فهرست مطالب

فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران
سال سوم شماره 4 (زمستان 1393)

  • تاریخ انتشار: 1393/12/13
  • تعداد عناوین: 7
|
  • ابراهیم حاجیانی، بها الدین قهرمانی نژاد شایق صفحات 513-538
    مسئله اصلی این نوشتار تامل درباره امکان و زمینه های ارتقا، ژرف اندیشی و گسترش سبک زندگی دینی در جامعه ایرانی است. فرض اساسی نیز آن است که در جامعه ایرانی و متاثر از امواج مدرنیته و جهانی شدن، الگوهای مختلفی از سبک زندگی در کنار سبک های زندگی سنتی و دینی وجود دارد؛ بنابراین میدان رقابت جدی (در زمینه فرهنگی و به ویژه برای شمولیت یافتن انواع سبک های زندگی) وجود دارد. بنابراین مسئله اصلی این پژوهش، بررسی میزان کفایت یا پاسخگویی الگوهای دینی سبک زندگی به نیازهای موجود و چگونگی انطباق آن با شرایط موجود و همچنین قابلیت پاسخگویی مراجع دینی (مبتنی بر احکام و سفارش های دینی) به نیازهای روزمره کنشگران در زمینه های گوناگون سبک زندگی از جمله پوشش، مصرف و... است. پرسش های اصلی بیان شده عبارتند از: ویژگی ها و ابعاد سبک زندگی دینی (با تاکید بر آثار نوشتاری روایی_ حدیثی) چیست؟ زمینه و عوامل استقرار، نفوذ و تداوم الگوی دینی (اسلامی) سبک زندگی کدام اند؟ امکان پذیری اجرای آنها در جامعه ایرانی به چه اندازه است؟ برای برخورداری این پژوهش از ماهیت و رویکرد یا روش شناختی امکان سنجی، بررسی محتوای سبک زندگی دینی یا الگوی زیست مسلمانی در معنای اصلی و روایی آن مهم است. به همین علت، محتوای سه اثر مهم دینی ازجمله کتاب های مفاتیح الحیاه (جوادی آملی)، الحیاه (حکیمی) و سراج الشیعه (مامقانی غروی) بررسی شده است که با هدف ارائه سبک زندگی اسلامی تدوین شده اند. سپس ویژگی های این سه اثر با معیارهای ارزیابی سبک های زندگی مقایسه شده است. در پایان مشکلات و موانع استقرار و تداوم سبک زندگی مذهبی (حیات طیبه) بررسی و پیشنهاد شده است؛ ابتدا اینکه به تنوع الگوهای سبک زندگی دینی توجه شود و همچنین به تلاش های احیاگران و روشن اندیشان دینی در دوره های معاصر برای تحقق سبک زندگی دینی یا ایمانی بیشتر در مراکز سیاست گذاری فرهنگی توجه شود.
    کلیدواژگان: تبلیغ دینی، حیات طیبه، سبک زندگی دینی، سیاست فرهنگی، مدرنیته فرهنگی
  • باقر ساروخانی، طلیعه خادمیان، فاطمه زهرا نادری صفحات 539-558
    زنان سرپرست خانوار از جمله گروه های آسیب پذیر جامعه هستند که تحت تاثیر عوامل مختلفی مانند طلاق، فوت، اعتیاد و... قرار دارند. در بررسی های موجود، اغلب به وضعیت اقتصادی و رفاهی زنان سرپرست خانوار و همچنین وضعیت سلامت جسمی و روحی آنان پرداخته شده است؛ به همین علت از مسائل و مشکلاتی که این زنان در زمینه رشد و تربیت فرزندان با آن روبه رو هستند غفلت شده است. بر این اساس هدف اصلی این پژوهش بررسی تنگناهای زنان سرپرست خانوار در خصوص جامعه پذیری فرزندان است. روش تحقیق، پیمایشی است؛ جامعه آماری پژوهش، زنان سرپرست خانوار تحت پوشش شهرداری تهران هستند و تعداد 328 نفر نمونه با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شده اند. براساس نتایج پژوهش، اندازه خطر افت و ترک تحصیلی بین فرزندان دختر خانواده های زن سرپرست فراوانی معناداری دارد. اما ناسازگاری اجتماعی، فقدان الگوی پدری و خلا ارتباطی ناشی از آن و کنترل ناپذیری فرزندان دختر در چنین خانواده هایی فراوانی معناداری ندارد. بین متغیرهای زمینه ای زنان سرپرست، متغیر افزایش سن مادر با اختلال در جامعه پذیری کودکان ارتباط مستقیم دارد. اما بین متغیرهای تحصیلات و درآمد و تنگناهای جامعه پذیری فرزندان، ارتباط معناداری وجود نداشت.
    کلیدواژگان: جامعه پذیری فرزندان، خلا ارتباطی، زنان سرپرست خانوار، شکست تحصیلی، کنترل ناپذیری فرزندان
  • احمد بخارایی، بهجت یزدخواستی صفحات 559-583
    ریشه اصلی نظریه های جنسیتی، سلطه مردانه است و شناختعناصر واقعی و نمادین خشونت مردان در فضای یک جامعه به طور خاص و نیز عناصر نمادین خشونت پذیری زنان و ترسیم سلسله مراتب ارزش ها در آن فضای اجتماعی برای تحلیل نابرابری جنسیتی اهمیت دارد. در این پژوهش علاوه بر متغیرهای زمینه ای، براساس نظریه های چافتز، بوردیو و هریسون، تاثیر سه متغیر مستقل گرایش به ایدئولوژی مردسالاری، فرایند جامعه پذیری جنسیتی و باورهای اعتقادی قالبی بر متغیر وابسته نابرابری جنسیتی (نابرابری زن و همسرش در سرمایه های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و نمادین) بین 455 زن متاهل در هفت منطقه شهر تهران بررسی شد. جامعه نمونه پژوهش از زنان طبقه های بالا، متوسط و پایین با استفاده از روش پیمایشی و روش پرسش نامه به صورت پانل (گروهی) و مقایسه ای در سال های 1389 و 1393 انتخاب شد. براساس نتایج پیمایش ها، بین متغیرهای باورهای اعتقادی قالبی، سطح تحصیلات زن و درآمد ماهانه خانواده با نابرابری جنسیتی ارتباط قوی وجود دارد (متغیر اول، هم راستا و دو متغیر دیگر برعکس آن). همچنین دو متغیر مستقل دیگر یعنی گرایش به ایدئولوژی مردسالاری و جامعه پذیری جنسیتی نیز با نابرابری جنسیتی همبستگی دارند. در تحلیل مسیر مشخص شد که متغیرهای باورهای اعتقادی قالبی و تحصیلات و درآمد از متغیرهای بیرونی و اصلی و دو متغیر ایدئولوژی مردسالارانه و جامعه پذیری جنسیتی از متغیر های واسطه هستند. بنابراین در پژوهش دوم و پس از گذشت چهار سال از پژوهش اول مشخص شد که پذیرش نابرابری جنسیتی و نیز اندازه گرایش های جنسیتی روند کاهشی داشته است.
    کلیدواژگان: ایدئولوژی مردسالارانه، باورهای اعتقادی، زنان، عدالت جنسیتی، نابرابری جنسیتی
  • اسماعیل سعدی پور صفحات 585-601
    زورگویی گونه ای از پرخاشگری همسالان است که اغلب در مدارس رخ می دهد و به نظر می رسد پدیده ای جهانی است که تقریبا در همه کلاس های درس مدارس، دیده می شود. از زمان گسترش استفاده از فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی، نگرانی های اجتماعی مرتبط با آثار منفی این شبکه ها به ویژه بر نوجوانان وجود داشته است. در این پژوهش که با روش اسنادی و مراجعه به پژوهش های پیشین انجام شده است درپی بررسی و پاسخگویی به این پرسش ها بوده ایم که عبارتند از: زورگویی سایبری چیست؟ چه تفاوت ها و شباهت هایی با زورگیر آفلاین یا سنتی دارد؟ پیامدهای زورگویی برای قربانیان آن چیست؟ ویژگی های شخصیتی افراد زورگو و قربانی چیست؟ چه اندازه زورگویی سایبری رواج دارد و پیامدهای آن چیست؟ براساس نتایج در زورگویی سایبری برخلاف زورگویی سنتی جدایی فیزیکی متجاوز و قربانی امکان پذیر است؛ سوء استفاده کننده در فضای مجازی اینترنت، احساس گمنامی دارد و اغلب بر این باور است که خطر ناچیزی برای ردیابی بدرفتاری او وجود دارد. اقدام به خودکشی، اختلال تغذیه، فرار از خانه، افسردگی، اخراج از مدرسه و رفتارهای پرخاشگرانه در بزرگسالی از جمله پیامدهای قربانیان زورگویی است. بنابراین زورگویی و زورگویی سایبری ارتباط نزدیکی با هم دارند و در بسیاری موارد با زورگویی در مدرسه یا محله آغاز می شود و در فضای مجازی گسترش می یابد.
    کلیدواژگان: روابط آنلاین، زورگویی سایبری، زورگویی سنتی و نوجوانان، شبکه های اجتماعی
  • حسین میرزایی، سارا شریعتی، نافع باباصفری صفحات 603-637
    «دینداری» یکی از بنیادی ترین عناصر فرهنگی و اجتماعی جامعه کردستان، در گذار تاریخی خود با «نوسازی» که فرایندی ناتمام و «بیرونی» است؛ همواره با این پرسش مواجه بوده است که فرایند نوسازی چه تاثیری بر میزان دینداری کنشگران خواهد داشت؟ این پژوهش ارتباط میان نوسازی و تغییر نگرش ها و رفتارهای دینی جوانان شهر و روستاهای سنندج را بررسی می کند. پژوهش به روش پیمایشی در سطح شهر و شش روستای سنندج انجام شده است. برای آزمون فرضیه ها، 583 نفر از جوانان (29-18 ساله) شهر و روستا به روش نمونه گیری خوشه ایچندمرحله ای انتخاب شدند و پرسشنامه های مربوط به سنجش میزان دینداری، میزان نوگرایی، کیفیت زندگی و نیز با بهره گیری از اندیشه های برگر درباره حاملان ثانوی نوسازی، پرسش های مربوط به متغیرهای شهرنشینی، تحصیلات و میزان استفاده از وسایل ارتباط جمعی توسط آنان کامل شد. براساس نتایج بررسی داده ها، نوسازی با دینداری ارتباط معنادار و معکوس دارد؛ بدین ترتیب جوانانی که بیشتر از نوسازی متاثر بوده اند تعلق و پایبندی دینی کمتری دارند. از میان متغیرهای بررسی شده در تحلیل مسیر، «گرایش علمی» و «گرایش استقلال طلبانه» در نقش شاخص های نوگرایی و «شهرنشینی» بیشترین قدرت پیش بینی میزان دینداری را داشتند. نتایج بین روستاهای بررسی شده نیز نشان داد که تفاوت میانگین میزان تعلق و پایبندی دینی به لحاظ آماری معنا دار است.
    کلیدواژگان: دینداری، رسانه های جمعی، کیفیت زندگی، نوسازی (مدرنیزاسیون)، نوگرایی (مدرنیسم)
  • جمال محمدی، حسین دانش مهر، فاضل الیاسی، یزدان اعظمی صفحات 639-666
    هدف این پژوهش، واکاوی ژرف نگرانه دلالت ها و معانی پوشش زنانه در یک فضای اجتماعی/ فرهنگی خاص است. فضا این پژوهش شهر کرمانشاه است که تنوع قومی/ مذهبی و قشربندی اجتماعی پیچیده ای دارد. این پژوهش، در بخش رویکرد نظری، کوشیده است با کمک مجموعه ای از مفاهیم نظری بیان شده مرتبط با این موضوع از سوی برخی جامعه شناسان (گیدنز، زیمل، گافمن)، گونه ای صورت بندی مفهومی/ نظری از موضوع پوشش و بدن ارائه دهد. با اینکه این مفاهیم متعلق به سنت های نظری متفاوتند بنابراین درآمیختن آنها بدون دشواری و تناقض نیست؛ در نقش مجموعه سازه های نظری روشنگر می توانند در کنار هم بر جنبه های مختلف پدیده موضوع پژوهش پرتو افکنند. روش پژوهش به کاررفته، کیفی نظریه پردازی داده محور یا همان نظریه مبنایی است که در آن از فن مصاحبه عمیق فردی برای گردآوری داده ها استفاده شده است. نمونه پژوهش براساس تلفیقی از دو شیوه نمونه گیری هدفمند (با معیار حداکثر تنوع) و نظری (با معیار اشباع نظری) انتخاب شده است. براساس نتایج پژوهش پوشش از دیدگاه زنان مختلف، دلالت و معنای یکسان ندارد. درمجموع داده های تولیدشده در قالب 138 مفهوم، 31 موضوع عمده، 7 موضوع محوری (که مبنای خط سیر ما را در پژوهش است) و یک هسته مرکزی کدگذاری شده اند. موضوع های عمده عبارتند از: پوشش رفتاری فراتر از حجاب، پوشش میانجی هویت یابی و تمایزبخشی، پوشش به مثابه مدیریت بدن و نماد بازاندیشی، پوشش در نقش بخشی از فرآیند زیبایی شناختی بدن، پوشش در کشاکش الزام های ساختاری و انتخاب های فردی و پوشش در نقش حفاظ امنیتی. موضوع نهایی پژوهش نیز پروبلماتیک شدن پوشش است که موضوع های دیگر حول آن شکل گرفته اند و بیانگر دلالت های متفاوت پوشش از دیدگاه زنان نمونه پژوهش، در نقش کنشگران زمینه پژوهش هستند.
    کلیدواژگان: بازنمایی، بدن، پوشش، تمایزبخشی، زنان، نظریه مبنایی
  • علی قنبری برزیان صفحات 667-696
    این پژوهش ضمن بررسی آسیب شناسی و مسئله شناسی جوانان در زمینه های مختلف، با استفاده از رویکرد مطالعات فرهنگی و جامعه شناسی پساساختارگرا می کوشد به این پرسش نیز پاسخ دهد که صاحب نظران مسائل جوان چه مسائلی را مهمترین مسائل جوانان ایرانی می دانند. این پژوهش از نوع علی و استنباطی است که در آن از روش تئوری زمینه ای یا گرند تئوری برای جمع آوری اطلاعات از مصاحبه های عمیق استفاده شده است. 51 مصاحبه انجام شده در این پژوهش در6 گروه دینی اعتقادی، روان شناختی، جامعه شناختی، سیاسی، مدیریتی و فرهنگی ادبی دسته بندی شدند. بررسی کلی داده ها و کدگذاری آنها نشان می دهد که مدیران باوجود درک درست درخصوص مسئله شناسی جوانان، با ابهاماتی نیز رو به رو هستند. تمرکز بر مسئله ازدواج که خود حکایت از تغییر در ساختار خانواده و ازدواج دارد نقطه عطف مسئله شناسی صاحب نظران از مسائل جوانان است. انتقاد، دغدغه و حسرت متعهدانه مشترک مصاحبه ها این است که دولت ها و مدیران آسان ترین راه ها و روش ها را برای حل مشکلات پیش رو انتخاب می کنند و گاهی نیز مشکلات را جابجا می کنند. گرایش جوانان به فرقه ها و عرفان ها و عقاید منحرف و وارداتی، شادی و نیاز به شادی جوانان و فرصت ها و تهدیدهای پیش روی آنها، فقدان فضاهای عمومی مناسب در شهر و... از نیازها و مسائل جوانان ایرانی در زمینه های 5 گانه است.
    کلیدواژگان: تجربه نسلی، تئوری زمینه ای، جنسیت، مسئله شناسی جوانان، هویت
|
  • Bager Sarookhani, Taliee Khademian, Fateme Zahra Naderi Pages 539-558
    Female-headed households and the women in charge of them are one of the most vulnerable chunks of a society, often highly affected by divorces, passing or disability of their husband, drug-abuse of their partner, or immigration of their husbands. That Is why this study is focused on bottlenecks of parenting and children socialization for female-headed households, which is divided into five subcategories, cumulatively studied in seven hypotheses.
    In this study, referential methods are employed for verification and data gathering in theories, and traversal methods are used for management of data. The sample data consists of all the women in this category, covered by Tehran municipality, and its size is calculated via Cochran formula method to be 328 people. Random sampling has been used to access elements of the data sample, and analysis unit is set to be each responsive person. The geographical location of the study is the city of Tehran, and it was done in Jalali year 1392 (2013 Gregorian). Data was gathered via surveys. Credibility of the surveys were assessed by the visual methods, and the final edition employed Cronbach's (alpha=0.77), which was calculated to be .77, demonstrating that the sampling tools are desirably persistent. For further data analysis, the descriptive section includes one dimensional tables, as well as mean and variance diagrams. To define discoveries, t test and correlations are used.
    Keywords: women, women's headed households, headed households, socialization, children's socialization
  • Esmaeil Sadipoor Pages 585-601
    Bullying is a kind of peers’ altercation which usually occurs in schools. It seems to be a universal phenomenon that can be observed almost in all classrooms. Since the expansion of information and communication technologies, there have been social concerns related to negative effects of these networks, especially in adolescents. In this paper which documentary methodology by referring to executed researches is used, we investigate to find answers to the following questions. What is cyber bullying? What are its differences and resemblances with offline or traditional bullying? What are the consequences for its victims? What are the characteristics of bullies and victims? How common is the cyber bulling and what are its consequences? Results reveal that in cyber bullying despite traditional bullying, there are possibilities to physically separate bully and victim. By misusing internet, they stay anonymous and believe there is a little chance to be traced. Committing suicide, eating disorders, escaping from home, depression, expelling from school and aggressive behaviors in adulthood are some consequences of being bulled. In conclusion traditional and cyber bulling have close relation and in many cases bullying is started in school or community and expanded in virtual spaces.
    Keywords: On, line relations, Off, line relations, Social communications, youth, bulling
  • Hosein Mirzaei, Sara Shariati, Nafe Babaei Pages 603-637
    Modernization in Kurdistan as an uncompleted process , in it’s historical transition , by religiousness which is the strongest and the most fundamental current cultural and social element , has encountered the researchers with this question that “ What kind of effect has the process of modernization on the rate of religiousness of people? “
    This study investigates the relationship between modernization and changing the attitudes and religious behaviors of the young people in the city of Sanandaj and the villages around it. This study was conducted in measuring method in Sanandaj and six villages around it. To assess the theories , 583 of young people ( between 18-29 years old ) in the city and villages were selected by cluster sampling method and also questionnaires related to assess the rate of religiousness ( according to Glock and Stark religiousness scale ) , the rate of modernity ( according to Inkeles , Smith and Sharma ) , the quality of life ( the questionnaire of WHOQQOL – BREF ) ,the rate of social capital and also with using of Berger’s method about “the secondary carriers of modernization “ , the questions about the variables of urbanization , education and the rate of using of mass media ( limited to satellite and internet ) were filled by them.
    The results of the data showed that the modernization has a meaningful and reverse relationship with religiousness so that the young people who were more affected by modernization had less religious consideration and dependency. Among the studied variables in Path Analysis , “ scientific orientation “ and “ independence orientation “ as elements of modernity and urbanization had the highest forecasting ability to religiousness rate.
    Keywords: Key words: modernization, religious, secularization, quality of life, mass media, urbanization
  • Jamal Mohamadi, Hossein Daneshmehr, Fazel Elyasi, Yazdan Azami Pages 639-666
    This article attempts to study the meanings and significations of women’s clothing in a particular cultural/social space, namely Kermanshah city. This city is highly heterogeneous religiously, ethnically and culturally has got a very complicated social stratification. Women’s clothing, being problematic due to interweaving of traditional/modern aspects of lifestyles in Iran, is a sign with various meanings and significations which plays different functions according to its specific context. The theoretical basis of this research is a constellation of Giddenz, Simmel and Goffman about body management, lifestyle, clothing and sense-making processes in everyday life. The different concepts of these thinkers, we claim, can be formulated into a useful conceptual framework that clarifies the various aspects of the subject matter. The research method is a qualitative one, namely grounded theory; and individual deep interview is used for gathering data. The sampling is achieved through purposeful/theoretical sampling, with variation and theoretical saturation in mind. The findings show that women interpret clothing differently and their interpretations can be categorized into 138 concepts, 31 main categories and 7 central categories. In the final pace, a central core is derived from this codification. The main categories are: clothing is something beyond Hejab; clothing is a way of distinction and identification; a way of body management and self-reflection; a mediation of body representation; a product of agency/structure struggle and an instrument for creating security. The core conclusion of this article is that clothing has been problematic among women is being interpreted differently.
  • Ali Ganbari Pages 667-696
    The study of causal inference in this study a combination of methods and techniques underlying theory or theories Grand combination was used. . In this study, in which a total of 51 in-depth interviews, interviews with 5 religious-ideological, psychological, sociological, political and cultural-literary dedicated management and some even went to the field. Analysis of the data shows that the concerns of managers and their coding despite the understanding of The issue of youth, faced with uncertainties. leading choice. In some cases, also try to shift their problems. The study analyzed data from Young people tend to distract and imported cult Howe mysticism and beliefs, joy and happiness for the young and the opportunities and threats facing it, the lack of good public spaces in the city of Iranian youth needs and issues in the field of 5-fold.These findings remained the same when alternative explanations were taken into account, such as intellectual functioning, the quality of parenting, social class, and antisocial behaviour such as fighting, lying, and stealing. The study also found evidence of spill-over effects, where social problems contributed to increasing internalizing symptoms over time. Those who were less socially competent in childhood were more likely to experience anxiety or depression in adolescence.
    Keywords: Gender, Identity, Generational, Youth, Geology