آرشیو پنجشنبه ۱۰ آبان ۱۳۸۶، شماره ۳۷۷۶
فرهنگ و اندیشه
۱۰

وجود و نظریه شناخت

* والتر ترنس استیس

* ترجمه عزیزالله افشار

* انتشارات حکمت

کتاب «وجود و نظریه شناخت» یکی از مهم ترین کتاب های استیس، فیلسوف تجربه گرای انگلیسی است و در آن تقریر دقیقی از موضع او در باب روش فلسفی آمده است.عنوان این کتاب به ظاهر هر دو حوزه شناخت شناسی و مابعدالطبیعه را دربرمی گیرد، حال آن که بیشتر مربوط به شناخت شناسی است. استیس در مباحث متعدد این کتاب به دقت وتفصیل مراحلی را که ما با طی آن مراحل به تلقی فعلی مان از جهان واقعی دست یافته ایم، بررسی می کند. او با بررسی داده های تجربی و اولیه ذهن هر فرد آغاز می کند و نشان می دهد که بدون جعل «ساخت»های گوناگون و متنوع، گذر از موضع «اصالت من» و رسیدن به تلقی فعلی ما از جهان ممکن نبوده است. بخش عمده ای از این کتاب به معرفی این «ساخت» ها و نقش آنها در شکل گیری تلقی ما از جهان اختصاص دارد. استیس در ادامه سیر خود انواع معارف بشری را در منطق، ریاضیات وعلوم پیشرفته امروزین بررسی می کند و سهم داده های تجربی و «ساخت»های انسانی را در هر کدام از آنها توضیح می دهد و سعی می کند مرز میان معرفت های پیشینی و غیرپیشینی را در معارف بشری مشخص کند.مؤلف در این اثر با تکیه بر مکتب عمل گرایی بر این باور است که واقعه بزرگ علمی قرن نوزدهم اثبات فرضیه «تکامل زیستی» بوده است. این فرضیه همه شاخه های تفکر را تحت الشعاع قرار داد و فلسفه نیز از آن مستثنی نبود. اما تاثیر عمیق تر و وسیع تر آن فرضیه در نظریه شناخت مشهود بوده است. او معتقد است که شناخت، همانند همه دستاوردهای دیگر بشر در جریان تنازع بقا رشد کرده است. این تفکر به این عقیده منجر شده است که ساختار شناخت و ماهیت درونی آن همانند ساختار ارگانیسم مادی با نیازهای زیستی معین شده است. برگسون، جیمز، ویهینگر و عمل گرایان بر جنبه های مختلف این بینش تاکید کرده اند و به این اندیشه رسیده اند که شناخت به نحوی دستاورد فعالیت های عملی است.