده قرار گرفته است. در مدل تسمه ارتباطی، منافع مختلف بازیگران دیپلماسی هسته ای براساس همکاری چندجانبه با یکدیگر پیوند می یابد. تکنیک اساسی برای تحقق مدل تسمه ارتباطی در سیاستگذاری راهبردی امریکا، بهره گیری از سازوکارهای دیپلماتیک بوده است. دیپلماسی در سیاستگذاری راهبردی می تواند الگوی روابط کشورها را براساس نیازهای ساختار نظام بین الملل تغییر دهد. فرآیند سیاستگذاری هسته ای امریکا در برابر ایران براساس همکاری ساختار اجرایی، نهادهای اجتماعی و اتاق های فکر شکل می گیرد. هریک از سه حوزه یاد شده، وظایف و فعالیت های خود را در قالب ضرورت های سازمانی، ساختاری، اجتماعی و بین المللی انجام می دهند. دانش سیاستگذاری در امریکا معطوف به چگونگی ارتباط حوزه های تصمیم گیری ساختاری با ضرورت های راهبردی و بین المللی است. پرسش اصلی این مقاله به این موضوع اشاره دارد که: «سیاستگذاری راهبردی امریکا در روند برنامه جامع اقدام مشترک دارای چه ویژگی هایی بوده است؟» فرضیه مقاله به این موضوع اشاره دارد که: «دیپلماسی هسته ای از طریق همکاری و مشارکت سازنده قدرت های بزرگ انجام گرفته و منجر به توافق بین المللی گردیده است.» در تبیین مقاله از نظریه تسمه ارتباطی «پائول شارپ» استفاده می شود. در این نظریه، مسیر دیپلماتیک نقش تعیین کننده ای در نتایج نهایی خواهد داشت. به هر میزان که مسیر دیپلماتیک دارای انسجام بیشتری باشد، نیل به نتیجه از امکان پذیری بیشتری برخوردار می شود.

«پویایی های خط مشی عمومی؛ نظریه و شواهد» به شرح دیدگاه «روایت های ساختار یافته» به پویایی های خط مشی می پردازد. ایده پویایی های خط مشی عمومی جدید نیست، پیش تر با عنوان های رز(1976)، هریسون(1990)، بامگارتنر و جونز (2002) اعلان شده است. باوجوداین، فهم روشنگرانه از تحلیل پویا در ادبیات تئوری خط مشی بدون بررسی باقی مانده است. مسئله این است که خط مشی عمومی بستگی به تصمیمات انسانی دارد. تمام تصمیمات در بافت زمانی اخذ می شوند؛ آنها به ناچار تحت تاثیر میراث گذشته و عدم اطمینان به آینده هستند. درون سیستم خط مشی، عناصری وجود دارند که به مسیر وابسته هستند و ممکن است برخی از عناصر نیز وابسته نباشند. ضمن اینکه ممکن است رابطه ای میان این فرایندهای متعدد در سرعت های متفاوت باشد. یک روایت ساختاریافته خط مشی باید نهادها، ساختارها و فرایندهایی را مشخص کند که در یک موقعیت بخصوص تاریخی قرارگرفته اند. احتمالات و محدودیت هایی را که این ساختارها برای عاملان در آن موقعیت ها خلق می کنند، شناسایی کرده و توضیحاتی از پیامدهای عناصر علی این ساختارها را به فرایندهای توسعه که در این مدرک تاریخی یافت می شوند، پیوند می زند.

«مقدمه ای بر فرایند سیاستگذاری؛ نظریه ها، مفاهیم و مدل های سیاستگذاری عمومی» نوشته «توماس بریکلند» استاد علوم سیاسی دانشگاه کارولینای شمالی است. محتوای این کتاب همانگونه که از عنوان آن هویداست، مرتبط با مباحث مقدماتی و اصول مطالعه علمی فرایند سیاستگذاری است و تلاش دارد مخاطبان خود (دانشگاهی و فعالان این حوزه) را با موضوعاتی مانند تعریف سیاست و دسته بندی انواع آنها، نحوه شناخت و تحلیل فرایند سیاستگذاری و مدل های عمده در این حوزه و از طریق طرح نمونه هایی از ایالات متحده آشنا سازد. این کتاب در درجه اول برای پر کردن شکاف میان مباحث آموزشی و اجرایی و در درجه دوم برای ایجاد انگیزه در مطالعه شاخه علمی سیاستگذاری عمومی تدوین یافته است. برجستگی عمده این اثر کاربرد رهیافت کیفی و ارائه تبیین های ساده به شیوه مباحثه ای، ارائه کتابشناسی آثار شاخص در موضوعات مورد بحث و همچنین ارائه واژگان تخصصی و تعاریف آن در حاشیه صفحات است.