اگرچه نمی توان منکر این قول لویی آلتوسر شد که «مارکس کاشف قاره ای تازه به نام «تاریخ» است» اما بی انصافی خواهد بود اگر هگل را نخستین فیلسوف بزرگ در سراسر تاریخ فلسفه ندانیم که به مقوله تاریخ به عنوان شیوه اندیشه ورزی فلسفی می نگرد. به واقع در هیچ یک از دوران های گذشته تاریخ فلسفه، اندیشه تاریخی برای فهم جهان به کار بسته نشده بود. هگل تاریخ نویسی را به سه شیوه تاریخ دست اول، تاریخ اندیشیده و تاریخ فلسفی رده بندی کرد و خود بر دوشیوه آخر تاکید و بویژه بر شیوه تاریخ فلسفی اصرار ورزید. با این شیوه یگانه هگل بود که رویدادهای تاریخی دیگر به منزله رویدادهای بسیط انگاشته نمی شود و در پرتوی از کلیت مورد تفسیر قرار می گرفت.

با چنین شیوه ای بود که هگل برای تاریخ غایتی قائل می شود و برای آن آغاز و فرجامی درنظر می گیرد. معنای این باور، قبول قول معروف فوکویاما تحت عنوان «پایان تاریخ» نیست بلکه هگل به دخالت فعال عقل در تاریخ و هدایت عقلانی تاریخ باورمند است و طرد امور تصادفی را غایت پژوهشی فلسفی در تاریخ می پندارد.

نویسنده در این کتاب سعی کرده جنبه های مختلف اندیشه تاریخی هگل را باز بنمایاند. اما یکی از ویژگی های کار نویسنده در این کتاب پرداختن مشروح به بحث «پایان تاریخ» فوکویاما است که بحث درباره غایت های تاریخ و تحقق این غایت ها و دعوی های مدعیان «پایان تاریخ» از بهترین فصل های کتاب است.

موضوعات و مباحث کتاب در دو بخش نظم و نظام یافته است: بنیادهای فلسفی و جریان تاریخ که هر یک از این بخش ها در فصلهای متعددی سامان یافته است.

گروه اندیشه