اوایل ریاست جمهوری آقای خاتمی بود که کتاب تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، نوشته عبدالهادی حائری به دستم رسید. بسیار جالب بود، بدون هیچ اغماض و منظوری تاریخ مشروطیت به تحریر درآمده بود. مخصوصا عکس العمل علمای نجف و حمایت آنها از مشروطیت و مواضع آیت الله نائینی در جواب کسانی که تشکیل مجلس و تصویب قانون را کفر می دانستند جلب توجه می کرد. آیت الله نائینی پاسخ کسانی را که معتقد بودند از قرآن می توان قوانین را استخراج کرد و نیازی به وضع قانون نیست داده بود.

وقتی صد سال پیش عالمی سخن از آزادی و قانون و مشروطیت می زند انسان مات و مبهوت می ماند که چگونه بعد از یک قرن هنوز مردم ایران در این موارد مشکل دارند.

اما آخر کتاب دلسرد کننده بود. آنجا که آمده است به روایتی آیت الله نائینی با دست خود کتاب تنبیه الامه و تنزیل المله را که در دفاع از مشروطیت نوشته بود بر رودخانه دجله افکند.

بعد از ناآرامی های عراق ایشان به ایران آمده و تحت پذیرایی رضا شاه قرار گرفتند و پس از بازگشت به عراق هدایایی به عنوان تشکر برای شاه می فرستند، باز هم خیلی نا امید کننده بود. اما آنچه مسلم است رضا شاه آن زمان در لباس دفاع از دین و مذهب بسیاری را دلخوش کرده بود و دیری نپایید که چهره واقعی خود را نشان داد.

گذشته چراغ راه آینده است. گذشته از اتفاقاتی که افتاد و سرنوشت تاسف بار مشروطیت، اندیشه های آیت الله نائینی و کتاب ایشان از برگ های زرین تاریخ ما و باعث افتخار هر ایرانی آزادی خواه است.