حجه الحق، حکیم ابوالفتح عمر بن ابراهیم خیام نیشابوری، حکیم، فیلسوف، ریاضیدان و منجم قرن پنجم و اوایل قرن ششم ه-.ق است. سبب شهرت او به خیام معلوم نیست، احتمال داده اند که پدرش خیمه دوز بوده است و به همین دلیل او را "خیام" یا "خیامی" نام نهاده اند.

زندگی او در هاله ای از ابهام فرورفته و با افسانه هایی نیز آمیخته شده است. عده ای می گویند که او در کودکی با خواجه نظام الملک و حسن صباح هم شاگردی بوده، گروهی دیگر به نقش او در ساختن زیج ملکشاه اشاره کرده اند که هر دوی اینها خالی از اشکال نیست. از کهن ترین منابعی که درباره خیام و زندگی او سخن گفته است، می توان کتاب "میزان الحکمه" از عبدالرحمان خازنی، کتاب "الزاجر للصغار" از زمخشری، چهارمقاله عروضی و نیز نامه ای منسوب به سنایی غزنوی را نام برد.