نشریه رودکی (پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی)
پیاپی 47 (پاییز و زمستان 1395)

The poets are always interested in colors and beside the artistic function of colors in creation of poetic images and artistic similes, they use the symbolic features of color terms to communicate their characteristic emotions. The subject of this article is the analysis of function of color elements as one of the linguistic and intratextual elements of poetry in The Divan of Rudaki. There is an ongoing debate about whether Rudaki was a congenital blind or he became blind later in his life. This article is allocated to analysis the high frequency usage of color elements in the few remaining verses of Rudaki’s poems. It also points out the several linguistic signs in his poems which show that Rudaki was not a congenital blind; The linguistic signs such as alteration of subjective affairs to objective affairs by artistic application of colors, his special consideration of the nature and it’s built-in images, the lexical and idiomatic use of colors and it’s built-in compounds, presentation of an abstract image by color terms in the form of tangibles, indirect relation between color and mental concept, the use of enigma, and approaching to the intended referent and the visual experience of images by a partial description.
Шоирон њамвора ба ранг­њо таваљљуњи хоссе нишон додаанд ва дар канори коркарди њунари унсури ранг дар халќи тасовири шоирона ва ташбењоти њунарї, аз вижагии­ намодини ранг­вожа­њо низ дар интиќоли авотиф ва эњсосоти вижаи худ бањра бурдаанд. Мавзўи бањси ин маќола баррасии корбурди унсури ранг дар девони Рўдакї ба масобаи яке аз аносури забонӣ ва дарун­матнии шеър аст. Аз замон­њои дур кўри модарзод будан ё кўр шудани Рўдакї дар авохири умраш, масъалае мубњам ва торик мањсуб ме­шавад, ки зењни пажўњандагонро ба худ машѓул доштааст. Ин маќола ба баррасии басомади фаровони корбурди унсури ранг дар андак абёти боќимонда аз Рўдакї ва ишора ба чандин маврид аз нишонањои забонӣ ва дарун­матнии шеъри ў, аз ќабили табдили умури зењнӣ ба умурӣ њиссӣ бо корбурди њунармандонаи ранг, таваљљуњи хосси ў ба табиат ва тасовири барсохта аз он, корбурди луѓавї ва истилоњии ранг ва таркиботи барсохта аз он, ироаи тасвири интизоӣ дар ќолаби мањсусот ба кумаки ранг­вожа­њо, робитаи ѓайримустаќими ранг ва мафњуми зењнї, истифода аз луѓаз ё чистон, расидан аз сатњи тавсифи љузӣ ба мисдоќи мавриди назар ва таљрибаи дидор ва тасовири дидорӣ, ихтисос дорад, то нишон дињад, ки Рўдакї дар ибтидо чунин тасовиреро дида ва дарк карда ва кўри модарзод набудааст.

In the late 19th century, among the Muslims who was under the Russian Empire domination, a social and cultural movement came to emerge which has been known as ‘Modern Methods’ or ‘Modernity’. Following its founder, Ismail Gasprinski (1851-1914), the movement deployed new methods in education in primary schools. After Russian Army was defeated by Japan and the first Russian revolution in 1905, to develop their connection with the public and to spread their tenets, while they were publishing newspaper and magazines to simplify language, simultaneously the movement proceeded to create a rich literature in poetry and narrative literature to modernize their literature both in form and content. In this article we studied the translation of the Tatar novel “The Muslims of Darolrahat”, the most important and most famous utopian literary work of Ismail Gasprinski, which has been translated in Persian in 1915 by Abdolrauf Fitrat Bukharai (1886-1938), one of the leaders of Modernity movement and one of the founders of Tajik Persian modern prose in Bukhara. The results indicated that by being faithful to the content of the novel, the translator has done his best to establish a new Persian language inspired by the intelligible colloquial language of the people of the Bukhara in early 20 century. By alteration in the volume of translation, structure of the original text, and formation of dialogues and passages he has been successful to represent the literary genre of the colloquial language of the people of Bukhara and form a new language.
Дар авохири нимаи дувуми садаи нуздањуми мелодї, дар миёни мусулмонони тањти султаи имперотурии Русия љунбиши иљтимої ва фарњангӣ дар њоли шаклгирӣ буд, ки ба таассї аз шеваи ибдоии бунёнгузори он Исмоилбек Гаспаринский (1851- 1914м), барои омўзиши навин дар макотиби ибтидоии мусулмонони мавсум ба «Усули савтия» ё «Усули љадид», ба «Ҷадидия» машњур шуд. Ин љунбиш пас аз шикасти сангини артиши русияи таззорӣ аз артиши Япония ва вуќўи Инќилоби аввали Русия дар соли 1905м, ба манзури эљоди иртиботи густарда бо тўдаи мардум, барои таблиѓи афкори худ, њамзамон бо рўй овардан ба чоп ва интишори рўзнома ва маљалла ва сода кардани забони онþњо, ба халќи осори адабии фохир дар њавзаи шеър ва адабиёти достонии љадид низ даст зад ва аз ин тариќ, ба навсозии адабиёти худ, њам аз назари сурат ва њам аз назари муњтаво иќдом кард. Дар ин маќола, вижагиҳои “Мусулмонони Дор-ур-роњат”, тарљумаи романи тотории “Дор-ур-роњат мусулмонлари” (1906м), муњимþтарин ва маъруфþтарин асари адабии ормонþшањри Исмоил Гаспаринский (1851-1914м), ки Абдуррауфи Фитрати Бухорої (1886-1938м), аз сарони љунбиши љадидия ва бунёнгузори насри навини форсии тоҷикӣ дар Бухоро онро дар 1915м ба форсӣ тарҷума карда аст, баррасӣ шуд. Натоиљи тањќиќ нишон дод, ки мутарљим зимни вафодорӣ ба матни тотории роман аз назари муњтаво тамоми талоши худро барои бунёнгузори забони навойини форсӣ баргирифта аз забони ќобили фањми гуфтории умумии мардуми Бухоро дар авоили ќарни бистум ба кор бурда ва бо афзоиш ё коҳиши ҳаҷми тарҷума, тағйири сохтори наҳвии матни аслӣ, тағйири шакли гуфтугӯҳо ва нақли қавлҳо, аз намоиши гунаи адабии забони гуфтории бухороиён ва дар натиља шаклдиҳӣ ба забони навойин сарбаланд берун омадааст.

The Turkmen people are one of the ancient ethnic groups who some of them has been resided in east coast of the Caspian Sea, which today has been known as Turkmenistan, and some of them has been resided in the north of Iran. Throughout the several centuries of literary history of these people, there was an ongoing interaction between the Persian and the Turkmen literature. The Turkmen poets and authors have been interested in Persian, as the official language of Iran, and Persian literature and there are Turkmen poets who have been familiar with Persian language and literature and have been inspired by poets and authors of Persian literature. One of these poets was Sheydai, the 18th century Turkmen poets, who had been inspired by Persian classical literature, which one of his remaining books, “The Flower and the Poplar”, inspired by Persian Lyrical literary. The story of “The Flower and the Poplar” not only is similar to the “What did the flower to the poplar” based on its name and its characters, but a comparison between this book and other Persian classical literary works shows us that there are similarities between them in terms of the rhetorical figures and words and expression, and in the composition of the book, Sheydai has been inspired by the Persian literary. Some of the common themes of them are: Lover’s journey to join his beloved, the manner of falling in love, the voyage, the obstacles that prevent lover to join his beloved, the function of fairies in the story, the distance between the lover and beloved, the function of the Simorgh and sea cow. Similes and metaphors, and bloodthirsty and Huma of felicity are some of the common rhetorical figures and expressions in the book and the Persian literary.
Ќавми туркман яке аз аќвоми ќадимист, ки бахше аз онњо дар каронаи шарќии дарёи Хазар ва кишвари Туркманистони имрўзї ва бархе дигар дар шимоли Эрон сокин шудаанд. Дар тўли таърих чандин садаи адабиёти ин ќавм, таъсир ва таассури мутаќобили байни адабиёти форсї ва адабиёти туркман вуљуд доштааст. Дар ин миён, шуаро ва нависандагони туркман њамвора дар тўли таърих ба адабиёти форсї, ба унвони забони расмии эрониён, таваљљуњ нишон додаанд ва шоирони туркмани барљастаеро ме­тавон нишон дод, ки бо забон ва адабиёти форсӣ ошно буда ва тањти таъсири шоирон ва нависандагони адабиёти форсӣ ќарор дошта­анд. Яке аз ин шуаро Шайдої, шоири ќарни њаљдањуми туркаман аст, ки аз адабиёти классики форсї бисёр асар пазируфтааст. Аз љумла, манзумае ба номи “Гулу санавбар” аз ў барљой монда, ки тањти таъсири манзума­њои ѓинои адаби форсӣ суруда шудааст. Ин достон натанњо ба лињози исм ва бархе шахсият­њо бо достони “Гул ба санавбар чї кард?”, ки яке аз достон­њои омиёна дар адабиёти форсист, мушобањат дорад, балки муќоисаи он бо соири манзума­њои классики адабиёти форсӣ нишон медињад, ки ин асар ба лињози мазмун, ороя­њои адабї ва луѓоту таркибот бо манзума­њои адаби форсӣ дорои иштирокотест ва Шайдої дар сурудани ин манзума аз манзума­њои адаби форсӣ асар пазируфтааст. Бархе мазомини муштарак иборатанд аз: сафари ошиќ барои расидан ба маъшуќ, шеваи ошиќ шудан, сафар бо киштї, мавонеи расидан ба маъшуќ, наќши париён дар достон, баъди масофат байни ошиќ ва маъшуќ, наќши симурѓ ва гови дарёї. Аз ороя­њои адабии муштарак низ метавон ба ташбењ ва истиора ва ѓайра, ва аз луѓоту таркиботи форсии муштарак ба “хунхора”, “њумои саодат” ва ѓайра ишора кард.

The Ten Rules’ written by Mir Sayyid Ali Hamedani, a mystic of 8 Hijry century–which some researchers believe it is a translation of Najmoddin Kobra’s “Ten Rules”–is a brief treatise about the ways of reaching god and description of ten rules of these ways (i. e. penitence, piety, trust, contentment, seclusion, zekr, assiduity, patience, meditation, and satisfaction) from the point of view of mystics. The only existing amendment of the treatise has been done six decades ago by Marijan Molè, the French scholar of Iran. This article is a new amendment of ‘Ten Rules’ based on the existing manuscript in Vaziri Library in Yazd. In the present amendment some ambiguities of the last amendment have been clarified and supplementary comments have been provided in footnotes.
Рисолаи «Дањ ќоида», рисолаест мухтасар ба забони форсӣ аз Мир Саййид Алии Њамадонї, олим ва орифи ќарни њаштуми ќамарї, дар бораи роњњои расидан ба Худо ва ташрењи мароњил ва ќавоиди дањгонаи он аз назари мутасаввифа, яъне тавба, зуњд, таваккул, ќаноат, узлат, зикр, таваљљуњ, сабр, муроќиба ва ризо, ки бархе аз муњаќќиќон онро тарљумаи “Усул-ул-ашара”-и Наљмуддини Кубро донистаанд. Танњо тасњењи мављуд аз ин рисола марбут ба шаш дањаи ќабл аст, ки Морин Мула, эроншиноси фаќиди фаронсавї онро анљом додааст. Маќолаи њозир тасњењи љадиде аз рисолаи «Дањ ќоида» аст, ки аз рўи нусхаи хаттии мављуд дар Китобхонаи Вазирии Язд анљом шудааст. Дар тасњењи ахир бархе аз ибњомоти тасњењи ќаблӣ бартараф ва тавзењоти такмилӣ дар повараќӣ омадааст.

In this article the classical poems and innovation of Delaram, the young Tajik poet, have been analyzed. There are two poets in Tajikistan, whose name is Delaram; One of them is from Khujand and the other from Khatlon. This is the first time that the poems of secondary Delaram has been briefly reviewed; However the main purpose of the article is to review the poems of Delaram Khujandi. Up to now there has not been any research on the poems of Delaram Khujandi based on scientific methods. For the first time, by using structuralism, psychoanalysis, and hermeneutics methods, her poems have been reviewed. It has been claimed that without the governmental censorship, the new generation of Tajik Poets are freely developing creative literary works. The Delaram’s poetry is one of the prominent examples of those. By composing the firm classical poems, she has consciously achieved to the modern poetry. The results suggest that in poetry, especially modern poetry, Delaram is an imagery, romantic, introvert poet. She portrays the external according to her internal; but she has feminine insight and tone; so in her poetry, we could distinguish the domination of imagination over the judgment. In the structure of the context of her poems there are many words and expression which has been inspired by the poetry of the modern Persian poets. The words ‘leaf’, ‘clock’, ‘morning’, ‘season’, and especially ‘voice’ have high frequency in her poems. Most of her poems are about current issues and are social, pedagogical, and imagery. The love between the man and woman is not the direct subject of her poems; but failure and break could be distinguished. Her opinion about the contemporary poetry of Iran is evident; however the commonality which has been observed in images of Delaram’s poetry and Iranian Modern poets is not the result of intertextuality. In linguistic function the poet has own artistic insight. Sometimes her imagery is polyphony. The influence of religious worldview and Fatalism philosophy is dominant in her thought. The fundamental metaphor in her poems is ‘being lonely’. Elapsed time and its irreversible nature is also one of the essential motifs of her poetry.
Дар маќолаи њозир ашъори суннатї ва навпардозињои Дилором, шоираи љавони тољик, таљзия, тањлил ва баррасӣ шудааст. Дар Тољикистон, ду шоираи хушќарињаи навќалами ѓиногў бо исми Дил­ором фаъолият доранд: яке аз Хуљанд ва дигаре аз Хатлон. Бар шеъри Дил­ороми сонї барои бори аввал, назари интиќоди иљмолӣ сурат мегирад. Аммо њадафи аслї тањќиќ ва наќди ашъори Дилороми аввал аст. То ба имрўз бар ашъори ин шоира бар мабнои равиши илмї, тањќиќе анљом нашудааст. Барои аввалин бор дар бораи сурудањои ин шоираи тољик, бо коргирӣ аз равишњои сохторшиносї, равонковї ва њермунитики адабї дар ин маќола тањќиќ шудааст. Изњор мешавад, ки насли нави шуарои тољик, бидуни назорати сонсури давлатї, озодона ба халлоќияти адабї, шуѓл варзидан доранд. Намунаи боризи ин иддио сурудањои Дилором аст. Ў аз роњи сурудани шеъри матини суннатї огоњона ба эљоди шеъри нав расидааст. Дар бораи натиљаи тањќиќи мавзўъ метавон чунин ишора кард, ки Дилором дар шоирї, бавижа дар гуфтани шеъри нав, шоири тасвиргар, романтик ва дарунгарост. Берунро мутобиќ бар дунёи даруни худ ба тасвир мегирад. Аммо дид ва лањни занона дорад. Бинобарин, дар шеъри нави Дилором бартарии тасвир бар ќазоватро мебинем. Дар низоми бофти ашъораш калима ва таркибњои баргирифта аз ашъори шуарои навпардози Эрон бисёр аст. Дар шеъри ў вожањои «барг», «соат», «субњ», «фасл» ва ба вижа «садо», басомади зиёд доранд. Аксари ашъораш рољеъ ба мавзўоти рўз њастанд ва иљтимої, таълимї ва тасвири њолотанд. Мавзўи ишќи зан ба мард мустаќиман матрањ нест. Аммо нокомї ва шикаст дар он эњсос мешавад. Назари шоира дар бораи шеъри имрўзи Эрон ва бардоштњояш аз он ошкор аст. Аммо метавон гуфт умумиятњое, ки дар миёни тасвирњои Дилором ва навгароёни Эрон њаст, самараи равобити байномтанӣ нест. Ин шоира дар коркардњои забонӣ, наќши дид ва њунари худӣ низ дорад. Тасвирњояш гоње чандсадоиянд. Дар андешааш, таъсири љањонбинии мазњабї ва фалсафаи фотолисм ѓалаба дорад. Истиораи бунёди шеърњояш «танњо мондан» аст. Гузашти бебозгашти ваќт низ аз мутифњои асосии шеъри ўст.

Today, in the literary field of Tajikistan, some young poets have been emerged who represent the poetry of our country in the age of postindependence.Bahram Rahmatzad is one of the many significant young poets, which is the representative of the literary field of Sogdia state and his apprenticeship experiences shows, by training and diligence, there would be a brilliant future for him. Surveying and studying the poems of young studious poets, like Rahmatzaf ,causes the development and constitution of their poetic life.Rahmatzad and poets of his generation are the fresh poets who have started their lives and education in the new era and in the modern age of Tajikistan republican.The view of these poets is completely different from the view of young poets who emerged in the age of the Soviet Union.In our country, there is no limitation in terms of thoughts for young poets compared with their counterpart in the previous period; thus these young poets are faced with new demands, and ineffaceable art is considered as an essential criterion in their carrier.Our young coeval poets should articulate and suggest a discourse which be named poetry and could be in unison with Tajik poetic mood in the realm of Persian poetry (Persian, Dari, Tajik) and the world.In this digest we are going to review the poetry of the young poet, Bahram Rahmatzad, with the purpose of representing the vicissitude of his first steps in his carrier.The main purpose is to introduce, review, and evaluate his poetry. To do that we should learn about accuracy of poetry metre and form, rhetorical figures, tradition and modernity, subject and content in his poems.In this article in addition to the main issues, we have studied the poetic mood and his realization as a whole and the results have been summarized in fifteen sections.
Дар муњити адабии Тољикистон, имрўза, иддае аз шоирони љавон ба арсаи шеър ва шоири ќадам нињодаанд, ки шеъри пас аз даврони истиќлоли кишвари моро намояндагӣ мекунанд. Бањроми Рањматзод дар шумори теъдоди ќобили таваљҷуҳи шоирони љавони умедбахш ќарор дорад, ки намояндаи њавзаи адабии вилояти Суѓд аст ва аз таљрибањои шогирдонааш чунин бармеояд, ки дар натиљаи омўзиш ва зањмати њамешагї, ояндаи дурахшоне мунтазири ўст. Ба доираи баррасї ва тањќиќ кашидани шеъри шоирони љавони кўшо, монанди Бањроми Рањматзод ба шаклгирии роњи эљодї ва такмили љањони шоирии онњо мусоидат хоњад кард. Рањматзод ва њамнаслони ў аз љумлаи шоирони тозанафас мањсуб мешаванд, ки зиндагї ва тањсилоти хешро дар давраи љадид ва таърихи навини Ҷумњурии Тољикистон оѓоз кардаанд. Нигоњи ин шоирон бо шоирони љавоне, ки дар ањди Шўравї вориди майдони адабиёт мешуданд, комилан фарќ мекунад. Дар кишвари мо барои фаъолияти шоирони љавон дар ќиёс бо шоирони љавони ањди собиќ њељ мањдудияте аз назари фикрӣ вуљуд надорад. Бинобарин, таќозоњо њам дар баробари шоирони љавон дигаргуна аст ва њунари мондагор, меъёри асосӣ дар кори шоирии онњо мањсуб мешавад. Шоири љавони њамасри мо бояд сухане бигўяд ва ба хонанда пешнињод кунад, ки истилоњан шеър бошад ва бо фазои шеъри тољикӣ (форсӣ), дар ќаламрави шеъри порсӣ (форсї, дарї, тољикӣ) ва љањон, њамовозӣ пайдо карда тавонад. Дар ин мухтасар муаллиф бар он аст то шеъри шоири љавон Бањроми Рањматзодро бо њадафи намоёндани нишебу фарозњои мављуд дар ќадамњои нахустини эљодї ва кашфи дунёи шоирии ў баррасӣ кунад. Ѓарази аслї муаррифї ва наќди ашъори шоири љавон бо маќсади арзёбии шеъри ў буда ва ин амр бо фарогирии масъалањои марбут ба сиҳњати авзон ва ќолаб, санъат ва њунар, суннат ва навоварї, ва мавзўъ ва мўњтаво сурат гирифтааст, ки аз ин љињат, иќдоми нахустин ба њисоб меояд. Дар ин маќола, зимни баррасӣ масъалањои асосӣ мавриди назар, фазои шоирї ва бозёфтњои шоири љавон ба сурати яклухт мавриди мутолиа ва наќд ќарор гирифта ва натиљаи он дар понздањ бахш, хулоса шудааст.

Contemporary to the independence of Tajikistan, Tajik poetry has been arrived to a new stage and thus a new generation has been appearing in literary field which their way of speech, expressive style, the imagery, the extent of conceptualization, and their poetic realization are significantly different from their senior counterpart. Now in the early of 21th century, not only the situation of the poetry in the world, but the Persian-Tajik poetry has been changed. One of the poets who has been inspired by this new and different situation is Shahbeygom. Shahbeygom’s poems are intimate and have social sensation. In his written works, he often imitates the style of Shirali Layegh, Bazar Saber, and Farzane. The subject of his poems has commonly been allocated to the description of the homeland, love, adoring the beloved, the joy of the youth period, and the pain of separation. His poems are composed more in the form of Ghazal, Do-bayti, and free verse. The nature of his works is congenital, his language is expressive, his expressive style is plain, and he has poetic feeling, realization, and insight. The elegant poetic realizations are distinguishable in his works. Alongside of the realizations, there are verbal, semantic, and metric deficiencies in every poet who just started his literary carrier and this applies to Shahbeygom’s works.
Њамзамон бо истиќлоли Тољикистон, шеъри тољик вориди марњалаи навин шудааст ва бад-ин тартиб насли љадиде вориди майдони адабиёт шудаанд, ки шеваи гуфтор, сабки баён, тарзи тасвир, вусъати маъниофаринї ва бардоштњои шоиронаи онњо бо насли каме бузургсолтар аз худашон тафовутњои чашмгир дорад. Њамакнун, ки дар авоили садаи 21 мелодї ба сар мебарем, натанњо вазъи шеъри љањон, балки шеъри порсӣ тољикӣ низ дигар шудааст. Яке аз шоироне, ки аз ин вазъияти нав ва мутафовит асар пазируфта, Шоњбегим аст. Шеърњои Шоњбегим самимї суруда шудаанд ва соњиби эњсоси иљтимоиянд. Шоњбегим, ки дар навиштањояш ѓолибан аз сабки нигориши устод Лоиќ Шералї, Бозор Собир ва Фарзона таќлид мекунад, мавзўи ашъорашро умуман ба тавсифи ватан, ишќ, дўст доштани мањбуб, муњаббат ба ёр, хушињои рўзгори љавонї, ва дарди њиљрон ихтисос додааст. Ашъори ў бештар дар ќолаби ѓазал, дубайтї ва сафед суруда шудаанд. Табъи Шоњбегим модарзод, суханаш равон ва сабки баёнаш сода асту эњсос, дарку бениши шоирона дорад. Дар навиштањои ў бозёфтњои зебои шоирона дида мешаванд. Дар канори бозёфтњо, дар шеъри њар шоире, ки ба тозагї вориди сањнаи адабиёт мешавад, одатан наќсу камбудњои лафзї, маъноӣ ва вазнӣ низ дида мешавад, ки навиштањои Шоњбегим низ аз ин амр мустасно нестанд.