فهرست مطالب

فصلنامه ادبیات و زبانهای محلی ایران زمین
سال هفتم شماره 1 (پیاپی 15، بهار 1396)

  • تاریخ انتشار: 1395/11/26
  • تعداد عناوین: 6
|
  • محمد ایرانی*، سمیرا کنعانی صفحات 1-28
    داستان های پیامبران بدون توجه به تفاوت های عقیدتی و آیینی همواره در توجه شاعران ملل گوناگون بوده است. بازتاب این قصص در کلام سرایندگان کرد نیز امری اجتناب ناپذیر است. شیرکو بیکس نیز از شاعران بزرگ ادبیات کردی در دوران معاصر است که با بهره گیری از داستان پیامبران به بیان مفاهیم و مقاصد دیگری همچون انتقادهای سیاسی، مشکلات و مسائل اجتماعی، مصائب قومی و مبارزات مردمی قوم کرد توجه داشته است. شیرکو با استفاده از تخیل هنری خود میان امور مورد نظرش و سرگذشت پیامبران اشتراکاتی می یابد و آنگاه به فراخور کلامش به حوادث حیات پیامبران اشاره می کند و میان خود، وطن، تاریخ و وقایع سرزمینش و حیات پیامبران رابطه ای هنری برقرار می کند. نگارندگان کوشیده اند تا در پژوهش حاضر به بررسی تحلیلی توصیفی بازتاب سیمای پیامبران در سروده های شیرکو بیکس بپردازند و دیگرسانی ها در نحوه بازنمود قصص انبیا با نوسازی تلمیحات و خلق مضامین سیاسی اجتماعی در سروده های این شاعر بزرگ کرد را بررسی کنند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که این شاعر مطرح ادبیات کردی، در تلمیح به داستان پیامبران به باورهای دینی و آیینی سرگذشت پیامبران نظر ندارد؛ بلکه هدف او بیان مفاهیم سیاسی اجتماعی وطنش در پوشش تصاویر و هنرهای ادبی است. از این روی می توان بیکس را شاعری متعهد به حساب آورد که شعرش را در جهت بازتاب مسائل و مصائب ملی و قومی به کار گرفته است.
    کلیدواژگان: ادبیات کردی، شیرکو بیکس، داستان پیامبران، نوسازی تلمیح، مضمون آفرینی
  • عبدالله رسول نژاد، مسعود باوان پوری *، سودابه جعفری صفحات 29-46
    قرآن کریم و مسائل مربوط به آن، پیوسته از موضوعات مهمی بوده که نصب العین پژوهشگران و محققان قرار گرفته است. تاثیر ژرف آموزه های این کتاب مقدس از زمان نزول آن تا عصر حاضر بر همگان آشکار است. این تاثیرپذیری تنها به دوران نزول قرآن و ادبیات قدیم عرب محدود نمی شود بلکه شاعران معاصر حتی شاعرانی از سایر زبان ها و ادیان نیز تحت تاثیر مفاهیم و ارزش های قرآنی قرار گرفته اند. ملاعبدالکریم مدرس یکی از شاعران برجسته کرد زبان است که از جایگاه ارزشمند و ممتازی در ادبیات کردی برخوردار می باشد. وی به تفسیر قرآن به زبان کردی پرداخته و واضح است که از آن تاثیر گرفته است. ایشان دارای آثار مختلفی در زمینه شعر و دین می باشد که یکی از آنها دیوان« ثه نا و سکالا»( ستایش و التماس) است. شاعر در این کتاب، گاهی از عین آیه قرآنی یا برگردانی از آن به زبان کردی استفاده نموده. نویسندگان برآنند تا به روش توصیفی- تحلیلی نمونه هایی از این تاثیر را بیان نمایند.
    کلیدواژگان: قرآن کریم، ادبیات کردی، ملاعبدالکریم مدرس، ثه نا و سکالا، تناص
  • محمد رضی نژاد، نادر رسولی، محمدرضا طوسی نصرآبادی* صفحات 47-60
    مقاله حاضر به بررسی وزن در منظومه ترکی آذربایجانی «اصلی و کرم» می پردازد. این داستان شفاهی، سینه به سینه در زبان عاشیق های آذری نسل ها را طی کرده است. با بررسی وزن اشعار منظومه اصلی و کرم، روشن شد که اشعار این منظومه، وزن تکیه ای- هجایی دارند و بر اساس نظریه وزنی هیز (1981) قابل تبیین می باشند. وزن اشعار براساس تساوی هجاها نیست بلکه بسته به مکث (دوراق) هایی است که در فواصل منظم از هجاها تکرار می شوند. این اشعار در دو قالب قوشما و گرایلی اند. موزون ترین زنجیره هجایی آن ها، در قالب قوشما 3+4+4 است که شطرهای جفت آن به صورت 2+2 متقارنند. موزون ترین زنجیره هجایی در قالب گرایلی 4+4 است که هردو شطر آن در تقارنند.
    کلیدواژگان: وزن شعر، وزن هجایی، زبان ترکی آذربایجانی، اصلی و کرم
  • اردشیر سنچولی جدید* صفحات 61-74
    تاریخ بیهقی یکی از متونی است که واژه های کهن و گاه مهجور در آن فراوان دیده می شود، به گونه ای که حتی معنی دقیق بعضی از واژه ها یا ترکیبات آن بر شارحان نیز پوشیده است؛ درحالی که بسیاری از واژه های دشوار این کتاب در گویش های بومی ایران رواج دارد. گویش سیستانی یکی از این گویش هاست که می تواند یک منبع بسیار غنی و معتبر برای شناخت ریشه و اصالت واژه و تعبیرهای آثار و متون کهن از جمله تاریخ بیهقی باشد. در این مقاله سعی شده است بعضی از واژه ها و ترکیبات تاریخ بیهقی که هنوز هم با همان معنای کهن در گویش سیستانی به کار می رود، با ذکر نمونه هایی از کاربرد این وا‍ژه ها و ترکیبات در متون کهن دیگر نشان داده شود تا ظرفیت بالای این گویش در زمینه تحقیقات زبان شناسی تاریخی بر همگان مشخص گردد. از جمله واژه ها و ترکیبات موجود: آچار، استارا، الف، اشناس، افتوزرد، بگه، پیره، رنگ، جوق، ترنگو، لت، لیت، استو، اسپست و رز سختن می باشد.
    کلیدواژگان: تاریخ بیهقی، سیستان، گویش، کلمات کهن
  • اسماعیل صفایی اصل*، یوسف آرام صفحات 75-90
    این مقاله کوشیده است عوامل دخیل در حفظ یا تغییر زبان های محلی ایران را بررسی کند. از میان این عوامل، ’نگرش های زبانی‘ و ’انتخاب زبان‘ مورد بحث قرار گرفته اند، چرا که به نظر می رسد این دو عامل درهم تنیده، به دلیل ماهیت انعطاف پذیری شان پیامدهای مستقیم سایر عوامل دخیل باشند. به بیانی دیگر، مثبت یا منفی بودن نگرش های گویشوران نسبت به زبان بومی شان و به دنبال آن، انتخاب یا عدم انتخاب زبان شان در موقعیت های مورد نیاز به جهت گیری های عوامل دخیل در حفظ یا تغییر آن زبان بستگی دارد. بر این اساس، در مقاله حاضر، نگرش های زبانی و انتخاب زبان در دو بخش مجزا از هم مورد بحث قرار گرفته اند و به دنبال مبحث انتخاب زبان، پدیده های حفظ و تغییر زبان مطرح شده اند. در ادامه، به تعدادی از پژوهش های انجام یافته در زمینه حفظ و تغییر زبان های بومی، هم در خارج از ایران و هم در داخل ایران، با در نظر گرفتن دخالت نگرش های زبانی، انتخاب زبان، و دیگر عوامل دخیل اشاره شده است. در بخش پایانی، به دنبال نتیجه گیری از مباحث بخش های پیشین، روند تدریجی زوال زبان های محلی ایران بر اثر دخالت برخی عوامل و مشخصا دخالت سازمان صدا و سیما و وزارت آموزش و پرورش تذکر داده شده است.
    کلیدواژگان: نگرش های زبانی، انتخاب زبان، زبان های محلی، حفظ زبان، تغییر زبان
  • عارف کمرپشتی* صفحات 91-109
    گفت وگو یکی از اساسی ترین عناصر شکل دهی داستان، نمایشنامه، شعر و قصه است که به کمک آن می توان به شخصیت اصلی و واقعی قهرمانان آثار پی برد. گفت وگو عبور از مرحله خودبینی، یک جانبه نگری و جزم اندیشی و نماینده درک حضور دیگری، مدارا و تحمل، تساهل و درنهایت نیل به آزادی و دموکراسی در متن است. پایه گفت وگو، مشارکت، هم زبانی و فهم زبان یک دیگر است. منظومه هژبرسلطان، سرگذشت اسدالله خان باوند معروف به هژبرسلطان، کوچک ترین فرزند اسماعیل خان باوند سوادکوهی، معروف به امیر موید است. این اثر منظومه ای حماسی- روایی است که به تراژدی می انجامد. این منظومه مازندرانی، ساختاری ترجیع بندگونه دارد. براساس قواعد عروضی ادبیات عامه (تکیه، اشباع، ساز یا آلت موسیقی و خواننده عامی) در بحر هزج مسدس محذوف یا مقصور سروده شده است. این پژوهش تلاش می کند تا با روش توصیفی – تحلیلی شیوه های گفت وگو را در منظومه هژبرسلطان و دیگر منظومه های رایج در سوادکوه تجزیه و تحلیل کند. براین اساس می توان گفت، گفت وگوهایی توام با رجز خوانی، تنبیه و تحذیر، غرور و فخرفروشی نسبت به دیگران، تحقیر، امری و...در این منظومه جهت داده شده است. این منظومه، از نظر شیوه های گفت وگو در میان منظومه های رایج در سوادکوه و مازندران منحصر به فرد است.
    کلیدواژگان: منظومه هژبر سلطان، گفت وگو، مناظره، مونولوگ، دیالوگ